 | Trang này giải thích một quy định chính thức của Bách khoa Toàn thư Việt Nam. Quy định này được xây dựng dựa trên các trụ cột của Bách khoa toàn thư Việt Nam. Tất cả các thành viên Bách khoa toàn thư Việt Nam cần tuân thủ quy định này. Bạn có thể nêu hoài nghi hoặc đề xuất những sửa đổi cho quy định này tại trang thảo luận. |
Một mục từ tồn tại chính thức ở Bách khoa Toàn thư Việt Nam, được sử dụng chính thống trong giảng dạy ở Việt Nam, cần thỏa mãn các tiêu chuẩn tối thiểu và trải qua quy trình bình duyệt nêu dưới đây.
Chủ đề nổi bật & tách biệt
Nổi bật
Mục từ viết về chủ đề nổi bật, xứng đáng được quan tâm, có giá trị cho người đọc trong việc học tập nghiên cứu. Cụ thể, phải có nhiều nguồn thứ cấp, uy tín, độc lập, đề cập đến chủ đề một cách đáng kể.
Các mục từ đã được Đề án Biên soạn Bách khoa Toàn thư Việt Nam lựa chọn, có ở danh mục này, được tự động coi như đạt độ nổi bật để có mặt ở Bách khoa Toàn thư Việt Nam.
Với các chủ đề nằm ngoài danh mục nêu trên, thì được coi đạt độ nổi bật khi tất cả 5 tiêu chí sau đều thỏa mãn cùng một lúc:
- nhiều: là có từ 2 trở lên những nguồn mà không được viết bởi cùng một tác giả, nhóm tác giả, hoặc cùng tổ chức;
- thứ cấp: là nghiên cứu, tổng hợp lại từ các thông tin công bố ở nguồn tài liệu gốc về chủ đề, đảm bảo sự khách quan của bằng chứng về độ nổi bật;
- uy tín : là thỏa mãn quy định về nguồn được chấp nhận ở Bách khoa Toàn thư Việt Nam;
- độc lập: là công bố bởi những người không liên quan đến chủ đề, không nhận tài trợ hay ràng buộc lợi ích với các chủ thể liên quan đến chủ đề;
- đáng kể: là đề cập trực tiếp trong ý chính hay ở một trong các nội dung lớn của nguồn, với nhiều chi tiết.
Các nguồn được dùng để đánh giá độ nổi bật của chủ đề của một mục từ không nhất thiết xuất hiện trong nội dung mục từ (trong danh sách nguồn tham khảo của mục từ), dù được khuyến khích đưa vào mục từ để làm tăng chất lượng nội dung.
Ngoài yêu cầu trên, mục từ viết về chủ đề cũng không được vi phạm các quy định khác ở Bách khoa Toàn thư Việt Nam.
Tách biệt
Mục từ tồn tại độc lập cần thể hiện chủ đề tách biệt so với mục từ khác. Trường hợp ý nghĩa của chủ đề đề cập bởi mục từ sát với chủ đề đề cập ở mục từ khác, cần sát nhập các mục từ này lại.
Ngược lại, trường hợp chủ đề đề cập ở mục từ chứa nhiều ý nghĩa tách biệt, cần tách các ý nghĩa tách biệt này thành các mục từ riêng, và có thêm trang định hướng cho các mục từ này.
Chủ đề của mục từ có thể có các chủ đề con, khi đó cần có các mục từ dành cho nội dung chi tiết của các chủ đề con, mà nội dung mục từ ở chủ đề lớn không cho phép sa đà vào các chi tiết này.
Các mục từ đã được Đề án Biên soạn Bách khoa Toàn thư Việt Nam lựa chọn, có ở danh mục này, được tự động coi như đạt độ tách biệt để tồn tại độc lập.
Nội dung bách khoa
Bố cục
Một mục từ của bách khoa toàn thư gồm tên đầu mục từ và phần nội dung biên soạn.
Với mục từ chuyển chú chỉ có tên đầu mục từ và được chuyển tới xem nội dung của mục từ khác, khi đó mã nguồn của mục từ chuyển chú là:
#đổi [[Tên mục từ khác]]
Tên mục từ
Với các mục từ đã được Đề án Biên soạn Bách khoa Toàn thư Việt Nam lựa chọn, có ở danh mục này, sử dụng tên đã được lựa chọn, nếu không vi phạm quy định danh pháp thuật ngữ của Bách khoa Toàn thư Việt Nam. Trường hợp tên đã được lựa chọn vi phạm quy định danh pháp thuật ngữ, tên đó được chuyển chú đến tên theo đúng quy định.
Với các mục từ khác, tên mục từ cần đáp ứng:
- có nguồn uy tín sử dụng;
- ngắn gọn, cụ thể và tổng quát.
