Sửa đổi Thái học
Chú ý: Bạn chưa đăng nhập và địa chỉ IP của bạn sẽ hiển thị công khai khi lưu các sửa đổi.
Bạn có thể tham gia như người biên soạn chuyên nghiệp và lâu dài ở Bách khoa Toàn thư Việt Nam, bằng cách đăng ký và đăng nhập - IP của bạn sẽ không bị công khai và có thêm nhiều lợi ích khác.
Các sửa đổi có thể được lùi lại. Xin hãy kiểm tra phần so sánh bên dưới để xác nhận lại những gì bạn muốn làm, sau đó lưu thay đổi ở dưới để hoàn tất việc lùi lại sửa đổi.
| Bản hiện tại | Nội dung bạn nhập | ||
| Dòng 3: | Dòng 3: | ||
[[Hình:Constellation of Literature pavilion - Temple of Literature, Hanoi - DSC04557.JPG|nhỏ|phải|222px|Khuê Văn các (奎文閣) [[Văn Miếu - Quốc Tử Giám]] được tôn biểu tượng thành [[Hà Nội]]. Qua nhiều lần trùng tu, công trình nay đã biến dạng.]] | [[Hình:Constellation of Literature pavilion - Temple of Literature, Hanoi - DSC04557.JPG|nhỏ|phải|222px|Khuê Văn các (奎文閣) [[Văn Miếu - Quốc Tử Giám]] được tôn biểu tượng thành [[Hà Nội]]. Qua nhiều lần trùng tu, công trình nay đã biến dạng.]] | ||
==Lịch sử== | ==Lịch sử== | ||
| − | Bắt đầu từ [[triều Châu]] đã dựng '''Thái Học cung''' (太學宮) tục gọi Bích Ung (辟雍, 璧雍, 辟雝), vốn là một [[thủy tọa]]. Con em [[quý tộc]] phải vào đấy học [[lễ nghi]], [[âm nhạc]], [[vũ đạo]], [[kị xạ]]. ''[[ | + | Bắt đầu từ [[triều Châu]] đã dựng '''Thái Học cung''' (太學宮) tục gọi Bích Ung (辟雍, 璧雍, 辟雝), vốn là một [[thủy tọa]]. Con em [[quý tộc]] phải vào đấy học [[lễ nghi]], [[âm nhạc]], [[vũ đạo]], [[kị xạ]]. ''[[Đại đới lễ kí]]'' thiên ''Bảo phụ'' : "''Hoàng đế vào Thái Học, nhờ thầy dạy bảo''" (帝入太學，承師問道). ''[[Lễ kí]]'' thiên ''Vương chế'' : "''Đại học ở ngoại đô, thiên tử gọi Bích Ung, chư hầu gọi Phán Cung''" (大學在郊，天子曰辟雍，諸侯曰泮宮). ''[[Ngũ kinh thông nghĩa]]'' : "''Thiên tử lập Bích Ung mà làm gì ? Sở dĩ làm lễ nhạc, tuyên ban giáo hóa, để mà dạy người thiên hạ, sai bảo con em quý tộc, nuôi Tam Lão, thờ Ngũ Điều, khiến chư hầu hành xử theo lễ nghĩa''" (天子立辟雍者何？所以行禮樂，宣教化，教導天下之人，使為士君子，養三老，事五更，與諸侯行禮之處也). |
Thái học nhìn chung gắn với mạng vận [[Nho giáo]] và hệ thống [[khoa cử]], nhưng nhờ sự trường tồn cả ngàn năm trong [[lịch sử]] nên cơ sở này có đóng góp nhất định trong việc giáo dục hiền tài, đồng thời ít nhiều giữ cái thanh sạch trong đạo đức xã hội ngay trong những thời khắc nhiễu nhương nhất. Tuy nhiên, mặc dù có định chế giảng học rất nghiêm, nhưng trong trường kì [[lịch sử]] hãn hữu lắm mới thấy thái học sinh đỗ [[khoa cử]]. Thường những người này học xong được bổ vào những chức vụ nhỏ và tại nhậm tới ngày về trí sĩ. | Thái học nhìn chung gắn với mạng vận [[Nho giáo]] và hệ thống [[khoa cử]], nhưng nhờ sự trường tồn cả ngàn năm trong [[lịch