Sửa đổi Thái học
Chú ý: Bạn chưa đăng nhập và địa chỉ IP của bạn sẽ hiển thị công khai khi lưu các sửa đổi.
Bạn có thể tham gia như người biên soạn chuyên nghiệp và lâu dài ở Bách khoa Toàn thư Việt Nam, bằng cách đăng ký và đăng nhập - IP của bạn sẽ không bị công khai và có thêm nhiều lợi ích khác.
Các sửa đổi có thể được lùi lại. Xin hãy kiểm tra phần so sánh bên dưới để xác nhận lại những gì bạn muốn làm, sau đó lưu thay đổi ở dưới để hoàn tất việc lùi lại sửa đổi.
Bản hiện tại | Nội dung bạn nhập | ||
Dòng 1: | Dòng 1: | ||
{{mới}} | {{mới}} | ||
'''Thái học''' ([[Hán văn]] : 太學) là học phủ tối cao trong hệ thống [[giáo dục]] [[cổ điển]] [[Á Đông]], tương tự [[cao đẳng giáo dục]] ngày nay<ref>{{cite book|author=Michael Sullivan|title=The Birth of Landscape Painting in China|url=https://books.google.com/books?id=k8q260xqfAQC&pg=PA26&dq=125BC++imperial+university#v=onepage|year=1962|publisher=University of California Press|pages=26–|id=GGKEY:APYE9RBQ0TH}}</ref><ref>{{cite book|author=Michael Sullivan|title=Chinese landscape painting|url=https://books.google.com/books?id=UOUuAQAAIAAJ&q=125BC++imperial+university&dq=125BC++imperial+university|year=1980|publisher=University of California Press|page=26}}</ref><ref>{{cite book|author=Wesley M. Wilson|title=Ancient civilizations, religions, Africa, Asia, world problems & solutions|url=https://books.google.com/books?id=jgESAQAAIAAJ&q=University+chang&dq=University+chang|date=1 February 1997|publisher=Professional Press|page=192}}</ref><ref>{{cite book|author=Arthur Cotterell|title=China: A History|url=https://books.google.com/books?id=Kovlqk8dakkC&pg=PT104&dq=125BC++imperial+university#v=onepage|date=31 August 2011|publisher=Random House|isbn=978-1-4464-8447-0|pages=104–}}</ref>. | '''Thái học''' ([[Hán văn]] : 太學) là học phủ tối cao trong hệ thống [[giáo dục]] [[cổ điển]] [[Á Đông]], tương tự [[cao đẳng giáo dục]] ngày nay<ref>{{cite book|author=Michael Sullivan|title=The Birth of Landscape Painting in China|url=https://books.google.com/books?id=k8q260xqfAQC&pg=PA26&dq=125BC++imperial+university#v=onepage|year=1962|publisher=University of California Press|pages=26–|id=GGKEY:APYE9RBQ0TH}}</ref><ref>{{cite book|author=Michael Sullivan|title=Chinese landscape painting|url=https://books.google.com/books?id=UOUuAQAAIAAJ&q=125BC++imperial+university&dq=125BC++imperial+university|year=1980|publisher=University of California Press|page=26}}</ref><ref>{{cite book|author=Wesley M. Wilson|title=Ancient civilizations, religions, Africa, Asia, world problems & solutions|url=https://books.google.com/books?id=jgESAQAAIAAJ&q=University+chang&dq=University+chang|date=1 February 1997|publisher=Professional Press|page=192}}</ref><ref>{{cite book|author=Arthur Cotterell|title=China: A History|url=https://books.google.com/books?id=Kovlqk8dakkC&pg=PT104&dq=125BC++imperial+university#v=onepage|date=31 August 2011|publisher=Random House|isbn=978-1-4464-8447-0|pages=104–}}</ref>. | ||
− | |||
==Lịch sử== | ==Lịch sử== | ||
