Sửa đổi Văn học

{{mới}}
'''Văn học''' là [[loại hình]] [[nghệ thuật]] - [[khoa học]] phản ánh [[thế giới quan]] của [[người]]. Cho nên, ngành này được liệt vào [[khoa học xã hội]].
[[Hình:14-Tượng Đầu chim phượng.JPG|nhỏ|phải|222px|Đặc tính tuần hoàn sinh diệt của [[phụng hoàng]] được người [[Á Đông]] tôn làm biểu tượng văn học. Hiện vật đất nung thời [[Triều Hồ|Hồ]].]]
==Thuật ngữ==
Thuật ngữ '''văn học''' trực tiếp phát xuất từ [[biệt ngữ]] [[Latin]] thế kỉ XII ''litteratura'', suy từ [[dụng ngữ]] ''littera'' hàm nghĩa "thư tịch, kí lục". Trong nhãn quan [[Tây phương]], văn học được hiểu rộng là những trứ tác là sản phẩm của quá trình cống hiến [[trí tuệ]] hoặc [[nghệ thuật]], cũng có thể hiểu là sáng tác dưới tư tưởng [[mĩ học]]. Tuy nhiên, tại [[Đông phương]], thuật ngữ này được hiểu giản dị hơn là [[khoa học]] nghiên cứu [[văn chương]], nghĩa là phân biệt giữa [[văn chương]] (sáng tác) và văn học (khảo bình), mà từ [[văn chương]] tới văn học có thể còn khâu quá độ là [[san hành]].

Tại [[Việt Nam]], văn học được ngầm hiểu là gồm các sinh hoạt sáng tác, xuất bản và nghiên cứu phê bình, gần đây có thể thêm phạm trù [[quảng cáo]]. Tựu trung, khái niệm văn học đã bao hàm các thuộc tính [[nghệ thuật]], [[truyền thông]] và [[khoa học]].
==Lịch sử==
Lịch sử văn học (văn học sử) nhất thiết liên đới sự phát triển nền [[văn minh]], mà tại [[Á Đông]] thường gắn khái niệm văn học với [[văn hiến]], ý nghĩa tương tự. Theo những cách hiểu thông dụng, văn học không nhất định phải gắn với [[kí tự]], mà trái lại, văn học thường tồn tại bởi yếu tố khẩu truyền, thậm chí phát sinh vấn đề dị bản trong cùng tác phẩm. Ở hậu kì [[hiện đại]], cụ thể là cuối [[thập niên 1990]], văn học bắt đầu hiện diện trong hình thái thế giới ảo<ref>[http://vannghequandoi.com.vn/binh-luan-van-nghe/van-hoc-mang-la-gi-11293_312.html Văn học mạng là gì ?] ([[Phạm Xuân Nguyên]])</ref> do sự phát triển tích cực của kỉ nguyên số hóa, hay còn gọi [[Internet|mạng xã hội]]. Việc phát hành quảng bá các tác phẩm cổ kim kèm bài khảo bình trở nên vô cùng tiện lợi, vì thế, đưa văn học tới những thử thách mới và hoàn toàn đổi hẳn phương thức lưu truyền tự ngàn đời.

Khi tiến hành thống kê lịch đại văn chương, học giới thường chia theo các phạm trù nhằm tiện lợi hóa khâu nghiên cứu : Thể loại (trường phái), thể tài (phương thức), bố cục (cấu trúc), [[thi pháp]], thì đại (giai đoạn), khu vực (địa phương). Trong các thế kỉ XIX-XX từng có quan niệm hẹp chia văn chương và văn học theo [[ý thức hệ]] (xu hướng chính trị, tông giáo, triết lý), nhưng từ đầu [[thập niên 2000]] đã được loại trừ. Tựu trung, từ giác độ nghiên cứu, có thể liệt mọi biểu đạt [[ngôn luận]] vào văn học. Cũng vì thế, trong bối cảnh học giới thường tồn tại ý niệm ''[[văn sử triết bất phân]]'' và coi là nguyên lý bất biến khi khảo sát một vấn đề văn học bất kì.

