Sửa đổi DOI

{{#switch: {{NAMESPACENUMBER}} | 0 = <div style="height:10px;">[[Thể loại:Mục từ cần bình duyệt]]</div>
<center>[[File:UnderCon icon.svg|frameless|30px|link=]] ''Mục từ này chưa được [[BKTT:Tiêu chuẩn mục từ|bình duyệt]] và có thể cần sự [[Trợ giúp:Hướng dẫn|giúp đỡ của bạn]] để hoàn thiện.''</center> |}}
[[Tập tin:DOI logo.svg|thumb|Logo Tổ chức Quốc tế<ref name="trangchudoi">[https://www.doi.org/ Tổ chức DOI Quốc tế] (nhận dạng biểu trưng của DOI)</ref> DOI]]
'''DOI''' (viết tắt của '''Digital Object Identifier''' - '''Định danh số cho đối tượng''')<ref name="doi1">Digital object identifier system: An overview, [[doi]]:[https://doi.org/10.1108/02640470610689151 10.1108/02640470610689151]</ref>là một định danh (không phải vị trí) của một thực thể trên mạng [[kỹ thuật số]].<ref name="doi1"/> cung cấp một [[hệ thống]] để xác định liên tục và có thể hành động cũng như trao đổi [[thông tin]] được quản lý liên tục trên các mạng kỹ thuật số<ref name="doi1445">Digital object identifier system: An overview, trang 445, [[doi]]:[https://doi.org/10.1108/02640470610689151 10.1108/02640470610689151]</ref>Tên DOI có thể được gán cho bất kỳ thực thể vật lý, kỹ thuật số hoặc trừu tượng để chia sẻ với cộng đồng người dùng quan tâm hoặc quản lý dưới dạng [[tài sản trí tuệ]] và cũng có thể được biểu thị dưới dạng [[URL]] (URI).<ref name="doi1445"/> Hệ thống DOI được thiết kế cho khả năng tương tác làm việc với các lược đồ [[định danh]] và [[siêu dữ liệu]] hiện có.<ref name="sotaydoi">Sổ tay về DOI, [[doi]]:[https://www.doi.org/10.1000/182 10.1000/182]</ref>

== Lịch sử ==
Hệ thống DOI bắt nguồn từ một sáng kiến chung của ba [[hiệp hội thương mại]] trong ngành xuất bản ([[Hiệp hội các nhà xuất bản quốc tế]]; [[Hiệp hội các nhà xuất bản khoa học kỹ thuật và y tế quốc tế]]; [[Hiệp hội các nhà xuất bản Hoa Kỳ]]) được hình thành như một khuôn khổ chung để quản lý việc xác định nội dung qua các mạng kỹ thuật số, nhận ra xu hướng hội tụ [[kỹ thuật số]] tính khả dụng đa phương tiện.<ref name="doi1445"/>Năm 1997, tổ chức DOI® Quốc tế (IDF) được thành lập để phát triển và quản lý hệ thống DOI.<ref name="doi1445"/>

Ứng dụng đầu tiên của hệ thống DOI đó là liên kết trích dẫn các bài [[báo điện tử]] của cơ quan đăng ký [[Crossref]] được đưa ra vào năm 2000, kể từ đó, các cơ quan đăng ký khác đã được bổ nhiệm trong các lĩnh vực khác nhau, ví dụ như quản lý tài sản của ngành công nghiệp giải trí, dữ liệu và một số ngôn ngữ.<ref name="doi1445"/>

Năm 2000, cú pháp của DOI đã được chuẩn hóa thông qua NISO và đã được phê duyệt thành tiêu chuẩn [[ISO]] vào năm 2010.<ref name="doi1445"/>

== Nhãn hiệu ==
DOI®, DOI.ORG® và shortDOI® là các nhãn hiệu đã đăng ký của Tổ chức DOI Quốc tế ([[IDF]]).<ref name="sotaydoi"/>

== Tổng quan ==
Hệ thống DOI được thiết kế để hoạt động qua [[Internet]], được gán vĩnh viễn cho một đối tượng để cung cấp một liên kết mạng liên tục có thể phân giải được tới thông tin hiện tại về đối tượng đó bao gồm cả nơi đối tượng hoặc thông tin về nó, có thể được tìm thấy trên [[Internet]]; thông tin về một đối tượng có thể thay đổi theo thời gian nhưng tên DOI của nó sẽ không thay đổi.<ref name="sotaydoitongquan">Sổ tay về DOI, [[doi]]:[https://www.doi.org/10.1000/182 10.1000/182], Chương 1:Giới thiệu, Tổng quan</ref>

