Sửa đổi Kháng sinh

{{#switch: {{NAMESPACENUMBER}} | 0 = <div style="height:10px;">[[Thể loại:Mục từ cần bình duyệt]]</div>
<center>[[File:UnderCon icon.svg|frameless|30px|link=]] ''Mục từ này chưa được [[BKTT:Tiêu chuẩn mục từ|bình duyệt]] và có thể cần sự [[Trợ giúp:Hướng dẫn|giúp đỡ của bạn]] để [[{{TALKPAGENAME}}#Bình duyệt|hoàn thiện]].''</center> |}}
<!-- BẮT ĐẦU NỘI DUNG MỤC TỪ Ở DƯỚI ĐÂY. XIN ĐỪNG SỬA ĐỔI GÌ TỪ DÒNG NÀY TRỞ LÊN TRÊN, TRƯỚC KHI MỤC TỪ ĐƯỢC BÌNH DUYỆT -->
[[File:Staphylococcus aureus (AB Test).jpg|thumb|Thử nghiệm độ nhạy cảm của ''[[Staphylococcus aureus]]'' với kháng sinh bằng [[phương pháp khuếch tán đĩa Kirby-Bauer]] – kháng sinh khuếch tán từ đĩa chứa kháng sinh và ức chế sự sinh trưởng của ''S. aureus'', tạo ra vùng ức chế.]]
'''Kháng sinh''' là một loại [[chất kháng khuẩn]] hoạt động chống lại [[vi khuẩn]] và là loại chất kháng khuẩn quan trọng nhất dùng trong đối phó [[nhiễm khuẩn]]. Các thuốc kháng sinh được sử dụng rộng rãi trong điều trị và phòng ngừa nhiễm khuẩn.<ref name="NHSB">{{cite web |url=https://www.nhs.uk/conditions/Antibiotics-penicillins/Pages/Introduction.aspx |title=Antibiotics| publisher=NHS |date=5 June 2014 |access-date=17 January 2015}}</ref><ref>{{cite web |url=http://ecdc.europa.eu/en/eaad/antibiotics/Pages/factsExperts.aspx |title=Factsheet for experts |publisher=European Centre for Disease Prevention and Control |access-date=21 December 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141221183712/http://ecdc.europa.eu/en/eaad/antibiotics/Pages/factsExperts.aspx |archive-date=21 December 2014 |url-status=dead }}</ref> Chúng có thể tiêu diệt hoặc cản trở vi khuẩn sinh trưởng. Một số lượng kháng sinh hữu hạn còn có khả năng chống [[nguyên sinh vật]].<ref>Ví dụ, [[metronidazole]]: {{cite web|title=Metronidazole|url=https://www.drugs.com/monograph/metronidazole.html|publisher=The American Society of Health-System Pharmacists|access-date=31 July 2015}}</ref><ref name=Antibioticandantiprotozal>{{cite book|title=Chemical Analysis of Antibiotic Residues in Food.|date=2012|publisher=John Wiley & Sons, Inc.|isbn=978-1-4496-1459-1|pages=[https://archive.org/details/antibioticssimpl0002gall/page/1 1–60]|url=https://archive.org/details/antibioticssimpl0002gall/page/1}}</ref> Kháng sinh không có tác dụng chống lại [[virus]] gây các bệnh ví dụ như [[cảm lạnh]] hay [[cúm]],<ref>{{Cite web|title=Why antibiotics can't be used to treat your cold or flu|url=https://www.health.qld.gov.au/news-events/news/antibiotics-viruses-cold-flu|last=ou=|first=c=AU; o=The State of Queensland; ou=Queensland Health|date=2017-05-06|website=www.health.qld.gov.au|language=en-AU|access-date=2020-05-13}}</ref> thuốc ức chế virus được gọi là thuốc chống virus hoặc kháng virus chứ không phải kháng sinh.

Đôi khi, thuật ngữ ''kháng sinh'' được sử dụng rộng rãi để nói đến mọi chất dùng để chống vi sinh vật, nhưng trong cách dùng y tế thông thường, kháng sinh (như [[penicillin]]) là loại được sản xuất tự nhiên (bởi một [[vi sinh vật]] chống vi sinh vật khác), trong khi kháng khuẩn không phải kháng sinh (như [[sulfonamide]] và [[antiseptic]]) là tổng hợp hoàn toàn. Tuy nhiên, cả hai loại đều có chung mục tiêu là giết hoặc ngăn chặn vi sinh vật sinh trưởng và cả hai đều nằm trong [[hóa trị liệu kháng khuẩn]]. Các chất kháng khuẩn bao gồm thuốc sát khuẩn, xà phòng kháng khuẩn, chất tẩy hóa học; trong khi kháng sinh là loại kháng khuẩn quan trọng dùng chuyên biệt hơn trong y khoa<ref>{{cite web |url=http://www.tufts.edu/med/apua/about_issue/agents.shtml#1 |title=General Background: Antibiotic Agents |work=Alliance for the Prudent Use of Antibiotics |access-date=21 December 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141214195917/http://www.tufts.edu/med/apua/about_issue/agents.shtml#1 |archive-date=14 December 2014 |url-status=dead }}</ref> và đôi khi trong thức ăn chăn nuôi.

