|
|
| (Không hiển thị 29 phiên bản của cùng người dùng ở giữa) |
| Dòng 1: |
Dòng 1: |
| − | {{#switch: {{NAMESPACENUMBER}} | 0 = <div style="height:10px;">[[Thể loại:Mục từ cần bình duyệt]]</div> | + | {{mới}} |
| − | <center>[[File:UnderCon icon.svg|frameless|30px|link=]] ''Mục từ này chưa được [[BKTT:Tiêu chuẩn mục từ|bình duyệt]] và có thể cần sự [[Trợ giúp:Hướng dẫn|giúp đỡ của bạn]] để hoàn thiện.''</center> |}}
| + | '''Mặt Trời''' là [[ngôi sao]] nằm ở trung tâm của [[Hệ Mặt Trời]]. Nó là một [[khối cầu]] [[plasma]] gần hoàn hảo, được gia nhiệt đến nóng sáng bởi [[phản ứng nhiệt hạch]] trong lõi và tỏa năng lượng chủ yếu dưới dạng [[ánh sáng nhìn thấy]] và bức xạ [[hồng ngoại]]. Cho đến nay Mặt Trời là nguồn [[năng lượng]] quan trọng nhất đối với [[sự sống]] trên [[Trái Đất]]. Mặt Trời có đường kính khoảng 1,39 triệu kilomet, bằng 109 lần đường kính Trái Đất. [[Khối lượng Mặt trời|Khối lượng của Mặt Trời]] gấp khoảng 330.000 lần khối lượng Trái Đất và chiếm đến 99,86% tổng khối lượng của Hệ Mặt Trời. Mặt Trời có thành phần chủ yếu là [[hydro]] (~73%), còn lại đa phần là [[heli]] (~25%) và lượng rất nhỏ các nguyên tố nặng hơn bao gồm [[oxy]], [[carbon]], [[neon]], và [[sắt]]. |
| − | <!-- BẮT ĐẦU NỘI DUNG MỤC TỪ Ở DƯỚI ĐÂY. XIN ĐỪNG SỬA ĐỔI GÌ TỪ DÒNG NÀY TRỞ LÊN TRÊN, TRƯỚC KHI MỤC TỪ ĐƯỢC BÌNH DUYỆT -->
| |
| − | '''Mặt trời''' là [[ngôi sao]] nằm ở trung tâm của [[Hệ Mặt trời]]. Nó là một [[khối cầu]] [[plasma]] gần hoàn hảo,<ref> | |
| − | {{Cite news |url=https://science.nasa.gov/science-news/science-at-nasa/2008/02oct_oblatesun/ |title=How Round is the Sun? |publisher=NASA |date=2 October 2008 |access-date=7 March 2011}}</ref><ref>
| |
| − | {{Cite news |url=https://science.nasa.gov/science-news/science-at-nasa/2011/06feb_fullsun/ |title=First Ever STEREO Images of the Entire Sun |publisher=NASA |date=6 February 2011 |access-date=7 March 2011}}</ref> được gia nhiệt đến nóng sáng bởi phản ứng [[tổng hợp hạt nhân]] trong lõi và tỏa năng lượng chủ yếu dưới dạng [[ánh sáng nhìn thấy]] và bức xạ [[hồng ngoại]]. Cho đến nay Mặt trời là nguồn [[năng lượng]] quan trọng nhất đối với [[sự sống]] trên [[Trái đất]]. Mặt trời có đường kính khoảng 1,39 triệu kilomet, bằng 109 lần đường kính Trái đất. [[Khối lượng Mặt trời|Khối lượng của Mặt trời]] gấp khoảng 330.000 lần khối lượng Trái đất và chiếm đến 99,86% tổng khối lượng của Hệ Mặt trời.<ref name=Woolfson00>
| |
| − | {{Cite journal |last=Woolfson |first=M. |date=2000 |title=The origin and evolution of the solar system |journal=[[Astronomy & Geophysics]] |volume=41 |issue=1 |page=12 |bibcode=2000A&G....41a..12W |doi=10.1046/j.1468-4004.2000.00012.x|url=http://inis.jinr.ru/sl/vol1/_djvu/P_Physics/Woolfson%20M.M.%20Origin%20and%20evolution%20of%20the%20solar%20system%20(IOP)(425s).pdf }}</ref> Mặt trời có thành phần chủ yếu là [[hydro]] (~73%), còn lại đa phần là [[heli]] (~25%) và lượng rất nhỏ các nguyên tố nặng hơn bao gồm [[oxy]], [[carbon]], [[neon]], và [[sắt]].<ref name=basu2008>