− | Bắt đầu từ [[triều Châu]] đã dựng '''Thái Học cung''' (太學宮) tục | + | Bắt đầu từ [[triều Châu]] đã dựng '''Thái Học cung''' (太學宮) gọi tục là Bích Ung (辟雍, 璧雍, 辟雝), vốn là một [[thủy tọa]]. Con em [[quý tộc]] phải vào đấy học [[lễ nghi]], [[âm nhạc]], [[vũ đạo]], [[kị xạ]]. ''[[Đại đới lễ kí]]'' thiên ''Bảo phụ'' : "''Hoàng đế vào Thái Học, nhờ thầy dạy bảo''" (帝入太學,承師問道). ''[[Lễ kí]]'' thiên ''Vương chế'' : "''Đại học ở ngoại đô, thiên tử gọi Bích Ung, chư hầu gọi Phán Cung''" (大學在郊,天子曰辟雍,諸侯曰泮宮). ''[[Ngũ kinh thông nghĩa]]'' : "''Thiên tử lập Bích Ung mà làm gì ? Sở dĩ làm lễ nhạc, tuyên bố giáo hóa, để mà dạy người thiên hạ, sai bảo con em quý tộc, nuôi Tam Lão, thờ Ngũ Điều, khiến chư hầu hành xử theo lễ nghĩa''" (天子立辟雍者何?所以行禮樂,宣教化,教導天下之人,使為士君子,養三老,事五更,與諸侯行禮之處也). |
− | |||
− | |||
* '''Trung Hoa''' | * '''Trung Hoa''' | ||
Từ [[triều Hán]] về sau, Thái Học cung chỉ đặt tại kinh đô, con em quý tộc vào học được gọi ''quốc tử'', lấy [[Nho giáo|đạo Nho]] làm căn bản giáo huấn. Sang [[triều Tùy]], Thái Học cung đổi thành '''Quốc Tử giám''' (國子監)<ref>[http://www.legco.gov.hk/yr99-00/english/panels/ed/papers/711e01.pdf A Consultant Report to The University Grants Committee of Hong Kong]</ref>. Theo truyền thống, các địa phương xa kinh kì chỉ có '''Thượng tường''' (上庠) là học phủ tương tự, con em thường dân được phép tham dự. | Từ [[triều Hán]] về sau, Thái Học cung chỉ đặt tại kinh đô, con em quý tộc vào học được gọi ''quốc tử'', lấy [[Nho giáo|đạo Nho]] làm căn bản giáo huấn. Sang [[triều Tùy]], Thái Học cung đổi thành '''Quốc Tử giám''' (國子監)<ref>[http://www.legco.gov.hk/yr99-00/english/panels/ed/papers/711e01.pdf A Consultant Report to The University Grants Committee of Hong Kong]</ref>. Theo truyền thống, các địa phương xa kinh kì chỉ có '''Thượng tường''' (上庠) là học phủ tương tự, con em thường dân được phép tham dự. | ||
* '''Cao Ly''' | * '''Cao Ly''' | ||
− | Ngay từ [[triều Hán]], tại [[Cao Cú Ly]] đã có Thái Học cung phỏng theo thiết chế vùng lõi [[Hán quyển]]. Sau đó, tại [[Tân La]] cũng lập '''Quốc Học phủ''' (國學府). [[Triều Cao Ly]] lập '''Quốc Tử giám''' (國子監), [[triều Triêu Tiên]] đổi gọi '''Thành Quân quán''' (成均館). Mãi tới mạt kì mới dần cho phép nhà thường dân nộp lương tiền | + | Ngay từ [[triều Hán]], tại [[Cao Cú Ly]] đã có Thái Học cung phỏng theo thiết chế vùng lõi [[Hán quyển]]. Sau đó, tại [[Tân La]] cũng lập '''Quốc Học phủ''' (國學府). [[Triều Cao Ly]] lập '''Quốc Tử giám''' (國子監), [[triều Triêu Tiên]] đổi gọi '''Thành Quân quán''' (成均館). Mãi tới mạt kì mới dần cho phép nhà thường dân nộp lương tiền cho con em vào học. |
− | |||
* '''An Nam''' | * '''An Nam''' | ||