Con người đã sử dụng kháng sinh từ thời cổ đại. Nhiều nền văn minh đã vận dụng bánh mì mốc, hiệu ứng có lợi của nó được nhắc đến nhiều từ Ai Cập, Trung Hoa, Serbia, Hy Lạp, La Mã cổ đại. [[John Parkinson (nhà thực vật học)|John Parkinson]] (1567–1650) là người đầu tiên ghi chép trực tiếp việc sử dụng [[mốc]] để trị nhiễm trùng. Kháng sinh đã cách mạng hóa y học trong thế kỷ 20. [[Alexander Fleming]] (1881–1955) khám phá ra [[penicillin]] ngày nay vào năm 1928 và nó đã chứng tỏ lợi ích lớn lao với việc được sử dụng rộng rãi trong thời chiến. Tuy nhiên, tính hiệu quả và dễ tiếp cận của kháng sinh cũng dẫn đến hành vi lạm dụng<ref>{{cite journal |last1=Laxminarayan |first1=Ramanan |last2=Duse |first2=Adriano |last3=Wattal |first3=Chand |last4=Zaidi |first4=Anita K M |last5=Wertheim |first5=Heiman F L |last6=Sumpradit |first6=Nithima |last7=Vlieghe |first7=Erika |last8=Hara |first8=Gabriel Levy |last9=Gould |first9=Ian M |last10=Goossens |first10=Herman |last11=Greko |first11=Christina |last12=So |first12=Anthony D |last13=Bigdeli |first13=Maryam |last14=Tomson |first14=Göran |last15=Woodhouse |first15=Will |last16=Ombaka |first16=Eva |last17=Peralta |first17=Arturo Quizhpe |last18=Qamar |first18=Farah Naz |last19=Mir |first19=Fatima |last20=Kariuki |first20=Sam |last21=Bhutta |first21=Zulfiqar A |last22=Coates |first22=Anthony |last23=Bergstrom |first23=Richard |last24=Wright |first24=Gerard D |last25=Brown |first25=Eric D |last26=Cars |first26=Otto |title=Antibiotic resistance—the need for global solutions |journal=The Lancet Infectious Diseases |date=December 2013 |volume=13 |issue=12 |pages=1057–1098 |doi=10.1016/S1473-3099(13)70318-9 |pmid=24252483 |hdl=10161/8996 |url=http://dspace.ucuenca.edu.ec/handle/123456789/22122 |hdl-access=free }}</ref> và một số vi khuẩn đã tiến hóa [[kháng kháng sinh]].<ref name="NHSB" /><ref>{{cite web|last1=Brooks|first1=Megan |name-list-style= vanc |title=Public Confused About Antibiotic Resistance, WHO Says|url=http://www.medscape.com/viewarticle/854564|website=Medscape Multispeciality|access-date=21 November 2015|date=16 November 2015}}</ref><ref>{{cite journal |last1=Gould |first1=K |title=Antibiotics: From prehistory to the present day |journal=Journal of Antimicrobial Chemotherapy |date=2016 |volume=71 |issue=3 |pages=572–575 |doi=10.1093/jac/dkv484 |pmid=26851273 |doi-access=free }}</ref><ref>{{Cite book|title= Antibiotics: Targets, Mechanisms and Resistance|url= https://books.google.com/books?id=3SZrAAAAQBAJ|publisher= John Wiley & Sons|date= 4 December 2013|isbn= 978-3-527-33305-9|first1= Claudio O.|last1= Gualerzi|first2= Letizia|last2= Brandi|first3= Attilio|last3= Fabbretti|first4= Cynthia L.|last4= Pon |name-list-style= vanc |pages= 1}}</ref> [[Tổ chức Y tế Thế giới]] nhận định kháng kháng sinh là "mối đe dọa nghiêm trọng không còn là dự đoán cho tương lai mà nó đang xảy ra ngay lúc này ở mọi nơi trên thế giới và có tiềm năng ảnh hưởng đến bất kỳ ai ở bất kỳ độ tuổi nào, bất kỳ quốc gia nào".<ref name=WHO2014>{{cite book |url=http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/112642/1/9789241564748_eng.pdf?ua=1 |title=Antimicrobial resistance: global report on surveillance |publisher=The World Health Organization |date= April 2014 |access-date=13 June 2016 |isbn=978-92-4-156474-8}}</ref>

== Sử dụng trong y tế ==
Kháng sinh được sử dụng để điều trị hoặc phòng ngừa [[nhiễm trùng]]<ref name=Antibiotic>{{cite book|title=Antibiotics Simplified.|date=2011|publisher=Jones & Bartlett Publishers|isbn=978-1-4496-1459-1|pages=15–17|url=https://books.google.com/books?id=vIRgA57q414C&q=Antibiotics}}</ref> và đôi khi là nhiễm nguyên sinh vật ([[metronidazole]] hiệu quả trong đối phó một số lượng [[bệnh ký sinh]]). Khi một dạng truyền nhiễm bị nghi ngờ là nguyên nhân gây ra bệnh tật nhưng mầm bệnh chưa được xác minh thì người ta sẽ vận dụng liệu pháp kinh nghiệm.<ref name="General principles">{{cite journal |vauthors= Leekha S, Terrell CL, Edson RS |title= General principles of antimicrobial therapy |journal= Mayo Clinic Proceedings |volume= 86 |issue= 2 |pages= 156–67 |date= February 2011 |pmid= 21282489 |pmc= 3031442 |doi= 10.4065/mcp.2010.0639}}</ref> Cụ thể là cấp phát [[kháng sinh phổ rộng]] dựa vào dấu hiệu và triệu chứng biểu hiện trong lúc chờ kết quả xét nghiệm mà có thể mất vài ngày.<ref name="Antibiotic"/><ref name="General principles"/>

Khi vi sinh vật gây bệnh đã được biết hay xác minh, các bác sĩ sẽ khởi động liệu pháp dứt điểm mà thường bao hàm việc sử dụng kháng sinh phổ hẹp. Việc lựa chọn kháng sinh sẽ còn dựa vào chi phí. Nhận biết vi sinh vật gây bệnh là vô cùng quan trọng vì điều này có thể làm giảm chi phí và tính độc của trị liệu kháng sinh, đồng thời còn làm giảm xác suất xuất hiện sự đề kháng của vi khuẩn.<ref name="General principles"/> Kháng sinh có thể được dùng trong trường hợp [[viêm ruột thừa]] cấp tính không phức tạp để tránh phải phẫu thuật.<ref>{{cite journal |vauthors= Rollins KE, Varadhan KK, Neal KR, Lobo DN |title= Antibiotics Versus Appendicectomy for the Treatment of Uncomplicated Acute Appendicitis: An Updated Meta-Analysis of Randomised Controlled Trials |journal= World Journal of Surgery |volume= 40 |issue= 10 |pages= 2305–18 |date= October 2016 |pmid= 27199000 |doi= 10.1007/s00268-016-3561-7|s2cid= 4802473 }}</ref>

Kháng sinh có thể được dùng như một biện pháp phòng ngừa và điều này thường hạn chế ở nhóm người nguy cơ như người có [[suy giảm miễn dịch|hệ miễn dịch suy yếu]] (đặc biệt ở các ca HIV để ngăn chặn [[viêm phổi]]), người dùng [[thuốc ức chế miễn dịch]], bệnh nhân [[ung thư]], và người nhận [[phẫu thuật]].<ref name=Antibiotic/> Sử dụng kháng sinh trong những thủ tục phẫu thuật là để giúp ngăn ngừa nhiễm trùng từ vết mổ. Kháng sinh đóng một vai trò quan trọng trong [[dự phòng kháng sinh nha khoa]] khi chúng có thể ngăn chặn [[vãng khuẩn huyết]] và [[viêm nội tâm mạc nhiễm khuẩn]] kéo theo. Người ta còn dùng kháng sinh để phòng nhiễm trùng ở các ca [[giảm bạch cầu trung tính]] nhất là liên hệ ung thư.<ref>{{cite journal |vauthors= Flowers CR, Seidenfeld J, Bow EJ, Karten C, Gleason C, Hawley DK, Kuderer NM, Langston AA, Marr KA, Rolston KV, Ramsey SD |title= Antimicrobial prophylaxis and outpatient management of fever and neutropenia in adults treated for malignancy: American Society of Clinical Oncology clinical practice guideline |journal= Journal of Clinical Oncology |volume= 31 |issue= 6 |pages= 794–810 |date= February 2013 |pmid= 23319691 |doi= 10.1200/JCO.2012.45.8661}}</ref><ref>{{cite journal |vauthors= Bow EJ |title= Infection in neutropenic patients with cancer |journal= Critical Care Clinics |volume= 29 |issue= 3 |pages= 411–41 |date= July 2013 |pmid= 23830647 |doi= 10.1016/j.ccc.2013.03.002}}</ref>

