Sửa đổi Utopia
Chú ý: Bạn chưa đăng nhập và địa chỉ IP của bạn sẽ hiển thị công khai khi lưu các sửa đổi.
Bạn có thể tham gia như người biên soạn chuyên nghiệp và lâu dài ở Bách khoa Toàn thư Việt Nam, bằng cách đăng ký và đăng nhập - IP của bạn sẽ không bị công khai và có thêm nhiều lợi ích khác.
Các sửa đổi có thể được lùi lại. Xin hãy kiểm tra phần so sánh bên dưới để xác nhận lại những gì bạn muốn làm, sau đó lưu thay đổi ở dưới để hoàn tất việc lùi lại sửa đổi.
Bản hiện tại | Nội dung bạn nhập | ||
Dòng 5: | Dòng 5: | ||
== Utopia trong văn học == | == Utopia trong văn học == | ||
[[File:Isola_di_Utopia_Moro.jpg|thumb|Tranh minh họa ấn bản đầu tiên của ''Utopia'' năm 1516.]] | [[File:Isola_di_Utopia_Moro.jpg|thumb|Tranh minh họa ấn bản đầu tiên của ''Utopia'' năm 1516.]] | ||
− | 'Utopia' là từ được sáng tạo bởi [[Thomas More]], là tên một quốc gia tưởng tượng ông mô tả trong cuốn sách tiếng Latin năm 1516 với tựa nay được biết là '' | + | 'Utopia' là từ được sáng tạo bởi [[Thomas More]], là tên một quốc gia tưởng tượng ông mô tả trong cuốn sách tiếng Latin năm 1516 với tựa nay được biết là ''Utopia''. Từ này nghĩa gốc là "không nơi nào" hay "không ở đâu", nhưng lại trở nên mang nghĩa là một nơi tốt đẹp không tồn tại.{{sfn|Sargent|2010|p=2}} Trong ''Utopia'', More kể chuyện một con tàu khám phá ra một hòn đảo lạ mà ở đó đã xây dựng một xã hội có nền tảng là sự bình đẳng sâu rộng nhưng nằm dưới quyền thế của những người già thông thái.{{sfn|Sargent|2010|p=2–4}} Xã hội được mô tả trong ''Utopia'' không quá cuốn hút với người thời nay: nó chuyên chế, phân thứ, gia trưởng, xử phạt nô lệ cho những tội tương đối nhỏ; tuy nhiên với người thế kỷ 16 những điều này là bình thường và nô lệ còn là hình phạt nhân đạo so với hiện thực thời đó. Quan trọng, ở Utopia không có kẻ giàu người nghèo; điều đạt được nhờ hạ thấp nhu cầu, mọi người làm việc, chia sẻ đồng đều, và sống đơn giản. Utopia dường như là thiên đường trong mắt nhiều người đương thời.{{sfn|Sargent|2010|p=23}} |
− | Khái niệm ''utopia'' trong văn học có thể được định nghĩa là "một xã hội không tồn tại được mô tả khá chi tiết bao gồm không gian và thời gian mà tác giả muốn cho người đọc cùng thời thấy rằng nó tốt hơn đáng kể so với xã hội người đọc sống".{{sfn|Sargent|2010|p=6}} Tác phẩm của More đã đặt nền móng cho sự phát triển của một thể loại văn học ở phương Tây với cấu trúc tường thuật: tả về chuyến đi của một người đến một nơi chưa biết; ở đó, người lữ hành được dẫn đi tham quan xã hội và giải thích về cơ cấu kinh tế, chính trị, xã hội, tôn giáo của nó; sau chuyến đi người lữ hành trở về quê hương để truyền tải thông điệp rằng có những phương thức tốt hơn để tổ chức xã hội.{{sfn|Claeys|2010|p=7 | + | Khái niệm ''utopia'' trong văn học có thể được định nghĩa là "một xã hội không tồn tại được mô tả khá chi tiết bao gồm không gian và thời gian mà tác giả muốn cho người đọc cùng thời thấy rằng nó tốt hơn đáng kể so với xã hội người đọc sống".{{sfn|Sargent|2010|p=6}} Tác phẩm của More đã đặt nền móng cho sự phát triển của một thể loại văn học ở phương Tây với cấu trúc tường thuật: tả về chuyến đi của một người đến một nơi chưa biết; ở đó, người lữ hành được dẫn đi tham quan xã hội và giải thích về cơ cấu kinh tế, chính trị, xã hội, tôn giáo của nó; sau chuyến đi người lữ hành trở về quê hương để truyền tải thông điệp rằng có những phương thức tốt hơn để tổ chức xã hội.{{sfn|Claeys|2010|p=7}} |