Tuy nhiên, để việc khảo bình [[văn chương]] đạt hiệu quả cao nhất, người nghiên cứu phải nắm chắc [[thi học]] và [[mĩ học]].
==Tham khảo==
* [[Thi pháp]]
==Liên kết==
{{cước chú|4}}
===Tài liệu===
;;'''Quốc văn'''
* Phạm Quang Trung, ''[https://www.vanchuongviet.org/index.php?comp=tacpham&action=detail&id=6064 Tác phẩm văn chương như một sinh thể tinh thần]'' (tiểu luận), Tạp chí Văn Chương Việt, [[Sài Gòn]], 19 tháng 02 năm 2007.
* A. V. Mikhailov, ''[https://phebinhvanhoc.com.vn/ve-khai-niem-van-hoc/ Về khái niệm Văn Học]'', La Khắc Hòa dịch, Tạp chí Nghiên Cứu Văn Học, [[Hà Nội]], tháng 11 năm 2007.
* Yu. M. Lotman, ''[http://www.vanhoanghean.com.vn/component/k2/30-nhung-goc-nhin-van-hoa/14052-ve-noi-dung-va-cau-truc-cua-khai-niem-van-hoc-nghe-thuat Về nội dung và cấu trúc của khái niệm “văn học nghệ thuật”]'', GS-TS [[Trần Đình Sử]] dịch, Tạp chí Văn Hóa Nghệ An, [[Vinh]], ngày 11 tháng 06 năm 2020.
* PGS-TS. [[Nguyễn Thế Kỷ]], ''[http://tapchicongsan.org.vn/media-story/-/asset_publisher/V8hhp4dK31Gf/content/van-hoc-viet-nam-duong-dai-thanh-tuu-va-nhung-van-de-dat-ra Văn học Việt Nam đương đại : Thành tựu và những vấn đề đặt ra]'', [http://tapchicongsan.org.vn Tạp chí Cộng Sản], [[Hà Nội]], 16 tháng 08 năm 2020.
;;'''Ngoại văn'''
* {{cite book|title=Critique of Poetics (vol. 2)|year=2005|publisher=Atlantic Publishers & Dist|isbn=978-81-269-0377-1|url=https://books.google.com/books?id=9dpqORJYizkC&lpg=PA538&dq=%22the%20best%20expression%20of%20the%20best%20thought%20reduced%20to%20writing%22&pg=PP1|author=A.R. Biswas}}
* {{cite book|title=The literature of ancient Sumer|year=2006|publisher=OUP|location=Oxford|isbn=978-0-19-929633-0|editor1=Jeremy Black |editor2=Graham Cunningham |editor3=Eleanor Robson }}
* {{cite book|title=The Norton Anthology of Theory and Criticism|year=2001|publisher=Norton|isbn=978-0-393-97429-4|first1=William E.|last1=Cain|first2=Laurie A.|last2=Finke|first3=Barbara E.|last3=Johnson|first4=John|last4=McGowan|first5=Jeffrey J.|last5=Williams|editor=Vincent B. Leitch|url-access=registration|url=https://archive.org/details/nortonanthologyo00vinc}}
* {{cite book|ref=harv|last=Eagleton|first=Terry|title=Literary theory: an introduction: anniversary edition|year=2008|publisher=Blackwell Publishing|location=Oxford|isbn=978-1-4051-7921-8|edition=Anniversary, 2nd}}
* {{cite book|last=Flood |first=Gavin |authorlink=Gavin Flood |title=An Introduction to Hinduism |url=https://archive.org/details/introductiontohi0000floo |url-access=registration |year=1996 |publisher=Cambridge University Press |location= |isbn= 978-0-521-43878-0|ref=harv}}
* {{cite book|ref=harv |last=Hogan |first=P. Colm |year=2011 |title=What Literature Teaches Us about Emotion |location=New York |publisher=[[Cambridge University Press]]}}
* {{cite book|ref=harv|last=Giraldi|first=William|title=The Novella's Long Life|journal=The Southern Review|year=2008|pages=793–801|url=http://williamgiraldi.com/wp-content/uploads/2011/08/novella1.pdf|accessdate=15 February 2014|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140222222151/http://williamgiraldi.com/wp-content/uploads/2011/08/novella1.pdf|archivedate=22 February 2014|df=}}