=== Cung cấp ===
Có nhiều con đường khác nhau để cung cấp kháng sinh cho cơ thể, trong đó phổ biến nhất là đường miệng (thuốc uống). Đối với những trường hợp nặng hơn, đặc biệt là nhiễm trùng toàn thân ăn sâu, kháng sinh có thể được cấp qua đường tĩnh mạch hoặc tiêm.<ref name="NHSB"/><ref name="General principles"/> Ở những địa điểm nhiễm trùng dễ dàng tiếp cận, kháng sinh có thể được cấp tại chỗ dưới dạng thuốc nhỏ mắt vào [[kết mạc]] để trị [[viêm kết mạc]] hoặc thuốc nhỏ tai cho [[nhiễm trùng tai]] và những trường hợp [[viêm tai ngoài]] cấp tính. Sử dụng tại chỗ cũng là lựa chọn điều trị cho một số tình trạng da như [[mụn trứng cá]] và [[viêm mô tế bào]].<ref>{{cite journal |vauthors= Pangilinan R, Tice A, Tillotson G |title= Topical antibiotic treatment for uncomplicated skin and skin structure infections: review of the literature |journal= Expert Review of Anti-Infective Therapy |volume= 7 |issue= 8 |pages= 957–65 |date= October 2009 |pmid= 19803705 |doi= 10.1586/eri.09.74|s2cid= 207217730 }}</ref> Ưu điểm của cấp kháng sinh tại chỗ là lượng kháng sinh cao và duy trì tại điểm nhiễm trùng, giảm nguy cơ độc tính và cơ thể hấp thu, tổng lượng kháng sinh cần dùng ít hơn qua đó làm giảm nguy cơ dùng sai cách.<ref name="Treating chronic wounds">{{cite journal |vauthors= Lipsky BA, Hoey C |title= Topical antimicrobial therapy for treating chronic wounds |journal= Clinical Infectious Diseases |volume= 49 |issue= 10 |pages= 1541–9 |date= November 2009 |pmid= 19842981 |doi= 10.1086/644732|doi-access= free }}</ref> Sử dụng kháng sinh tại chỗ trên những kiểu vết thương phẫu thuật nhất định giúp làm giảm rủi ro nhiễm trùng tại vị trí phẫu thuật.<ref>{{cite journal |vauthors= Heal CF, Banks JL, Lepper PD, Kontopantelis E, van Driel ML |title= Topical antibiotics for preventing surgical site infection in wounds healing by primary intention |journal= The Cochrane Database of Systematic Reviews |volume= 11 |issue= 11 |pages= CD011426 |date= November 2016 |pmid= 27819748 |pmc= 6465080 |doi= 10.1002/14651858.CD011426.pub2 |url= }}</ref> Tuy nhiên, có một số nguyên nhân tổng quan dẫn đến lo ngại về cấp phát kháng sinh tại chỗ: hấp thu kháng sinh toàn thân phần nào có thể xảy ra, định lượng kháng sinh áp dụng khó mà chính xác, và khả năng xuất hiện phản ứng [[quá mẫn]] cục bộ hay [[viêm da tiếp xúc]].<ref name="Treating chronic wounds"/> Kháng sinh được khuyến cáo cung cấp càng sớm càng tốt, đặc biệt trong nhiễm trùng đe dọa tính mạng. Nhiều khoa cấp cứu tích trữ kháng sinh vì mục đích này.<ref>{{cite journal |last1=Hung |first1=Kevin KC |last2=Lam |first2=Rex PK |last3=Lo |first3=Ronson SL |last4=Tenney |first4=Justin W |last5=Yang |first5=Marc LC |last6=Tai |first6=Marcus CK |last7=Graham |first7=Colin A |title=Cross-sectional study on emergency department management of sepsis |journal=Hong Kong Medical Journal |date=14 November 2018 |volume=24 |issue=6 |pages=571–578 |doi=10.12809/hkmj177149 |pmid=30429360 |doi-access=free }}</ref>

=== Sự phổ biến ===
Hành vi tiêu thụ kháng sinh khác nhau nhiều giữa các nước. Theo báo cáo của WHO công bố năm 2018 sử dụng dữ liệu năm 2015 từ 65 nước, Mông Cổ có lượng tiêu thụ cao nhất với tỷ lệ 64,4 liều một ngày trên mỗi 1.000 cư dân, trong khi thấp nhất là Burundi với 4,4 liều. [[Amoxicillin]] và [[amoxicillin/clavulanic acid]] là những loại được dùng nhiều nhất.<ref>{{cite news |title=UK antibiotic consumption twice that of the Netherlands, WHO report finds |url=https://www.pharmaceutical-journal.com/20205732.article |access-date=22 December 2018 |publisher=Pharmaceutical Journal |date=14 November 2018}}</ref>

== Tác dụng phụ ==
Người ta luôn kiểm tra mọi tác động tiêu cực của kháng sinh trước khi phê duyệt cho sử dụng lâm sàng, khi đó kháng sinh thường được đánh giá là an toàn và dung nạp tốt. Tuy nhiên, một số kháng sinh liên hệ với phạm vi rộng những [[tác dụng phụ]] bất lợi từ nhẹ cho đến rất nặng tùy vào loại kháng sinh sử dụng, vi khuẩn mục tiêu, và bản thân người bệnh.<ref name="pmid15993671"/><ref>{{Cite journal | pmid =15993671 | year =2005 | last1 =Slama | first1 =T. G. | title =A clinician's guide to the appropriate and accurate use of antibiotics: The Council for Appropriate and Rational Antibiotic Therapy (CARAT) criteria | journal =The American Journal of Medicine | volume =118 Suppl 7A | issue =7 | pages =1S–6S | last2 =Amin | first2 =A. | last3 =Brunton | first3 =S. A. | last4 =File Jr | first4 =T. M. | last5 =Milkovich | first5 =G. | last6 =Rodvold | first6 =K. A. | last7 =Sahm | first7 =D. F. | last8 =Varon | first8 =J. | last9 =Weiland Jr | first9 =D. | author10 =Council for Appropriate Rational Antibiotic Therapy (CARAT) | doi =10.1016/j.amjmed.2005.05.007 }}</ref> Tác dụng phụ có thể phản ánh dược tính hoặc độc tính của kháng sinh hoặc liên quan đến phản ứng quá mẫn hay dị ứng.<ref name=Antibioticandantiprotozal/> Tác dụng bất lợi có phạm vi từ sốt và buồn nôn đến những tình trạng nghiêm trọng hơn như [[viêm da ánh sáng]] và [[phản vệ]].<ref>{{cite web|title=Antibiotics – Side effects |website=NHS Choices |publisher=National Health Service (NHS), UK |url=http://www.nhs.uk/Conditions/Antibiotics-penicillins/Pages/Side-effects.aspx |date=6 May 2014 |access-date=6 February 2016}}</ref> Thông tin an toàn của những thuốc mới thường không đầy đủ bằng những thuốc đã được sử dụng từ lâu.<ref name="pmid15993671"/>

