Sửa đổi Ngọc Ông Trọng/đang phát triển

'''Ngọc Ông Trọng''' ([[Hán văn]] : 玉翁仲) là một loại [[trang sức]] quý<ref>那志良著(1990). "中國[[古玉]]圖釋" Page 327 - Page 329)。'''漢八刀'''係指漢代玉器工匠只以七、八刀之雕刻刀法便可完工製成玉器的簡單玉雕技術。[http://edu.ocac.gov.tw/culture/chinese/cul_chculture/vod21html/vod21_09.htm 1] {{cite web|url=http://edu.ocac.gov.tw/culture/chinese/cul_chculture/vod21html/vod21_09.htm|date=20100616062918}}[http://edu.ocac.gov.tw/culture/chinese/cul_chculture/vod21html/vod21_15.htm 2]{{cite web|url=http://edu.ocac.gov.tw/culture/chinese/cul_chculture/vod21html/vod21_15.htm|date=20100617010126}}</ref>.
==Lịch sử==
''Ngọc Ông Trọng'' minh diễn là "Ông Trọng được tạc bằng ngọc bích". Nguyên là một [[trang sức]] đeo hông (móc vào đai áo bằng một đoạn dây [[thao]]) nam giới, tạc một quan viên chắp tay hoặc cầm [[hốt]]. Ngoài chức năng làm đẹp còn để tịch tà.

Theo ''[[Việt điện u linh tập]]'', Ông Trọng có tên Lý Thân<ref>李零．《翁仲考》，載《入山與出塞》[M]．北京: 文物出版社，2004． p.41-69.</ref><ref>龐希雲,李志峰. 文化傳遞中的想像與重構——中越“翁仲”的流傳與變異[J]. 上海師範大學學報(哲學社會科學版),2013,02:76-85.</ref> nên được gọi Lý Ông Trọng (ở thời Trần, Lý phải đọc là Nguyễn), là một tráng đinh quê ở thôn [[Từ Liêm]] (cổ âm : Tlem, Chèm), có công phù tá [[Tần Thủy Hoàng]] dẹp rợ Hồ, đến khoảng niên hiệu [[Đường Đức Tông|Trinh Nguyên]] [[triều Đường]] lại hiển linh, nên được các đô hộ quan và triều đại [[An Nam]] gia phong mĩ tự. Cũng theo sách, do Lý Ông Trọng có thân hình lực lưỡng nên giặc cứ thấy là khiếp đảm, vì vậy sau khi ông mất, Tần vương sai đúc tượng ông ở lăng mộ và biên ải, giặc thấy thế mà tan chạy. Từ đấy có tục tạc [[thạch Ông Trọng]] (石翁仲, 石像生 / thạch tượng sinh) trấn yểm lăng mộ<ref>[http://www.manchus.cn/plus/view.php?aid=2760 昭陵的建筑——扑朔迷离的石象生]</ref>. ''[[Đại Minh hội điển]]'' quy định, ngoài [[hoàng đế]], chỉ quan viên nhất nhị phẩm được dựng [[thạch Ông Trọng]], kẻ chưa đủ tư cách mà trái lệnh thì bị phạt, cho nên [[thạch Ông Trọng]] cũng là cách đánh giá địa vị chủ nhân.