* {{cite book|ref=harv|last=Goody|first=Jack|title=The Novel, Volume 1: History, Geography, and Culture|year=2006|publisher=Princeton UP|location=Princeton|isbn=978-0-691-04947-2|page=18|editor=Franco Moretti|chapter=From Oral to Written: An Anthropological Breakthrough in Storytelling}}
* {{cite book|ref=harv |last=Paris |first=B.J. |year=1986 |title=Third Force Psychology and the Study of Literature |location=Cranbury |publisher=[[Associated University Press]]}}
* {{cite book|ref=harv|last=Preminger|first=Alex|title=The New Princeton Encyclopedia of Poetry and Poetics|url=https://archive.org/details/newprincetonency00alex|url-access=registration|publisher=US: Princeton University Press|year=1993|isbn=978-0-691-02123-2|display-authors=etal}}
* {{cite book|last=Ross|first=Trevor|title=The Emergence of "Literature": Making and Reading the English Canon in the Eighteenth Century."|journal=ELH|year=1996|volume=63|issue=2|pages=397–422|url=https://www.ualberta.ca/~dmiall/MakingReaders/Readings/Ross%20English%20Canon.pdf|accessdate=9 February 2014|doi=10.1353/elh.1996.0019|s2cid=170813833}}
* {{cite book|last=Bonheim|first=Helmut|title=The Narrative Modes: Techniques of the Short Story|year=1982|publisher=Brewer|location=Cambridge}} An overview of several hundred short stories.
* {{cite book|last=Gillespie|first=Gerald|title=Novella, nouvelle, novella, short novel? — A review of terms|journal=Neophilologus|date=January 1967|volume=51|issue=1|pages=117–127|doi=10.1007/BF01511303|s2cid=162102536}}
* {{cite web|last=Wheeler|first=L. Kip|title=Periods of Literary History|url=http://web.cn.edu/kwheeler/documents/periods_lit_history.pdf|publisher=[[Carson-Newman University]]|accessdate=18 March 2014}} Brief summary of major periods in literary history of the Western tradition.
===Tư liệu===
;;'''Quốc văn'''
* [[Thụy Khuê]], [http://thuykhue.free.fr/mucluc/phebinh.html Phê bình văn học thế kỉ XX] [http://thuykhue.free.fr/mucluc/vanhoc.html Văn học Việt Nam] [http://thuykhue.free.fr/mucluc/vanhocmiennam.html Văn học miền Nam]
* [http://vanhocquenha.vn/van-hoc-la-gi/ Văn học là gì và một số nét chính trong đặc trưng văn học]
;;'''Ngoại văn'''
* [http://www.gutenberg.org/ Project Gutenberg Online Library]
* [https://web.archive.org/web/20070207044954/http://www.iblist.com/ Internet Book List]
* [https://archive.org/details/texts Internet Archive Digital eBook Collection]
[[Thể loại:Văn học| ]]
@@ Dòng 1: / Dòng 1: @@
 {{mới}}
-'''Văn học''' là [[loại hình]] [[nghệ thuật]] và [[khoa học]] phản ánh [[thế giới quan]] của [[người]]. Cho nên, ngành này được liệt vào [[khoa học xã hội]].
+'''Văn học''' là [[loại hình]] [[nghệ thuật]] - [[khoa học]] phản ánh [[thế giới quan]] của [[người]]. Cho nên, ngành này được liệt vào [[khoa học xã hội]].
-[[Hình:14-Tượng Đầu chim phượng.JPG|nhỏ|phải|135px|Đặc tính tuần hoàn sinh diệt của [[phụng hoàng]] được người [[Á Đông]] tôn làm biểu tượng văn học. Hiện vật đất nung thời [[Triều Hồ|Hồ]].]]
