Sửa đổi Hồng cầu

<indicator name="mới">[[File:UnderCon icon.svg|40px|link={{TALKPAGENAME}}#Bình duyệt|alt=Mục từ này cần được bình duyệt|Mục từ này cần được bình duyệt]]</indicator>
[[File:Oxygenated_vs_deoxygenated_RBC.jpg|thumb|So sánh hai hồng cầu ở trạng thái oxy hóa khác nhau: hồng cầu bên trái có diện mạo oxy hóa như đang trong tuần hoàn động mạch, hồng cầu bên phải có diện mạo khử oxy như đang trong tuần hoàn tĩnh mạch.]]
'''Hồng cầu''' là một loại [[tế bào máu]] được tạo ra trong [[tủy xương]].{{sfn|Corrons|Casafont|Frasnedo|2021|p=1}} Đây là loại tế bào có nhiều nhất trong máu người, chiếm khoảng 40 đến 45% thể tích.<ref name="ASH">{{cite web | url = https://www.hematology.org/education/patients/blood-basics | title = Blood Basics | publisher = American Society of Hematology | access-date = 16 July 2023}}</ref> Hồng cầu chứa một protein đặc biệt gọi là [[hemoglobin]] giúp vận chuyển oxy từ phổi đến phần còn lại của cơ thể và carbon dioxide theo chiều ngược lại để thải ra.<ref name="ASH"/> Máu có màu đỏ là màu của hemoglobin và bởi hồng cầu chiếm số lượng lớn.<ref name="ASH"/> Dưới điều kiện sinh lý bình thường, hàm lượng hồng cầu duy trì tương đối ổn định khoảng 5 triệu mỗi μl máu (nam 4,52–5,90; nữ 4,10–5,10).{{sfn|Thiagarajan|Parker|Prchal|2021|p=1}}

Hồng cầu người là những tế bào biệt hóa cao đã mất tất cả [[bào quan]] và hầu hết bộ máy nội bào trong quá trình trưởng thành.{{sfn|Pretini et al.|2019|p=1}} [[Erythropoietin]], một hormone chủ yếu do thận sản sinh và một phần là gan, kích thích sự tạo hồng cầu.{{sfn|Turgeon|2012|p=90–91}} Một tế bào gốc biệt hóa vào dòng hồng cầu sẽ phát triển qua những giai đoạn tế bào có nhân trong 4–5 ngày để thành hồng cầu lưới rồi mất thêm 2,5 ngày để hoàn thiện.{{sfn|Turgeon|2012|p=91–92}} Hồng cầu trưởng thành có hình dạng đĩa lõm hai mặt và không có nhân.{{sfn|Turgeon|2012|p=126}} Chúng có đường kính 7–8 μm và giảm chút ít theo tuổi.{{sfn|Kaushansky et al.|2015|p=469}} Hình thái và kích cỡ hồng cầu còn biến đổi đa dạng dưới những tình trạng rối loạn hay bệnh lý.{{sfn|Turgeon|2012|p=126}}

Sau khi vào hệ tuần hoàn, hồng cầu dành chủ yếu thời gian ở trong [[mao mạch]].{{sfn|Kaushansky et al.|2015|p=469}} Kết cấu mềm dẻo giúp hồng cầu có năng lực biến dạng để đi qua toàn bộ mạch máu kể cả  những mao mạch rất nhỏ chưa bằng một nửa đường kính của chúng.{{sfn|Pretini et al.|2019|p=1}}{{sfn|Corrons|Casafont|Frasnedo|2021|p=4–5}} Trong quãng đời dài 120 ngày, hồng cầu di chuyển hơn 300 km nhờ lực bơm của tim, cung cấp oxy và dưỡng chất cho mọi tế bào.{{sfn|Corrons|Casafont|Frasnedo|2021|p=4}} Khi hồng cầu già đi, màng tế bào hao hụt và giảm độ linh hoạt, hàm lượng hemoglobin tế bào tăng, và hoạt tính enzyme giảm.{{sfn|Turgeon|2012|p=118}} Đến một điểm tới hạn thì hồng cầu suy kiệt và không còn có thể đi qua vi mạch.{{sfn|Corrons|Casafont|Frasnedo|2021|p=1}}{{sfn|Turgeon|2012|p=118}} [[Đại thực bào]] nhận diện những hồng cầu hỏng và [[thực bào|nuốt]] hoặc sửa chữa chúng bằng việc loại bỏ mảnh nhân và những chất vùi khác;{{sfn|Thiagarajan|Parker|Prchal|2021|p=2}} quá trình này diễn ra chủ yếu ở [[lách]].{{sfn|Thiagarajan|Parker|Prchal|2021|p=3}} Cứ mỗi giây có khoảng hai triệu hồng cầu bị dọn dẹp và hai triệu hồng cầu mới nhập tuần hoàn từ tủy xương.{{sfn|Higgins|2015|p=12}}