Hệ thống DOI cho phép xây dựng các dịch vụ và [[giao dịch tự động]]; các ứng dụng của hệ thống DOI bao gồm nhưng không giới hạn trong việc quản lý vị trí, quyền truy cập thông tin và tài liệu; quản lý siêu dữ liệu; tạo thuận lợi cho các giao dịch điện tử; nhận dạng duy nhất liên tục của bất kỳ dạng dữ liệu nào, các giao dịch thương mại và phi thương mại.<ref name="sotaydoitongquan"/>

Nội dung của một đối tượng liên kết với tên DOI được [[siêu dữ liệu]] DOI mô tả rõ ràng, dựa trên mô hình dữ liệu có thể mở rộng có cấu trúc cho phép đối tượng được liên kết với siêu dữ liệu ở bất kỳ mức độ chính xác và chi tiết mong muốn nào để hỗ trợ mô tả và dịch vụ<ref name="sotaydoitongquan"/>

== Cấu trúc ==
Cú pháp của DOI được tạo thành từ một tiền tố và một hậu tố DOI được ngăn cách nhau bởi dấu gạch chéo; không có giới hạn cho độ dài của [[định danh]] DOI hay cho tiền tố và hậu tố DOI; [[định danh]] DOI không phân biệt chữ thường và hoa, có thể chứa bất kỳ ký tự in được từ bảng ký tự của Unicode.<ref name="cautrucdoi">The basics of CrossRef extensible markup language, [[doi]]:[https://doi.org/10.6087/kcse.2014.1.76 10.6087/kcse.2014.1.76]</ref>

Sự kết hợp của một tiền tố DOI duy nhất (được cấp cho một đơn vị chủ thể đăng ký DOI cụ thể) và một hậu tố DOI duy nhất (được chính chủ thể đăng ký đó gán cho một đối tượng cụ thể) sẽ đảm bảo tính duy nhất cũng như cho phép phân bố định danh DOI theo phân cấp; [[định danh]] DOI là một chuỗi “mờ” cho các mục đích của hệ thống DOI; không có thông tin dứt khoát nào có thể được suy ra từ chuỗi ký tự cụ thể của một tên DOI.<ref name="cautrucdoi"/>

Một định danh DOI cho đối tượng không phải là một sự thay thế cho các sơ đồ định danh khác như [[ISAN]], [[ISBN]], [[ISRC]], [[ISSN]], [[ISTC]], [[ISNI]] và những định danh được chấp nhận khác; khi được sử dụng cùng chúng, nó có thể tăng cường chức năng [[định danh]] được cung cấp bởi các hệ thống đó với những chức năng bổ sung của hệ thống DOI.<ref name="cautrucdoi"/>

'''Tiền tố của định danh DOI''' bao gồm một chỉ số thư mục và theo sau đó là một mã số đăng ký; hai thành phần này được phân cách nhau bởi dấu chấm (“.”); chỉ số thư mục là “10”, chỉ số thư mục này sẽ phân biệt toàn bộ các chuỗi ký tự (tiền tố và hậu tố) chính là [[định danh]] của đối tượng số trong hệ thống phân giải; thành phần thứ hai của tiền tố định danh DOI là một mã số đăng ký đây là một chuỗi duy nhất được gán cho một chủ thể đăng ký; ví dụ: 10.1000 Tiền tố định danh DOI bao gồm một chỉ số thư mục “10” và sau đó là mã số đăng ký “1000”.<ref name="cautrucdoi"/>

'''Hậu tố của định danh DOI''' bao gồm một chuỗi ký tự có độ dài bất kỳ được lựa chọn bởi người đăng ký; mỗi hậu tố này phải là duy nhất cho một tiền tố; hậu tố duy nhất này có thể có một số tuần tự, hoặc nó có thể kết hợp với một định danh được tạo ra từ hoặc dựa trên một hệ thống định danh khác (ví dụ ISBN, ISSN…); ví dụ: 10.1000/123456 Định danh DOI với tiền tố “10.1000” và hậu tố “123456”.<ref name="cautrucdoi"/>

Khi hiển thị trên màn hình hoặc trong [[in ấn]], một định danh DOI được bắt đầu bởi một chữ thường “doi:” trừ khi bối cảnh chỉ rõ ràng một định danh DOI đang được nói đến; các nhãn “doi:” đi kèm này không phải là một phần của giá trị định danh DOI.<ref name="cautrucdoi"/>

Ví dụ: Định danh DOI “10.1006/jmbi.1998.2354” sẽ được hiển thị và in ra là “doi:10.1006/jmbi.1998.2354”.<ref name="cautrucdoi"/>