+[[Hình:14-Tượng Đầu chim phượng.JPG|nhỏ|phải|222px|Đặc tính tuần hoàn sinh diệt của [[phụng hoàng]] được người [[Á Đông]] tôn làm biểu tượng văn học. Hiện vật đất nung thời [[Triều Hồ|Hồ]].]]
 ==Thuật ngữ==
-Thuật ngữ '''văn học''' trực tiếp phát xuất từ [[biệt ngữ]] [[Latin]] thế kỉ XII ''litteratura'', diễn từ [[dụng ngữ]] ''littera''<ref>{{cite web|title=Literature (n.)|url=http://www.etymonline.com/index.php?term=literature&allowed_in_frame=0|publisher=Online Etymology Dictionary|accessdate=9 February 2014}}</ref> hàm nghĩa "thư tịch, kí lục". Trong nhãn quan [[Tây phương]], văn học được hiểu rộng là những trứ tác làm sản phẩm của quá trình cống hiến [[trí tuệ]] hoặc [[nghệ thuật]], cũng có thể hiểu sáng tác dưới tư tưởng [[mĩ học]]. Tuy nhiên, tại [[Đông phương]], thuật ngữ này được hiểu giản dị hơn là [[khoa học]] nghiên cứu [[văn chương]], nghĩa là phân biệt giữa [[văn chương]] (sáng tác) và văn học (khảo bình), mà từ [[văn chương]] tới văn học có thể còn khâu quá độ là [[san hành]].
+Thuật ngữ '''văn học''' trực tiếp phát xuất từ [[biệt ngữ]] [[Latin]] thế kỉ XII ''litteratura'', suy từ [[dụng ngữ]] ''littera'' hàm nghĩa "thư tịch, kí lục". Trong nhãn quan [[Tây phương]], văn học được hiểu rộng là những trứ tác là sản phẩm của quá trình cống hiến [[trí tuệ]] hoặc [[nghệ thuật]], cũng có thể hiểu là sáng tác dưới tư tưởng [[mĩ học]]. Tuy nhiên, tại [[Đông phương]], thuật ngữ này được hiểu giản dị hơn là [[khoa học]] nghiên cứu [[văn chương]], nghĩa là phân biệt giữa [[văn chương]] (sáng tác) và văn học (khảo bình), mà từ [[văn chương]] tới văn học có thể còn khâu quá độ là [[san hành]].
-Tại [[Việt Nam]], văn học thường được hiểu gồm các sinh hoạt sáng tác, xuất bản và nghiên cứu phê bình, gần đây có thể thêm phạm trù [[quảng cáo]]. Tựu trung, khái niệm văn học đã bao hàm các thuộc tính [[nghệ thuật]], [[truyền thông]] và [[khoa học]]. Phạm trù nhỏ cũng như căn bản nhất của văn học là văn ngôn và văn tự.
+Tại [[Việt Nam]], văn học được ngầm hiểu là gồm các sinh hoạt sáng tác, xuất bản và nghiên cứu phê bình, gần đây có thể thêm phạm trù [[quảng cáo]]. Tựu trung, khái niệm văn học đã bao hàm các thuộc tính [[nghệ thuật]], [[truyền thông]] và [[khoa học]].