| |
| − | {{Cite journal |last1=Basu |first1=S. |last2=Antia |first2=H.M. |year=2008 |title=Helioseismology and Solar Abundances |journal=[[Physics Reports]] |volume=457 |issue=5–6 |pages=217–283 |arxiv=0711.4590 |bibcode=2008PhR...457..217B |doi=10.1016/j.physrep.2007.12.002 |s2cid=119302796}}</ref>
| |
| | | | |
| − | Căn cứ vào [[phân loại sao|lớp quang phổ]] thì Mặt trời là [[sao dãy chính loại G]] (G2V). Bởi vậy, nó được đề cập một cách không chính thức và không hoàn toàn chính xác là sao lùn vàng (ánh sáng Mặt trời gần màu trắng hơn là vàng). Mặt trời hình thành cách đây khoảng 4,6 tỷ năm<ref name="Connelly2012">{{cite journal |title=The Absolute Chronology and Thermal Processing of Solids in the Solar Protoplanetary Disk |journal=[[Science (journal)|Science]] |first1=James N. |last1=Connelly |first2=Martin |last2=Bizzarro |first3=Alexander N. |last3=Krot |first4=Åke |last4=Nordlund |first5=Daniel |last5=Wielandt |first6=Marina A. |last6=Ivanova |volume=338 |issue=6107 |pages=651–655 |date=2 November 2012 |doi=10.1126/science.1226919 |bibcode=2012Sci...338..651C |pmid=23118187|s2cid=21965292 }}</ref> từ sự [[suy sụp hấp dẫn]] của vật chất trong một vùng [[mây phân tử]] lớn. Hầu hết vật chất này tập hợp vào tâm trong khi phần còn lại bị dát phẳng thành một đĩa quay mà sau này [[Sự hình thành và tiến hóa của Hệ Mặt trời|trở thành Hệ Mặt trời]]. Khối lượng trung tâm trở nên quá nóng và đặc, rốt cục khơi gợi quá trình [[tổng hợp hạt nhân]] trong [[Lõi Mặt trời|lõi]]. Hiện con người cho rằng gần như toàn bộ các ngôi sao hình thành bởi quá trình này. | + | Căn cứ vào [[phân loại sao|lớp quang phổ]] thì Mặt Trời là [[sao dãy chính loại G]] (G2V). Bởi vậy, nó được đề cập một cách không chính thức và không hoàn toàn chính xác là sao lùn vàng (ánh sáng Mặt Trời gần màu trắng hơn là vàng). Mặt Trời hình thành cách đây khoảng 4,6 tỷ năm từ sự [[suy sụp hấp dẫn]] của vật chất trong một vùng [[mây phân tử]] lớn. Hầu hết vật chất này tập hợp vào tâm trong khi phần còn lại bị dát phẳng thành một đĩa quay mà sau này trở thành Hệ Mặt Trời. Khối lượng trung tâm trở nên quá nóng và đặc, rốt cục khơi gợi quá trình tổng hợp hạt nhân trong lõi. Hiện con người cho rằng gần như toàn bộ các ngôi sao hình thành bởi quá trình này. |
| | | | |
| − | Hiện tại, cứ mỗi giây Mặt trời tổng hợp khoảng 600 triệu tấn hydro thành heli trong lõi và kết quả là bốn triệu tấn vật chất được chuyển đổi thành năng lượng. Năng lượng này mất khoảng 10.000 đến 170.000 năm để thoát ra khỏi lõi, là nguồn ánh sáng và nhiệt của Mặt trời. Khi mà hoạt động tổng hợp hydro trong lõi suy biến đến điểm mà [[cân bằng thủy tĩnh]] mất đi, lõi của Mặt trời sẽ trải qua quá trình gia tăng mật độ và nhiệt độ rõ rệt trong khi các lớp ngoài phình to, cuối cùng biến Mặt trời thành [[sao khổng lồ đỏ]]. Theo tính toán Mặt trời sẽ lớn đến mức bao