Sửa đổi Bài ca giữ nước/đang phát triển

{{mới}}
{{Infobox play
| name       = Bài ca giữ nước
| image      = 職貢圖（仇英）3.jpg
| image_size = 
| caption    = 
| writer     = [[Tào Mạt]]
| chorus     = 
| characters = 
| mute       = 
| setting    = [[An Nam]] quốc [[Lý triều]]
| premiere   = 1979 - 1985
| place      = [[Hình:Flag of Vietnam.svg|23px]] [[Việt Nam]]
| orig_lang  = [[Tiếng Việt]]<br>[[Tiếng Hán]]
| series     = 
| subject    = Chính luận
| genre      = Dã sử
| web        = 
}}
'''Bài ca giữ nước''' là nhan đề pho [[chèo]] ba vở đậm tính [[chính luận]] của soạn giả [[Tào Mạt]], xuất phẩm giai đoạn 1979 - 1985 tại [[Hà Nội]]<ref>[https://thanhnien.vn/van-hoa/nhung-vo-dien-de-doi-ky-8-bai-ca-giu-nuoc-79313.html Những vở diễn để đời - Kì VIII : Bài ca giữ nước]</ref>.
==Lịch sử==
Ở giai đoạn đỉnh cao cơ chế [[bao cấp]], khi hệ thống quan liêu ngày càng bộc lộ sự cằn cỗi và bị động trước mọi biến chuyển [[xã hội]], trong giới [[nghệ sĩ]] thường có nhiều người mượn yếu tố [[lịch sử]] để thể hiện tinh thần [[đổi mới]] và khát vọng tiến tới một thiết chế [[chính trị]] - [[xã hội]] đỡ đi sự rườm rà và biết vì lợi ích toàn dân hơn. Từ khi mới chấp bút, tác giả [[Tào Mạt]] đã vạch rõ tiến trình khai triển đứa con tinh thần của mình, cũng là tác phẩm hi hữu trong sự nghiệp ông có yếu tố cổ điển.

''Bài ca giữ nước'' chỉ là nhan đề chung khi in thành [[sách]], thực tế pho [[chèo]] này chia làm ba vở tương đối độc lập, được xâu chuỗi bằng hành trạng nhân vật [[Hề Hoạn]]<ref>[https://nhandan.com.vn/chan-dung/tao-mat-va-vo-cheo-bo-ba-bai-ca-giu-nuoc-599200/ Tào Mạt và pho chèo ''Bài ca giữ nước'']</ref>.
==Nội dung==
Giữa [[thế kỷ XI]], [[Lý Thánh Tông]] được ca tụng là đấng minh quân và có lòng mộ đạo, ngài đem lòng yêu rồi cưới nàng [[Ỷ Lan]] làm nguyên phi, thường cùng nàng đối ẩm và luận đàm chính sự, có lúc còn tín nhậm giao quyền nhiếp chính. Sau này, con nàng được phong [[thái tử]] rồi đăng cơ làm [[hoàng đế]] [[Lý Nhân Tông]].
* '''Tuồng thượng :''' Lý Thánh Tông tuyển hiền
Trong triều, nhà vua nuôi những trung thần như [[Lý Đạo Thành]], [[Lý Thường Kiệt]] mà cũng dung túng bọn gian thần như Đan Lý. Hàng ngày, thường có lão lái buôn [[Triều Tống|nước Tống]] ra vào cung [[Thượng Dương hoàng hậu|Thượng Dương]], lấy lòng bà bằng những của nả xa hoa hòng gây suy yếu nội bộ triều đình [[Triều Lý|nước Nam]]. Việc này bị chú [[Hề Hoạn]] phát giác, bèn bẩm kín với đức bà [[Ỷ Lan]]. [[Ỷ Lan]] chỉ là phận thứ phi, nghe tiếng thở than về hành vi của đương kim hoàng hậu, bèn đứng ra xử thấu tình đạt lý. [[Lý Thánh Tông]] bấy giờ mới nhận ra [[Ỷ Lan]] gồm đủ tài đức, bèn an tâm cho nàng cùng bàn quốc sự.
* '''Tuồng trung :''' Ỷ Lan nhiếp chính
[[Lý Thánh Tông]] bận chinh chiến [[Chiêm Thành]] liên miên, sợ không cầm nổi quốc sự, bèn trao quyền nhiếp chính cho [[Ỷ Lan]] nguyên phi. Vốn xuất thân là gái quê mùa, gần và am hiểu cuộc sống dân gian sâu sắc, bà thường dẫn Hề Hoạn vi hành đến những nẻo xa để trừng trị tham quan ô lại, lắng nghe nguyện vọng của lê dân.
* '''Tuồng hạ :''' Lý Nhân Tông kế nghiệp
[[Lý Nhân Tông]] con [[Ỷ Lan]] nguyên phi lên ngôi thay phụ hoàng đã mất. Quanh vua đầy rẫy nịnh thần, đem lời vàng tiếng ngọc sai sự thật để lấy lòng. Xã tắc bởi thế lâm nguy, cái họa xâm lăng của [[Triều Tống|nước Tống]] hãy còn. [[Hề Hoạn]] thấy mà chua xót, chỉ biết đi khắp nơi rao điều bóng gió. Lũ gian thần tức tối bèn sai lâu la trói gô [[Hề Hoạn|Hề]] lại, đem chôn sống. Cái chết thảm thương của [[Hề Hoạn]] buộc nhà vua phải tỉnh giấc u mê.
==Nhân vật==
{{div col|colwidth=18em}}
* [[Hề Hoạn]]
* [[Lý Thánh Tông]]
* [[Lý Nhân Tông]]
* [[Ỷ Lan]] nguyên phi
* [[Thượng Dương hoàng hậu]]
* [[Lý Đạo Thành]]
* [[Lý Thường Kiệt]]
* [[Lý Thường Hiến]]
* [[Lê Văn Thịnh]]
* Lái buôn nước Tống
* Thị Lộc
* Thị Chinh
* Thị Phương
* [[Mục Thận]]
* Đan Lý
* Ngọc Hoa
* Diệu Tính
{{div col end}}
==Ảnh hưởng==
''Bài ca giữ nước'' được coi là pho [[chèo]] kinh điển của [[sân khấu]] [[Việt Nam]], sớm được đưa vào chương trình đào tạo [[diễn viên]] [[chèo]]. Riêng [[Hề Hoạn]] cũng được đánh giá là mẫu nhân vật tiêu biểu trên [[sân khấu]] [[Việt Nam]], vừa có tính hiện đại vừa đậm phong cách truyền thống.