Định danh DOI khi biểu diễn trong một [[URL]] được trao đổi qua giao thức [[HTTP]] sẽ cần có những ràng buộc để tuân theo hướng dẫn tiêu chuẩn [[IETF]] cho biểu diễn [[URI]]; cú pháp của URI là hạn chế hơn so với cú pháp cho DOI; một số ký tự đặc biệt sẽ cần được mã hóa phần trăm.<ref name="cautrucdoi"/>

== Lợi ích DOI ==
Hệ thống DOI cung cấp một tập hợp các chức năng duy nhất:<ref name="gioithieudoi"/>
* Tính bền bỉ , nếu vật liệu được di chuyển, sắp xếp lại hoặc đánh dấu<ref name="gioithieudoi"/>
* Khả năng tương tác với các dữ liệu khác từ các nguồn khác<ref name="gioithieudoi"/>
* Khả năng mở rộng bằng cách thêm các tính năng và dịch vụ mới thông qua quản lý các nhóm tên DOI<ref name="gioithieudoi"/>
* Quản lý một lần dữ liệu cho nhiều định dạng đầu ra (nền tảng độc lập)<ref name="gioithieudoi"/>
* Quản lý lớp các ứng dụng và dịch vụ<ref name="gioithieudoi"/>
* Cập nhật động siêu dữ liệu, ứng dụng và dịch vụ.<ref name="gioithieudoi"/>

Lợi ích của việc triển khai hệ thống DOI bao gồm hỗ trợ quản lý nội dung nội bộ và cho phép phát triển sản phẩm nhanh hơn, có khả năng mở rộng hơn, bằng cách mang lại bốn lợi thế chính giúp dễ dàng hơn và rẻ hơn:<ref name="gioithieudoi"/>
* Biết những gì bạn có (người dùng có thể xem danh mục nội dung có sẵn trong toàn bộ doanh nghiệp)<ref name="gioithieudoi"/>
* Tìm những gì bạn muốn (người dùng có thể tìm kiếm và duyệt nội dung được sử dụng hoặc tái mục đích)<ref name="gioithieudoi"/>
* Biết nó tồn tại ở đâu (có thể xem mục tồn tại ở đâu trong tổ chức)<ref name="gioithieudoi"/>
* Có thể lấy nó (người dùng và công cụ sản xuất có thể truy xuất nội dung).<ref name="gioithieudoi"/>

== Xem thêm ==
* [[ISBN]] (Mã số tiêu chuẩn quốc tế cho Sách)
* [[ISSN]] (Mã số tiêu chuẩn quốc tế cho xuất bản phẩm nhiều kỳ như Tạp chí...)
* [[ISMN]] (Mã số tiêu chuẩn quốc tế cho Nhạc)
* [[ISWC]] (Mã số tiêu chuẩn quốc tế cho tác phẩm Nhạc)
* [[ISAN]] (Mã số tiêu chuẩn quốc tế cho Nghe nhìn)
* [[ISTC]] (Mã số tiêu chuẩn quốc tế cho bản văn)
* [[LCCN]] (Số kiểm soát của Thư viện Quốc hội Mỹ)