trùm quỹ đạo hiện tại của [[Sao thủy]] và [[Sao kim]], tiêu diệt sự sống trên Trái đất song điều này chưa diễn ra trong năm tỷ năm tới. Sau đó, Mặt trời sẽ bung các lớp ngoài ra và trở thành một loại sao lạnh đặc gọi là [[sao lùn trắng]], không còn tạo ra năng lượng thông qua tổng hợp hạt nhân song vẫn phát sáng và tỏa nhiệt nhờ sự tổng hợp trước đó. | + | Hiện tại, cứ mỗi giây Mặt Trời tổng hợp khoảng 600 triệu tấn hydro thành heli trong lõi và kết quả là bốn triệu tấn vật chất được chuyển hóa thành năng lượng. Năng lượng này mất khoảng 10.000 đến 170.000 năm để thoát ra khỏi lõi, là nguồn ánh sáng và nhiệt của Mặt Trời. Khi mà hoạt động tổng hợp hydro trong lõi suy biến đến điểm mà [[cân bằng thủy tĩnh]] mất đi, lõi của Mặt Trời sẽ trải qua quá trình gia tăng mật độ và nhiệt độ rõ rệt trong khi các lớp ngoài phình to, cuối cùng biến Mặt Trời thành [[sao khổng lồ đỏ]]. Theo tính toán Mặt Trời sẽ lớn đến mức bao trùm quỹ đạo hiện tại của [[Sao Thủy]] và [[Sao Kim]], tiêu diệt sự sống trên Trái Đất song điều này chưa diễn ra trong năm tỷ năm tới. Sau đó, Mặt Trời sẽ bung các lớp ngoài ra và trở thành một loại sao lạnh đặc gọi là [[sao lùn trắng]], không còn tạo ra năng lượng thông qua tổng hợp hạt nhân song vẫn phát sáng và tỏa nhiệt nhờ sản phẩm tổng hợp trước đó. |
| | | | |
| − | Con người đã nhận ra ảnh hưởng vô cùng to lớn của Mặt trời lên Trái đất từ [[thời tiền sử]]. [[Mặt trời trong văn hóa|Một số nền văn hóa]] xem Mặt trời như một [[Thần Mặt trời|vị thần]]. Chuyển động đồng bộ của Trái đất cùng quỹ đạo của nó quanh Mặt trời là cơ sở của [[lịch Mặt trời]] mà [[dương lịch|một trong số đó]] được dùng phổ biến ngày nay. | + | Con người đã nhận ra ảnh hưởng vô cùng to lớn của Mặt Trời lên Trái Đất từ [[thời tiền sử]]. Một số nền văn hóa xem Mặt Trời như [[Thần Mặt Trời|vị thần]]. Chuyển động đồng bộ của Trái Đất cùng quỹ đạo của nó quanh Mặt Trời là cơ sở của [[lịch Mặt Trời]] mà [[dương lịch|một trong số đó]] được dùng phổ biến ngày nay. |
| − | | |
| − | == Đặc điểm tổng quan ==
| |
| − | Mặt trời là [[sao dãy chính loại G]], chiếm đến khoảng 99,86% khối lượng Hệ Mặt trời. Nó có [[độ sáng tuyệt đối]] +4,83, ước tính sáng hơn khoảng 85% số sao trong [[Dải Ngân Hà]] mà đa phần là [[sao lùn đỏ]].<ref>{{Cite news |last=Than |first=K. |date=2006 |title=Astronomers Had it Wrong: Most Stars are Single |publisher=Space.com |url=http://www.space.com/scienceastronomy/060130_mm_single_stars.html |access-date=1 August 2007}}</ref><ref>{{Cite journal |last=Lada |first=C.J. |date=2006 |title=Stellar multiplicity and the initial mass function: Most stars are single |journal=[[Astrophysical Journal Letters]] |volume=640 |issue=1 |pages=L63–L66 |arxiv=astro-ph/0601375 |bibcode=2006ApJ...640L..63L |doi=10.1086/503158 |s2cid=8400400}}</ref> Mặt trời thuộc [[quần thể sao I]] hay sao giàu nguyên tố nặng.