Sửa đổi Ma cà rồng/đang phát triển

{{mới}}
'''Ma cà rồng''' là một [[sinh vật]] hư cấu lưu truyền từ lâu trong [[dân gian]] và được [[thư tịch]] chép sớm nhất ở [[trung đại]] hậu kì.
==Lịch sử==
{{quote box
|quote    = ''Trấn Hưng Hóa từ sách Tường Phù đến Hạ Lộ, có dân ma gọi là "ma cà rồng". Người dân này, lúc ban ngày động tác phục dịch, ra vào như thường [...] Đến đêm thì xỏ hai ngón chân cái vào lỗ mũi, bay đi làm ma, thường vào nhà đàn bà đẻ để hút máu [...] Đến trống canh năm, giống quái vật ấy bay trở về, ngâm chân vào thùng nước tô mộc, tháo chân ở mũi ra, trở lại làm người, nếu hỏi đến việc đã làm ban đêm thì không biết gì cả.''
|source   = — Quế Đường [[Lê Quý Đôn]]<ref>{{cite book|last1=Lê|first1=Doãn-Hậu|title=[[Kiến văn tiểu lục]]|page=353|publisher=Nhà xuất bản Văn hóa Thông tin - Viện Sử học|year=2007}}</ref>
|width    = 30%
|border   = 1px
|fontsize = 90%
}}
Cách gọi '''ma cà rồng''' phổ biến tại [[Việt Nam]] hiện đại ban sơ chỉ nhằm chuyển nghĩa '''vampire''' để tả nhân vật hấp huyết quỷ trong [[tiểu thuyết]] ''[[Dracula]]'' của tác giả [[Bram Stoker]]. Sự thành công của [[tiểu thuyết]] cùng các [[phim]] chuyển thể càng khiến lối gọi này bám rễ vào sinh hoạt hiện đại.

Tuy nhiên, truyền thuyết hấp huyết quỷ là một hiện tượng [[văn hóa]] liên quốc gia và thì đại. Ở hiện đại hậu kì, học giới quy hiện tượng này vào hội chứng rối loạn nội tiết tố (porphyria), kéo theo tâm lí bất an và tự kỉ ám thị.

Tại [[Việt Nam]], từ [[trung đại]] hậu kì đã có các [[thư tịch]] ''[[Kiến văn tiểu lục]]'' của tác gia [[Lê Quý Đôn]], ''[[Thối thực kí văn]]'' của tác gia [[Trương Quốc Dụng]] và ''[[Hưng Hóa kỉ lược]]'' của tác gia [[Phạm Thận Duật]] chép về "một loài ma chuyên hút máu người xuất hiện ở vùng Hưng Hóa", "hễ là người Thái Đen thì hay có", thường được gọi '''ma Cà-Rồng''' (茄蠬鬼), '''ma Cà-Rằng''' (奇䗀鬼) hoặc '''ma Càn-Sùng''' (乾崇鬼). Các từ ''cà rồng'', ''cà rằng'', ''càn sùng'' nhỉ nhằm kí âm ''krung'' (กรุง [krūŋ]) trong ngữ hệ Thái.
