Sửa đổi Bệnh dị ứng

{{sơ}}'''Bệnh dị ứng''' (tiếng Anh ''sweet tasting compound'') là trạng thái đáp ứng quá mức của hệ thống miễn dịch đối với các chất lạ vô hại, được gọi là chất gây dị ứng.

== Dịch tễ ==

Dị ứng là một trong những rối loạn y tế phổ biến nhất. Chúng có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai ở mọi lứa tuổi nhưng phổ biến nhất ở trẻ em. Tỷ lệ mắc bệnh dị ứng và hen suyễn ngày càng tăng ở các nước công nghiệp phát triển khoảng 5% hàng năm, với lên đến một nửa trong số đó tăng ở trẻ em. Dị ứng thực phẩm và da, đặc biệt, tăng đáng kể ở trẻ em. Ở Pháp, ước tính có từ 20 - 24% dân số bị bệnh dị ứng; số liệu này ở Mỹ là xấp xỉ 25% dân số; ở Việt Nam, tỷ lệ các bệnh dị ứng khoảng 20 - 25% ở các khu vực thành phố và 20% ở một số vùng nông thôn. Nghiên cứu gần đây cho thấy tỷ lệ dị ứng thức ăn ở người lớn là 10,4%. Tỉ lệ mắc hen trung bình khoảng 3,9% dân số (trẻ em từ 13 – 14 tuổi chiếm 14,8%) tương đương khoảng 4 triệu người mắc và lấy đi sinh mạng của 3 – 4000 người/năm. Tỉ lệ mắc viêm mũi dị ứng chiếm khoảng 32% trong các bệnh lý về tai Mũi Họng. 

== Nguyên nhân ==
 
Dị ứng bắt đầu khi hệ thống miễn dịch nhầm một chất bình thường vô hại với một yếu tố có hại nguy hiểm. Sau đó, hệ thống miễn dịch tạo ra các kháng thể luôn trong tình trạng cảnh giác đối với chất gây dị ứng cụ thể đó. Khi tiếp xúc lại với chất gây dị ứng, những kháng thể này có thể giải phóng một số hóa chất của hệ thống miễn dịch, chẳng hạn như histamine, gây ra các triệu chứng dị ứng.

''Các tác nhân gây dị ứng phổ biến bao gồm'':

Các chất gây dị ứng trong không khí, chẳng hạn như phấn hoa, lông động vật, mạt bụi và nấm mốc

Một số loại thực phẩm, đặc biệt là đậu phộng, hạt cây, lúa mì, đậu nành, cá, động vật có vỏ, trứng và sữa

Vết đốt của côn trùng, chẳng hạn như từ ong hoặc ong bắp cày

Thuốc, đặc biệt là penicillin hoặc kháng sinh dựa trên penicillin

Cao su hoặc các chất khác mà bạn chạm vào, có thể gây ra các phản ứng dị ứng trên da

''Các yếu tố nguy cơ'':

Có tiền sử gia đình bị hen suyễn hoặc dị ứng, chẳng hạn như sốt cỏ khô, phát ban hoặc chàm

Trẻ em

Bị hen suyễn hoặc một tình trạng dị ứng khác

== Triệu chứng ==

Các triệu chứng dị ứng, phụ thuộc vào chất dị ứng, có thể ảnh hưởng đến đường thở, xoang và đường mũi, da và hệ tiêu hóa. Mức độ nghiêm trọng của dị ứng ở mỗi người khác nhau và có thể từ kích ứng nhẹ đến sốc phản vệ - một trường hợp khẩn cấp có thể đe dọa tính mạng. Mặc dù hầu hết các trường hợp dị ứng không thể chữa khỏi, nhưng các phương pháp điều trị có thể giúp làm giảm các triệu chứng dị ứng. Một số tình trạng có thể gặp:

''Sốt cỏ khô'', còn được gọi là viêm mũi dị ứng, có thể gây ra triệu chứng:

Hắt hơi; Ngứa mũi, mắt hoặc vòm miệng; Chảy nước mũi, nghẹt mũi; Chảy nước mắt, đỏ hoặc sưng mắt (viêm kết mạc)

''Dị ứng thực phẩm'' có thể gây ra: Ngứa ran trong miệng; Sưng môi, lưỡi, mặt hoặc cổ họng; Sốc phản vệ

''Dị ứng do côn trùng đốt'' có thể gây ra: Một vùng sưng to (phù nề) tại vị trí bị đốt; Ngứa hoặc nổi mề đay khắp cơ thể; Ho, tức ngực, thở khò khè hoặc khó thở; Sốc phản vệ