Cấu tạo hồng cầu là phức tạp, với màng bao gồm lipid và protein còn phần trong chứa bộ máy chuyển hóa đảm bảo duy trì sự sống và chức năng hemoglobin.{{sfn|Kaushansky et al.|2015|p=469}} Hồng cầu độc nhất trong số [[tế bào nhân thực]] bởi bộ phận chính là màng và mọi thuộc tính cấu tạo đều liên kết với màng bằng cách này hay cách khác.{{sfn|Kaushansky et al.|2015|p=461}} Trong suốt quãng đời, hồng cầu đi theo dòng máu và tương tác với nhiều loại tế bào khác nhau như tế bào biểu mô, tiểu cầu, đại thực bào, vi khuẩn.{{sfn|Pretini et al.|2019|p=1}} Hồng cầu còn tham gia vào tạo huyết khối và cầm huyết, hay đóng vai trò quan trọng trong phản ứng miễn dịch chống mầm bệnh.{{sfn|Pretini et al.|2019|p=1}}

{{clear}}

== Tham khảo ==
{{reflist}}

=== Tạp chí ===
*{{cite journal | last1 = Corrons | first1 = J.L. Vives | last2 = Casafont | first2 = L. Berga | last3 = Frasnedo | first3 = E. Feliu | title = Concise review: how do red blood cells born, live, and die? | journal = Annals of Hematology | date = 3 August 2021 | volume = 100 | issue = 10 | pages = 2425–2433 | doi = 10.1007/s00277-021-04575-z | pmid = 34342697 | s2cid = 236780880}}

*{{cite journal | last1 = Thiagarajan | first1 = Perumal | last2 = Parker | first2 = Charles J. | last3 = Prchal | first3 = Josef T. | title = How Do Red Blood Cells Die? | journal = Frontiers in Physiology | date = 15 March 2021 | volume = 12 | doi = 10.3389/fphys.2021.655393 | pmid = 33790808 | pmc = 8006275 | s2cid = 232223948 | doi-access = free}}

*{{cite journal | last1 = Pretini | first1 = Virginia | last2 = Koenen | first2 = Mischa H. | last3 = Kaestner | first3 = Lars | last4 = Fens | first4 = Marcel H. A. M. | last5 = Schiffelers | first5 = Raymond M. | last6 = Bartels | first6 = Marije | last7 = Van Wijk | first7 = Richard | title = Red Blood Cells: Chasing Interactions | journal = Frontiers in Physiology | date = 31 July 2019 | volume = 10 | doi = 10.3389/fphys.2019.00945 | pmid = 31417415 | pmc = 6684843 | s2cid = 198980822 | doi-access = free | ref = {{harvid|Pretini et al.|2019}}}}

*{{cite journal | last1 = Higgins | first1 = John M. | title = Red Blood Cell Population Dynamics | journal = Clinics in Laboratory Medicine | date = March 2015 | volume = 35 | issue = 1 | pages = 43–57 | doi = 10.1016/j.cll.2014.10.002 | pmid = 25676371 | pmc = 4717490 | s2cid = 24405720}}

=== Sách ===
*{{cite book | last = Turgeon | first = Mary Louise | title = Clinical Hematology | edition = 5 | publisher = Lippincott Williams & Wilkins | date = 2012 | isbn = 978-1-60831-076-0}}

*{{cite book | last1 = Kaushansky | first1 = Kenneth | last2 = Lichtman | first2 = Marshall A. | last3 = Prchal | first3 = Josef | last4 = Levi | first4 = Marcel M. | last5 = Press | first5 = Oliver W | last6 = Burns | first6 = Linda J | last7 = Caligiuri | first7 = Michael | title = Williams Hematology | edition = 9 | publisher = McGraw Hill Professional | date = 2015 | isbn = 978-0-07-183301-1 | ref = {{harvid|Kaushansky et al.|2015}}}}