Khác biệt giữa các bản “Mặt trời”
Dòng 15: Dòng 15:
  
 
== Đặc điểm tổng quan ==
 
== Đặc điểm tổng quan ==
−
Mặt trời là [[sao dãy chính loại G]], chiếm đến khoảng 99,86% khối lượng Hệ Mặt trời. Nó có [[độ sáng tuyệt đối]] +4,83, ước tính sáng hơn khoảng 85% số sao trong [[Dải Ngân Hà]] mà đa phần là [[sao lùn đỏ]].<ref>{{Cite news |last=Than |first=K. |date=2006 |title=Astronomers Had it Wrong: Most Stars are Single |publisher=Space.com |url=http://www.space.com/scienceastronomy/060130_mm_single_stars.html |access-date=1 August 2007}}</ref><ref>{{Cite journal |last=Lada |first=C.J. |date=2006 |title=Stellar multiplicity and the initial mass function: Most stars are single |journal=[[Astrophysical Journal Letters]] |volume=640 |issue=1 |pages=L63–L66 |arxiv=astro-ph/0601375 |bibcode=2006ApJ...640L..63L |doi=10.1086/503158 |s2cid=8400400}}</ref> Mặt trời thuộc [[quần thể sao I]] hay sao giàu nguyên tố nặng.{{efn|name=nguyên tố nặng}}<ref name=zeilik>{{Cite book |last1=Zeilik |first1=M.A. |last2=Gregory |first2=S.A. |date=1998 |title=Introductory Astronomy & Astrophysics |edition=4th |page=322 |publisher=Saunders College Publishing |isbn=978-0-03-006228-5}}</ref> Về nguồn gốc thì các sóng xung kích từ một hay nhiều hơn [[siêu tân tinh]] ở gần có thể đã khởi động sự hình thành của Mặt trời.<ref name="Falk">{{Cite journal |last1=Falk |first1=S.W. |last2=Lattmer |first2=J.M. |last3=Margolis |first3=S.H. |date=1977 |title=Are supernovae sources of presolar grains? |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |volume=270 |issue=5639 |pages=700–701 |bibcode=1977Natur.270..700F |doi=10.1038/270700a0 |s2cid=4240932}}</ref> Căn cứ cho giả thuyết này là số lượng nhiều các nguyên tố nặng như [[vàng]] và [[uranium]] trong Hệ Mặt trời so với [[quần thể sao II]] bao gồm những ngôi sao có ít nguyên tố nặng. Những nguyên tố này khả năng cao nhất đến từ phản ứng hạt nhân [[thu nhiệt]] trong siêu tân tinh hoặc từ quá trình biến đổi qua [[hấp thu neutron]] trong một ngôi sao thế hệ hai khổng lồ.<ref name=zeilik />
+
Mặt trời là [[sao dãy chính loại G]], chiếm đến khoảng 99,86% khối lượng Hệ Mặt trời. Nó có [[độ sáng tuyệt đối]] +4,83, ước tính sáng hơn khoảng 85% số sao trong [[Dải Ngân Hà]] mà đa phần là [[sao lùn đỏ]].<ref>{{Cite news |last=Than |first=K. |date=2006 |title=Astronomers Had it Wrong: Most Stars are Single |publisher=Space.com |url=http://www.space.com/scienceastronomy/060130_mm_single_stars.html |access-date=1 August 2007}}</ref><ref>{{Cite journal |last=Lada |first=C.J. |date=2006 |title=Stellar multiplicity and the initial mass function: Most stars are single |journal=[[Astrophysical Journal Letters]] |volume=640 |issue=1 |pages=L63–L66 |arxiv=astro-ph/0601375 |bibcode=2006ApJ...640L..63L |doi=10.1086/503158 |s2cid=8400400}}</ref> Mặt trời thuộc [[quần thể sao I]] hay sao giàu nguyên tố nặng.{{efn|name=nguyên tố nặng}}<ref name=zeilik>{{Cite book |last1=Zeilik |first1=M.A. |last2=Gregory |first2=S.A. |date=1998 |title=Introductory Astronomy & Astrophysics |edition=4th |page=322 |publisher=Saunders College Publishing |isbn=978-0-03-006228-5}}</ref> Về nguồn gốc thì các sóng xung kích từ một hay nhiều hơn [[siêu tân tinh]] ở gần có thể đã khởi động sự hình thành của Mặt trời.<ref name="Falk">{{Cite journal |last1=Falk |first1=S.W. |last2=Lattmer |first2=J.M. |last3=Margolis |first3=S.H. |date=1977 |title=Are supernovae sources of presolar grains? |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |volume=270 |issue=5639 |pages=700–701 |bibcode=1977Natur.270..700F |doi=10.1038/270700a0 |s2cid=4240932}}</ref> Căn cứ cho giả thuyết này là số lượng nhiều các nguyên tố nặng như [[vàng]] và [[uranium]] trong Hệ Mặt trời so với [[quần thể sao II]] bao gồm những ngôi sao có ít nguyên tố nặng. Những nguyên tố này khả năng cao nhất đến từ phản ứng hạt nhân [[thu nhiệt]] trong siêu tân tinh hoặc từ sự biến đổi qua [[hấp thu neutron]] trong một ngôi sao thế hệ hai khổng lồ.<ref name=zeilik />
 +
 