''Dị ứng thuốc'' có thể gây ra: Ngứa da; Phát ban; Sưng mặt; Thở khò khè; Sốc phản vệ

''Viêm da dị ứng'', một tình trạng da dị ứng còn được gọi là bệnh chàm, có thể khiến da: Ngứa; Đỏ da; Vẩy hoặc bong tróc

''Sốc phản vệ''

Một số loại dị ứng, bao gồm dị ứng với thức ăn và vết đốt của côn trùng, dị ứng thuốc có thể gây ra một phản ứng nghiêm trọng được gọi là phản vệ. Các dấu hiệu và triệu chứng của sốc phản vệ bao gồm:

Mất ý thức; Giảm huyết áp; Khó thở nghiêm trọng; Phát ban da; Cảm giác lâng lâng; Mạch nhanh, yếu; Buồn nôn và ói mửa

''Các biến chứng''

Bị dị ứng làm tăng nguy cơ mắc một số vấn đề y tế khác, bao gồm:

''Bệnh hen suyễn''. Nếu bị dị ứng, có nhiều khả năng bị hen suyễn - một phản ứng của hệ thống miễn dịch ảnh hưởng đến đường thở và hô hấp. Trong nhiều trường hợp, hen suyễn khởi phát do tiếp xúc với chất gây dị ứng trong môi trường (hen suyễn do dị ứng).

''Viêm xoang và nhiễm trùng tai hoặc phổi''. Nguy cơ mắc các tình trạng này cao hơn nếu bị sốt cỏ khô hoặc hen suyễn.

== Chẩn đoán ==

=== Khám lâm sàng ===

Dị ứng thường có thể được chẩn đoán bằng tiền sử bệnh liên quan đến việc khởi phát các triệu chứng với tiếp xúc với chất gây dị ứng nghi ngờ.

=== Cận lâm sàng ===

Có nhiều xét nghiệm dị ứng khác nhau:
Test lẩy da bằng một chất gây dị ứng nghi ngờ vào da, thường ở lưng, cẳng tay, hoặc trên đùi. 
Test tiêm trong da là đưa chất gây dị ứng vào lớp ngoài của da. Các phản ứng thường được đánh giá khoảng 20 phút sau tiếp xúc. Chất gây dị ứng có thể tạo ra phản ứng miễn dịch cổ điển phản ứng sưng và đỏ - một tổn thương da với một khu vực màu trắng, được bao quanh bởi một quầng màu đỏ. 
	Test bằng miếng dán được sử dụng để chẩn đoán viêm da tiếp xúc. Một lượng nhỏ chất nghi ngờ gây dị ứng được đặt trên da và được phủ bằng băng. Phản ứng dương tính là phát ban xuất hiện trong vòng 48 giờ.
	Xét nghiệm nồng độ IgE toàn phần trong huyết thanh có thể được đo; tuy nhiên, có sự chồng chéo đáng kể về nồng độ IgE huyết thanh giữa những người có và không bị dị ứng. 

=== Kỹ thuật ===

Chế độ ăn kiêng thường được sử dụng để chẩn đoán dị ứng thực phẩm. Thực phẩm nghi ngờ được loại bỏ tuần tự khỏi chế độ ăn uống dưới sự giám sát y tế. Sau vài tuần mà không có thực phẩm nghi ngờ gây dị ứng, chúng được đưa vào sử dụng lại riêng lẻ và bệnh nhân được quan sát các dấu hiệu của phản ứng dị ứng.

== Điều trị ==

=== Kinh điển ===

Điều trị dị ứng hiệu quả nhất là tránh của các chất gây dị ứng. Mặc dù điều này thường có thể xảy ra với chất gây dị ứng thực phẩm, có thể khó tránh chất gây dị ứng khác.

Liệu pháp miễn dịch - tiêm thuốc chống dị ứng hoặc giải mẫn cảm - làm thay đổi sự cân bằng của các loại kháng thể trong cơ thể. Nó được sử dụng khi không thể tránh khỏi chất gây dị ứng, và thuốc thông thường không thể làm giảm các triệu chứng. Trích xuất của chất gây dị ứng được tiêm vào da với số lượng tăng dần trong khoảng thời gian vài tuần, vài tháng hoặc vài năm, với những liều tiêm tăng cường. Lượng chất gây dị ứng quá nhỏ để gây ra phản ứng dị ứng, và bệnh nhân được theo dõi chặt chẽ sau mỗi tiêm vì nguy cơ sốc phản vệ rất nhỏ. Liệu pháp miễn dịch có hiệu quả nhất đối với viêm mũi dị ứng và côn trùng đốt. Tuy nhiên, nó có thể cần đến vài năm điều trị để có được hiệu quả hoàn toàn, và khoảng 1/5 bệnh nhân không đáp ứng. 

