Sửa đổi Hồ Baikal

<indicator name="mới">[[File:UnderCon icon.svg|40px|link={{TALKPAGENAME}}#Bình duyệt|alt=Mục từ này cần được bình duyệt|Mục từ này cần được bình duyệt]]</indicator>
[[File:Baikal.A2001296.0420.250m-NASA.jpg|thumb|Ảnh vệ tinh hồ Baikal năm 2001]]
'''Hồ Baikal''' là một hồ nước ngọt nằm trong một [[đới tách giãn]] ở đông nam [[Siberia]].<ref name="Swann">{{cite journal | last1 = Swann | first1 = George E. A. | last2 = Panizzo | first2 = Virginia N. | last3 = Piccolroaz | first3 = Sebastiano | last4 = Pashley | first4 = Vanessa | last5 = Horstwood | first5 = Matthew S. A. | last6 = Roberts | first6 = Sarah | last7 = Vologina | first7 = Elena | last8 = Piotrowska | first8 = Natalia | last9 = Sturm | first9 = Michael | last10 = Zhdanov | first10 = Andre | last11 = Granin | first11 = Nikolay | last12 = Norman | first12 = Charlotte | last13 = McGowan | first13 = Suzanne | last14 = Mackay | first14 = Anson W. | title = Changing nutrient cycling in Lake Baikal, the world’s oldest lake | journal = Proceedings of the National Academy of Sciences | date = 19 October 2020 | volume = 117 | issue = 44 | pages = 27211–27217 | doi = 10.1073/pnas.2013181117 | pmid = 33077588 | pmc = 7959572 | s2cid =  224812073 | doi-access = free}}</ref> Tính trên [[Trái Đất]] thì Baikal là hồ của những kỷ lục: cổ nhất (25 triệu năm tuổi), sâu nhất (độ sâu tối đa 1.642 m), và thể tích lớn nhất (23.615 km<sup>3</sup>).<ref name="Piccolroaz">{{cite journal | last1 = Piccolroaz | first1 = Sebastiano | last2 = Toffolon | first2 = Marco | title = The fate of Lake Baikal: how climate change may alter deep ventilation in the largest lake on Earth | journal = Climatic Change | date = 14 September 2018 | volume = 150 | issue = 3–4 | pages = 181–194 | doi = 10.1007/s10584-018-2275-2 | s2cid = 158132621 | doi-access = free}}</ref> Hồ có chiều dài 636 km và diện tích 31.722 km<sup>2</sup>.<ref name="Touchart">{{cite book | editor1-last = Bengtsson | editor1-first = Lars | editor2-last = Herschy | editor2-first = Reginald W. | editor3-last = Fairbridge | editor3-first = Rhodes W. | title = Encyclopedia of Lakes and Reservoirs | last1 = Touchart | first1 = Laurent | chapter = Baikal, Lake | date = 2012 | pages = 83–91 | publisher = Springer Dordrecht | doi = 10.1007/978-1-4020-4410-6_50}}</ref> Vì đạt tới độ sâu của đại dương nên hồ Baikal chứa đến một phần năm tổng lượng nước ngọt bề mặt dạng lỏng của Trái Đất.<ref name="Moore">{{cite journal | last1 = Moore | first1 = Marianne V. | last2 = Hampton | first2 = Stephanie E. | last3 = Izmest'eva | first3 = Lyubov R. | last4 = Silow | first4 = Eugene A. | last5 = Peshkova | first5 = Ekaterina V. | last6 = Pavlov | first6 = Boris K. | title = Climate Change and the World's “Sacred Sea”—Lake Baikal, Siberia | journal = BioScience | date = May 2009 | volume = 59 | issue = 5 | pages = 405–417 | doi = 10.1525/bio.2009.59.5.8 | s2cid = 18173755 | doi-access = free}}</ref><ref name="Brown">{{cite journal | last1 = Brown | first1 = Kate Pride | last2 = Gerber | first2 = Alina | last3 = Bedulina | first3 = Daria | last4 = Timofeyev | first4 = Maxim A. | title = Human impact and ecosystemic health at Lake Baikal | journal = WIREs Water | date = 19 April 2021 | volume = 8 | issue = 4 | doi = 10.1002/wat2.1528 | s2cid = 234817079}}</ref> Hồ Baikal có mức độ đặc hữu và đa dạng sinh học rất cao, được [[UNESCO]] viện dẫn là "ví dụ điển hình nhất về một hệ sinh thái nước ngọt".<ref name="Swann"/> Tuy nhiên, nó đã và đang hứng chịu những tác động sâu sắc từ [[biến đổi khí hậu]] cùng hoạt động của con người.<ref name="Brown"/>