sử]] nên cơ sở này có đóng góp nhất định trong việc giáo dục hiền tài, đồng thời ít nhiều giữ cái thanh sạch trong đạo đức xã hội ngay trong những thời khắc nhiễu nhương nhất. Tuy nhiên, mặc dù có định chế giảng học rất nghiêm, nhưng trong trường kì [[lịch sử]] hãn hữu lắm mới thấy thái học sinh đỗ [[khoa cử]]. Thường những người này học xong được bổ vào những chức vụ nhỏ và tại nhậm tới ngày về trí sĩ. | ||
| Dòng 14: | Dòng 14: | ||
Cứ ''[[Đại Việt sử kí toàn thư]]'', năm Thần Võ thứ nhì (1070) triều [[Lý Thánh Tông]] mới lập [[văn miếu]] ở hướng Nam [[tử cấm thành]] [[Thăng Long]], vừa để thờ liệt thánh [[Nho giáo|đạo Nho]] vừa làm học phủ của riêng thái tử [[Lý Nhơn Tông|Càn Đức]], sau là hoàng đế [[Lý Nhơn Tông]]. Năm 1076, khi đã yên vị, [[Lý Nhơn Tông|Nhơn Tông]] hoàng đế mới cho lập Quốc Tử giám bề thế hơn ở bên hữu [[văn miếu]]. Việc huấn đạo chủ yếu do các văn thần đảm trách, chỉ con em quý tộc mới được nhập học. | Cứ ''[[Đại Việt sử kí toàn thư]]'', năm Thần Võ thứ nhì (1070) triều [[Lý Thánh Tông]] mới lập [[văn miếu]] ở hướng Nam [[tử cấm thành]] [[Thăng Long]], vừa để thờ liệt thánh [[Nho giáo|đạo Nho]] vừa làm học phủ của riêng thái tử [[Lý Nhơn Tông|Càn Đức]], sau là hoàng đế [[Lý Nhơn Tông]]. Năm 1076, khi đã yên vị, [[Lý Nhơn Tông|Nhơn Tông]] hoàng đế mới cho lập Quốc Tử giám bề thế hơn ở bên hữu [[văn miếu]]. Việc huấn đạo chủ yếu do các văn thần đảm trách, chỉ con em quý tộc mới được nhập học. | ||
| − | Năm Nguyên Phong thứ ba (1253) triều [[Trần Thái Tông]], | + | Năm Nguyên Phong thứ ba (1253) triều [[Trần Thái Tông]], đổi thành '''Quốc Học viện''' (國學院)<ref>[https://thuvienlichsu.com/su-kien/lap-quoc-hoc-vien-va-giang-vo-duong-42 Lập Quốc Học viện và Giảng Võ đường]</ref>, cho con em thường dân có hạnh kiểm khá được vào học. Việc giảng học từ đấy mới tiến triển với quy mô phức tạp hơn. Năm 1370, hoàng đế [[Trần Nghệ Tông]] thậm chí cho lập điện thờ trọng thần [[Chu An]] ở cạnh [[văn miếu]], điều trước đây chưa từng có. Từ năm 1484, hoàng đế [[Lê Thánh Tông]] bắt đầu cho dựng [[thạch bi]] đề danh các tân khoa [[tiến sĩ]] để khích lệ sĩ quân tử gắng dùi kinh mài sử<ref>[https://nhandan.com.vn/tranghanoi-dethudota-ngaycang/Bia-đá-Văn-Miếu---Quốc-Tử-Giám-góp-phần-vinh-danh-văn-hiến-Việt-Nam-496036 Bia đá Văn Miếu - Quốc Tử Giám góp phần vinh danh văn hiến Việt Nam]</ref>. |