Tác dụng phụ thường gặp là [[tiêu chảy]] bắt nguồn từ sự xáo trộn thành phần loài trong [[hệ vi sinh đường ruột]], điều dẫn đến hệ quả ví dụ là vi khuẩn gây bệnh như ''[[Clostridioides difficile]]'' sinh sôi quá mức.<ref>{{cite web |title=Antibiotic-Associated Diarrhea – All you should know |access-date=28 December 2014|url=http://www.bestnaturalremedies.net/antibiotic-associated-diarrhea}}</ref> Tiếp nạp [[lợi khuẩn]] trong thời gian trị liệu kháng sinh có thể giúp ngăn ngừa tiêu chảy liên quan đến kháng sinh.<ref>{{Cite journal|last1=Rodgers|first1=Blake|last2=Kirley|first2=Kate|last3=Mounsey|first3=Anne|date=March 2013|title=Prescribing an antibiotic? Pair it with probiotics|journal=The Journal of Family Practice|volume=62|issue=3|pages=148–150|issn=0094-3509|pmc=3601687|pmid=23520586}}</ref> Kháng sinh còn có thể tác động đến [[hệ vi sinh âm đạo]] và khiến những loài [[men]] của chi ''[[Candida]]'' sinh sôi thừa thãi ở vùng âm hộ-âm đạo.<ref name="Pirotta and Garland"/> Tác dụng phụ bổ sung có thể đến từ sự tương tác với thuốc khác, như khả năng tổn thương [[gân]] do sử dụng [[kháng sinh quinolone|quinolone]] kết hợp [[corticosteroid]] toàn thân.<ref>{{cite journal |vauthors= Lewis T, Cook J |title= Fluoroquinolones and tendinopathy: a guide for athletes and sports clinicians and a systematic review of the literature |journal= Journal of Athletic Training |volume= 49 |issue= 3 |pages= 422–7 |date= 1 January 2014 |pmid= 24762232 |pmc= 4080593 |doi= 10.4085/1062-6050-49.2.09}}</ref>

Một số loại kháng sinh còn có thể làm hại [[ty thể]], một bào quan có nguồn gốc vi khuẩn thấy ở [[sinh vật nhân chuẩn]], bao gồm con người. Tổn thương ty thể gây [[kích ứng oxy hóa]] trong tế bào và được đề xuất là cơ chế sinh ra tác dụng phụ từ [[fluoroquinolone]].<ref>{{cite journal |last1=Marchant |first1=Jo |title=When antibiotics turn toxic |journal=Nature |date=21 March 2018 |volume=555 |issue=7697 |pages=431–433 |doi=10.1038/d41586-018-03267-5 |bibcode=2018Natur.555..431M |doi-access=free}}</ref> Chúng còn được biết ảnh hưởng đến [[lục lạp]].<ref>{{cite journal |last1=Wang |first1=X |last2=Ryu |first2=D |last3=Houtkooper |first3=RH |last4=Auwerx |first4=J |title=Antibiotic use and abuse: a threat to mitochondria and chloroplasts with impact on research, health, and environment. |journal=BioEssays: News and Reviews in Molecular, Cellular and Developmental Biology |date=October 2015 |volume=37 |issue=10 |pages=1045–53 |doi=10.1002/bies.201500071 |pmid=26347282 |pmc=4698130}}</ref>

