Sửa đổi Văn học trung đại/đang phát triển

{{mới}}
'''Văn học trung đại''' là một chủ đề bao quát, chủ yếu gồm các hoạt động sáng tác và phê bình những tác phẩm truyền lại bằng văn bản hoặc trí nhớ, tập trung ở giai đoạn trọng yếu nhất trong [[lịch sử]] [[nhân loại]]. Căn bản thời kì [[văn học]] này tính từ hậu [[Công Nguyên]] đến trước thềm [[cách mạng công nghiệp]]<ref>[http://mcllibrary.org/ The Medieval and Classical Literature Library]</ref>.
==Lịch sử==
[[Văn học]] thời kì này được coi là dài nhất và cũng nhiều thành tựu nhất trong tiến trình [[lịch sử văn học]]. Đó là sự trưởng thành của các tác phẩm từ [[tông giáo]] đến thế tục, từ thiêng liêng cao cả đến dâm đãng chất phác. Tuy nhiên, điều đáng kể là nó đóng góp lớn cho sự phát triển của chất liệu sáng tác và phê bình (chủ yếu là [[giấy]]), sự phong phú phức tạp của [[ngôn ngữ]] và thể loại mà ngay cả hậu kì hiện đại cũng không phát huy được bằng<ref>Buringh, Eltjo ; van Zanden, Jan Luiten : "Charting the 'Rise of the West' : Manuscripts and Printed Books in Europe, A Long-Term Perspective from the Sixth through Eighteenth Centuries", ''The Journal of Economic History'', Vol. 69, No. 2 (2009), pp.&nbsp;409–445 (416, table 1)</ref>.
==Thuật ngữ==
Ngày nay, trong học giới có hai luồng định vị thế nào là văn học trung đại :
* Trong không gian [[Âu châu]] cùng một phần [[Trung Đông]] và [[Bắc Phi]], văn học trung đại ([[tiếng Anh]] : ''Medieval literature'') được xác định từ sự kiện [[Đế quốc La Mã]] cáo chung, tương ứng [[thế kỷ V]] sau [[Công Nguyên]], tới thời điểm xuất hiện trào lưu [[văn nghệ]] [[phục hưng]] - [[thế kỷ XIV]]<ref>Green, D.H."Women Readers of the Middle Ages". Cambridge University Press, England. {{ISBN|978-0-52187-9422}}</ref><ref>McDonald, Nicola. [http://muse.jhu.edu/login?auth=0&type=summary&url=/journals/studies_in_the_age_of_chaucer/v031/31.mcdonald.html " Women Readers in the Middle Ages (review)"]</ref>. Riêng tại [[Đông Âu]] kéo dài thêm chút là sau thời kì [[Mông Cổ]] xâm lăng [[Âu châu]], hoặc tại [[Nga]] là khi [[triều Romanov]] thành lập.
* Tại Đông phần [[Á châu]], văn học trung đại ([[tiếng Hán]] : 中世紀文學) lại chia thành hai luận điểm : Từ đầu [[thế kỷ XX]], khi bổ chú lại hệ thống tác phẩm [[cổ điển]], giới phê bình [[Á Đông]] tạm coi văn học trung đại tiên khởi từ sự kiện [[Tào Ngụy Minh đế]] soán ngôi [[triều Hán]], tương ứng [[thế kỷ III]] sau [[Công Nguyên]], và bản thân [[Tào Ngụy Minh đế|Minh đế]] cũng là thi nhân và phê bình gia trứ danh ; thời điểm kết thúc văn học trung đại nhìn chung được chấp nhận là sự kiện [[Cách mạng Tân Hợi]], hoặc khi [[Triều Tiên thuộc Nhật|Nhật Bản thôn tính Triều Tiên]] ; một quan điểm cực đoan hơn thì coi là sự kiện [[Nhật-Nga chiến tranh]]. Kể từ [[thập niên 1990]], trong giới phê bình [[Á Đông]] và học giả [[Tây phương]] chuyên nghiên cứu [[văn học]] [[Á châu]] thì coi thời kì [[văn học]] [[Triều Tùy|Tùy]]-[[Triều Đường|Đường]] mới bắt đầu văn học trung đại.
* Tại tiểu vùng [[Ấn Độ]], văn học trung đại ([[tiếng Bengal]] : মধ্যযুগীয় সাহিত্য) được nhận định từ thời kì [[Đế quốc Gupta|Gupta]] ([[thế kỷ IV]] sau [[Công Nguyên]]) đến khi [[Đế quốc Sikh]] cáo chung ([[thế kỷ XIX]]).