{{cquote|''Vào thời Lê, Lê Quý Đôn mô tả, ma Cà Rồng ban ngày cày cấy như người thường, ban đêm thì đút hai ngón chân vào lỗ mũi bay đi, thích vào nhà bà đẻ hút máu, nếu thấy ánh đèn có sự khác lạ, tức là loài ma này sắp tới. Đến thời Nguyễn, Trương Quốc Dụng chép : «Ma Cà Rồng không khác gì người, chỉ có trán đỏ, mắt nhiều lòng trắng là khác biệt, thích ở một mình, ban đêm lấy hai ngón chân cái đút vào mũi, tay xách tai bay đi, thích ăn máu mủ, mụn nhọt và bà đẻ. Đến đêm phải phòng thủ, thấy đèn chuyển thành màu xanh thì là điềm ma đến, bấy giờ phải gõ vào vách tường, thành giường để đuổi nó, bằng không thì bệnh sẽ nặng». Nhưng khác với ghi chép của họ Trương về việc ma Cà Rồng thích ở một mình, Phạm Thận Duật cho biết : «Ma này cũng là người, cũng có vợ con, thường bí mật lẻn vào chỗ người ta nằm, hút tinh huyết, người không biết phần nhiều bị chết». Ông Phạm còn cho biết : «Sách 'Hưng Hóa lục' của họ Trần (làm chức quan Hiệp Trấn) nói : Ma này lỗ mũi rất to, ban đêm cho hai chân vào lỗ mũi, bay vào nhà người ta, biến ra hình chó, mèo, hút máu người. Nay xem thấy lỗ mũi nó cũng như người thường thôi».''|||[[Trần Quang Đức]]<ref>{{cite book|last1=Trần|first1=Thí-Phổ|title=Vân Trai tùng thoại - Ma cà rồng|year=2016}}</ref>}}
==Tham khảo==
* [[Truyền thuyết]]
==Liên kết==
{{reflist|4}}
===Tài liệu===
* {{cite book |last=Barber |first=Paul |title=Vampires, Burial and Death: Folklore and Reality |year=1988 |publisher=Yale University Press |location=New York |isbn=978-0-300-04126-2}}
* {{cite book |last=Bunson |first=Matthew |title=The Vampire Encyclopedia |year=1993 |publisher=Thames & Hudson |location=London |isbn=978-0-500-27748-5}}
* {{cite book |last=Burkhardt |first=Dagmar |title=Beiträge zur Südosteuropa-Forschung: Anlässlich des I. Internationalen Balkanologenkongresses in Sofia 26. VIII.-1. IX. 1966 |chapter=Vampirglaube und Vampirsage auf dem Balkan |year=1966 |publisher=Rudolf Trofenik |location=Munich |oclc=1475919 |language=de}}
* {{cite book |last=Cohen |first=Daniel |title=[[The Encyclopedia of Monsters]]: Bigfoot, Chinese Wildman, Nessie, Sea Ape, Werewolf and many more&nbsp;… |year=1989 |publisher=Michael O'Mara Books Ltd |location=London |isbn=978-0-948397-94-3}}
* {{cite book |last=Créméné |first=Adrien |title=La mythologie du vampire en Roumanie |year=1981 |publisher=Rocher |location=Monaco |isbn=978-2-268-00095-4 |language=fr}}
* {{cite book |last=Faivre |first=Antoine |title=Les Vampires. Essai historique, critique et littéraire |year=1962 |location=Paris |publisher=Eric Losfeld |oclc=6139817 |language=fr}}
* {{cite book |last=Féval |first=Paul |title=Les tribunaux secrets : ouvrage historique |year=1851–1852 |location=Paris |publisher=E. et V. Penaud frères |language=fr}}
* {{cite book |last=Frayling |first=Christopher |title=Vampyres, Lord Byron to Count Dracula |year=1991 |location=London |publisher=Faber |isbn=978-0-571-16792-0 |url=https://archive.org/details/isbn_9780571167920 }}
* {{cite book |last=Hoyt |first=Olga |title=Lust for Blood: The Consuming Story of Vampires |year=1984 |chapter=The Monk's Investigation |publisher=Scarborough House |location=Chelsea |isbn=978-0-8128-8511-8}}
* {{cite book |last=Hurwitz |first=Siegmund |others=Gela Jacobson (trans.) |year=1992 |origyear=1980 |title=Lilith, the First Eve: Historical and Psychological Aspects of the Dark Feminine |location=Einsiedeln, Switzerland |isbn=978-3-85630-522-2 |publisher=Daimon Verlag}}
* {{cite book |last=Jennings |first=Lee Byron |chapter=An Early German Vampire Tale: Wilhelm Waiblinger's 'Olura' |editor=Reinhard Breymayer |editor2=Hartmut Froeschle |year=2004 |origyear=1986 |title=In dem milden und glücklichen Schwaben und in der Neuen Welt: Beiträge zur Goethezeit |location=Stuttgart |publisher=Akademischer Verlag Stuttgart |isbn=978-3-88099-428-7 |pages=295–306}}
