Mục từ này cần được bình duyệt
Khác biệt giữa các bản “HIV/AIDS”
Dòng 31: Dòng 31:
 
Trong năm 2019 trên thế giới có khoảng 38 triệu người sống chung với HIV và 690.000 người tử vong vì căn bệnh.<ref name=UN2020>{{cite web |url=https://www.unaids.org/en/resources/fact-sheet |title=Global HIV & AIDS statistics — 2020 fact sheet |website=www.unaids.org |language=en |access-date=2021-01-20 |publisher=UNAIDS |archive-url= |archive-date= |url-status=live }}</ref> Ước tính khoảng 20,6 triệu người trong số này sống ở miền đông và nam châu Phi.<ref>{{cite web |url=https://www.unaids.org/sites/default/files/media_asset/UNAIDS_FactSheet_en.pdf |title=Fact Sheet - World AIDS Day 2019 |website=www.unaids.org |access-date=2019-12-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191221165100/https://www.unaids.org/sites/default/files/media_asset/UNAIDS_FactSheet_en.pdf |archive-date=December 21, 2019 |url-status=live }}</ref> Từ lúc được nhận biết (vào đầu thập niên 1980) đến năm 2018, AIDS đã cướp đi sinh mạng của 35 triệu người trên toàn cầu.<ref>{{cite web |url=https://www.cdc.gov/hiv/statistics/overview/index.html|title=HIV Statistics Overview (International Statistics)|website=[[Centers for Disease Control and Prevention]]|date=2018|access-date=9 May 2021}}</ref> HIV/AIDS được xem là một đại dịch — một căn bệnh bùng phát trên một phạm vi rộng lớn và tích cực lây lan.<ref name=Kallings>{{cite journal |vauthors=Kallings LO |title=The first postmodern pandemic: 25 years of HIV/AIDS |journal=Journal of Internal Medicine |volume=263 |issue=3 |pages=218–43 |date=March 2008 |pmid=18205765 |doi=10.1111/j.1365-2796.2007.01910.x|s2cid=205339589 |doi-access=free }}(subscription required)</ref>
 
Trong năm 2019 trên thế giới có khoảng 38 triệu người sống chung với HIV và 690.000 người tử vong vì căn bệnh.<ref name=UN2020>{{cite web |url=https://www.unaids.org/en/resources/fact-sheet |title=Global HIV & AIDS statistics — 2020 fact sheet |website=www.unaids.org |language=en |access-date=2021-01-20 |publisher=UNAIDS |archive-url= |archive-date= |url-status=live }}</ref> Ước tính khoảng 20,6 triệu người trong số này sống ở miền đông và nam châu Phi.<ref>{{cite web |url=https://www.unaids.org/sites/default/files/media_asset/UNAIDS_FactSheet_en.pdf |title=Fact Sheet - World AIDS Day 2019 |website=www.unaids.org |access-date=2019-12-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191221165100/https://www.unaids.org/sites/default/files/media_asset/UNAIDS_FactSheet_en.pdf |archive-date=December 21, 2019 |url-status=live }}</ref> Từ lúc được nhận biết (vào đầu thập niên 1980) đến năm 2018, AIDS đã cướp đi sinh mạng của 35 triệu người trên toàn cầu.<ref>{{cite web |url=https://www.cdc.gov/hiv/statistics/overview/index.html|title=HIV Statistics Overview (International Statistics)|website=[[Centers for Disease Control and Prevention]]|date=2018|access-date=9 May 2021}}</ref> HIV/AIDS được xem là một đại dịch — một căn bệnh bùng phát trên một phạm vi rộng lớn và tích cực lây lan.<ref name=Kallings>{{cite journal |vauthors=Kallings LO |title=The first postmodern pandemic: 25 years of HIV/AIDS |journal=Journal of Internal Medicine |volume=263 |issue=3 |pages=218–43 |date=March 2008 |pmid=18205765 |doi=10.1111/j.1365-2796.2007.01910.x|s2cid=205339589 |doi-access=free }}(subscription required)</ref>
  