=== Liên hệ với béo phì ===
Tiếp xúc với kháng sinh sớm trong cuộc đời có liên quan đến khối lượng cơ thể gia tăng ở người và chuột.<ref>{{cite journal |vauthors= Ray K |title= Gut microbiota: adding weight to the microbiota's role in obesity--exposure to antibiotics early in life can lead to increased adiposity |journal= Nature Reviews. Endocrinology |volume= 8 |issue= 11 |pages= 623 |date= November 2012 |pmid= 22965166 |doi= 10.1038/nrendo.2012.173|s2cid= 1630889 }}</ref> Đầu đời là giai đoạn quan trọng cho sự thiết lập [[hệ vi sinh đường ruột]] và sự phát triển [[trao đổi chất]]<ref name="M, A, and O">{{cite journal |vauthors= Jess T |title= Microbiota, antibiotics, and obesity |journal= The New England Journal of Medicine |volume= 371 |issue= 26 |pages= 2526–8 |date= December 2014 |pmid= 25539109 |doi= 10.1056/NEJMcibr1409799}}</ref> Chuột được áp dụng trị liệu kháng sinh liều thấp với [[penicillin]], [[vancomycin]], hoặc [[chlortetracycline]] có thay đổi trong năng lực trao đổi chất cùng thành phần hệ vi sinh ruột.<ref>{{cite journal |vauthors= Cho I, Yamanishi S, Cox L, Methé BA, Zavadil J, Li K, Gao Z, Mahana D, Raju K, Teitler I, Li H, Alekseyenko AV, Blaser MJ |title= Antibiotics in early life alter the murine colonic microbiome and adiposity |journal= Nature |volume= 488 |issue= 7413 |pages= 621–6 |date= August 2012 |pmid= 22914093 |pmc= 3553221 |doi= 10.1038/nature11400|bibcode= 2012Natur.488..621C }}</ref> Một nghiên cứu báo cáo rằng chuột nhận penicillin liều thấp (1 μg/g trọng lượng cơ thể) gần lúc sinh và suốt quá trình cai sữa thì khối lượng cơ thể và khối lượng mỡ gia tăng, lớn nhanh hơn, và gia tăng biểu hiện gen liên quan đến sự tạo mỡ so với chuột đối chứng.<ref name="Altering the intestinal microbiota">{{cite journal |vauthors= Cox LM, Yamanishi S, Sohn J, Alekseyenko AV, Leung JM, Cho I, Kim SG, Li H, Gao Z, Mahana D, Zárate Rodriguez JG, Rogers AB, Robine N, Loke P, Blaser MJ |title= Altering the intestinal microbiota during a critical developmental window has lasting metabolic consequences |journal= Cell |volume= 158 |issue= 4 |pages= 705–721 |date= August 2014 |pmid= 25126780 |pmc= 4134513 |doi= 10.1016/j.cell.2014.05.052}}</ref> Ngoài ra, penicillin kết hợp với chế độ ăn nhiều chất béo còn làm tăng hàm lượng [[insulin]] lúc đói ở chuột.<ref name="Altering the intestinal microbiota"/> Tuy nhiên, chưa rõ kháng sinh có gây [[béo phì]] ở người hay không. Các nghiên cứu đã tìm ra mối tương quan giữa tiếp xúc kháng sinh sớm (dưới 6 tháng) và khối lượng cơ thể gia tăng (tại 10 và 20 tháng).<ref>{{cite journal |vauthors= Trasande L, Blustein J, Liu M, Corwin E, Cox LM, Blaser MJ |title= Infant antibiotic exposures and early-life body mass |journal= International Journal of Obesity |volume= 37 |issue= 1 |pages= 16–23 |date= January 2013 |pmid= 22907693 |pmc= 3798029 |doi= 10.1038/ijo.2012.132 }}</ref> Một nghiên cứu khác phát hiện loại kháng sinh tiếp xúc cũng quan trọng với rủi ro thừa cân cao nhất là những người tiếp nạp [[macrolide]] trong phép so sánh với penicillin và [[cephalosporin]].<ref>{{cite journal |vauthors= Thorpe K, Staton S, Sawyer E, Pattinson C, Haden C, Smith S |title= Napping, development and health from 0 to 5 years: a systematic review |journal= Archives of Disease in Childhood |volume= 100 |issue= 7 |pages= 615–22 |date= July 2015 |pmid= 25691291 |doi= 10.1136/archdischild-2014-307241 |s2cid= 24805840 |url= http://adc.bmj.com/content/100/7/615}}</ref> Vì vậy tồn tại mối quan hệ giữa tiếp xúc kháng sinh sớm trong đời và béo phì ở người nhưng đây có là quan hệ nhân quả hay không thì không rõ. Cần có sự cân nhắc giữa rủi ro này và tác dụng có lợi của điều trị chỉ định lâm sàng bằng kháng sinh ở trẻ nhỏ.<ref name="M, A, and O"/>

== Lịch sử ==
Trước hồi đầu thế kỷ 20, chữa trị [[nhiễm trùng]] chủ yếu dựa vào [[y học dân gian]]. Con người đã mô tả những hỗn hợp có thuộc tính kháng khuẩn được sử dụng trong điều trị nhiễm trùng từ hơn 2.000 năm trước.<ref>{{cite journal |vauthors= Lindblad WJ |title= Considerations for determining if a natural product is an effective wound-healing agent |journal= The International Journal of Lower Extremity Wounds |volume= 7 |issue= 2 |pages= 75–81 |date= June 2008 |pmid= 18483011 |doi= 10.1177/1534734608316028|s2cid= 5059255 }}</ref><ref name="D'Costa2011">{{cite journal |vauthors= D'Costa VM, King CE, Kalan L, Morar M, Sung WW, Schwarz C, Froese D, Zazula G, Calmels F, Debruyne R, Golding GB, Poinar HN, Wright GD |title= Antibiotic resistance is ancient |journal= Nature |volume= 477 |issue= 7365 |pages= 457–61 |date= August 2011 |pmid= 21881561 |doi= 10.1038/nature10388|bibcode= 2011Natur.477..457D |s2cid= 4415610 }}</ref> Nhiều nền văn hóa xa xưa như [[Ai Cập cổ đại]] và [[Hy Lạp cổ đại]] sử dụng những vật liệu thực vật và mốc được lựa chọn đặc biệt để trị nhiễm trùng.<ref>{{cite journal |vauthors= Forrest RD |title= Early history of wound treatment |journal= Journal of the Royal Society of Medicine |volume= 75 |issue= 3 |pages= 198–205 |date= March 1982 |pmid= 7040656 |pmc= 1437561}}</ref><ref>{{cite journal |doi=10.1016/S0269-915X(89)80010-2 |title=Moulds in ancient and more recent medicine |year=1989 |last1=Wainwright |first1=Milton |name-list-style= vanc |journal=Mycologist |volume=3 |pages=21–23 |issue=1}}</ref> Công tác nghiên cứu xác ướp [[người Nubia]] trong thập niên 1990 đã phát hiện hàm lượng [[tetracycline]] đáng kể. Theo phỏng đoán thì tetracycline đến từ loại bia được pha chế vào thời điểm đó.<ref>{{cite journal | author=Armelagos, George  | date= 2000 | title=Take Two Beers and Call Me in 1,600 Years: Use of Tetracycline by Nubians and Ancient Egyptians | journal = Natural History | issue = 5; May | pages = 50–53 | url = https://ay14-15.moodle.wisc.edu/prod/pluginfile.php/59948/mod_resource/content/0/Take_two_Beers.pdf |access-date=March 13, 2017 }}</ref>

Việc sử dụng kháng sinh trong y học hiện đại bắt đầu với sự khám phá kháng sinh tổng hợp có nguồn gốc từ thuốc nhuộm.<ref name="CALDERIN2007"/><ref name="Limbird2004"/><ref name="Bosch2008"/><ref name="ReferenceB">{{cite journal |vauthors= Williams KJ |title= The introduction of 'chemotherapy' using arsphenamine - the first magic bullet |journal= Journal of the Royal Society of Medicine |volume= 102 |issue= 8 |pages= 343–8 |date= August 2009 |pmid= 19679737 |pmc= 2726818 |doi= 10.1258/jrsm.2009.09k036}}</ref><ref name="goodman">{{cite book |last1=Goodman |first1=Louis S. |author-link1=Louis S. Goodman |last2=Gilman |first2=Alfred |author-link2=Alfred Gilman, Sr. |name-list-style= vanc |title=The Pharmacological Basis of Therapeutics |publisher=Macmillan |location=New York |year=1941|title-link=The Pharmacological Basis of Therapeutics }}</ref>

=== Kháng sinh tổng hợp có nguồn gốc thuốc nhuộm ===
[[File:Salvarsan-montage.png|thumb|upright=0.8|Arsphenamine hay còn gọi là salvarsan được Paul Ehrlich khám phá năm 1907.]]
Hóa trị liệu kháng sinh tổng hợp đóng vai một ngành khoa học và phát triển chất kháng khuẩn bắt đầu ở Đức với nhân vật là [[Paul Ehrlich]] vào cuối thập niên 1880.<ref name="CALDERIN2007"/> Ehrlich nhận thấy những thuốc nhuộm nhất định sẽ nhuộm màu tế bào vi khuẩn, động vật, con người, trong khi số khác thì không. Tiếp theo ông đề xuất ý tưởng là có thể tạo ra những hóa chất hoạt động như thuốc chọn lọc sẽ bám vào và giết vi khuẩn mà không làm hại vật chủ người. Sau khi kiểm tra hàng trăm thuốc nhuộm chống những sinh vật khác nhau thì vào năm 1907 Ehrlich khám phá ra một loại hữu ích trong y khoa, hợp chất arsenic hữu cơ kháng khuẩn tổng hợp đầu tiên: [[salvarsan]]<ref name="CALDERIN2007"/><ref name="Limbird2004"/><ref name="Bosch2008"/> mà nay được gọi là arsphenamine.