* Tại [[Trung Đông]] và [[Phi châu]], văn học trung đại ([[tiếng Arab]] : أدب القرون الوسطى) gắn liền với thời hoàng kim của [[Hồi giáo|đạo Islam]], khi [[văn nghệ]] [[Arab]] gây ảnh hưởng sang mọi nền văn minh khác. Thời kì [[văn học]] này xuất phát từ năm 610 sau [[Công Nguyên]] (năm 1 lịch [[Hồi giáo]]) cho đến thời điểm [[Đế quốc Ottoman]] nhượng vị cho chính phủ [[Thổ Nhĩ Kỳ]], tức năm 1923.
* Tại [[Việt Nam]], quan niệm học giới trước [[Đổi Mới|cải cách]] tạm gọi văn học trung đại ([[Hán văn]] : 中代文學) là thời kì ''văn học phong kiến quân chủ''<ref>[https://suretest.vn/cung-co/khai-quat-van-hoc-viet-nam-tu-the-ki-x-den-het-the-ki-xix-7012.html Khái quát văn học Việt Nam từ thế kỉ X đến hết thế kỉ XIX]</ref> để đối lập với thời kì dân chủ tự do của [[Tự Lực văn đoàn]] và các phong trào [[văn nghệ]] do [[Việt Minh]] phát động. Kể từ [[thập niên 1990]], trong các giáo trình và luận văn [[khoa học]], văn học trung đại bắt đầu từ sự kiện [[Ngô Quyền]] đại phá quân [[Nam Hán]] hoặc khi [[Đinh Tiên hoàng]] xưng đế, tương ứng [[thế kỷ X]], đến thời điểm [[triều Nguyễn]] kí [[Hòa ước Patenôtre]] - cuối [[thế kỷ XIX]]. Cũng có quan điểm hẹp hơn coi mốc kết thúc là năm 1900, khi [[Đế quốc Thực dân Pháp]] ban hành chính sách khai thác thuộc địa.
==Xem thêm==
* [[Văn học cổ điển]]
* [[Văn học kị sĩ]]
* [[Sĩ lâm triết học]]
==Tham khảo==
{{reflist|4}}
===Nội ngữ===
* [http://tintuc.vnu.edu.vn/213/213_40to43.pdf Văn học trung đại Việt Nam - vài nét đặc thù]
* [https://nhavan.vn/phan-tich-van-hoc-trung-dai-viet-nam/ Phân tích đóng góp văn học trung đại Việt Nam]
* [https://giasusupham.com.vn/sanh-van-hoc-hien-dai-va-van-hoc-trung-dai.html So sánh văn học hiện đại và trung đại]
* [https://giaoducthoidai.vn/su-the-hien-con-nguoi-trong-van-hoc-trung-dai-viet-nam-3669586.html Sự thể hiện con người trong văn học trung đại Việt Nam]
* [http://baovannghe.com.vn/hinh-anh-con-nguoi-trong-van-hoc-trung-dai-viet-nam-20590.html Hình ảnh con người trong văn học trung đại Việt Nam]
* [http://hcmup.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=11997%3Avit-nho-qua-mt-s-tac-phm-vn-hc-trung-i-vit-nam&catid=119%3Avan-hoc-viet-nam&Itemid=7243&lang=fr&site=30 Việt nho qua một số tác phẩm văn học trung đại]
* [http://lequydonlongan.edu.vn/tin-tuc/hoc-tap/mon-hoc/ngu-van/dac-trung-thi-phap-van-hoc-trung-dai-viet-nam Đặc trưng thi pháp văn học trung đại Việt Nam]
* [http://caohocvan16qnu.blogspot.com/2015/01/cac-hinh-thuc-khong-gian-trong-tho.html Không gian nghệ thuật trong thơ trung đại Việt Nam]
===Ngoại ngữ===
* [http://labyrinth.georgetown.edu/ The Labyrinth: Resources for Medieval Studies]
* [http://www.fordham.edu/halsall/sbook.html The Internet Medieval Sourcebook Project]
* [https://web.archive.org/web/20110218052112/http://cdi.uvm.edu/collections/getCollection.xql?pid=manuscripts&title=Medieval%20and%20Renaissance%20Manuscripts Medieval and Renaissance manuscripts, Vulgates, Books of Hours, Medicinal Texts and more, 12 - 17th century, Center for Digital Initiatives, University of Vermont Libraries]
* [http://www.luminarium.org/medlit/ Luminarium: Anthology of Middle English Literature]
* [http://www.sagadb.org/ Medieval Nordic Literature] at the Icelandic Saga Database
[[Thể loại:Văn học trung đại| ]]