| name              = Yĕhôshúa

| image              = P. Chester Beatty I, folio 13-14, recto.jpg

| caption            = Cuốn giấy cói [[Hi Lạp ngữ|Hi văn]] thế kỉ III chép sự đời đức Yĕhôshúa.

| birth_place        = [[Beitlehem]]<ref>{{cite book|first=Raymond E. |last=Brown |title=The birth of the Messiah: a commentary on the infancy narratives in Matthew and Luke |year=1977 |isbn=978-0-385-05907-7 |publisher=Doubleday |page=513}}</ref>, [[Yahudah]]

| death_place        = [[Yerushaláyim]], [[Yahudah]]

| death_cause        = [[Giảo hình]]

| parents            = {{hlist|[[Miriam]]|[[Yosef]]}}

'''Yĕhôshúa''' (Yəhôšuaʿ) là [[Nguyên danh|húy]] vị lĩnh tụ và truyền giáo sĩ có ảnh hưởng lớn nhất [[Cơ Đốc giáo|ý thức hệ Cơ Đốc]].

Theo cổ sự kí, đức Yĕhôshúa vốn [[người Do Thái]], nhưng giáng sinh ở thời toàn bộ miền [[Knʿn]] tùy thuộc [[La Mã đế quốc]]. Hơn nữa, theo truyền thống, cứ liệu cổ nhất nhắc danh Ngài là [[Tân Ước]]<ref>{{cite book|last=Ehrman |first=Bart D. |title=How Jesus Became God : The Exaltation of a Jewish Preacher from Galilee |publisher= HarperOne |isbn= 978-0-06-177818-6|year=2014}}</ref> lại soạn bằng [[Hi Lạp ngữ|Hi văn]], cho nên các danh hiệu Ngài thường được hậu thế dùng ba ngữ hệ [[Ivrit]], [[Hi Lạp]] và [[La Mã]]. Trong thời bành trướng thực dân, các giáo sĩ [[La Mã]] thường phổ biến [[Thánh Kinh]] bằng [[Ý ngữ]] và [[Anh ngữ]], nên tới nay có 5 [[ngôn ngữ]] thông dụng nhất để xướng danh Ngài khi thánh lễ.

* Húy danh : '''Yĕhôshúa'''<ref>{{cite book|author=吳昶興 |date=2015年5月29日 |title=《眞常之道：唐代基督教歷史與文獻研究》 |series=基督教學術叢書/論著系列 |volume=11 |url=https://books.google.com/books?id=x70uDwAAQBAJ&pg=PA254&lpg=PA254&dq=%E7%A7%BB%E9%BC%A0+%E7%BF%B3%E6%95%B8&source=bl&ots=L6ay8nurLN&sig=EnSUsoxK7USh1Ef6HxZRkzv6Xm8&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjOsL7JzcDfAhXmQxUIHVCcDHIQ6AEwAHoECAUQAQ#v=onepage&q=%E7%A7%BB%E9%BC%A0%20%E7%BF%B3%E6%95%B8&f=false |location=新北市 |publisher=台灣基督教文藝出版社 |page={{p.|254}} |isbn=978-986-61-3129-5 |quote=在景教寫本《[[序聽迷詩所經]]》中曾出現「移鼠」，《[[一神論 (寫本)|一神論]]》出現「翳數」，皆為「耶穌」一名在唐代的漢譯。}}</ref> (ישוע)

* Biệt danh : '''Yĕhôshúa con Yosef''' (ישוע בר יוסף), '''Yĕhôshúa xứ Natzeret''' (ישוע מן נצרת)

===Danh ngôn===

* ''Ego eimi'' / Ἐγώ εἰμι [eɡɔ̌ː eːmí] (Ta đây).

* ''Mulier ecce filius tuus'' (Thưa Bà, đây là Con của Bà).

* ''Domine quo vadis ?'' (Bẩm Thầy đi đâu ?), ''Eo Romam iterum crucifigi'' (Thầy đi vào Roma để chịu khốn nạn lần nữa).

Theo truyền thống, cứ liệu chính thức về hành trạng đức Yehoshua là trong ''[[Tân Ước|tứ đại phúc âm]]'', hay cách khác, Ngài là nhân vật trung tâm ''[[Tân Ước]]''<ref>{{cite book|edition=1st ed|chapter=Jesus as a figure in history : how modern historians view the man from Galilee|url=https://www.worldcat.org/oclc/39180965|publisher=Westminster John Knox Press|date=1998|location=Louisville, Ky.|isbn=0-664-25703-8|oclc=39180965|last=Powell, Mark Allan, 1953-}}</ref><ref>{{Cite book|chapter=The historical figure of Jesus|url=https://www.worldcat.org/oclc/698471832|publisher=Penguin Books|date=1996|location=New York|isbn=978-0-14-192822-7|oclc=698471832|last=Sanders, E. P.}}</ref><ref>{{Cite web|title=Historical Jesus|url=https://www.thegreatcourses.com/courses/historical-jesus.html|accessdate=2020-01-11|work=English|language=en|archive-date=2019-01-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20190123155853/https://www.thegreatcourses.com/courses/historical-jesus.html|dead-url=no}}</ref>. Từ đó, tùy mỗi hệ phái [[Cơ Đốc giáo]] lại có cách diễn giảng khác, nhưng tựu trung các sự kiện chính không đổi.