Theo các sử liệu [[Trung Hoa]], tục dựng [[thạch Ông Trọng]] đã có từ [[triều Hán]] hoặc sớm hơn một chút, phát xuất từ văn hóa thờ ngẫu tượng [[Hung Nô]]<ref>劉永連. 突厥石人新探[J]. 貴州民族研究,2006,02:139-144.</ref><ref>任寶磊. 略論新疆地區突厥石人分佈與特徵[J]. 西域研究,2013,03:87-94+155-156.</ref><ref>任寶磊. 新疆地區的突厥遺存與突厥史地研究[D].西北大學,2013.</ref>. Ban sơ những tượng này được tạc bằng đồng để trang trí cung điện, được gọi '''kim nhân''' (金人), '''đồng nhân''' (銅人), '''kim địch''' (金狄), '''trường địch''' (長狄), '''hà địch''' (遐狄)<ref>陳凌. 突厥葬俗和祭祀有關的幾個問題[A]. 上海社會科學院歷史研究所.第二屆傳統中國研究國際學術討論會論文集（二）[C].上海社會科學院歷史研究所:, 2007:12.</ref>. Sang [[triều Tống]] thì rộ lên tục đeo ngọc bích tạc Ông Trọng trong giới quyền quý<ref>劉文鎖. 突厥的墓上祭祀[A]. 上海社會科學院歷史研究所.第二屆傳統中國研究國際學術討論會論文集（二）[C].上海社會科學院歷史研究所:,2007:24.</ref><ref>包桂紅. 從“薩滿”思想解讀亞歐草原石人及其手中盃[J]. 世界宗教文化,2013,05:74 -82.</ref>.
==Hình ảnh==
;;'''Trung Hoa'''
<center><gallery>Hình:乾陵翁仲.JPG|Thạch Ông Trọng thời Đường.
Hình:巩义宋陵—石翁仲.JPG|Thạch Ông Trọng thời [[Bắc Tống]].
Hình:越国公袁韶墓中的武将翁仲.jpg|Thạch Ông Trọng ở lăng Việt quốc công [[Viên Thiều]] thời [[Nam Tống]].
Hình:Nanking, Kiangsu province, China; stone warriors Wellcome L0055799 (cropped).jpg|Thạch Ông Trọng ở lăng [[Minh Thái Tổ]].
Hình:Wengzhong Road - civil - P1060492.JPG|Thạch Ông Trọng ở lăng [[Minh Thái Tổ]].
Hình:翁仲.jpg|Thạch Ông Trọng ở lăng [[Minh Thái Tổ]].
Hình:China1982-312.jpg|Thạch Ông Trọng ở lăng [[Minh Thái Tổ]].
Hình:Wengzhong Road - explanatory plaque - P1060483.JPG|Bảng hướng dẫn tham quan Thần Đạo ở lăng [[Minh Thái Tổ]].
Hình:行摄梓地 hiroko.cn MRG 9363.jpg|Thạch Ông Trọng thời Minh.
Hình:Hangzhou Gong Zhuiyu Mu 2014.11.16 08-10-40.jpg|Thạch Ông Trọng thời Minh ở [[Hàng Châu]].
Hình:翁仲03491.jpg|Thạch Ông Trọng ở lăng hoàng đế [[Tiền Thục]] [[Vương Kiến]].
Hình:草山玉溪所藏文官石翁仲.jpg|Thạch Ông Trọng ở [[Đài Loan]].</gallery></center>
;;'''Việt Nam'''
<center><gallery>Hình:StoneGuard.JPG|Thạch Ông Trọng ở [[Cổ Pháp điện]].
Hình:Chinhdien2.JPG|Mộc Ông Trọng trước hương án [[Lý Thái Tổ]] ở [[Cổ Pháp điện]].
Hình:LangDinhHuong7.JPG|Thạch Ông Trọng ở lăng Phúc thần trung cẩn đại vương La Đoan Trực (1688 - 1749), dựng năm 1727.
Hình:Guardian - Temple of Literature, Hanoi - DSC04650.JPG|Thạch Ông Trọng thời [[Lê trung hưng]] tại [[Văn miếu]] [[Hà Nội]].
Hình:ICHueMM02.jpg|Thạch Ông Trọng tại [[Hiếu lăng]] [[Huế]].
Hình:Hue Vietnam Tomb-of-Emperor-Minh-Mang-05.jpg|Thạch Ông Trọng tại [[Hiếu lăng]] [[Huế]].
Hình:Lăng Minh Mạng-005.JPG|Thạch Ông Trọng tại [[Hiếu lăng]] [[Huế]].
Hình:TuDucTombeau 06.jpg|Thạch Ông Trọng tại [[Khiêm lăng]] [[Huế]].
Hình:Gardes d'honneur (Tombeau de Khai Dinh) 2.jpg|Thạch Ông Trọng tại [[Ứng lăng]] [[Huế]].
Hình:The tomb of Emperor Khai Dinh (12060374875).jpg|Thạch Ông Trọng tại [[Ứng lăng]] [[Huế]].
Hình:|Thạch Ông Trọng
Hình:|Thạch Ông Trọng</gallery></center>
==Văn hóa==
Theo tiến sĩ [[Lê Chí Quế]], chữ Trọng (仲) giống các từ ''Gióng/Dóng'', ''Đổng'' về nghĩa, duy có lối phát âm hơn khác. Đây là cách phát âm của người Việt cổ, có lẽ tương đường từ ''Khổng'' (空) hoặc ''Trường'' (長).

Ngày nay, tại một số bác vật quán nghệ thuật lớn tại [[Bắc Mĩ]] có trưng bày các bộ sưu tập Ngọc Ông Trọng quý hiếm.
==Xem thêm==
* ''[[Phỗng]]''
==Tham khảo==
{{reflist|4}}
===Tài liệu===
* 那志良[台灣故宮博物院玉器顧問]著(1990). "中國[[古玉]]圖釋", 南天書局有限公司,台北市,台灣, ISBN 957-9482-24-1
* 香港特區政府核准註冊 "中國文物世界Art of China"1993年12月100期紀念專號 中國[[古玉]]特輯 Page 103 內容及圖22（Page 105）'''玉翁仲''' 漢代（公元前206年–公元220年）撰文︰中國上海博物館 張明華
* 中國河南省海燕出版社, 中國史學會編, "彩圖版中國通史History of China", Page 112 內容及圖 東漢（公元88年–公元220年）'''玉翁仲''', ISBN 7-5350-2267-7
===Tư liệu===
* [https://baike.baidu.com/item/玉翁仲/1364832 Bách Khoa Bách Độ]
[[Thể loại:Văn hóa]]
[[Thể loại:Truyền thuyết]]