 +
Quan sát từ Trái đất, Mặt trời là thiên thể sáng nhất trên bầu trời với độ sáng biểu kiến −26.74.<ref>{{Cite journal |last=Burton |first=W.B. |date=1986 |title=Stellar parameters |journal=[[Space Science Reviews]] |volume=43 |issue=3–4 |pages=244–250 |doi=10.1007/BF00190626 |s2cid=189796439}}</ref><ref>{{Cite journal |last1=Bessell |first1=M.S. |last2=Castelli |first2=F. |last3=Plez |first3=B. |date=1998 |title=Model atmospheres broad-band colors, bolometric corrections and temperature calibrations for O–M stars |journal=[[Astronomy and Astrophysics]] |volume=333 |pages=231–250 |bibcode=1998A&A...333..231B}}</ref> So với ngôi sao sáng thứ hai là [[Sirius]] có độ sáng biểu kiến −1,46 thì Mặt trời sáng hơn khoảng 13 tỷ lần. Một [[đơn vị thiên văn]] (150.000.000 km) được định nghĩa là khoảng cách trung bình giữa tâm Trái đất và tâm Mặt trời, khoảng cách này thay đổi khi Trái đất di chuyển từ điểm cận nhật trong tháng 1 đến điểm viễn nhật trong tháng 7.<ref name="USNO">{{cite web |date=31 January 2008 |title=Equinoxes, Solstices, Perihelion, and Aphelion, 2000–2020 |url=http://aa.usno.navy.mil/data/docs/EarthSeasons.php |publisher=[[US Naval Observatory]] |access-date=17 July 2009}}</ref> Ở khoảng cách trung bình, ánh sáng mất 8 phút 19 giây để đi từ chân trời Mặt trời đến chân trời Trái đất còn trường hợp hai điểm gần nhau nhất sẽ mất khoảng hai giây ít hơn. Năng lượng của ánh sáng mặt trời hỗ trợ gần như toàn bộ sự sống trên Trái đất thông qua [[quang hợp]],<ref name="Simon2001">{{Cite book |last=Simon |first=A. |title=The Real Science Behind the X-Files : Microbes, meteorites, and mutants |url=https://books.google.com/books?id=1gXImRmz7u8C&q=bacteria+that+live+with+out+the+sun&pg=PA26 |pages=25–27 |publisher=[[Simon & Schuster]] |date=2001 |isbn=978-0-684-85618-6}}</ref> đồng thời chi phối thời tiết và khí hậu trên Trái đất.
  
 
== Chú thích ==
 
== Chú thích ==

Phiên bản lúc 14:47, ngày 28 tháng 12 năm 2020

UnderCon icon.svg Mục từ này chưa được bình duyệt và có thể cần sự giúp đỡ của bạn để hoàn thiện.