Nội dung
Nội dung mục từ có:
- phần giới thiệu, nêu định nghĩa về chủ đề mà mục từ nói đến và giới thiệu tóm tắt các ý quan trọng sẽ triển khai chi tiết hơn ở các phần tiếp theo;
- các mục thông tin chi tiết, mỗi mục ứng với một khía cạnh của chủ đề;
- các thông tin tham khảo.
Phần giới thiệu cần in đậm tên mục từ và thường nêu ngay định nghĩa, với mã nguồn:
'''Tên mục từ''' là ...
Các tên thông dụng khác mà chuyển chú đến mục từ này cũng có thể được nêu ra và in đậm.
Tổng thể các mục thông tin chi tiết cần cung cấp đầy đủ, và có hệ thống, về mọi khía cạnh quan trọng về chủ đề, đảm bảo lượng tri thức đa chiều, có thể đối chiếu một cách toàn diện, bao gồm từ định tính đến định lượng, định chất; từ không gian đến thời gian. Thứ tự các mục thông tin chi tiết thường đi từ phần xuất xứ, nguồn gốc và mở rộng sâu hơn những kiến thức liên quan, và kết thúc bằng những vấn đề đang còn bỏ ngỏ hoặc tranh biện. Bố cục này được xây dựng qua điều tra đầy đủ mọi nguồn tư liệu uy tín về chủ đề của mục từ, và không bỏ qua bất cứ khía cạnh quan trọng nào của chủ đề, đồng thời trình bày các khía cạnh theo đúng văn cảnh.
Những mục từ dài thường được phân chia thành tầng bậc. Mỗi một tầng bậc đều có tên tiêu đề và mỗi tên tiêu đề đều có nội dung hoàn chỉnh, giúp cho việc tra tìm thuận tiện và hệ thống được kiến thức.
Dưới cùng là các thông tin tham khảo, bắt buộc có phần "Tham khảo" và hoặc "Nguồn tài liệu" chứa danh mục các nguồn kiểm chứng. Ngoài ra có thể có thêm:
- phần "Chú thích", diễn giải các chú thích đã nêu ở nội dung,
- phần "Xem thêm", chứa chuyển dẫn xem thêm ở các mục từ khác.
Trong tất cả các nội dung, ưu tiên có các hình ảnh hoặc các tập tin đa phương tiện khác (video, âm thanh, ...) minh họa.
Dưới đây là gợi ý bố cục của mục từ ở một số lĩnh vực, nhấn vào để xem chi tiết.
Nội dung chi tiết
|
|---|
Các mục từ khái quát lịch sử hình thành, phát triển ngành và chuyên ngành, ngành của một quốc gia, gồm:
Các mục từ về khái niệm, thuật ngữ, sự vật hiện tượng, gồm:
Mục từ về trường phái, trào lưu, khuynh hướng, gồm:
Mục từ về các tổ chức, sự kiện, gồm:
Mục từ về tác phẩm, văn kiện, sách báo, tạp chí, gồm:
Riêng về các tờ báo và tạp chí, cần tham khảo thêm cấu trúc của loại mục từ tổ chức, sự kiện ở trên.
Mục từ là nhân danh (nhân vật, tác giả), gồm:
Mục từ là địa danh, gồm:
|
Kiểm chứng được
Trong nội dung mục từ, mỗi dữ kiện đều cần được chú thích nguồn kiểm chứng uy tín. Chú thích thường đặt ở ngay sau dữ kiện, hoặc ở cuối câu.
Định dạng của chú thích cần thống nhất trong toàn bài và thống nhất với định dạng chung của Bách khoa Toàn thư Việt Nam.
Văn phong
Nội dung mục từ cần đảm bảo đúng chính tả và ngữ pháp tiếng Việt. Các thuật ngữ sử dụng cần tuân thủ quy định danh pháp thuật ngữ áp dụng tại Bách khoa Toàn thư Việt Nam.
Văn phong trung lập, vô nhân xưng, không có tu từ, thán ngữ. Văn phong tổng hợp nội dung từ các tài liệu tham khảo uy tín và cập nhật nhất của chuyên ngành, phản ánh cốt lõi của các nguồn tham khảo này, tránh trích dẫn nguyên văn từ nguồn.
Tổng hợp
Nội dung cần bám sát vào chủ đề, không sa đà vào các chi tiết không quan trọng, và sử dụng văn phong tổng hợp.
Không vi phạm bản quyền
Các câu chữ và hình ảnh, tập tin đa phương tiện, được sử dụng trong nội dung không được vi phạm luật bản quyền và luật pháp Việt Nam nói chung. Không sao chép nguyên văn các nội dung từ các nguồn khác, trừ các nguồn đã cấp giấy phép tự do. Không lấy hình ảnh và tập tin đa phương tiện từ các nơi khác mà chưa có sự cho phép sử dụng tự do.
Các bảng biểu, hộp thông tin và tập tin
Nếu nội dung mục từ có chứa các bảng biểu hoặc các hộp thông tin, các phần này chỉ được chứa các dữ kiện ngắn gọn, không diễn ý dài dòng. Các dữ kiện đều có chú thích nguồn kiểm chứng uy tín ủng hộ cho thông tin đưa vào.