-{|class="wikitable" style="margin:auto;" cellpadding="1"
-|-style="background:#ccc; text-align:center;"
-|style="text-align:center;"|
-[[Ngôn ngữ]] (言語) ⇨ Văn chương (文章) ⇨ Trước thuật (著術) ⇨ [[Kiểm duyệt]] (檢閱) ⇨ [[San hành]] (刊行) ⇨ [[Quảng bá]] (廣播) ⇨ Văn học (文學)
-|}
 ==Lịch sử==
-{{quote box
+Lịch sử văn học (văn học sử) nhất thiết liên đới sự phát triển nền [[văn minh]], mà tại [[Á Đông]] thường gắn khái niệm văn học với [[văn hiến]], ý nghĩa tương tự. Theo những cách hiểu thông dụng, văn học không nhất định phải gắn với [[kí tự]], mà trái lại, văn học thường tồn tại bởi yếu tố khẩu truyền, thậm chí phát sinh vấn đề dị bản trong cùng tác phẩm. Ở hậu kì [[hiện đại]], cụ thể là cuối [[thập niên 1990]], văn học bắt đầu hiện diện trong hình thái thế giới ảo<ref>[http://vannghequandoi.com.vn/binh-luan-van-nghe/van-hoc-mang-la-gi-11293_312.html Văn học mạng là gì ?] ([[Phạm Xuân Nguyên]])</ref> do sự phát triển tích cực của kỉ nguyên số hóa, hay còn gọi [[Internet|mạng xã hội]]. Việc phát hành quảng bá các tác phẩm cổ kim kèm bài khảo bình trở nên vô cùng tiện lợi, vì thế, đưa văn học tới những thử thách mới và hoàn toàn đổi hẳn phương thức lưu truyền tự ngàn đời.
-|quote    = ''Văn-học nằm ngoài những định-luật băng-hoại, chỉ mình nó không thừa-nhận cái chết.''
-|source   = — [[Mikhayl Saltykov-Shchedrin]], tựa ''[[Bông hồng vàng và bình minh mưa]]''
-|width    = 30%
-|border   = 1px
-|fontsize = 90%
-}}
-Lịch sử văn học (văn học sử) nhất thiết liên đới sự phát triển nền [[văn minh]], mà tại [[Á Đông]] thường gắn khái niệm văn học với [[văn hiến]], ý nghĩa tương tự. Theo những cách hiểu thông dụng, văn học không nhất định phải gắn với [[kí tự]], mà trái lại, văn học thường tồn tại bởi yếu tố khẩu truyền, thậm chí phát sinh vấn đề dị bản trong cùng tác phẩm. Ở hậu kì [[hiện đại]], cụ thể là cuối [[thập niên 1990]], văn học bắt đầu hiện diện trong hình thái thế giới ảo<ref>[http://vannghequandoi.com.vn/binh-luan-van-nghe/van-hoc-mang-la-gi-11293_312.html Văn học mạng là gì ?] ([[Phạm Xuân Nguyên]])</ref> do sự phát triển tích cực của kỉ nguyên số hóa, hay còn gọi [[Internet|mạng xã hội]]. Việc phát hành quảng bá các tác phẩm cổ kim kèm bài khảo bình trở nên vô cùng tiện lợi, vì thế, đưa văn học tới những thử thách mới và đổi hẳn phương thức lưu truyền tự xưa.
-Khi tiến hành thống kê lịch đại văn chương, học giới thường chia theo các phạm trù nhằm tiện lợi hóa khâu nghiên cứu : Thể loại (trường phái), thể tài (phương thức), bố cục (cấu trúc), [[thi pháp]], thì đại (giai đoạn), khu vực (địa phương). Trong các thế kỉ XIX-XX từng có quan niệm hẹp chia văn chương và văn học theo [[ý thức hệ]] (xu hướng chính trị, tông giáo, triết lý), nhưng từ đầu [[thập niên 2000]] đã được loại trừ. Tựu trung, từ giác độ nghiên cứu, có thể liệt mọi biểu đạt [[ngôn luận]] vào văn học. Cũng vì thế, trong bối cảnh học giới thường tồn tại ý niệm ''[[văn sử triết bất phân]]'' (文史哲不分)<ref>[https://anninhthudo.vn/trong-van-co-su-lam-sao-cho-khoi-qua-da-post236302.antd Trong văn có sử - làm sao cho khỏi quá đà ?]</ref> và coi là nguyên lý bất biến khi khảo sát vấn đề văn học bất kì.