=== Thuốc ===

''Thuốc kháng histamine và thuốc chống sung huyết'' 

Thuốc kháng histamine ngăn chặn các thụ thể histamine, do đó làm giảm tác dụng của histamine do tế bào mast tiết ra. Chúng có thể được sử dụng sau khi các triệu chứng xuất hiện, mặc dù có thể còn hiệu quả hơn khi được sử dụng phòng ngừa, trước khi các triệu chứng xuất hiện. 

Thuốc kháng histamine thế hệ đầu tiên bao gồm diphenhydramine, chlorpheniramine, brompheniramine, và clemastine. Buồn ngủ có thể là một tác dụng phụ chính của những loại thuốc cũ này. Chúng cũng có thể gây chóng mặt, khô miệng, nhịp tim nhanh, mờ mắt, táo bón và giảm ngưỡng co giật. Thuốc kháng histamine mới hơn không gây buồn ngủ hoặc đi qua máu não rào cản bao gồm:

o	Loratadine (Claritin)

o	Cetirizine (Zyrtec)

o	Fexofenadine (Allegra)

o	Desloratadine (Clarinex)

o	Azelastine (Astelin)

Thuốc chống sung huyết làm co mạch máu trong niêm mạc mũi họng và xoang, giảm sưng tấy và giảm nghẹt mũi và tắc xoang. Chúng đang có sẵn dưới dạng các chế phẩm dùng đường uống và đường mũi thuốc xịt. Thuốc thông mũi là chất kích thích và có thể gây ra tăng nhịp tim và huyết áp, đau đầu, mất ngủ, kích động. Sử dụng thuốc thông mũi lâu hơn ba ngày có thể làm mất hiệu quả và làm đường mũi sưng lên nhiều hơn.

''Điều chỉnh hệ thống miễn dịch''

Cromolyn natri là một chất ổn định tế bào mast không steroid, ngăn chặn giải phóng các hạt tế bào mast có chứa histamine và các hóa chất khác. Sử dụng Cromolyn natri trước vài tuần khi bắt đầu mùa dị ứng như là biện pháp điều trị dự phòng. Nó cũng có thể được sử dụng cho việc phòng ngừa dị ứng quanh năm. Cromolyn natri có sẵn dưới dạng nhỏ mũi xịt để điều trị viêm mũi dị ứng và ở dạng khí dung để điều trị hen suyễn.

''Các loại thuốc dị ứng mới hơn bao gồm:''

Omalizumab bổ sung IgE (Xolair) can thiệp vào hoạt động của các tế bào mast. Công cụ sửa đổi leukotriene hoặc antileukotrienes chặn hoạt động của leukotrienes — chất gây viêm do hệ thống miễn dịch giải phóng trong quá trình phản ứng dị ứng, bao gồm zafirlukast (Accolate), montelukast (Singulair) và zileuton (Zyflo).

Thuốc mỡ bôi ngoài da điều hòa miễn dịch can thiệp vào cơ chế tế bào tạo ra phản ứng viêm, bao gồm cả pimecrolimus và tacrolimus.

''Corticosteroid''

Corticosteroid giúp ngăn ngừa và điều trị chứng viêm do dị ứng bằng cách giảm các tế bào viêm và giảm việc tổng hợp các hóa chất của hệ thống miễn dịch được gọi là cytokine. Mặc dù nổi mề đay và phù mạch thường được điều trị bằng thuốc kháng histamine, cromolyn, hoặc epinephrine, những trường hợp khó chữa có thể điều trị bằng cortisone đường uống. Corticosteroid cũng là được sử dụng để ngăn ngừa và kiểm soát các cơn hen suyễn.

Corticosteroid tại chỗ làm giảm màng nhầy và viêm da bằng cách giảm lượng dịch di chuyển từ khoang mạch vào mô. Các loại kem corticosteroid tại chỗ có hiệu quả trong viêm da tiếp xúc, mặc dù lạm dụng có thể dẫn đến khô, đóng vảy da. Liệu pháp corticosteroid đường uống ngắn hạn có thể thích hợp cho viêm da tiếp xúc cấp tính. Các tác dụng phụ thường nhẹ.