Các hình ảnh hoặc tập tin, nếu có ở trong nội dung mục từ, cũng cần phải chứa các thông tin có thể xác minh được tính đúng đắn qua các nguồn kiểm chứng uy tín. Các nội dung trong miêu tả ngắn gọn đi kèm hình ảnh cũng cần có chú thích nguồn kiểm chứng uy tín.
Quy trình bình duyệt
Bình duyệt mục từ mới
Một mục từ chưa qua bình duyệt được treo bảng {{mới}}, bằng cách thêm mã nguồn sau vào đầu:
{{mới}}
Trong vòng 30 ngày, nếu mục từ vẫn chưa được chấp nhận, theo quy trình bình duyệt dưới đây, thì nội dung mục từ được chuyển vào mục "Đang phát triển" ở trang thảo luận của mục từ.
Một mục từ được chấp nhận, theo quy trình bình duyệt dưới đây, sẽ được gỡ bỏ biển trên, hoặc được chuyển ra khỏi mục "Đang phát triển" ở trang thảo luận, vào nội dung chính thức của mục từ.
Một mục từ được chấp nhận nếu có ít nhất 2 người biên soạn đã xác nhận mục từ, bằng cách viết ở mục "Bình duyệt" trong trang thảo luận của mục từ, bên dưới mục "Tác giả và nguồn gốc", nội dung xác nhận, sử dụng bản mẫu {{bình duyệt}}.
Người xác nhận mục từ, là một người biên soạn, thực hiện xác nhận bằng cách thêm mã nguồn sau:
{{bình duyệt}}
Sau khi thêm bản mẫu này, nội dung hiện ra tiếp theo sẽ hướng dẫn cho người xác nhận mục từ các bước tiến hành tiếp theo. Dưới đây là các bước mà bản mẫu này hướng dẫn, nhấn vào để xem chi tiết.
Nội dung chi tiết
|
|---|
|
Phần 1. Đánh giá về chủ đề của mục từ
Phần 2. Đánh giá về nội dung của mục từ
Phần 3. Kết luận & Ký tên Ký tên bằng 4 ký tự ~ viết liền nhau, khi kết thúc |
Khuyến khích những người bình duyệt có chuyên môn liên quan đến mục từ tham gia. Một người nếu không có kiến thức chuyên ngành, không am hiểu về chủ đề của mục từ thì không nên tham gia bình duyệt về yếu tố chuyên môn.
Bình duyệt mục từ cập nhật
Một mục từ đã từng được xác nhận trước đó, qua quy trình bình duyệt, có thể được cập nhật:
- các sửa chính tả, sửa văn phong ở mức nhỏ không làm thay đổi ý, có thể được sửa trực tiếp vào mục từ, và:
- cần ghi tóm tắt sửa đổi
- các sửa đổi bổ sung hình minh họa, có thể sửa trực tiếp vào mục từ và:
- cần ghi tóm tắt sửa đổi
- cần cập nhật cho phần "Bình duyệt" ở trang thảo luận của mục từ, xác nhận hình ảnh thêm đưa vào không vi phạm bản quyền
- mời thêm ít nhất 2 người biên soạn khác vào cập nhật cho phần "Bình duyệt" ở trang thảo luận, xác nhận hình ảnh thêm vào là phù hợp và không vi phạm bản quyền
- các sửa đổi làm thay đổi ý, thêm ý, hoặc xóa bớt ý, hoặc các sửa đổi lớn hơn, không sửa trực tiếp vào mục từ, mà đề xuất tại phần "Đề xuất sửa đổi" ở trang thảo luận của mục từ. Các đề xuất này cần được đánh giá theo các tiêu chí giống với các tiêu chí nêu ra ở phần Bình duyệt. Khi các đề xuất này đã được xác nhận là đạt tiêu chuẩn thì được cập nhật vào mục từ và phần "Bình duyệt" cũng được cập nhật theo.
Gỡ bỏ mục từ
Trường hợp phát hiện ra lỗi trong quá trình bình duyệt cho thấy mục từ vẫn chưa đạt tiêu chuẩn, cần cập nhật vào phần "Bình duyệt" và chuyển nội dung mục từ ra phần "Đang phát triển" ở trang thảo luận mục từ, và sửa chữa nội dung tại đây. Nội dung mục từ được lùi lại phiên bản đã được bình duyệt mà không gặp lỗi gần nhất trước đó, hoặc xóa bỏ nếu không có phiên bản nào như vậy. Cho đến khi đạt tiêu chuẩn thì chuyển nội dung ở phần "Đang phát triển" của trang thảo luận mục từ trở lại nội dung mục từ.
Cập nhật
Khi có cập nhật đối với quy định này, cần có thông báo rộng rãi trong cộng đồng, và tiến hành bình duyệt lại tất cả các bài viết theo phiên bản mới nhất của quy định này.