+Khi tiến hành thống kê lịch đại văn chương, học giới thường chia theo các phạm trù nhằm tiện lợi hóa khâu nghiên cứu : Thể loại (trường phái), thể tài (phương thức), bố cục (cấu trúc), [[thi pháp]], thì đại (giai đoạn), khu vực (địa phương). Trong các thế kỉ XIX-XX từng có quan niệm hẹp chia văn chương và văn học theo [[ý thức hệ]] (xu hướng chính trị, tông giáo, triết lý), nhưng từ đầu [[thập niên 2000]] đã được loại trừ. Tựu trung, từ giác độ nghiên cứu, có thể liệt mọi biểu đạt [[ngôn luận]] vào văn học. Cũng vì thế, trong bối cảnh học giới thường tồn tại ý niệm ''[[văn sử triết bất phân]]'' và coi là nguyên lý bất biến khi khảo sát một vấn đề văn học bất kì.
-Tuy nhiên, để việc khảo bình [[văn chương]] đạt hiệu quả cao nhất, nhà nghiên cứu phải nắm chắc [[thi học]] và [[mĩ học]]. Nhìn chung, văn học thường được đồng nhất với trước thuật, hoặc trước thuật là phần hệ trọng nhất của văn học.
+Tuy nhiên, để việc khảo bình [[văn chương]] đạt hiệu quả cao nhất, người nghiên cứu phải nắm chắc [[thi học]] và [[mĩ học]].
 ==Tham khảo==
 * [[Thi pháp]]
@@ Dòng 35: / Dòng 23: @@
 * PGS-TS. [[Nguyễn Thế Kỷ]], ''[http://tapchicongsan.org.vn/media-story/-/asset_publisher/V8hhp4dK31Gf/content/van-hoc-viet-nam-duong-dai-thanh-tuu-va-nhung-van-de-dat-ra Văn học Việt Nam đương đại : Thành tựu và những vấn đề đặt ra]'', [http://tapchicongsan.org.vn Tạp chí Cộng Sản], [[Hà Nội]], 16 tháng 08 năm 2020.
 ;;'''Ngoại văn'''
-* 張隆溪 (Trương Long Khê), [http://www.aisixiang.com/data/28321.html 文學理論的興衰] (Lẽ hưng suy của lý luận văn học), 2009.
 * {{cite book|title=Critique of Poetics (vol. 2)|year=2005|publisher=Atlantic Publishers & Dist|isbn=978-81-269-0377-1|url=https://books.google.com/books?id=9dpqORJYizkC&lpg=PA538&dq=%22the%20best%20expression%20of%20the%20best%20thought%20reduced%20to%20writing%22&pg=PP1|author=A.R. Biswas}}
 * {{cite book|title=The literature of ancient Sumer|year=2006|publisher=OUP|location=Oxford|isbn=978-0-19-929633-0|editor1=Jeremy Black |editor2=Graham Cunningham |editor3=Eleanor Robson }}
@@ Dòng 52: / Dòng 39: @@
 ===Tư liệu===
 ;;'''Quốc văn'''
-* [[Thụy Khuê]], [http://thuykhue.free.fr/mucluc/phebinh.html Phê bình văn học thế kỉ XX] & [http://thuykhue.free.fr/mucluc/vanhoc.html Văn học Việt Nam] & [http://thuykhue.free.fr/mucluc/vanhocmiennam.html Văn học miền Nam]
+* [[Thụy Khuê]], [http://thuykhue.free.fr/mucluc/phebinh.html Phê bình văn học thế kỉ XX] [http://thuykhue.free.fr/mucluc/vanhoc.html Văn học Việt Nam] [http://thuykhue.free.fr/mucluc/vanhocmiennam.html Văn học miền Nam]
 * [http://vanhocquenha.vn/van-hoc-la-gi/ Văn học là gì và một số nét chính trong đặc trưng văn học]
-* Nguyễn Đình Chú, [http://vanhoahoc.hcmussh.edu.vn/Resources/Docs/SubDomain/vanhoahoc/VHVN/HIỆN%20TƯỢNG%20VĂN%20triet%20bất%20phân.pdf Hiện tượng văn sử triết bất phân trong văn học Việt Nam trung đại]
 ;;'''Ngoại văn'''
 * [http://www.gutenberg.org/ Project Gutenberg Online Library]