Tác phẩm được nhiều đoàn thể dàn dựng, thậm chí chuyển soạn [[cải lương]] và [[thoại kịch]] để cách tân. Nhờ tài diễn xuất đặc biệt, [[nghệ sĩ nhân dân]] [[Ngọc Viễn]] với tích ''Chôn hề''<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=pdSKBNvi9Rw Trích đoạn ''Chôn hề'' trong ''Kí ức vui vẻ'']</ref> và [[nghệ sĩ nhân dân]] [[Quốc Trượng]] với tích ''Lột mũ áo quan tri châu''<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=NT288dkSr50 Trích đoạn ''Lột mũ áo quan tri châu'' tại ''Liên hoan sân khấu hài toàn quốc I'']</ref> đã đặt dấu ấn hi hữu cho vở diễn, biến hai tích này thành kịch mục riêng.

Tích ''Chôn hề'' được coi như sự gửi gắm nỗi niềm [[nghệ sĩ]] của soạn giả [[Tào Mạt]], mà nhờ thế, về sau giới [[văn nghệ]] thường gọi ông là ''Hề Hoạn'', ''Hề Hoạn tái sinh'' hoặc ''Kiếp sau của Hề Hoạn''.
{{cquote|''Trích đoạn này nói lên và phản ánh rõ nét nỗi khổ của nghệ sĩ. Dù trong hoàn cảnh nào nghệ sĩ vẫn muôn đời là nghệ sĩ. Và cho đến nay, có một người nữ duy nhất thể hiện thành công vai hề đấy là NSND Ngọc Viễn.''|||[[Tự Long]]<ref>[https://vtc.vn/nsnd-tu-long-nghen-ngao-khi-nhac-den-vua-cheo-xu-bac-tao-mat-ar521693.html Tự Long nghẹn ngào khi nhắc đến vua chèo đất Bắc]</ref> - Kí ức vui vẻ 2020}}
Pho [[chèo]] được [[Giải thưởng Hồ Chí Minh]] ngay đợt I (1996).
==Xem thêm==
* [[Tào Mạt]]
==Tham khảo==
{{reflist|4}}
* [https://thanhnien.vn/san-khau/bai-ca-giu-nuoc-trong-tay-the-he-dien-vien-tre-169332.html ''Bài ca giữ nước'' trong tay thế hệ diễn viên trẻ]
[[Thể loại:Soạn phẩm sân khấu Việt Nam]]