−
HIV đã từ những loài linh trưởng khác nhiễm sang người ở Tây-Trung Phi vào đầu đến giữa thế kỷ 20.<ref name=Orgin2011>{{cite journal |vauthors=Sharp PM, Hahn BH |title=Origins of HIV and the AIDS pandemic |journal=Cold Spring Harbor Perspectives in Medicine |volume=1 |issue=1 |page=a006841 |date=September 2011 |pmid=22229120 |pmc=3234451 |doi=10.1101/cshperspect.a006841}}</ref> AIDS được công nhận lần đầu bởi [[Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Bệnh tật Hoa Kỳ]] (CDC) vào năm 1981 và nguyên nhân của nó là nhiễm HIV được biết đến không lâu sau đó.<ref>{{cite journal |vauthors=Gallo RC |title=A reflection on HIV/AIDS research after 25 years |journal=[[Retrovirology (journal)|Retrovirology]] |volume=3 |issue=1 |page=72 |date=October 2006 |pmid=17054781 |pmc=1629027 |doi=10.1186/1742-4690-3-72}}</ref>
+
HIV đã từ những loài linh trưởng khác nhiễm sang người ở Tây-Trung Phi vào đầu đến giữa thế kỷ 20.<ref name=Orgin2011>{{cite journal |vauthors=Sharp PM, Hahn BH |title=Origins of HIV and the AIDS pandemic |journal=Cold Spring Harbor Perspectives in Medicine |volume=1 |issue=1 |page=a006841 |date=September 2011 |pmid=22229120 |pmc=3234451 |doi=10.1101/cshperspect.a006841}}</ref> AIDS lần đầu được công nhận bởi [[Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Bệnh tật Hoa Kỳ]] (CDC) vào năm 1981 và nguyên nhân của nó là nhiễm HIV được biết đến không lâu sau đó.<ref>{{cite journal |vauthors=Gallo RC |title=A reflection on HIV/AIDS research after 25 years |journal=[[Retrovirology (journal)|Retrovirology]] |volume=3 |issue=1 |page=72 |date=October 2006 |pmid=17054781 |pmc=1629027 |doi=10.1186/1742-4690-3-72}}</ref>
  
 +
HIV/AIDS có tác động to lớn đến xã hội, cả trong vai một căn bệnh lẫn nguồn gốc của sự phân biệt đối xử.<ref name=UNAIDS2006Ch4>{{cite book |publisher=[[Joint United Nations Programme on HIV/AIDS|UNAIDS]] |year=2006 |title=2006 Report on the global AIDS epidemic |chapter=The impact of AIDS on people and societies |chapter-url=http://data.unaids.org/pub/GlobalReport/2006/2006_GR_CH04_en.pdf |isbn=978-92-9173-479-5}}</ref> HIV/AIDS cũng ảnh hưởng nhiều đến kinh tế.<ref name=UNAIDS2006Ch4/> Tồn tại nhiều nhận thức sai lầm về HIV/AIDS, như niềm tin rằng nó có thể lây qua tiếp xúc phi tình dục thông thường.<ref>{{cite journal |title=Myth Busters |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=351 |issue=6268 |pages=35 |url=http://austintexas.gov/page/myth-busters |access-date=February 14, 2016 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160222160217/http://austintexas.gov/page/myth-busters |archive-date=February 22, 2016 |df=mdy-all |bibcode=2016Sci...351...35E |last1=Endersby |first1=Jim |year=2016 |doi=10.1126/science.aad2891|s2cid=51608938 }}</ref> Căn bệnh đã trở thành đề tài của nhiều cuộc tranh luận liên quan đến tôn giáo, như là lập trường của Giáo hội Công giáo không ủng hộ dùng [[bao cao su]] để phòng ngừa.<ref>{{cite web |last1=McCullom |first1=Rob |title=An African Pope Won't Change the Vatican's Views on Condoms and AIDS |url=https://www.theatlantic.com/sexes/archive/2013/02/an-african-pope-wont-change-the-vaticans-views-on-condoms-and-aids/273535/ |website=The Atlantic |access-date=February 14, 2016 |date=February 26, 2013 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160308135849/http://www.theatlantic.com/sexes/archive/2013/02/an-african-pope-wont-change-the-vaticans-views-on-condoms-and-aids/273535/ |archive-date=March 8, 2016 |df=mdy-all}}</ref> Kể từ khi được biết đến vào thập niên 1980, HIV/AIDS đã thu hút sự chú ý của toàn thế giới về phương diện y tế lẫn chính trị cùng sự tài trợ quy mô lớn.<ref name="isbn1-59797-294-0">{{cite book |author=Harden, Victoria Angela |title=AIDS at 30: A History |publisher=Potomac Books Inc |year=2012 |page=324 |isbn=978-1-59797-294-9 }}</ref>
 +
{{TOC limit}}
 