Các thủ cảo cổ nhất chỉ chép đại khái rằng, đức Yehoshua quán tại thành [[Natzeret]] xứ [[Galil]] miền [[Knʿn]] cực Tây [[La Mã đế quốc]]. Năm ba mươi tuổi, Ngài được [[Thiên Chúa]] mặc khải nên bắt đầu đi truyền giáo lý, mà nhờ đó khai sáng [[Cơ Đốc giáo]] khắp [[Địa Trung Hải]].

Tuy nhiên, theo các văn bản chính thức được [[La Mã công giáo hội|Thánh Tòa]] công nhận hoặc cho bổ khuyết các giai đoạn sau, đức Yehoshua là con ông thợ mộc [[Yosef]] với bà [[Miriam]]. Nhưng Ngài đích thực là Con [[Thiên Chúa]], mà bà [[Miriam]] chịu thai bởi [[Thiên Chúa]] nên vẫn đồng trinh.

* Thời vua [[Horedos Cả]], có ba hiền giả ở Đông phương theo vì phúc tinh tới bệ kiến, nói rằng trong dân [[Do Thái]] có vị vua sắp sinh ở [[Beitlehem]]. Vua bèn sai người tìm giết bé trai từ 2 tuổi giở xuống. Bấy giờ, ông thợ mộc Yosef xin nghỉ tạm ở chuồng ngựa để đỡ vợ là bà Miriam sắp trở dạ. Đêm 24 rạng 25 tháng 12, bà Miriam hạ sinh một bé trai và đặt trong máng cỏ, ba hiền giả trờ tới dâng lễ vật và lạy mừng. Vì thế, đứa bé được định danh '''Yehoshua''' (cứu rỗi). Chừng canh ba, thiên sứ báo mộng cho ông Yosef đưa vợ con trốn sang [[Ai Cập]], nhờ thế mà thoát nạn. Mươi năm sau, vua Horedos Cả mất, gia đình thánh lại về bản quán [[Beitlehem]] làm ăn. Cậu bé Yehoshua được cha cho đi chăn chiên và thi thoảng học nghề mộc, nên về sau Ngài được gọi '''Đấng Chủ Chăn''', các tín đồ xưng ''con chiên'' của Ngài.

* Nhằm lễ Quá Hải, sau khi không tra khảo được gì, quan xét [[Pontius Pilatus]] bèn khép đức Yehoshua vào tội huyên truyền dị đoan, bắt Chúa dong từ nhà ngục lên đồi Gulgolet, rồi đóng đinh câu rút treo Ngài lên thập giá đến chết khô. Tương truyền, một binh sĩ [[La Mã]] đã thúc ngọn giáo vào mạng sườn Chúa cho rỉ máu, còn một trưởng quan thì đóng tấm bảng '''INRI''' (Iesus người Nazaret, vua dân Do Thái) lên đỉnh thập giá. '''Thánh Thể''' được các môn đồ lén đem xuống rồi đưa vào một thạch động ở Gatshmanim.

* Mươi hôm sau, ở trong động phát ra một vầng sáng lạ. Các môn đồ bèn vần tảng đá chèn cửa động ra coi, nhưng họ không thấy gì và bỏ đi. Rốt cuộc chỉ có nàng Miriam Migdad gặp một bóng Người áo trắng lướt qua, bèn nhận ra Chúa Yehoshua. Nhưng Ngài không cho chạm tới để giữ Mình trong sạch trước khi kiến diện Đức Chúa Cha, bèn dặn nàng, bảo các tông đồ hãy tới hồ Galil để gặp Ngài lần nữa. Cả bọn bèn kéo nhau ra bờ hồ Galil, thấy Mình Chúa tỏa sáng. Chúa huấn thị họ đi khắp nơi rao '''Tin Lành''' (Ευαγγέλιο, Evangelium) về sự tái lâm và cứu chuộc, rồi Ngài thăng thiên.

* '''Bí Tích Thánh Thể''' : Mỗi Chúa Nhật hàng tuần, sau khi hết nghi thức cầu kinh, các con chiên đến trước bàn Tiệc Ly để nhận ơn sủng, nghĩa là các linh mục đặt bánh đa vào miệng cho.