{{efn|name=nguyên tố nặng}}<ref name=zeilik>{{Cite book |last1=Zeilik |first1=M.A. |last2=Gregory |first2=S.A. |date=1998 |title=Introductory Astronomy & Astrophysics |edition=4th |page=322 |publisher=Saunders College Publishing |isbn=978-0-03-006228-5}}</ref> Về nguồn gốc thì các sóng xung kích từ một hay nhiều hơn [[siêu tân tinh]] ở gần có thể đã khởi động sự hình thành của Mặt trời.<ref name="Falk">{{Cite journal |last1=Falk |first1=S.W. |last2=Lattmer |first2=J.M. |last3=Margolis |first3=S.H. |date=1977 |title=Are supernovae sources of presolar grains? |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |volume=270 |issue=5639 |pages=700–701 |bibcode=1977Natur.270..700F |doi=10.1038/270700a0 |s2cid=4240932}}</ref> Căn cứ cho giả thuyết này là số lượng nhiều các nguyên tố nặng như [[vàng]] và [[uranium]] trong Hệ Mặt trời so với [[quần thể sao II]] bao gồm những ngôi sao có ít nguyên tố nặng. Những nguyên tố này khả năng cao nhất đến từ phản ứng hạt nhân [[thu nhiệt]] trong siêu tân tinh hoặc từ sự biến đổi qua [[hấp thu neutron]] trong một ngôi sao thế hệ hai khổng lồ.<ref name=zeilik />
| |
| − | | |
| − | Quan sát từ Trái đất, Mặt trời là thiên thể sáng nhất trên bầu trời với [[độ sáng biểu kiến]] −26,74.<ref>{{Cite journal |last=Burton |first=W.B. |date=1986 |title=Stellar parameters |journal=[[Space Science Reviews]] |volume=43 |issue=3–4 |pages=244–250 |doi=10.1007/BF00190626 |s2cid=189796439}}</ref><ref>{{Cite journal |last1=Bessell |first1=M.S. |last2=Castelli |first2=F. |last3=Plez |first3=B. |date=1998 |title=Model atmospheres broad-band colors, bolometric corrections and temperature calibrations for O–M stars |journal=[[Astronomy and Astrophysics]] |volume=333 |pages=231–250 |bibcode=1998A&A...333..231B}}</ref> So với ngôi sao sáng thứ hai là [[Sirius]] có độ sáng biểu kiến −1,46 thì Mặt trời sáng hơn khoảng 13 tỷ lần. Một [[đơn vị thiên văn]] (150.000.000 km) được định nghĩa là khoảng cách trung bình giữa tâm Trái đất và tâm Mặt trời, khoảng cách này thay đổi khi Trái đất di chuyển từ điểm cận nhật trong tháng 1 đến điểm viễn nhật trong tháng 7.<ref name="USNO">{{cite web |date=31 January 2008 |title=Equinoxes, Solstices, Perihelion, and Aphelion, 2000–2020 |url=http://aa.usno.navy.mil/data/docs/EarthSeasons.php |publisher=[[US Naval Observatory]] |access-date=17 July 2009}}</ref> Ở khoảng cách trung bình, ánh sáng mất 8 phút 19 giây để đi từ chân trời Mặt trời đến chân trời Trái đất còn trường hợp hai điểm gần nhau nhất sẽ mất ít hơn khoảng hai giây. Năng lượng của ánh sáng mặt trời hỗ trợ gần như toàn bộ sự sống trên Trái đất thông qua [[quang hợp]]<ref name="Simon2001">{{Cite book |last=Simon |first=A. |title=The Real Science Behind the X-Files : Microbes, meteorites, and mutants |url=https://books.google.com/books?id=1gXImRmz7u8C&q=bacteria+that+live+with+out+the+sun&pg=PA26 |pages=25–27 |publisher=[[Simon & Schuster]] |date=2001 |isbn=978-0-684-85618-6}}</ref> và chi phối thời tiết cũng như khí hậu trên Trái đất.