Một trong những đặc điểm dễ nhận diện nhất của utopia là diễn ngôn suy đoán về một xã hội không tồn tại tốt đẹp hơn xã hội thực. Đặc điểm khác là nó đặt con người ở trung tâm, không phụ thuộc vào cơ may hay sự can thiệp từ thế lực thần thánh bên ngoài để áp đặt trật tự lên xã hội. Xã hội utopia được xây nên bởi con người và dành cho con người. Vì những người utopia thường không tin rằng các cá nhân có thể sống hòa hợp cùng nhau nên ở cốt lõi các xã hội utopia hay tồn tại những bộ luật khắt khe, những quy tắc buộc các cá nhân phải kìm hãm bản chất không đáng tin và không kiên định, giúp khoác lên cho xã hội một lớp áo phù hợp.{{sfn|Claeys|2010|p=7}} Thái độ phê phán rõ ràng những mặt xấu của xã hội thực là một phần tính chất của thể loại utopia và từ đó sinh ra [[châm biếm]].{{sfn|Claeys|2010|p=8}} Giọng điệu châm biếm đồng hành xuyên suốt cuốn ''Utopia'' của More là nguyên tắc cơ bản của truyền thống utopia vì một trong những chức năng của utopia là chế giễu hiện thực và công cụ điển hình để làm điều này là châm biếm, cường điệu.{{sfn|Sargent|2010|p=24}} | Một trong những đặc điểm dễ nhận diện nhất của utopia là diễn ngôn suy đoán về một xã hội không tồn tại tốt đẹp hơn xã hội thực. Đặc điểm khác là nó đặt con người ở trung tâm, không phụ thuộc vào cơ may hay sự can thiệp từ thế lực thần thánh bên ngoài để áp đặt trật tự lên xã hội. Xã hội utopia được xây nên bởi con người và dành cho con người. Vì những người utopia thường không tin rằng các cá nhân có thể sống hòa hợp cùng nhau nên ở cốt lõi các xã hội utopia hay tồn tại những bộ luật khắt khe, những quy tắc buộc các cá nhân phải kìm hãm bản chất không đáng tin và không kiên định, giúp khoác lên cho xã hội một lớp áo phù hợp.{{sfn|Claeys|2010|p=7}} Thái độ phê phán rõ ràng những mặt xấu của xã hội thực là một phần tính chất của thể loại utopia và từ đó sinh ra [[châm biếm]].{{sfn|Claeys|2010|p=8}} Giọng điệu châm biếm đồng hành xuyên suốt cuốn ''Utopia'' của More là nguyên tắc cơ bản của truyền thống utopia vì một trong những chức năng của utopia là chế giễu hiện thực và công cụ điển hình để làm điều này là châm biếm, cường điệu.{{sfn|Sargent|2010|p=24}} | ||
Dòng 13: | Dòng 13: | ||
Mọi tác phẩm utopia đều là hư cấu bởi chúng bàn đến những cái có thể chứ không phải thế giới thực. Tuy nhiên chúng đi xa hơn hư cấu thông thường bởi việc mở rộng phạm vi của sự có thể đến mức bao gồm cả nhiều thứ dường như không thể hoặc ít nhất là rất khó xảy ra.{{sfn|Rüsen|Fehr|Rieger|2005|p=23}} Utopia là kiểu văn học giả tưởng nhưng nhìn chung gần với thực tế hoặc ranh giới có thể hơn các tác phẩm cùng thể loại.