== Tham khảo ==
 
== Tham khảo ==
 
{{reflist}}
 
{{reflist}}

Phiên bản lúc 21:26, ngày 8 tháng 7 năm 2021

HIV/AIDS
Tên khácNhiễm HIV, bệnh HIV,[1][2] AIDS, SIDA (tên cũ)[3]
A red ribbon in the shape of a bow
Ruy băng đỏ là biểu tượng của tình đoàn kết với người dương tính HIV và người sống chung với AIDS.[4]
Chuyên khoaBệnh truyền nhiễm, miễn dịch học
Triệu chứngSớm: ốm yếu giống cúm[5]
Muộn: hạch bạch huyết to, sốt, sụt cân[5]
Biến chứngNhiễm trùng cơ hội, ung bướu[5]
Thời gianSuốt đời[5]
Nguyên nhânVirus gây suy giảm miễn dịch ở người (HIV)[5]
Yếu tố nguy cơGiao hợp âm đạo hoặc hậu môn không an toàn, mắc bệnh hoa liễu khác, dùng chung kim tiêm, các thủ tục y tế có hành vi cắt hoặc chọc không vô trùng, chấn thương vật sắc nhọn.[5]
Chẩn đoánXét nghiệm máu[5]
Phòng ngừaTình dục an toàn, trao đổi kim tiêm, cắt bao quy đầu nam, dự phòng trước phơi nhiễm, dự phòng sau phơi nhiễm[5]
Điều trịLiệu pháp kháng retrovirus[5]
Tiên lượngTuổi thọ dự kiến gần bình thường nếu điều trị[6][7]
Tuổi thọ dự kiến +11 năm nếu không điều trị[8]
Số người mắcTổng số 55,9 – 100 triệu[9]
1,7 triệu ca mới (2019)[9]
38 triệu người sống với HIV (2019)[9]
Số người chếtTổng số 32,7 triệu[9]
690.000 (2019)[9]

Nhiễm virus gây suy giảm miễn dịch ở người và hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải (HIV/AIDS) là loạt tình trạng có nguyên nhân từ việc nhiễm virus gây suy giảm miễn dịch ở người (HIV),[10][11][12] một retrovirus.[13] Sau lần nhiễm ban đầu người bệnh có thể không chú ý bất kỳ triệu chứng nào hoặc trải qua một giai đoạn ngắn ốm yếu như bị cúm.[5] Thường thì tiếp sau đó là giai đoạn dài không triệu chứng.[6] Nếu tình trạng tiến xa hơn, nó sẽ tàn phá hệ miễn dịch nhiều hơn, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh truyền nhiễm phổ biến như lao, những dạng nhiễm trùng cơ hội khác, và ung bướu vốn hiếm thấy ở người có chức năng miễn dịch bình thường.[5] Những triệu chứng nhiễm trùng muộn này được nhắc đến là hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải (AIDS).[6] Sụt cân không chủ đích cũng thường xảy ra ở giai đoạn này.[6]

HIV lây truyền chủ yếu qua tình dục không an toàn (bao gồm tình dục hậu môn và tình dục bằng miệng), truyền máu chứa virus, kim tiêm dưới da, và từ mẹ sang con trong thai kỳ, trong lúc sinh hoặc cho con bú.[14] Một số dịch cơ thể như nước bọt, mồ hôi, nước mắt không truyền virus.[15]

Biện pháp phòng bệnh là tình dục an toàn, các chương trình trao đổi kim tiêm, điều trị người nhiễm, dự phòng trước và sau phơi nhiễm.[5] Cả mẹ và con đều dùng thuốc kháng retrovirus để ngăn ngừa bệnh cho con.[5] Không có phép chữa khỏi hay vắc-xin, tuy nhiên điều trị kháng retrovirus có thể trì hoãn bệnh và đem lại tuổi thọ dự kiến gần như bình thường.[6][7] Người bệnh được khuyến cáo điều trị càng sớm càng tốt sau chẩn đoán.[16] Nếu không điều trị, thời gian sống trung bình sau khi nhiễm là 11 năm.[8]