| |
| − | | |
| − | Mặt trời không có ranh giới rõ ràng nhưng mật độ của nó giảm theo cấp số mũ tương ứng với độ cao gia tăng phía trên [[quang cầu]].<ref name="Beer et al, 2012-41">{{Cite book |last1=Beer |first1=J. |last2=McCracken |first2=K. |last3=von Steiger |first3=R. |date=2012 |title=Cosmogenic Radionuclides: Theory and Applications in the Terrestrial and Space Environments |page=41 |publisher=[[Springer Science+Business Media]] |isbn=978-3-642-14651-0}}</ref> Vì mục đích đo lường, bán kính Mặt trời được xem là khoảng cách từ tâm đến rìa quang cầu, bề mặt nhìn thấy rõ của Mặt trời.<ref name=Phillips1995-73>{{Cite book |last=Phillips |first=K.J.H. |date=1995 |title=Guide to the Sun |page=73 |publisher=[[Cambridge University Press]] |isbn=978-0-521-39788-9}}</ref> Theo cách đo này thì Mặt trời là khối cầu gần hoàn hảo với độ dẹt ước tính chỉ khoảng 9 phần triệu,<ref name="Godier">{{Cite journal |last1=Godier |first1=S. |last2=Rozelot |first2=J.-P. |date=2000 |title=The solar oblateness and its relationship with the structure of the tachocline and of the Sun's subsurface |url=http://aa.springer.de/papers/0355001/2300365.pdf |journal=[[Astronomy and Astrophysics]] |volume=355 |pages=365–374 |bibcode=2000A&A...355..365G|access-date=22 February 2006 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110510022519/http://aa.springer.de/papers/0355001/2300365.pdf |archive-date=10 May 2011 |url-status=dead }}</ref> tức là đường kính cực chỉ sai khác đường kính xích đạo 10 km.<ref name="perfect sphere">{{cite web |last=Jones |first=G. |date=16 August 2012 |title=Sun is the most perfect sphere ever observed in nature |url=https://www.theguardian.com/science/2012/aug/16/sun-perfect-sphere-nature |website=[[The Guardian]] |access-date=19 August 2013}}</ref> Hiệu ứng thủy triều của các hành tinh là yếu và không gây ảnh hưởng đáng kể đến hình dạng của Mặt trời.<ref name="Schutz2003">{{Cite book |last=Schutz |first=B.F. |date=2003 |title=Gravity from the ground up |pages=98–99 |publisher=[[Cambridge University Press]] |isbn=978-0-521-45506-0}}</ref> Mặt trời quay tại xích đạo nhanh hơn cực, nguyên nhân là [[đối lưu|vận động đối lưu]] bắt nguồn từ vận chuyển nhiệt và [[lực Coriolis]] bắt nguồn từ chuyển động quay của Mặt trời. Xét hệ quy chiếu ứng với các vì sao thì chu kỳ quay của Mặt trời là xấp xỉ 25,6 ngày tại xích đạo và 33,5 ngày tại cực. Nếu quan sát từ Trái đất khi hành tinh này quay quanh Mặt trời thì ''chu kỳ quay biểu kiến'' của Mặt trời tại xích đạo là khoảng 28 ngày.