Cứ ''[[Đại Việt sử kí toàn thư]]'', năm Thần Võ thứ nhì (1070) triều [[Lý Thánh Tông]] mới lập [[văn miếu]] ở hướng Nam [[tử cấm thành]] [[Thăng Long]], vừa để thờ liệt thánh [[Nho giáo|đạo Nho]] vừa làm học phủ của riêng thái tử [[Lý Nhơn Tông|Càn Đức]], sau là hoàng đế [[Lý Nhơn Tông]]. Năm 1076, khi đã yên vị, [[Lý Nhơn Tông|Nhơn Tông]] hoàng đế mới cho lập Quốc Tử giám bề thế hơn ở bên hữu [[văn miếu]]. Việc huấn đạo chủ yếu do các văn thần đảm trách, chỉ con em quý tộc mới được nhập học. | Cứ ''[[Đại Việt sử kí toàn thư]]'', năm Thần Võ thứ nhì (1070) triều [[Lý Thánh Tông]] mới lập [[văn miếu]] ở hướng Nam [[tử cấm thành]] [[Thăng Long]], vừa để thờ liệt thánh [[Nho giáo|đạo Nho]] vừa làm học phủ của riêng thái tử [[Lý Nhơn Tông|Càn Đức]], sau là hoàng đế [[Lý Nhơn Tông]]. Năm 1076, khi đã yên vị, [[Lý Nhơn Tông|Nhơn Tông]] hoàng đế mới cho lập Quốc Tử giám bề thế hơn ở bên hữu [[văn miếu]]. Việc huấn đạo chủ yếu do các văn thần đảm trách, chỉ con em quý tộc mới được nhập học. | ||
− | Năm Nguyên Phong thứ ba (1253) triều [[Trần Thái Tông]], | + | Năm Nguyên Phong thứ ba (1253) triều [[Trần Thái Tông]], đổi thành '''Quốc Học viện''' (國學院), cho con em thường dân có hạnh kiểm khá được vào học. Việc giảng học từ đấy mới tiến triển với quy mô phức tạp hơn. Năm 1370, hoàng đế [[Trần Nghệ Tông]] thậm chí cho lập điện thờ trọng thần [[Chu An]] ở cạnh [[văn miếu]], điều trước đây chưa từng có. Từ năm 1484, hoàng đế [[Lê Thánh Tông]] bắt đầu cho dựng [[thạch bi]] đề danh các tân khoa [[tiến sĩ]] để khích lệ sĩ quân tử gắng học. |
− | Năm 1762, khi quốc vận đã suy, sự học bắt đầu thoái trào, hoàng đế [[Lê Hiển Tông]] lại cho sửa thành Quốc Tử giám, nhưng quy mô không bằng trước. Sang [[triều Nguyễn]], Quốc Tử giám đặt tại thần kinh [[Huế]] với quy mô vượt hẳn | + | Năm 1762, khi quốc vận đã suy, sự học bắt đầu thoái trào, hoàng đế [[Lê Hiển Tông]] lại cho sửa thành Quốc Tử giám, nhưng quy mô không bằng trước. Sang [[triều Nguyễn]], Quốc Tử giám đặt tại thần kinh [[Huế]] với quy mô vượt hẳn, còn tại cố đô đổi gọi [[văn miếu]] làm nơi thờ liệt thánh và thượng tường của [[Hoài Đức]] phủ. |
Theo ''[[Lịch triều hiến chương loại chí]]'', ở cố đô [[Hà Nội|Đông Kinh]] từng có những học phủ thiết chế như Quốc Tử giám, nhưng để đào tạo quan viên, học khóa chỉ 3 năm, gồm : Chiêu Văn quán, Sùng Văn quán, Tú Lâm cục, Trung Thư giám<ref>[http://www.baodaklak.vn/channel/3624/200911/nhung-truong-hoc-o-thang-long-xua-1914412/ Những trường học ở Thăng Long xưa]</ref>. | Theo ''[[Lịch triều hiến chương loại chí]]'', ở cố đô [[Hà Nội|Đông Kinh]] từng có những học phủ thiết chế như Quốc Tử giám, nhưng để đào tạo quan viên, học khóa chỉ 3 năm, gồm : Chiêu Văn quán, Sùng Văn quán, Tú Lâm cục, Trung Thư giám<ref>[http://www.baodaklak.vn/channel/3624/200911/nhung-truong-hoc-o-thang-long-xua-1914412/ Những trường học ở Thăng Long xưa]</ref>. | ||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
==Văn hóa== | ==Văn hóa== | ||
+ | Thái học nhìn chung gắn với mạng vận [[Nho giáo]] và hệ thống [[khoa cử]], nhưng nhờ sự trường tồn cả ngàn năm trong [[lịch sử]] nên cơ sở này có đóng góp nhất định trong việc giáo dục hiền tài, đồng thời ít nhiều giữ cái thanh sạch trong đạo đức xã hội ngay trong những thời khắc nhiễu nhương nhất. | ||
+ | |||