Trong năm 2019 trên thế giới có khoảng 38 triệu người sống chung với HIV và 690.000 người tử vong vì căn bệnh.[9] Ước tính khoảng 20,6 triệu người trong số này sống ở miền đông và nam châu Phi.[17] Từ lúc được nhận biết (vào đầu thập niên 1980) đến năm 2018, AIDS đã cướp đi sinh mạng của 35 triệu người trên toàn cầu.[18] HIV/AIDS được xem là một đại dịch — một căn bệnh bùng phát trên một phạm vi rộng lớn và tích cực lây lan.[19]

HIV đã từ những loài linh trưởng khác nhiễm sang người ở Tây-Trung Phi vào đầu đến giữa thế kỷ 20.[20] AIDS lần đầu được công nhận bởi Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Bệnh tật Hoa Kỳ (CDC) vào năm 1981 và nguyên nhân của nó là nhiễm HIV được biết đến không lâu sau đó.[21]

HIV/AIDS có tác động to lớn đến xã hội, cả trong vai một căn bệnh lẫn nguồn gốc của sự phân biệt đối xử.[22] HIV/AIDS cũng ảnh hưởng nhiều đến kinh tế.[22] Tồn tại nhiều nhận thức sai lầm về HIV/AIDS, như niềm tin rằng nó có thể lây qua tiếp xúc phi tình dục thông thường.[23] Căn bệnh đã trở thành đề tài của nhiều cuộc tranh luận liên quan đến tôn giáo, như là lập trường của Giáo hội Công giáo không ủng hộ dùng bao cao su để phòng ngừa.[24] Kể từ khi được biết đến vào thập niên 1980, HIV/AIDS đã thu hút sự chú ý của toàn thế giới về phương diện y tế lẫn chính trị cùng sự tài trợ quy mô lớn.[25]