Năm 1762, khi quốc vận đã suy, sự học bắt đầu thoái trào, hoàng đế [[Lê Hiển Tông]] lại cho sửa thành Quốc Tử giám, nhưng quy mô không bằng trước. Sang [[triều Nguyễn]], Quốc Tử giám đặt tại thần kinh [[Huế]] với quy mô vượt hẳn. Năm 1820, hoàng đế [[Nguyễn Thánh Tổ]] cho dựng Thành Quân quán trên nền Đốc Học đường thời [[Nguyễn Thế Tổ|Thế Tổ]]. Tại cố đô đổi gọi [[văn miếu]] [[Hà Nội]] làm nơi thờ liệt thánh và là thượng tường [[Hoài Đức]] phủ. | Năm 1762, khi quốc vận đã suy, sự học bắt đầu thoái trào, hoàng đế [[Lê Hiển Tông]] lại cho sửa thành Quốc Tử giám, nhưng quy mô không bằng trước. Sang [[triều Nguyễn]], Quốc Tử giám đặt tại thần kinh [[Huế]] với quy mô vượt hẳn. Năm 1820, hoàng đế [[Nguyễn Thánh Tổ]] cho dựng Thành Quân quán trên nền Đốc Học đường thời [[Nguyễn Thế Tổ|Thế Tổ]]. Tại cố đô đổi gọi [[văn miếu]] [[Hà Nội]] làm nơi thờ liệt thánh và là thượng tường [[Hoài Đức]] phủ. | ||
Theo ''[[Lịch triều hiến chương loại chí]]'', ở cố đô [[Hà Nội|Đông Kinh]] từng có những học phủ thiết chế như Quốc Tử giám, nhưng để đào tạo quan viên, học khóa chỉ 3 năm, gồm : Chiêu Văn quán, Sùng Văn quán, Tú Lâm cục, Trung Thư giám<ref>[http://www.baodaklak.vn/channel/3624/200911/nhung-truong-hoc-o-thang-long-xua-1914412/ Những trường học ở Thăng Long xưa]</ref>. | Theo ''[[Lịch triều hiến chương loại chí]]'', ở cố đô [[Hà Nội|Đông Kinh]] từng có những học phủ thiết chế như Quốc Tử giám, nhưng để đào tạo quan viên, học khóa chỉ 3 năm, gồm : Chiêu Văn quán, Sùng Văn quán, Tú Lâm cục, Trung Thư giám<ref>[http://www.baodaklak.vn/channel/3624/200911/nhung-truong-hoc-o-thang-long-xua-1914412/ Những trường học ở Thăng Long xưa]</ref>. | ||
| − | |||
| − | |||
{|valign="top" | {|valign="top" | ||
{| | {| | ||
| Dòng 52: | Dòng 50: | ||
<center><gallery>Hình:Imperial Academy of Hue.jpg|Thừa Thiên Thành Quân quán cổ tích. | <center><gallery>Hình:Imperial Academy of Hue.jpg|Thừa Thiên Thành Quân quán cổ tích. | ||
Hình:Quốc Tử Giám (Huế) 1.JPG|Thạch bi Thừa Thiên Thành Quân quán cổ tích. | Hình:Quốc Tử Giám (Huế) 1.JPG|Thạch bi Thừa Thiên Thành Quân quán cổ tích. | ||
| − | Hình:Hanoi, Vietnam (12035464643).jpg|Đại | + | Hình:Hanoi, Vietnam (12035464643).jpg|Đại chung các Văn Miếu Quốc Tử Giám cổ tích. |
Hình:Van Mieu Hanoi 3504185612 088052eb96 t.jpg|Thiên Quang tỉnh Văn Miếu Quốc Tử Giám cổ tích. | Hình:Van Mieu Hanoi 3504185612 088052eb96 t.jpg|Thiên Quang tỉnh Văn Miếu Quốc Tử Giám cổ tích. | ||
Hình:Confucius (Temple de la littérature, Hanoi) (4356116454).jpg|Ban thờ Khổng thánh Văn Miếu Quốc Tử Giám cổ tích. | Hình:Confucius (Temple de la littérature, Hanoi) (4356116454).jpg|Ban thờ Khổng thánh Văn Miếu Quốc Tử Giám cổ tích. | ||
| Dòng 59: | Dòng 57: | ||
Ngày nay, [[Thành Quân Quán đại học hiệu]] được lập từ năm 1946 trên nền cổ tích Thành Quân quán, để vừa tôn vinh vừa kế tục cơ sở cũ trong việc giáo dục hiền tài tại [[Hàn Quốc]]. | Ngày nay, [[Thành Quân Quán đại học hiệu]] được lập từ năm 1946 trên nền cổ tích Thành Quân quán, để vừa tôn vinh vừa kế tục cơ sở cũ trong việc giáo dục hiền tài tại [[Hàn Quốc]]. | ||