''Thuốc giãn phế quản''

Bởi vì phản ứng dị ứng liên quan đến phổi gây ra các hẹp đường thở hoặc phế quản, thuốc giãn phế quản, giúp giãn cơ trơn để làm giãn đường thở, có thể điều trị cơn hen rất hiệu quả. Thuốc giãn phế quản bao gồm:

*	Epinephrine

*	Albuterol

*	Pirbuterol

*	Theophylline

*	Các chất giả adrenergic khác

Hầu hết các thuốc giãn phế quản được dùng dưới dạng khí dung. Theophylline thường được dùng bằng đường uống nhưng có thể tiêm tĩnh mạch trong một cơn hen suyễn nặng. Thuốc giãn phế quản thường được sử dụng qua ống hít định lượng (MDI).

Cấp cứu sốc phản vệ được xử lý bằng cách tiêm epinephrine, giúp thư giãn cơ và khai thông đường thở. Những người dễ bị sốc phản vệ do dị ứng thức ăn hoặc côn trùng thường mang EpiPen để tiêm epinephrine nhanh chóng vào đùi.

== Tiên lượng ==

Dị ứng có thể thay đổi theo thời gian: cải thiện nhưng thường xấu đi. Viêm da dị ứng ở trẻ sơ sinh hầu như luôn biến mất. Trẻ nhỏ thường dễ bị dị ứng thực phẩm, nguy hiểm với sữa, trứng, lúa mì, và đậu nành, mặc dù trẻ em sau 3 tuổi phát triển dị ứng thức ăn ít có khả năng tiến triển hơn. Dị ứng với các loại thực phẩm như hạt cây, cá và hải sản nói chung là kéo dài. Hơn một nửa trong số trẻ em khỏi hen suyễn và 10% khác cải thiện đến mức chúng chỉ thỉnh thoảng có các đợt cấp như người lớn. Tuy nhiên, biểu hiện của dị ứng là thường là do giảm tiếp xúc với chất gây dị ứng hoặc tăng khả năng chịu đựng các triệu chứng. Dị ứng cỏ phấn hương thời thơ ấu có thể tiến triển thành dị ứng bụi quanh năm và dị ứng phấn hoa. 

== Dự phòng ==
Xác định các chất gây dị ứng thường có thể giúp mọi người tránh phản ứng với thực phẩm, thuốc và tiếp xúc với các chất gây dị ứng như cây thường xuân độc hoặc nhựa mủ. Các chất gây dị ứng trong không khí rất khó tránh.

== Tài liệu tham khảo ==

#	Bộ y tế, Dị ứng-miễn dịch lâm sàng, Nhà xuất bản Y học, Hà Nội, 2007.
#	Bệnh viện y học cổ truyền trung ương. Đối phó hiệu quả với bệnh dị ứng. Truy cập ngày 10/5/2021. https://nhtm.gov.vn/news/y-te---suc-khoe/doi-pho-hieu-qua-voi-benh-di-ung.html 
#	Hillstrom,  Kevin. Food Allergies. Detroit:  Lucent,  2012. Holgate,  S. T. Allergy. New York: Elsevier Saunders,  2012. Moragne,  Wendy. Allergies. Minneapolis:  Twenty-First Century,  2012.
#	Reid, Erica. The Thriving Child: Parenting Successfully Through Allergies, Asthma, and Other Common Challenges. New York: Center Street, 2012..
#	Velasquez-Manoff,  Moises. An Epidemic of Absence: A New Way of Understanding Allergies and Autoimmune Diseases. New York:  Scribner, 2012.
#	Dwass,  Emily.  "Allergies: A Knife's Edge." Los Angeles Times (August  10, 2013): E6.
#	Goodman,  Denise M. "Food  Allergies." Journal of the American Medical Association 310, no. 4 (July 24--31, 2013): 444.
#	Gupta,  Ruchi. "Diagnosis  and Management  of Food Allergies." Pediatric Annals 42, no. 6 (June 2013): 238-39.
#	Hội thảo “Bệnh viêm mũi dị ứng- cách phòng ngừa, điều trị và chăm sóc”, https://taimuihongsg.com/hoi-thao-benh-viem-mui-di-ung-cach-phong-ngua-dieu-tri-va-cham-soc/ , truy cập 10/02/2020.
Bản hiện tại		Nội dung bạn nhập
Dòng 1:		Dòng 1:
−	{{sơ}}'''Bệnh dị ứng''' là trạng thái đáp ứng quá mức của hệ thống miễn dịch đối với các chất lạ vô hại, được gọi là chất gây dị ứng.	+	{{sơ}}'''Bệnh dị ứng''' (tiếng Anh ''sweet tasting compound'') là trạng thái đáp ứng quá mức của hệ thống miễn dịch đối với các chất lạ vô hại, được gọi là chất gây dị ứng.

	== Dịch tễ ==		== Dịch tễ ==