[[File:Paul Ehrlich and Sahachiro Hata.jpg|thumb|left|upright=0.8|Paul Ehrlich và Sahachiro Hata]]

Sự kiện này đã báo trước kỷ nguyên chữa trị bằng chất kháng khuẩn bắt đầu với việc [[Alfred Bertheim]] và Ehrlich khám phá một loạt kháng sinh tổng hợp nguồn gốc arsenic vào năm 1907.<ref name="ReferenceB"/><ref name="goodman"/> Ehrlich và Bertheim đã thử nghiệm những hóa chất khác nhau có nguồn gốc thuốc nhuộm để trị [[trypanosomiasis]] ở chuột và nhiễm [[spirochaeta]] ở thỏ nhưng những hợp chất ban đầu của họ quá độc. Trong khi đó Ehrlich và [[Sahachiro Hata]], một nhà vi trùng học người Nhật Bản làm việc với Erlich để tìm thuốc chữa [[giang mai]], đã thành công với hợp chất thứ 606 trong chuỗi thí nghiệm họ tiến hành. Vào năm 1910 Ehrlich và Hata công bố khám phá ra thứ mà họ gọi là thuốc 606 tại Hội nghị Y học Quốc tế ở [[Wiesbaden]].<ref name="jmvh.org">{{cite journal|last1=Frith|first1=John |name-list-style= vanc |title=Arsenic – the "Poison of Kings" and the "Saviour of Syphilis"|journal=Journal of Military and Veterans' Health|volume=21|issue=4|url=http://jmvh.org/article/arsenic-the-poison-of-kings-and-the-saviour-of-syphilis/|access-date=31 January 2017}}</ref> Công ty [[Hoechst AG|Hoechst]] bắt đầu đưa ra thị trường hợp chất dưới tên salvarsan, nay có tên arsphenamine, vào năm 1910.<ref name="jmvh.org"/> Thuốc này được dùng để chữa giang mai trong nửa đầu thế kỷ 20. Vào năm 1908, Ehrlich nhận [[Giải Nobel Sinh lý học hoặc Y học]] vì những đóng góp cho [[miễn dịch học]].<ref name=nobel>{{cite web|url=https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1908/ehrlich-bio.html|title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1908|website=NobelPrize.org}}</ref> Hata được đề cử [[Giải Nobel Hóa học]] năm 1911 và Giải Nobel Sinh lý học hoặc Y học năm 1912 và 1913.<ref>{{cite web|url=https://www.nobelprize.org/nomination/archive/show_people.php?id=3941|title=Nomination Archive|date=April 2020|website=NobelPrize.org}}</ref>

Vào năm 1932 hay 1933, một nhóm nghiên cứu do [[Gerhard Domagk]] dẫn đầu đã phát triển thuốc kháng khuẩn hoạt động trong cơ thể đầu tiên và [[sulfonamide (thuốc)|sulfonamide]] đầu tiên tại những phòng thí nghiệm của [[IG Farben]] ở Đức,<ref name="goodman"/><ref name="ReferenceA">{{cite journal |vauthors= Aminov RI |title= A brief history of the antibiotic era: lessons learned and challenges for the future |journal= Frontiers in Microbiology |volume= 1 |pages= 134 |year= 2010 |pmid= 21687759 |pmc= 3109405 |doi= 10.3389/fmicb.2010.00134}}</ref><ref name="Bosch2008"/> điều giúp Domagk đoạt giải Nobel Y Sinh 1939.<ref>{{cite web |url=https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1939/press.html |title=Physiology or Medicine 1939 – Presentation Speech |publisher=Nobel Foundation |access-date=14 January 2015}}</ref> Sulfanilamide, thuốc prontosil hoạt tính, không thể được cấp bằng sáng chế vì vốn đã được sử dụng trong ngành công nghiệp thuốc nhuộm vài năm.<ref name="ReferenceA"/> Prontosil có hiệu quả tương đối rộng chống [[cầu khuẩn]] [[gram dương]] nhưng không chống được [[họ vi khuẩn đường ruột]]. Thành công này đã mau chóng kích thích nghiên cứu. Công cuộc khám phá và phát triển chất sulfonamide này đã mở ra kỷ nguyên của chất kháng khuẩn.<ref>{{cite journal |vauthors= Wright PM, Seiple IB, Myers AG |title= The evolving role of chemical synthesis in antibacterial drug discovery |journal= Angewandte Chemie |volume= 53 |issue= 34 |pages= 8840–69 |date= August 2014 |pmid= 24990531 |pmc= 4536949 |doi= 10.1002/anie.201310843}}</ref><ref>{{cite journal |vauthors= Aminov RI |title= A brief history of the antibiotic era: lessons learned and challenges for the future |journal= Frontiers in Microbiology |volume= 1 |pages= 134 |date= 1 January 2010 |pmid= 21687759 |pmc= 3109405 |doi= 10.3389/fmicb.2010.00134}}</ref>
{{clear}}

=== Penicillin và những kháng sinh tự nhiên khác ===
[[File:Penicillin core.svg|thumb|upright=0.8|Penicillin được Alexander Fleming khám phá năm 1928]]
Kể từ cuối thế kỷ 19, con người đã tường thuật những quan sát về việc một số vi sinh vật sinh sôi làm kìm hãm sự sinh sôi của những vi sinh vật khác. Những quan sát về tính đối kháng giữa vi sinh vật đã dẫn đến việc khám phá chất kháng khuẩn tự nhiên. [[Louis Pasteur]] nhận xét: "nếu chúng ta có thể can thiệp vào sự đối địch đã thấy giữa một số vi khuẩn thì điều đó có lẽ mang đến hy vọng lớn nhất cho trị liệu".<ref name="Kingston2008"/>