* '''Tiệc Ly''' (thay lễ Quá Hải) : Diễn ra ngày thứ Năm đầu tháng Ba, gồm bánh đa (Mình) và rượu nho (Máu).

* '''Phục Sinh''' : Diễn ra tháng Ba hoặc Tư tùy năm, phỏng lễ Quá Hải để tưởng niệm ngày Chúa Yehoshua tái lâm, cộng đoàn luộc trứng gà để tặng nhau làm phước.

* '''Giáng Sinh''' : Diễn ra ngày 25 tháng 12 hàng năm, các gia đình quây quần dùng tiệc, không câu nệ nghi thức. Tuần trước ngày 25 gọi '''mùa Vọng''', hôm 24 gọi '''đêm Vọng''', nhi đồng đi gõ cửa các nhà xin kẹo.

Riêng với [[Công giáo]] hữu toàn tòng, ngày thứ Sáu hàng tuần nghiêm cấm ăn thịt, để tưởng niệm ngày Chúa Yehoshua lên giảo giá chịu cực hình.

* Ở nội thành [[Yerushaláyim]] có Giáo Đường Mộ Thánh do thái hậu Helena cho dựng ngày 13 tháng 09 năm 335, bởi tương truyền trong lúc khai quật địa điểm chôn cất Chúa Yehoshua, toán thợ đã phát hiện '''Thập Giá Đích Thực''' thấm máu Chúa lúc hành hình. Địa điểm này làm căn nguyên để Thánh Tòa phát động [[thập tự chinh]] suốt [[trung đại]] trung kì. Ngày nay Giáo Đường thuộc tô giới [[Yisrael]].

* Năm 1625, [[triều Romanov|triều đình Romanov]] cho lập Đại Thánh Đường Rước Áo Chúa tại kinh sư [[Moskva]]. Theo sử kí, nơi đây quàn mảnh '''Áo Chúa''' mà đức Yehoshua mặc lúc đi '''Đàng Khốn Nạn'''. Áo là phẩm vật [[sa hoàng]] [[Ba Tư]] gửi biếu nước [[Nga]] để thông hiếu.

* Tại Vương Cung Thánh Đường Đức Mẹ Thăng Thiên ([[Valencia]]) hiện để '''Thánh Tước''', được cho là đựng Máu Chúa hoặc rượu Chúa dùng Tiệc Ly. Bảo vật này được coi là thành quả cuộc [[tái chinh phục]] ở [[trung đại]] trung kì.

Trước thời [[Nguyễn triều|Nguyễn]], [[Cơ Đốc giáo]] thông qua phái [[Tin Lành]] được người [[Bắc Hà]] và [[Nam Hà]] chuộng nhất. Mặc dù các giáo sĩ nỗ lực học bản ngữ, thậm chí chuyển soạn [[Thánh Kinh]] theo song ngữ Hán-Nôm, nhưng ngược lại, cho tới đầu thế kỉ XX vẫn chưa có bản [[Thánh Kinh]] thống nhất. Các linh mục chỉ có thể giảng nghĩa [[Tân Ước]] theo ý hiểu của mỗi vị và hợp đặc tính giáo dân mỗi vùng. Vì vậy, sự đời Chúa Yehoshua có những thời kì tồn tại dị bản. Nhưng tựu trung, các thư tịch thánh hội [[An Nam]] đều kí danh Ngài là '''Giêsu''' (支秋).

Theo một chuyên khảo từ vựng của tác gia [[Trần Quang Đức]]<ref>[https://moha.gov.vn/in-tin-bai/tin-bai-10796.html Lối xưng hô thuở xưa]</ref>, ở thời [[Lê trung hưng]] các lời huấn thị của đức Yehoshua được chuyển soạn [[An Nam]] ngữ là xưng hô ''tao-mày-nó'', hợp văn ngôn của mọi giai cấp thời ấy. Chỉ sang giữa thế kỉ XIX, thậm chí trễ hơn, mới có các văn kiện tái diễn dịch thành ''ta-mi-con-ngươi-y/thị/hắn/ả'', bởi văn ngôn đã đổi. Ở hiện đại hậu kì, khi cần trích các cổ bản dịch [[Tân Ước]], những lời ấy thường bị sửa thô bạo vì cho ''tao-mày-nó'' là khiếm nhã. Điều này trái tinh thần khoa học và tôn trọng dữ liệu lịch sử.

* Nguyễn triều Quốc Sử quán, ''[[Đại Nam thực lục]]'' · ''Thánh-tổ Nhơn hoàng-đế bổn-kỉ'', [[Huế]], thế kỉ XIX.

* Nhiều tác giả, ''Kinh Thánh Tân Ước : Bản dịch mới'', Nhà xuất bản Tôn Giáo, [[Hà Nội]], 2014.