* {{cite journal |url=https://www.researchgate.net/publication/280805194 |title=From Nosteratu to Von Carstein: shifts in the portrayal of vampires |last=Jøn |first=A. Asbjørn |date=2001 |journal=Australian Folklore: A Yearly Journal of Folklore Studies |doi= |pmid= |access-date=1 November 2015 |issue=16 |pages=97–106 }}
* {{cite journal |last=Jøn |first=A. Asbjørn |year=2002 |title=The Psychic Vampire and Vampyre Subculture |journal=Australian Folklore: A Yearly Journal of Folklore Studies |issue=12 |pages=143–148 |url=https://www.researchgate.net/publication/283273380 }}
* {{cite book |last=Jones |first=Ernest |title=On the Nightmare |chapter=The Vampire |year=1931 |publisher=Hogarth Press and Institute of Psycho-Analysis |location=London |oclc=2382718 |isbn=978-0-394-54835-7}}
* {{cite book |last=Marigny |first=Jean |authorlink=Jean Marigny |title=Vampires: The World of the Undead |series=“[[Découvertes Gallimard|New Horizons]]” series |year=1994 |publisher=Thames & Hudson |location=London |isbn=978-0-500-30041-1|title-link=Vampires: The World of the Undead}}
* {{cite book |last=McNally |first=Raymond T. |title=Dracula Was a Woman |year=1983 |publisher=McGraw Hill |isbn=978-0-07-045671-6}}
* {{cite book |last=Schwartz |first=Howard |title=Lilith's Cave: Jewish tales of the supernatural |publisher=Harper & Row |year=1988 |location=San Francisco |isbn=978-0-06-250779-2 |url=https://archive.org/details/lilithscavejewis00schw }}
* {{cite book |last=Skal |first=David J. |title=The Monster Show: A Cultural History of Horror |year=1993 |publisher=Penguin |location=New York |isbn=978-0-14-024002-3}}
* {{cite book |last=Skal |first=David J. |title=V is for Vampire |year=1996 |location=New York |publisher=Plume |isbn=978-0-452-27173-9 |url=https://archive.org/details/visforvampirethe00skal }}
* {{cite book |last=Silver |first=Alain |author2=James Ursini |title=The Vampire Film: From Nosferatu to Bram Stoker's Dracula |year=1993 |publisher=Limelight |location=New York |isbn=978-0-87910-170-1}}
* {{cite book |last=Summers |first=Montague |authorlink=Montague Summers |year=2005 |origyear=1928 |title=Vampires and Vampirism |location=Mineola, NY |publisher=Dover |isbn=978-0-486-43996-9}} (originally published as ''The Vampire: His Kith and Kin'')
* {{cite book |last=Summers |first=Montague |year=1996 |origyear=1929 |title=The Vampire in Europe |location=Gramercy Books |publisher=New York |isbn=978-0-517-14989-8}} (also published as ''The Vampire in Lore and Legend'', {{ISBN|0-486-41942-8}})
* [http://unsworks.unsw.edu.au/fapi/datastream/unsworks:10059/SOURCE02 Townsend, Dorian Aleksandra, ''From Upyr' to Vampire: The Slavic Vampire Myth in Russian Literature'', Ph.D. Dissertation, School of German and Russian Studies, Faculty of Arts & Social Sciences, University of New South Wales, May 2011.]
* {{cite book |last=Vuković |first=Milan T. |script-title=sr:Народни обичаји, веровања и пословице код Срба |publisher=Сазвежђа |year=2004 |location=Belgrade |isbn=978-86-83699-08-7 |language=sr|title=Narodni običaji, verovanja i poslovice kod Srba: Sa kratkim pogledom u njihovu prošlost }}
* {{cite journal |last=Wilson |first=Katharina M. |title=The History of the Word 'Vampire' |journal=Journal of the History of Ideas |volume=46 |issue=4 |pages=577–583 |date=Oct–Dec 1985 |doi=10.2307/2709546 |id= |jstor=2709546}}
* {{cite book |last=Wright |first=Dudley |title=The Book of Vampires |year=1973 |location=New York |publisher=Causeway Books |origyear=1914 |isbn=978-0-88356-007-5}} (originally published as ''Vampire and Vampirism''; also published as ''The History of Vampires'')
===Tư liệu===
* Un [https://www.monde-diplomatique.fr/2017/02/PROLONGEAU/57105 article] du Monde Diplomatique
* [http://www.xulux.fr/litterature-poesie/le-vampire-reflet-de-levolution-de-la-societe-1ere-partie/ Le vampire : reflet de l'évolution de la société | partie]
[[Thể loại:Truyền thuyết]]
[[Thể loại:Đa thần luận]]
[[Thể loại:Y học]]