Mặt trời là ngôi sao nằm ở trung tâm của Hệ Mặt trời. Nó là một khối cầu plasma gần hoàn hảo,[1][2] được gia nhiệt đến nóng sáng bởi phản ứng tổng hợp hạt nhân trong lõi và tỏa năng lượng chủ yếu dưới dạng ánh sáng nhìn thấy và bức xạ hồng ngoại. Cho đến nay Mặt trời là nguồn năng lượng quan trọng nhất đối với sự sống trên Trái đất. Mặt trời có đường kính khoảng 1,39 triệu kilomet, bằng 109 lần đường kính Trái đất. Khối lượng của Mặt trời gấp khoảng 330.000 lần khối lượng Trái đất và chiếm đến 99,86% tổng khối lượng của Hệ Mặt trời.[3] Mặt trời có thành phần chủ yếu là hydro (~73%), còn lại đa phần là heli (~25%) và lượng rất nhỏ các nguyên tố nặng hơn bao gồm oxy, carbon, neon, và sắt.[4]

Căn cứ vào lớp quang phổ thì Mặt trời là sao dãy chính loại G (G2V). Bởi vậy, nó được đề cập một cách không chính thức và không hoàn toàn chính xác là sao lùn vàng (ánh sáng Mặt trời gần màu trắng hơn là vàng). Mặt trời hình thành cách đây khoảng 4,6 tỷ năm[5] từ sự suy sụp hấp dẫn của vật chất trong một vùng mây phân tử lớn. Hầu hết vật chất này tập hợp vào tâm trong khi phần còn lại bị dát phẳng thành một đĩa quay mà sau này trở thành Hệ Mặt trời. Khối lượng trung tâm trở nên quá nóng và đặc, rốt cục khơi gợi quá trình tổng hợp hạt nhân trong lõi. Hiện con người cho rằng gần như toàn bộ các ngôi sao hình thành bởi quá trình này.

Hiện tại, cứ mỗi giây Mặt trời tổng hợp khoảng 600 triệu tấn hydro thành heli trong lõi và kết quả là bốn triệu tấn vật chất được chuyển đổi thành năng lượng. Năng lượng này mất khoảng 10.000 đến 170.000 năm để thoát ra khỏi lõi, là nguồn ánh sáng và nhiệt của Mặt trời. Khi mà hoạt động tổng hợp hydro trong lõi suy biến đến điểm mà cân bằng thủy tĩnh mất đi, lõi của Mặt trời sẽ trải qua quá trình gia tăng mật độ và nhiệt độ rõ rệt trong khi các lớp ngoài phình to, cuối cùng biến Mặt trời thành sao khổng lồ đỏ. Theo tính toán Mặt trời sẽ lớn đến mức bao trùm quỹ đạo hiện tại của Sao thủy và Sao kim, tiêu diệt sự sống trên Trái đất song điều này chưa diễn ra trong năm tỷ năm tới. Sau đó, Mặt trời sẽ bung các lớp ngoài ra và trở thành một loại sao lạnh đặc gọi là sao lùn trắng, không còn tạo ra năng lượng thông qua tổng hợp hạt nhân song vẫn phát sáng và tỏa nhiệt nhờ sự tổng hợp trước đó.

Con người đã nhận ra ảnh hưởng vô cùng to lớn của Mặt trời lên Trái đất từ thời tiền sử. Một số nền văn hóa xem Mặt trời như một vị thần. Chuyển động đồng bộ của Trái đất cùng quỹ đạo của nó quanh Mặt trời là cơ sở của lịch Mặt trời mà một trong số đó được dùng phổ biến ngày nay.