Ngày nay, [[Thành Quân Quán đại học hiệu]] được lập từ năm 1946 trên nền cổ tích Thành Quân quán, để vừa tôn vinh vừa kế tục cơ sở cũ trong việc giáo dục hiền tài tại [[Hàn Quốc]]. | Ngày nay, [[Thành Quân Quán đại học hiệu]] được lập từ năm 1946 trên nền cổ tích Thành Quân quán, để vừa tôn vinh vừa kế tục cơ sở cũ trong việc giáo dục hiền tài tại [[Hàn Quốc]]. | ||
− | Tại [[Việt Nam]] nay chỉ còn khu cổ tích liệt hạng [[Văn Miếu - Quốc Tử Giám]] | + | Tại [[Việt Nam]] nay chỉ còn khu cổ tích liệt hạng [[Văn Miếu - Quốc Tử Giám]] [[Hà Nội]] đã sập trong giai đoạn [[Chiến dịch Hà Nội đông xuân 1946-7|Toàn quốc kháng chiến]] sau được trùng tu giai đoạn 1948-50 dưới chính thể [[Quốc gia Việt Nam]]. Quốc Tử giám [[Huế]] ban đầu ở ngoại thành bị hư nặng do trận bão Giáp Thìn (1904) nên phải dời vào thành, tuy được phục hồi nhưng quy mô kém hẳn ; sau [[Chiến dịch Mậu Thân]] (1968), cả hai công trình cũ-mới đều bị bom đạn phá tan hoang. Từ [[thập niên 1970]], chính quyền [[Huế]] theo lệnh chính phủ [[Việt Nam Cộng hòa]] cũng cố công khắc phục nhưng nhìn chung chỉ còn phế tích. Tới nay, khu cổ tích này được đổi thành '''Bảo tàng Lịch sử Thừa Thiên Huế'''<ref>[http://baotanglichsu.thuathienhue.gov.vn Bảo tàng Lịch sử Thừa Thiên Huế - Trang chủ]</ref>. |
− | |||
− | |||
− | |||
==Tham khảo== | ==Tham khảo== | ||
* [[Cao đẳng giáo dục]] | * [[Cao đẳng giáo dục]] | ||
Dòng 69: | Dòng 27: | ||
===Tài liệu=== | ===Tài liệu=== | ||
* Ebrey, Patricia Buckley (1999). ''The Cambridge Illustrated History of China''. Cambridge : Cambridge University Press. | * Ebrey, Patricia Buckley (1999). ''The Cambridge Illustrated History of China''. Cambridge : Cambridge University Press. | ||
− | * Yuan, Zheng. "Local Government Schools in Sung China : A Reassessment", ''History of Education Quarterly'' (Volume 34, Number 2 ; Summer 1994) : 193–213. | + | * Yuan, Zheng. "Local Government Schools in Sung China : A Reassessment", ''History of Education Quarterly'' (Volume 34, Number 2; Summer 1994) : 193–213. |
===Tư liệu=== | ===Tư liệu=== | ||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
* [http://www.china-corner.com/article_list.asp?id=783 Rise of Confucianism as Main State Ideology] | * [http://www.china-corner.com/article_list.asp?id=783 Rise of Confucianism as Main State Ideology] | ||
* [http://www.china.org.cn/english/features/beijing/31063.htm The Imperial College] | * [http://www.china.org.cn/english/features/beijing/31063.htm The Imperial College] | ||
Dòng 87: | Dòng 34: | ||
* [http://www.education.monash.edu.au/centres/mcrie/docs/conferencekeynotes/yang-china-higher-ed-massification-mexico.pdf Higher Education in the PRC : Historical Traditions, Recent Developments and Major Issues] | * [http://www.education.monash.edu.au/centres/mcrie/docs/conferencekeynotes/yang-china-higher-ed-massification-mexico.pdf Higher Education in the PRC : Historical Traditions, Recent Developments and Major Issues] | ||
[[Thể loại:Hán tự văn hóa quyển]] | [[Thể loại:Hán tự văn hóa quyển]] | ||
− | [[Thể loại: | + | [[Thể loại:Giáo dục]] |