<ref name="Phillips1995-78">{{Cite book |last=Phillips |first=K.J.H. |date=1995 |title=Guide to the Sun |pages=78–79 |publisher=[[Cambridge University Press]] |isbn=978-0-521-39788-9}}</ref> Quan sát từ một điểm thuận lợi phía trên cực bắc của Mặt trời sẽ thấy Mặt trời quay ngược chiều kim đồng hồ quanh trục quay của nó.<ref name=spaceacademy>{{cite web |title=The Anticlockwise Solar System |url=https://www.spaceacademy.net.au/library/notes/anticlok.htm |website=www.spaceacademy.net.au |publisher=Australian Space Academy}}</ref>
| |
| − | | |
| − | == Ánh sáng mặt trời ==
| |
| − | [[File:Sun (Earth POV).jpg|thumb|upright=0.8|Mặt trời quan sát từ bề mặt Trái đất]]
| |
| − | [[Hằng số mặt trời]] là lượng năng lượng mà Mặt trời cung cấp cho một đơn vị diện tích tiếp xúc trực tiếp với ánh sáng mặt trời. Hằng số này có giá trị xấp xỉ 1.368 W/m<sup>2</sup> (oát một mét vuông) ứng với khoảng cách một [[đơn vị thiên văn]] tính từ Mặt trời (tức là gần hoặc trên Trái đất).<ref name=TSI>{{cite web |title=Construction of a Composite Total Solar Irradiance (TSI) Time Series from 1978 to present |url=http://www.pmodwrc.ch/pmod.php?topic=tsi/composite/SolarConstant |access-date=5 October 2005 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110801183920/http://www.pmodwrc.ch/pmod.php?topic=tsi%2Fcomposite%2FSolarConstant |archive-date=1 August 2011}}</ref> Khi đi qua [[khí quyển Trái đất]], ánh sáng Mặt trời bị suy giảm cường độ nên năng lượng đến bề mặt Trái đất ít hơn, gần 1.000 W/m<sup>2</sup> lúc trời trong và Mặt trời gần [[thiên đỉnh]].<ref name=El-Sharkawi2005>{{Cite book |last=El-Sharkawi |first=Mohamed A. |title=Electric energy |date=2005 |publisher=CRC Press |isbn=978-0-8493-3078-0 |pages=87–88}}</ref> Ánh sáng mặt trời ở trên cùng khí quyển Trái đất có thành phần năng lượng gồm 50% ánh sáng hồng ngoại, 40% ánh sáng nhìn thấy và 10% ánh sáng tử ngoại.<ref name="Solar radiation">{{cite web |url=http://curry.eas.gatech.edu/Courses/6140/ency/Chapter3/Ency_Atmos/Radiation_Solar.pdf |title=Solar radiation}}</ref> Khí quyển Trái đất đã loại bỏ 70% tia tử ngoại Mặt trời, đặc biệt những tia có bước sóng ngắn hơn.<ref>{{cite web |url=http://rredc.nrel.gov/solar/spectra/am1.5/ |title=Reference Solar Spectral Irradiance: Air Mass 1.5 |access-date=12 November 2009}}</ref> Vào ban ngày [[bức xạ tử ngoại]] của Mặt trời ion hóa thượng tầng khí quyển Trái đất, sinh ra [[tầng điện ly]] dẫn điện.<ref name=Phillips1995>{{Cite book |last=Phillips |first=K.J.H. |date=1995 |title=Guide to the Sun |pages=14–15, 34–38 |publisher=[[Cambridge University Press]] |isbn=978-0-521-39788-9}}</ref>
| |
| − | | |