Tham khảo

  1. ↑ Lỗi chú thích: Thẻ <ref> sai; không có nội dung trong thẻ ref có tên AIDS2010GOV
  2. ↑ "HIV Classification: CDC and WHO Staging Systems | AIDS Education and Training Centers National Coordinating Resource Center (AETC NCRC)", aidsetc.org (trong English), AIDS Education and Training Center Program, lưu trữ từ nguyên tác tháng 10 18, 2017, truy cập tháng 9 10, 2017
  3. ↑ "AIDS", benhnhietdoi.vn, 3 tháng 7 năm 2012, truy cập 8 tháng 7 năm 2021
  4. ↑ "Wear your red ribbon this World AIDS Day | UNAIDS", www.unaids.org, UNAIDS Secretariat, lưu trữ từ tài liệu gốc ngày 10 tháng 9 năm 2017, truy cập ngày 10 tháng 9 năm 2017
  5. ↑ a b c d e f g h i j k l m HIV/AIDS Fact sheet N°360, World Health Organization, tháng 11 năm 2015, lưu trữ từ tài liệu gốc tháng 2 17, 2016, truy cập tháng 2 11, 2016
  6. ↑ a b c d e "About HIV/AIDS", CDC, tháng 12 6, 2015, lưu trữ từ tài liệu gốc tháng 2 24, 2016, truy cập tháng 2 11, 2016
  7. ↑ a b UNAIDS (tháng 5 18, 2012), The quest for an HIV vaccine, lưu trữ từ tài liệu gốc tháng 5 24, 2012
  8. ↑ a b UNAIDS, World Health Organization (tháng 12 năm 2007), 2007 AIDS epidemic update (PDF), lưu trữ từ nguyên tác (PDF) ngày 27 tháng 5 năm 2008, truy cập ngày 12 tháng 3 năm 2008
  9. ↑ a b c d e f "Global HIV & AIDS statistics — 2020 fact sheet", www.unaids.org (trong English), UNAIDS, truy cập ngày 20 tháng 1 năm 2021
  10. ↑ Sepkowitz KA (tháng 6 năm 2001), "AIDS – the first 20 years", The New England Journal of Medicine, 344 (23): 1764–72, doi:10.1056/NEJM200106073442306, PMID 11396444
  11. ↑ Krämer, Alexander; Kretzschmar, Mirjam; Krickeberg, Klaus (2010), Modern infectious disease epidemiology concepts, methods, mathematical models, and public health (lxb. Online-Ausg.), New York: Springer, tr. 88, ISBN 978-0-387-93835-6, lưu trữ từ tài liệu gốc tháng 9 24, 2015, truy cập tháng 6 27, 2015 Bỏ qua tham số chưa biết |name-list-style= (trợ giúp)
  12. ↑ Kirch, Wilhelm (2008), Encyclopedia of Public Health, New York: Springer, tr. 676–77, ISBN 978-1-4020-5613-0, lưu trữ từ tài liệu gốc tháng 9 11, 2015, truy cập tháng 6 27, 2015 Bỏ qua tham số chưa biết |name-list-style= (trợ giúp)
  13. ↑ "Retrovirus Definition", AIDSinfo, lưu trữ từ nguyên tác ngày 28 tháng 12 năm 2019, truy cập ngày 28 tháng 12 năm 2019
  14. ↑ Rom WN, Markowitz SB, bt. (2007), Environmental and occupational medicine (lxb. 4th), Philadelphia: Wolters Kluwer/Lippincott Williams & Wilkins, tr. 745, ISBN 978-0-7817-6299-1, lưu trữ từ tài liệu gốc tháng 9 11, 2015, truy cập tháng 6 27, 2015
  15. ↑ HIV and Its Transmission, Centers for Disease Control and Prevention, 2003, lưu trữ từ nguyên tác ngày 4 tháng 2 năm 2005, truy cập ngày 23 tháng 5 năm 2006
  16. ↑ Guideline on when to start antiretroviral therapy and on pre-exposure prophylaxis for HIV (PDF), World Health Organization, 2015, tr. 13, ISBN 978-92-4-150956-5, lưu trữ (PDF) từ tài liệu gốc tháng 10 14, 2015
  17. ↑ "Fact Sheet - World AIDS Day 2019" (PDF), www.unaids.org, lưu trữ (PDF) từ tài liệu gốc ngày 21 tháng 12 năm 2019, truy cập ngày 21 tháng 12 năm 2019
  18. ↑ "HIV Statistics Overview (International Statistics)", Centers for Disease Control and Prevention, 2018, truy cập ngày 9 tháng 5 năm 2021
  19. ↑ Kallings LO (tháng 3 năm 2008), "The first postmodern pandemic: 25 years of HIV/AIDS", Journal of Internal Medicine, 263 (3): 218–43, doi:10.1111/j.1365-2796.2007.01910.x, PMID 18205765, S2CID 205339589(subscription required)
  20. ↑ Sharp PM, Hahn BH (tháng 9 năm 2011), "Origins of HIV and the AIDS pandemic", Cold Spring Harbor Perspectives in Medicine, 1 (1): a006841, doi:10.1101/cshperspect.a006841, PMC 3234451, PMID 22229120
  21. ↑ Gallo RC (tháng 10 năm 2006), "A reflection on HIV/AIDS research after 25 years", Retrovirology, 3 (1): 72, doi:10.1186/1742-4690-3-72, PMC 1629027, PMID 17054781
  22. ↑ a b "The impact of AIDS on people and societies" (PDF), 2006 Report on the global AIDS epidemic, UNAIDS, 2006, ISBN 978-92-9173-479-5
  23. ↑ Endersby, Jim (2016), "Myth Busters", Science, 351 (6268): 35, Bibcode:2016Sci...351...35E, doi:10.1126/science.aad2891, S2CID 51608938, lưu trữ từ tài liệu gốc tháng 2 22, 2016, truy cập tháng 2 14, 2016
  24. ↑ McCullom, Rob (tháng 2 26, 2013), "An African Pope Won't Change the Vatican's Views on Condoms and AIDS", The Atlantic, lưu trữ từ tài liệu gốc tháng 3 8, 2016, truy cập tháng 2 14, 2016
  25. ↑ Harden, Victoria Angela (2012), AIDS at 30: A History, Potomac Books Inc, tr. 324, ISBN 978-1-59797-294-9
Lấy từ “https://bktt.vn/index.php?title=HIV/AIDS&oldid=15989”