== Tài liệu tham khảo ==
<div style="height:400px; overflow:auto; padding:3px; border:1px solid #aaa;">
# Nader Ale Ebrahim, ''Digital Object Identifier (DOI): Introduction and Applications'', [[doi]]:[https://doi.org/10.6084/m9.figshare.3759345.v1 10.6084/m9.figshare.3759345.v1], 2016
# Rajesh Chandrakar, ''Digital object identifier system: An overview'', [[doi]]:[https://doi.org/10.1108/02640470610689151 101108/02640470610689151], tháng 7 năm 2006
# Natasha Simons, ''Implementing DOIs for Research Data'', [[doi]]:[https://doi.org/10.1045/may2012-simons 10.1045/may2012-simons], tháng 6 năm 2012
# Waitzman, ''Standard for the transmission of IP datagrams on avian carriers'', [[doi]]:[https://doi.org/10.17487/RFC1149 10.17487/RFC1149], 1990
# Colleran, Edward, ''Digital Object Identifiers: Just an Idea or an Innovation of Value?'', [[doi]]:[https://doi.org/10.6084/m9.figshare.3364240.v1 10.6084/m9.figshare.3364240.v1], 2016
# Nader Ale Ebrahim, ''New systems for measuring research impact'', [[doi]]:[https://dx.doi.org/10.6084/m9.figshare.3364240.v1 10.6084/m9.figshare.3364240.v1], 2016
# {{cite book | last=Celko | first=Joe | title=Joe Celko's Data, Measurements and Standards in SQL | chapter=Digital Object Identifier (DOI) | publisher=Elsevier | year=2010 | isbn=978-0-12-374722-8 | doi=10.1016/b978-0-12-374722-8.00029-3}}
# {{cite journal | last=Khedmatgozar | first=Hamid Reza | last2=Alipour-Hafezi | first2=Mehdi | title=The role of digital identifier systems in the theory of digital objects | journal=International Journal of Information Management | publisher=Elsevier BV | volume=37 | issue=3 | year=2017 | issn=0268-4012 | doi=10.1016/j.ijinfomgt.2017.01.004 | pages=162–165}}
# {{cite journal | last=Gorraiz | first=Juan | last2=Melero-Fuentes | first2=David | last3=Gumpenberger | first3=Christian | last4=Valderrama-Zurián | first4=Juan-Carlos | title=Availability of digital object identifiers (DOIs) in Web of Science and Scopus | journal=Journal of Informetrics | publisher=Elsevier BV | volume=10 | issue=1 | year=2016 | issn=1751-1577 | doi=10.1016/j.joi.2015.11.008 | pages=98–109}}
# {{cite book | last=Celko | first=Joe | title=Joe Celko's Data, Measurements and Standards in SQL | chapter=Digital Object Identifier (DOI) | publisher=Elsevier | year=2010 | isbn=978-0-12-374722-8 | doi=10.1016/b978-0-12-374722-8.00029-3}}
# {{cite journal | last=Pérez-Yarza | first=Eduardo González | title=El sistema DOI (Digital Object Identifier) | journal=Anales de Pediatría | publisher=Elsevier BV | volume=54 | issue=4 | year=2001 | issn=1695-4033 | doi=10.1016/s1695-4033(01)77562-5 | pages=428–429 | language=es}}
# {{cite book | title=Digital object identifier | publisher=Book On Demand | publication-place=Place of publication not identified | year=2012 | isbn=978-5-512-67371-3 | oclc=939541153 | ref={{sfnref | Book On Demand | 2012}}}}
# {{cite book | title=Syntax for the Digital Object Identifier : an American national standard | publisher=National Information Standards Organization | publication-place=Bethesda, Md | year=2006 | isbn=978-1-880124-68-0 | oclc=65644799 | ref={{sfnref | National Information Standards Organization | 2006}}}}
# {{cite book | title=The CAL Digital Object Identifier Coursepack Implementation Project : lessons learned | publisher=Copyright Agency Ltd | publication-place=Sydney, N.S.W | year=2004 | isbn=978-0-646-43653-1 | oclc=224275781 | ref={{sfnref | Copyright Agency Ltd | 2004}}}}
# ''Digital object identifier'', García Testal, Cristina, ISSN: [https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo;jsessionid=CFCBA6203F8DDB3498A902BEC5FB7F8E.dialnet02?codigo=200385 1699-2407], tập 10, Số 7-8, 2001
# ''DOI - Digital Object Identifier'', 	Martin Žnideršič, ISSN: [https://www.worldcat.org/title/doi-digital-object-identifier-revolucija-v-upravljanju-in-trgovanju-z-avtorsko-pravno-zascitenimi-informacijami-na-internetu-v-tretjem-tisocletju/oclc/443996366&referer=brief_results 0023-2424], 	Knjižnica, 41, št, 4 (1997), str, 33-39
# ''Digital object identifier'', Cristina García Testal, ISBN: 6895363882, ISSN: [https://www.worldcat.org/title/digital-object-identifier/oclc/6895363882&referer=brief_results 1386-6710], El Profesional de la Informacion, v10 n7-8 (20010601): 26-31
# ''DOI - Digital Object Identifier conceito, requisitos e responsabilidades dos editores'', Weber - Claudiane, OCLC: [https://www.worldcat.org/title/doi-digital-object-identifier-conceito-requisitos-e-responsabilidades-dos-editores/oclc/796343178&referer=brief_results 796343178], [https://repositorio.ufsc.br/xmlui/handle/123456789/7069 Dữ liệu pdf], 2012
</div>

== Chú thích ==
{{Tham khảo}}
<references />
== Liên kết ngoài ==
# [https://www.doi.org/ Trang chủ Tổ chức DOI Quốc tế] 
# [https://www.iso.org/obp/ui/#iso:std:iso:26324:ed-1:v1:en Tiêu chuẩn Quốc tế ISO 26324:2012 về DOI]
# [https://vientieuchuan.vn/tieu-chuan-viet-nam-tcvn121982018.html Tiêu chuẩn Quốc gia Việt Nam TCVN 12198:2018 về DOI]

[[Thể loại:Tiêu chuẩn ISO]]
[[Thể loại:Thuật toán số kiểm tra]]
[[Thể loại:Số mã]]
[[Thể loại:Tin học]]
[[Thể loại:Xuất bản]]
[[Thể loại:Khoa học thư viện]]
[[Thể loại:Định danh]]