| − | Mặt trời có màu trắng với chỉ số không gian màu CIE gần (0.3, 0.3) khi nhìn từ không gian hay lúc Mặt trời lên cao trên bầu trời.<ref>{{cite news |url=http://www.universetoday.com/18689/color-of-the-sun/ |title=What Color is the Sun? |work=Universe Today|access-date=23 May 2016}}</ref> Cường độ bức xạ đạt đỉnh điểm ở phần màu xanh lá của quang phổ.<ref>{{cite web |url=http://solar-center.stanford.edu/SID/activities/GreenSun.html |title=What Color is the Sun? |publisher=[[Stanford University|Stanford]] Solar Center|access-date=23 May 2016}}</ref> Khi Mặt trời xuống thấp, [[tán xạ khí quyển]] làm cho Mặt trời có màu vàng, đỏ, cam, hoặc đỏ tươi. Mặc dù màu sắc điển hình của Mặt trời là trắng nhưng nhiều người vẫn vẽ Mặt trời màu vàng, lý do cho điều này là đề tài tranh luận.<ref name="yellow sun paradox">{{Cite journal |last=Wilk |first=S.R. |date=2009 |title=The Yellow Sun Paradox |url=http://www.osa-opn.org/Content/ViewFile.aspx?id=11147 |archive-url = https://web.archive.org/web/20120618183229/http://www.osa-opn.org/Content/ViewFile.aspx?id=11147 |url-status=dead |archive-date = 18 June 2012 |journal=[[Optics & Photonics News]] |pages=12–13}}</ref> Mặt trời là sao G2V, trong đó ''G2'' ám chỉ nhiệt độ bề mặt xấp xỉ 5.778 K (5.505 °C, 9.941 °F) còn ''V'' là sao [[dãy chính]] giống như phần nhiều ngôi sao khác.<ref name=Phillips1995-47>{{Cite book |last=Phillips |first=K.J.H. |date=1995 |title=Guide to the Sun |pages=47–53 |publisher=[[Cambridge University Press]] |isbn=978-0-521-39788-9}}</ref><ref>{{cite news |title=Dr Karl's Great Moments In Science: Lazy Sun is less energetic than compost |url=http://www.abc.net.au/science/articles/2012/04/17/3478276.htm |access-date=25 February 2014 |newspaper=[[Australian Broadcasting Corporation]] |date=17 April 2012 |author=Karl S. Kruszelnicki |quote=Every second, the Sun burns 620 million tonnes of hydrogen...}}</ref> [[Độ chói]] trung bình của Mặt trời là khoảng 1,88 giga candela một mét vuông (cd/m<sup>2</sup>) nhưng nếu nhìn qua khí quyển Trái đất thì nó giảm còn khoảng 1,44 cd/m<sup>2</sup>. Tuy nhiên độ chói không đồng nhất trên toàn đĩa Mặt trời do phần rìa trông tối hơn phần giữa.
| |
| − | | |
| − | == Các giai đoạn phát triển ==
| |
| − | Lúc này, Mặt trời đã trải qua khoảng một nửa quãng đời và đang trong giai đoạn ổn định nhất. Nó đã không thay đổi gì đáng kể trong bốn tỷ năm qua và sẽ vẫn như vậy trong hơn năm tỷ năm nữa. Tuy nhiên, sau khi hoạt động tổng hợp hydro trong lõi chấm dứt, những biến đổi rõ rệt sẽ xuất hiện ở cả phần trong lẫn phần ngoài của Mặt trời.