{{sfn|Claeys|2022|p=27}} Trải qua hàng thế kỷ, utopia bị ảnh hưởng bởi những thể loại tương tự như tiểu thuyết, nhật ký, khoa học viễn tưởng. Nó rất gần với khoa học viễn tưởng nhưng không khó để phân biệt khi mà khoa học viễn tưởng đầu tư rõ ràng vào một thế giới kỳ ảo được dựng lên nhờ khoa học và công nghệ, đưa chúng ta vào hành trình đến những chốn xa xôi; còn utopia tập trung diễn tả những phương án khác để thiết lập những xã hội tưởng tượng.{{sfn|Claeys|2010|p=7}} Các yếu tố mà utopia nhấn mạnh là đạo đức và chính trị, là nỗ lực của con người ở đời thực để củng cố xã hội, thay vì những giải pháp công nghệ như di tản vào không gian.{{sfn|Claeys|2022|p=27}} | Mọi tác phẩm utopia đều là hư cấu bởi chúng bàn đến những cái có thể chứ không phải thế giới thực. Tuy nhiên chúng đi xa hơn hư cấu thông thường bởi việc mở rộng phạm vi của sự có thể đến mức bao gồm cả nhiều thứ dường như không thể hoặc ít nhất là rất khó xảy ra.{{sfn|Rüsen|Fehr|Rieger|2005|p=23}} Utopia là kiểu văn học giả tưởng nhưng nhìn chung gần với thực tế hoặc ranh giới có thể hơn các tác phẩm cùng thể loại.{{sfn|Claeys|2022|p=27}} Trải qua hàng thế kỷ, utopia bị ảnh hưởng bởi những thể loại tương tự như tiểu thuyết, nhật ký, khoa học viễn tưởng. Nó rất gần với khoa học viễn tưởng nhưng không khó để phân biệt khi mà khoa học viễn tưởng đầu tư rõ ràng vào một thế giới kỳ ảo được dựng lên nhờ khoa học và công nghệ, đưa chúng ta vào hành trình đến những chốn xa xôi; còn utopia tập trung diễn tả những phương án khác để thiết lập những xã hội tưởng tượng.{{sfn|Claeys|2010|p=7}} Các yếu tố mà utopia nhấn mạnh là đạo đức và chính trị, là nỗ lực của con người ở đời thực để củng cố xã hội, thay vì những giải pháp công nghệ như di tản vào không gian.{{sfn|Claeys|2022|p=27}} | ||
− | Thể loại văn học utopia có mối liên hệ với thực tế. Các tác giả utopia bắt đầu từ việc quan sát xã hội họ sống, ghi chép những mặt cần thay đổi và hình dung về một nơi mà những vấn đề này được giải quyết. Một điều khá thường thấy là xã hội tưởng tượng đối nghịch với xã hội thật, như kiểu hình ảnh đảo ngược. Không nên xem đây là tiếng vọng yếu ớt của thế giới thực; mặc dù ra | + | Thể loại văn học utopia có mối liên hệ với thực tế. Các tác giả utopia bắt đầu từ việc quan sát xã hội họ sống, ghi chép những mặt cần thay đổi và hình dung về một nơi mà những vấn đề này được giải quyết. Một điều khá thường thấy là xã hội tưởng tượng đối nghịch với xã hội thật, như kiểu hình ảnh đảo ngược. Không nên xem đây là tiếng vọng yếu ớt của thế giới thực; những người utopia bản chất năng động và mặc dù sinh ra trong những hoàn cảnh nhất định, hành động của họ không chỉ dừng lại ở phê phán hiện thực mà còn là đề ra những ý tưởng cho độc giả tương lai đón nhận, điều có thể tạo ra những thay đổi thực sự.{{sfn|Claeys|2010|p=8}} |
+ | |||
+ | {{clear}} | ||
== Utopia trong thực tiễn == | == Utopia trong thực tiễn == | ||
[[File:New_Harmony,_Indiana,_por_F._Bates.jpg|thumb|[[New Harmony, Indiana]], được mô tả theo ý định xây dựng một cộng đồng utopia của Robert Owen.]] | [[File:New_Harmony,_Indiana,_por_F._Bates.jpg|thumb|[[New Harmony, Indiana]], được mô tả theo ý định xây dựng một cộng đồng utopia của Robert Owen.]] | ||
− | |||
=== Lễ hội === | === Lễ hội === |