Ung thư biểu mô tế bào gan

Carcinoma tế bào gan
Tên khác	Ung thư biểu mô tế bào gan, ung thư tế bào gan
Carcinoma tế bào gan với khối u ở trên, bên dưới là gan xơ
Chuyên khoa	Gan học, ung thư học
Triệu chứng	Gan và lách to, đau bụng, sờ thấy u, vàng da, sốt, sụt cân ...
Nguyên nhân	Viêm gan B hoặc C, bệnh gan do rượu, bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu
Chẩn đoán	Tạo ảnh y khoa, sinh thiết gan
Phòng ngừa	Phòng tránh và điều trị các bệnh về gan
Điều trị	Cấy ghép gan, phẫu thuật cắt bỏ, phá hủy u, nút mạch hóa chất, sorafenib, chăm sóc giảm nhẹ
Tiên lượng	Giảm dần từ trên 5 năm với giai đoạn sớm đến 3 tháng giai đoạn cuối

Ung thư biểu mô (Carcinoma/Caxinôm) tế bào gan (HCC) là ung thư phát sinh từ tế bào gan, loại tế bào nhu mô chính ở gan. Đây là dạng ung thư gan phổ biến nhất, chiếm đến 90% trường hợp. Ngoài ra, HCC còn là một trong những loại ung thư phổ biến và gây tử vong hàng đầu. Căn bệnh xảy ra chủ yếu ở các nước đang phát triển, nhất là châu Phi hạ Sahara, Đông Á và Đông Nam Á nơi con người hay bị nhiễm virus viêm gan B. Tỷ lệ mắc đạt cao nhất ở độ tuổi khoảng 70, trong khi người dưới 40 tuổi hiếm khi bị bệnh. Số lượng nam giới mắc HCC cao gấp 2 đến 4 lần nữ giới, khả năng liên quan đến những yếu tố môi trường như nam hút thuốc lá và lạm dụng đồ uống có cồn nhiều hơn nữ, hay ở nam virus viêm gan B và C duy trì được hơn.

Các yếu tố nguy cơ hàng đầu dẫn đến sự hình thành của carcinoma tế bào gan là nhiễm virus viêm gan B hoặc C, bệnh gan do rượu, bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu. Một số nguyên nhân ít gặp hơn gồm ứ sắt di truyền, thiếu hụt alpha-1 antitrypsin, viêm gan tự miễn, viêm đường mật nguyên phát, porphyria, bệnh Wilson. Hầu hết những yếu tố nguy cơ này gây nên xơ gan, tình trạng thấy ở 80 đến 90% bệnh nhân HCC. Xơ gan tiềm ẩn rủi ro HCC cao nhất và HCC cũng là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở bệnh nhân xơ gan. Aflatoxin B₁, độc tố nấm sản sinh bởi Aspergillus flavus và Aspergillus parasiticus nhiễm vào thực phẩm là mối nguy đáng kể ở khu vực châu Phi hạ Sahara và Đông Nam Á bên cạnh virus viêm gan B.

Carcinoma tế bào gan phát triển qua nhiều bước phức tạp, thường xảy ra trong bối cảnh xơ gan và liên hệ với những nguyên nhân đa dạng của bệnh gan nền. Ở gan xơ có những chỗ tập hợp các tế bào gan bất thường, chưa trưởng thành cùng những điểm hay nốt loạn sản được xem là thương tổn tiền ung thư. Những biến đổi phân tử bổ sung trao cho những tế bào này ưu thế tăng sinh, xâm lấn, sống sót và từ đây HCC xuất hiện. Các sự kiện từng bước tích lũy bao gồm tái sắp xếp gen, đột biến soma, sửa đổi số lượng bản sao, những biến đổi ngoài gen và con đường yếu tố tăng trưởng mở đường cho ung thư phát triển và di căn. Một đặc điểm của HCC là nó hầu như chỉ phát sinh từ viêm gan mạn tính là tình trạng tiền xơ gan.

Carcinoma tế bào gan thường diễn tiến âm thầm cho đến khi bước vào giai đoạn muộn. Những triệu chứng nghi ngờ đầu tiên là đau bụng trên bên phải, khối u sờ thấy, chán ăn, sụt cân, vàng da, cổ trướng, phù chi dưới, khó chịu, tiêu chảy, sốt, gan và lách to. HCC có thể được chẩn đoán ở bệnh nhân xơ gan bằng các kỹ thuật tạo ảnh tùy vào kích cỡ u, trong khi sinh thiết áp dụng cho bệnh nhân không xơ gan. Có năm giai đoạn bệnh với tiên lượng xấu dần về sau, thời gian sống ước tính ở bệnh nhân giai đoạn cuối (D) là 3 tháng. Cách phòng bệnh hiệu quả nhất là ngăn chặn những bệnh gan nền, ví dụ tiêu biểu là chủng ngừa viêm gan B.

Trong điều trị có nhiều phương pháp nhắm đến chữa khỏi hay giảm nhẹ tùy thuộc các yếu tố như giai đoạn bệnh, năng lực bác sĩ, nguồn lực sẵn có, tuổi và thể trạng bệnh nhân. Cắt bỏ, phá hủy u, và cấy ghép gan được xem là những phương án tiềm năng chữa khỏi cho bệnh nhân giai đoạn sớm. Nút mạch hóa chất được chỉ định cho giai đoạn vừa, còn giai đoạn muộn thì điều trị bằng sorafenib. Cuối cùng, chăm sóc giảm nhẹ được áp dụng cho bệnh nhân giai đoạn cuối để cải thiện chất lượng cuộc sống trong những tháng ngày còn lại.