Vào năm 1874 bác sĩ William Roberts nhận thấy những mẻ cấy ''[[Penicillium glaucum]]'' được dùng trong chế tạo một số loại [[phô mai xanh]] không biểu hiện nhiễm vi khuẩn.<ref>{{cite journal |vauthors= Foster W, Raoult A |title= Early descriptions of antibiosis |journal= The Journal of the Royal College of General Practitioners |volume= 24 |issue= 149 |pages= 889–94 |date= December 1974 |pmid= 4618289 |pmc= 2157443 |quote= the first scientific observations of the antagonistic actions of various micro-organisms were made ... by William Roberts of Manchester (1874) and John Tyndall of London (1876).}}</ref> Hai năm sau nhà vật lý [[John Tyndall]] cũng có đóng góp cho lĩnh vực này.<ref>{{cite journal |vauthors= Foster W, Raoult A |title= Early descriptions of antibiosis |journal= The Journal of the Royal College of General Practitioners |volume= 24 |issue= 149 |pages= 889–94 |date= December 1974 |pmid= 4618289 |pmc= 2157443 |quote= Both Roberts and Tyndall indicated that the Penicillium molds had some property or had an activity which inhibited bacterial growth.}}</ref> Louis Pasteur đã tiến hành nghiên cứu chỉ ra ''[[Bacillus anthracis]]'' không sinh trưởng nếu có sự hiện diện của ''[[Penicillium notatum]]''.

Vào năm 1895 bác sĩ người Ý Vincenzo Tiberio công bố một tài liệu về năng lực kháng khuẩn của một số chiết xuất mốc.<ref>{{Cite journal|last1=Bucci|first1=Roberto|last2=Gallì|first2=Paola |name-list-style= vanc |date=11 May 2012|title=Public Health History Corner Vincenzo Tiberio: a misunderstood researcher|url=http://ijphjournal.it/article/view/5688|journal=Italian Journal of Public Health|language=en|volume=8|issue=4|issn=1723-7815}}</ref>

Vào năm 1897 nghiên cứu sinh [[Ernest Duchesne]] đệ trình một luận án có tựa "Đóng góp cho nghiên cứu về cạnh tranh sống còn ở vi sinh vật: sự đối kháng giữa mốc và vi khuẩn",<ref>{{cite book |last= Duchesne |first= Ernest |translator-last= Witty |translator-first= Michael |name-list-style= vanc |title= Duchesne's Antagonism between molds and bacteria, an English Colloquial Translation| isbn= 978-1-5498-1696-3|date= 23 September 2017 }}</ref> tác phẩm học thuật đầu tiên bàn đến năng lực trị liệu của mốc bắt nguồn từ hoạt tính kháng khuẩn của chúng. Trong luận án này, Duchesne đề xuất rằng vi khuẩn và mốc tham gia vào một trận chiến vĩnh hằng vì sự tồn vong. Ông quan sát thấy khuẩn ''[[E. coli]]'' bị ''Penicillium glaucum'' tiêu diệt khi cả hai sinh sôi trong cùng mẻ cấy và động vật thí nghiệm bị tiêm những liều trực khuẩn [[thương hàn]] gây tử vong cùng với ''Penicillium glaucum'' thì không nhiễm [[thương hàn]]. Không may sau khi giành học vị Duchesne đi nghĩa vụ quân sự nên không thể thực hiện thêm nghiên cứu nào.<ref name="Academic Press">{{cite book|last1=Straand|first1=Jørund|last2=Gradmann|first2=Christoph|last3=Simonsen|first3=Gunnar Skov|last4=Lindbæk|first4=Morten |name-list-style= vanc |title=International Encyclopedia of Public Health: Antibiotic Development and Resistance|date=2008|publisher=Academic Press|pages=200|url=http://www.sciencedirect.com/topics/page/Arsphenamine|access-date=31 January 2017}}</ref> Duchesne qua đời vì [[lao]], một căn bệnh mà hiện chữa bằng kháng sinh.<ref name="Academic Press"/>
[[File:Alexander Fleming.jpg|thumb|left|upright=0.8|Alexander Fleming được trao giải Nobel vì vai trò trong tiến trình khám phá ra penicillin]]
Vào năm 1928, [[Alexander Fleming]] công nhận sự tồn tại của [[penicillin]], một phân tử do những loại mốc nhất định sản sinh có khả năng giết chết hoặc ngăn chặn sự sinh trưởng của những loại vi khuẩn nhất định. Trong khi làm việc với một mẻ cấy vi khuẩn gây bệnh, Fleming để ý thấy bào tử một loại mốc xanh là ''[[Penicillium chrysogenum]]'' ở một tấm cấy. Ông quan sát thấy sự hiện diện của mốc đã tiêu diệt hoặc ngăn vi khuẩn sinh sôi.<ref>{{cite journal |vauthors= Tan SY, Tatsumura Y |title= Alexander Fleming (1881-1955): Discoverer of penicillin |journal= Singapore Medical Journal |volume= 56 |issue= 7 |pages= 366–7 |date= July 2015 |pmid= 26243971 |pmc= 4520913 |doi= 10.11622/smedj.2015105}}</ref> Fleming cho rằng mốc này phải tiết ra một chất kháng khuẩn mà ông đặt tên là penicillin vào năm 1928. Fleming tin con người có thể khai thác thuộc tính kháng khuẩn này cho hóa trị liệu. Ban đầu Fleming mô tả một số thuộc tính sinh học của nó rồi nỗ lực sử dụng một chế phẩm thô để điều trị một số dạng nhiễm trùng, tuy nhiên ông không thể tiến xa hơn nếu không có sự trợ giúp của những chuyên gia hóa học.<ref name="Fleming1929"/><ref name="Sykes2001"/>