| |
| − | | |
| − | == Chú thích ==
| |
| − | {{reflist|group=note}}
| |
| − | {{notes
| |
| − | | notes =
| |
| − | {{efn
| |
| − | | name = nguyên tố nặng
| |
| − | | Trong [[thiên văn|khoa học thiên văn]], thuật ngữ ''nguyên tố nặng'' (hay ''kim loại'') đề cập đến mọi nguyên tố hóa học ngoại trừ hydro và heli.<ref>{{cite web|url= https://astronomy.swin.edu.au/cosmos/m/Metals|title= Metals|website=COSMOS|access-date= 28 December 2020}}</ref>
| |
| − | }}
| |
| − | }}
| |
| − | == Tham khảo ==
| |
| − | {{reflist}}
| |
Mặt Trời là ngôi sao nằm ở trung tâm của Hệ Mặt Trời. Nó là một khối cầu plasma gần hoàn hảo, được gia nhiệt đến nóng sáng bởi phản ứng nhiệt hạch trong lõi và tỏa năng lượng chủ yếu dưới dạng ánh sáng nhìn thấy và bức xạ hồng ngoại. Cho đến nay Mặt Trời là nguồn năng lượng quan trọng nhất đối với sự sống trên Trái Đất. Mặt Trời có đường kính khoảng 1,39 triệu kilomet, bằng 109 lần đường kính Trái Đất. Khối lượng của Mặt Trời gấp khoảng 330.000 lần khối lượng Trái Đất và chiếm đến 99,86% tổng khối lượng của Hệ Mặt Trời. Mặt Trời có thành phần chủ yếu là hydro (~73%), còn lại đa phần là heli (~25%) và lượng rất nhỏ các nguyên tố nặng hơn bao gồm oxy, carbon, neon, và sắt.
Căn cứ vào lớp quang phổ thì Mặt Trời là sao dãy chính loại G (G2V). Bởi vậy, nó được đề cập một cách không chính thức và không hoàn toàn chính xác là sao lùn vàng (ánh sáng Mặt Trời gần màu trắng hơn là vàng). Mặt Trời hình thành cách đây khoảng 4,6 tỷ năm từ sự suy sụp hấp dẫn của vật chất trong một vùng mây phân tử lớn. Hầu hết vật chất này tập hợp vào tâm trong khi phần còn lại bị dát phẳng thành một đĩa quay mà sau này trở thành Hệ Mặt Trời. Khối lượng trung tâm trở nên quá nóng và đặc, rốt cục khơi gợi quá trình tổng hợp hạt nhân trong lõi. Hiện con người cho rằng gần như toàn bộ các ngôi sao hình thành bởi quá trình này.
Hiện tại, cứ mỗi giây Mặt Trời tổng hợp khoảng 600 triệu tấn hydro thành heli trong lõi và kết quả là bốn triệu tấn vật chất được chuyển hóa thành năng lượng. Năng lượng này mất khoảng 10.000 đến 170.000 năm để thoát ra khỏi lõi, là nguồn ánh sáng và nhiệt của Mặt Trời. Khi mà hoạt động tổng hợp hydro trong lõi suy biến đến điểm mà cân bằng thủy tĩnh mất đi, lõi của Mặt Trời sẽ trải qua quá trình gia tăng mật độ và nhiệt độ rõ rệt trong khi các lớp ngoài phình to, cuối cùng biến Mặt Trời thành sao khổng lồ đỏ. Theo tính toán Mặt Trời sẽ lớn đến mức bao trùm quỹ đạo hiện tại của Sao Thủy và Sao Kim, tiêu diệt sự sống trên Trái Đất song điều này chưa diễn ra trong năm tỷ năm tới. Sau đó, Mặt Trời sẽ bung các lớp ngoài ra và trở thành một loại sao lạnh đặc gọi là sao lùn trắng, không còn tạo ra năng lượng thông qua tổng hợp hạt nhân song vẫn phát sáng và tỏa nhiệt nhờ sản phẩm tổng hợp trước đó.
Con người đã nhận ra ảnh hưởng vô cùng to lớn của Mặt Trời lên Trái Đất từ thời tiền sử. Một số nền văn hóa xem Mặt Trời như vị thần. Chuyển động đồng bộ của Trái Đất cùng quỹ đạo của nó quanh Mặt Trời là cơ sở của lịch Mặt Trời mà một trong số đó được dùng phổ biến ngày nay.