Có hơn 360 con sông chảy vào hồ Baikal nhưng chỉ có một sông chảy ra là [[sông Angara|Angara]].<ref name="Grebenshchikova">{{cite journal | last1 = Grebenshchikova | first1 = V I | last2 = Kuzmin | first2 = M I | last3 = Yu Suslova | first3 = M | last4 = Shtykova | first4 = Yu R | last5 = Doroshkov | first5 = A A | title = Chemical composition and water quality of the Baikal ecosystem in 2018 | journal = IOP Conference Series: Earth and Environmental Science | date = 1 August 2019 | volume = 320 | issue = 1 | page = 012030 | doi = 10.1088/1755-1315/320/1/012030 | s2cid = 202908878 | doi-access = free}}</ref> Hàng năm mặt hồ đóng băng 4 đến 5 tháng trong mùa đông, lúc nhiệt độ không khí đạt −37 đến −40 °C.<ref name="Moore"/> Nước hồ ít khoáng, rất trong và sạch, có thể uống được ngoại trừ phần nước ven bờ.<ref name="Brown"/><ref name="Grebenshchikova"/> Mực nước hồ cao hơn mực nước đại dương toàn cầu 456 m.<ref name="Zemskaya">{{cite journal | last1 = Zemskaya | first1 = Tamara I. | last2 = Cabello-Yeves | first2 = Pedro J. | last3 = Pavlova | first3 = Olga N. | last4 = Rodriguez-Valera | first4 = Francisco | title = Microorganisms of Lake Baikal—the deepest and most ancient lake on Earth | journal = Applied Microbiology and Biotechnology | date = 18 May 2020 | volume = 104 | issue = 14 | pages = 6079–6090 | doi = 10.1007/s00253-020-10660-6 | pmid = 32424436 | s2cid = 218670859}}</ref> Ở hồ Baikal, [[oxy]] hiện diện ở cả những nơi sâu nhất, một đặc điểm giống đại dương nhưng khác biệt với những hồ sâu (>800 m).<ref name="Moore"/><ref name="Zemskaya"/> Điều này góp phần tạo nên một hệ động vật đa dạng và độc nhất vươn xa đến tận đáy hồ.<ref name="Moore"/><ref name="Zemskaya"/> Cho đến nay hồ Baikal vẫn còn khá nguyên sơ do khu vực xung quanh thưa thớt dân cư.<ref name="Zemskaya"/>

Hồ Baikal là nơi cư ngụ của khoảng 2.500 loài động vật và hơn 1.000 loài thực vật đã biết.<ref name="Touchart"/> Ước tính còn 40% số loài chưa được mô tả.<ref name="Moore"/> Sinh vật đặc hữu đa phần là [[tiến hóa]] tại hồ, một số có gốc gác từ nơi khác như [[Bắc Băng Dương]] khi hồ Baikal còn kết nối, ví dụ là loài [[hải cẩu Baikal]].<ref name="Touchart"/> Vì tính đa dạng sinh học cùng tầm quan trọng đối với khoa học tiến hóa, hồ Baikal đôi khi được gọi là "Galapagos của Nga".<ref name="Brown"/>

{{clear}}

== Tham khảo ==
{{reflist}}