[[Ernst Chain]], [[Howard Florey]] và [[Edward Abraham]] đã tinh chế thành công [[penicillin G]], penicillin đầu tiên vào năm 1942 nhưng nó chưa được phổ biến rộng rãi bên ngoài quân đội Đồng minh trước năm 1945. Sau này, [[Norman Heatley]] đã phát triển công nghệ chiết xuất ngược giúp tinh chế hiệu quả lượng lớn penicillin. Cấu trúc hóa học của penicillin được Abraham đề xuất lần đầu vào năm 1942<ref>{{Cite journal|last1=Jones|first1=David S.|last2=Jones|first2=John H. |name-list-style= vanc |date=1 December 2014|title=Sir Edward Penley Abraham CBE. 10 June 1913 – 9 May 1999|url=http://rsbm.royalsocietypublishing.org/content/60/5.1|journal=Biographical Memoirs of Fellows of the Royal Society|language=en|volume=60|pages=5–22|doi=10.1098/rsbm.2014.0002|issn=0080-4606|doi-access=free}}</ref> và được [[Dorothy Crowfoot Hodgkin]] xác minh năm 1945. Penicillin tinh chế thể hiện hoạt tính kháng khuẩn hiệu nghiệm chống một phạm vi rộng vi khuẩn và có độc tính thấp ở người. Hơn nữa, không như sulfonamide tổng hợp, hoạt tính của penicillin không bị hạn chế bởi những thành phần sinh học như mủ. Sự phát triển của penicillin đã làm vực lại mối quan tâm đến nghiên cứu những hợp chất kháng sinh có độ hiệu quả và an toàn tương tự.<ref>{{cite journal |vauthors= Florey HW |title= Use of Micro-organisms for Therapeutic Purposes |journal= British Medical Journal |volume= 2 |issue= 4427 |pages= 635–42 |date= November 1945 |pmid= 20786386 |pmc= 2060276 |doi= 10.1136/bmj.2.4427.635}}</ref> Chain và Florey đã phát triển thành công penicillin làm thuốc điều trị, điều mà Fleming, người vô tình khám phá ra penicillin, không thể làm. Cả ba đã cùng nhau chia sẻ giải Nobel Y học năm 1945.<ref>{{cite web|url=https://www.nobelprize.org/prizes/medicine/1945/summary/ | access-date = 13 January 2018 | title=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1945 | publisher= The Nobel Prize Organization}}</ref>

Florey tín nhiệm [[Rene Dubos]] tiên phong tìm kiếm một cách thận trọng và có hệ thống các hợp chất kháng khuẩn mới, điều dẫn đến việc khám phá [[gramicidin]] và khôi phục nghiên cứu của Florey về penicillin.<ref name=Epps2006/> Vào năm 1939, trùng thời điểm Chiến tranh thế giới thứ Hai bắt đầu, Dubos báo cáo phát hiện kháng sinh có nguồn gốc tự nhiên đầu tiên là [[tyrothricin]], một hợp chất có 20% gramicidin và 80% tyrocidine từ ''[[Bacillus brevis]]''. Đây là một trong những kháng sinh được sản xuất thương mại đầu tiên và rất hiệu quả trong điều trị vết thương và lở loét trong Chiến tranh thế giới thứ Hai.<ref name="Epps2006"/> Tuy nhiên gramicidin không thể sử dụng toàn thân vì độc tính. Tyrocidine cũng tỏ ra quá độc cho sử dụng toàn thân. Các kết quả nghiên cứu thu được không được hai phe Trục và Đồng minh chia sẻ trong Thế chiến II và bị hạn chế tiếp cận trong [[Chiến tranh Lạnh]].<ref>{{cite journal |vauthors= Capocci M |title= Cold drugs. Circulation, production and intelligence of antibiotics in post-WWII years |journal= Medicina Nei Secoli |volume= 26 |issue= 2 |pages= 401–21 |date= 1 January 2014 |pmid= 26054208}}</ref>

=== Cuối thế kỷ 20 ===
Vào giữa thế kỷ 20 số lượng chất kháng sinh mới được đưa vào sử dụng trong y tế gia tăng đáng kể. Có 12 nhóm kháng sinh mới được đưa vào từ năm 1935 đến 1968. Tuy nhiên, sau đó số nhóm mới sụt giảm rõ rệt khi mà trong khoảng 1969 đến 2003 chỉ có thêm hai nhóm.<ref>{{Cite journal|last1=Conly|first1=Jm|last2=Johnston|first2=Bl|date=2005|title=Where are all the new antibiotics? The new antibiotic paradox|journal=Canadian Journal of Infectious Diseases and Medical Microbiology|language=en|volume=16|issue=3|pages=159–160|doi=10.1155/2005/892058|pmid=18159536|pmc=2095020|issn=1712-9532}}</ref>

== Tham khảo ==
{{Reflist|refs=
<ref name="CALDERIN2007">Calderon CB, Sabundayo BP (2007). Antimicrobial Classifications: Drugs for Bugs. In Schwalbe R, Steele-Moore L, Goodwin AC. Antimicrobial Susceptibility Testing Protocols. CRC Press. Taylor & Frances group. {{ISBN|978-0-8247-4100-6}}</ref>

<ref name="Limbird2004">{{cite journal |vauthors= Limbird LE |title= The receptor concept: a continuing evolution |journal= Molecular Interventions |volume= 4 |issue= 6 |pages= 326–36 |date= December 2004 |pmid= 15616162 |doi= 10.1124/mi.4.6.6}}</ref>

<ref name="Bosch2008">{{cite journal |vauthors= Bosch F, Rosich L |title= The contributions of Paul Ehrlich to pharmacology: a tribute on the occasion of the centenary of his Nobel Prize |journal= Pharmacology |volume= 82 |issue= 3 |pages= 171–9 |year= 2008 |pmid= 18679046 |pmc= 2790789 |doi= 10.1159/000149583}}</ref>

<ref name="Kingston2008">{{cite journal |vauthors= Kingston W |title= Irish contributions to the origins of antibiotics |journal= Irish Journal of Medical Science |volume= 177 |issue= 2 |pages= 87–92 |date= June 2008 |pmid= 18347757 |doi= 10.1007/s11845-008-0139-x|s2cid= 32847260 }}</ref>

<ref name="Fleming1929">{{cite journal |vauthors= Fleming A |title= Classics in infectious diseases: on the antibacterial action of cultures of a penicillium, with special reference to their use in the isolation of B. influenzae by Alexander Fleming, Reprinted from the British Journal of Experimental Pathology 10:226-236, 1929 |journal= Reviews of Infectious Diseases |volume= 2 |issue= 1 |pages= 129–39 |year= 1980 |pmid= 6994200 |pmc= 2041430 |doi= 10.1093/clinids/2.1.129 }}; Reprint of {{cite journal |vauthors= Krylov AK |title= [Gastroenterologic aspects of the clinical picture of internal diseases] |journal= Terapevticheskii Arkhiv |volume= 63 |issue= 2 |pages= 139–41 |year= 929 |pmid= 2048009 }}</ref>

<ref name="Sykes2001">{{cite journal |vauthors= Sykes R |title= Penicillin: from discovery to product |journal= Bulletin of the World Health Organization |volume= 79 |issue= 8 |pages= 778–9 |year= 2001 |pmid= 11545336 |pmc= 2566502}}</ref>

<ref name="Epps2006">{{cite journal |vauthors= Van Epps HL |title= René Dubos: unearthing antibiotics |journal= The Journal of Experimental Medicine |volume= 203 |issue= 2 |pages= 259 |date= February 2006 |pmid= 16528813 |pmc= 2118194 |doi= 10.1084/jem.2032fta}}</ref>
}}