| − | Tại [[Việt Nam]] nay chỉ còn khu cổ tích liệt hạng [[Văn Miếu - Quốc Tử Giám]]<ref>[http://vanmieu.gov.vn Văn Miếu Quốc Tử Giám - Trang chủ]</ref> [[Hà Nội]] đã sập trong giai đoạn [[Chiến dịch Hà Nội đông xuân 1946-7|Toàn quốc kháng chiến]] | + | Tại [[Việt Nam]] nay chỉ còn khu cổ tích liệt hạng [[Văn Miếu - Quốc Tử Giám]]<ref>[http://vanmieu.gov.vn Văn Miếu Quốc Tử Giám - Trang chủ]</ref> [[Hà Nội]] đã sập trong giai đoạn [[Chiến dịch Hà Nội đông xuân 1946-7|Toàn quốc kháng chiến]] sau được trùng tu giai đoạn 1948-50 dưới chính thể [[Quốc gia Việt Nam]]. Bắt đầu từ năm 2003, tại cổ tích này duy trì sinh hoạt Ngày Thơ Việt Nam hàng năm nhằm lễ [[Nguyên Tiêu]]. Tuy nhiên, từ khoảng năm 2004, do ảnh hưởng của các trào lưu [[Internet|mạng xã hội]], [[truyền thông]] và công luận thường phải lên tiếng phẫn nộ trước hành vi phá hoại cổ vật của khách tham quan [[người Việt]], đặc biệt thế hệ trẻ - những người vốn không còn cơ hội tiếp xúc [[văn hóa]] [[Hán tự]]<ref>[https://www.flickr.com/photos/12805227@N07/albums/72157603958070942 Sờ đầu rùa tại Văn Miếu]</ref>. Tới mức, ban quản lý khu cổ tích phải lập đội tình nguyện viên đứng giám sát từng [[thạch bi]] để ngừa khách làm xước di vật, thậm chí đứng hoặc ngồi lên [[thạch bi]] [[tiến sĩ]] để chụp ảnh. Trên mái cổ tích lúc nào cũng có người rải tiền lẻ để lấy may thi cử hoặc buôn bán. |
Thành Quân quán [[Huế]] ban đầu ở ngoại thành rồi bị hư nặng do trận bão Giáp Thìn (1904) nên phải dời vào thành, đổi gọi Quốc Tử giám, tuy được phục hồi nhưng quy mô kém hẳn. Sau [[Chiến dịch Mậu Thân]] (1968), cả hai công trình cũ-mới đều bị bom đạn phá tan hoang. Từ [[thập niên 1970]], chính quyền [[Huế]] theo lệnh chính phủ [[Việt Nam Cộng hòa]] cũng cố công khắc phục nhưng nhìn chung chỉ còn phế tích. Tới nay, khu cổ tích này được đổi thành [[Bảo tàng Lịch sử Thừa Thiên Huế]]<ref>[http://baotanglichsu.thuathienhue.gov.vn Bảo tàng Lịch sử Thừa Thiên Huế - Trang chủ]</ref>. | Thành Quân quán [[Huế]] ban đầu ở ngoại thành rồi bị hư nặng do trận bão Giáp Thìn (1904) nên phải dời vào thành, đổi gọi Quốc Tử giám, tuy được phục hồi nhưng quy mô kém hẳn. Sau [[Chiến dịch Mậu Thân]] (1968), cả hai công trình cũ-mới đều bị bom đạn phá tan hoang. Từ [[thập niên 1970]], chính quyền [[Huế]] theo lệnh chính phủ [[Việt Nam Cộng hòa]] cũng cố công khắc phục nhưng nhìn chung chỉ còn phế tích. Tới nay, khu cổ tích này được đổi thành [[Bảo tàng Lịch sử Thừa Thiên Huế]]<ref>[http://baotanglichsu.thuathienhue.gov.vn Bảo tàng Lịch sử Thừa Thiên Huế - Trang chủ]</ref>. | ||