Đặc điểm tổng quan

Mặt trời là sao dãy chính loại G, chiếm đến khoảng 99,86% khối lượng Hệ Mặt trời. Nó có độ sáng tuyệt đối +4,83, ước tính sáng hơn khoảng 85% số sao trong Dải Ngân Hà mà đa phần là sao lùn đỏ.[6][7] Mặt trời thuộc quần thể sao I hay sao giàu nguyên tố nặng.[↓ 1][8] Về nguồn gốc thì các sóng xung kích từ một hay nhiều hơn siêu tân tinh ở gần có thể đã khởi động sự hình thành của Mặt trời.[9] Căn cứ cho giả thuyết này là số lượng nhiều các nguyên tố nặng như vàng và uranium trong Hệ Mặt trời so với quần thể sao II bao gồm những ngôi sao có ít nguyên tố nặng. Những nguyên tố này khả năng cao nhất đến từ phản ứng hạt nhân thu nhiệt trong siêu tân tinh hoặc từ sự biến đổi qua hấp thu neutron trong một ngôi sao thế hệ hai khổng lồ.[8]

Quan sát từ Trái đất, Mặt trời là thiên thể sáng nhất trên bầu trời với độ sáng biểu kiến −26.74.[10][11] So với ngôi sao sáng thứ hai là Sirius có độ sáng biểu kiến −1,46 thì Mặt trời sáng hơn khoảng 13 tỷ lần. Một đơn vị thiên văn (150.000.000 km) được định nghĩa là khoảng cách trung bình giữa tâm Trái đất và tâm Mặt trời, khoảng cách này thay đổi khi Trái đất di chuyển từ điểm cận nhật trong tháng 1 đến điểm viễn nhật trong tháng 7.[12] Ở khoảng cách trung bình, ánh sáng mất 8 phút 19 giây để đi từ chân trời Mặt trời đến chân trời Trái đất còn trường hợp hai điểm gần nhau nhất sẽ mất khoảng hai giây ít hơn. Năng lượng của ánh sáng mặt trời hỗ trợ gần như toàn bộ sự sống trên Trái đất thông qua quang hợp,[13] đồng thời chi phối thời tiết và khí hậu trên Trái đất.

Chú thích

  1. ↑ Trong khoa học thiên văn, thuật ngữ nguyên tố nặng (hay kim loại) đề cập đến mọi nguyên tố hóa học ngoại trừ hydro và heli.[14]

Tham khảo

  1. ↑ How Round is the Sun?, NASA, ngày 2 tháng 10 năm 2008, truy cập ngày 7 tháng 3 năm 2011
  2. ↑ First Ever STEREO Images of the Entire Sun, NASA, ngày 6 tháng 2 năm 2011, truy cập ngày 7 tháng 3 năm 2011
  3. ↑ Woolfson, M. (2000), "The origin and evolution of the solar system" (PDF), Astronomy & Geophysics, 41 (1): 12, Bibcode:2000A&G....41a..12W, doi:10.1046/j.1468-4004.2000.00012.x
  4. ↑ Basu, S.; Antia, H.M. (2008), "Helioseismology and Solar Abundances", Physics Reports, 457 (5–6): 217–283, arXiv:0711.4590, Bibcode:2008PhR...457..217B, doi:10.1016/j.physrep.2007.12.002, S2CID 119302796
  5. ↑ Connelly, James N.; Bizzarro, Martin; Krot, Alexander N.; Nordlund, Åke; Wielandt, Daniel; Ivanova, Marina A. (ngày 2 tháng 11 năm 2012), "The Absolute Chronology and Thermal Processing of Solids in the Solar Protoplanetary Disk", Science, 338 (6107): 651–655, Bibcode:2012Sci...338..651C, doi:10.1126/science.1226919, PMID 23118187, S2CID 21965292
  6. ↑ Than, K. (2006), Astronomers Had it Wrong: Most Stars are Single, Space.com, truy cập ngày 1 tháng 8 năm 2007
  7. ↑ Lada, C.J. (2006), "Stellar multiplicity and the initial mass function: Most stars are single", Astrophysical Journal Letters, 640 (1): L63–L66, arXiv:astro-ph/0601375, Bibcode:2006ApJ...640L..63L, doi:10.1086/503158, S2CID 8400400
  8. ↑ a b Zeilik, M.A.; Gregory, S.A. (1998), Introductory Astronomy & Astrophysics (lxb. 4th), Saunders College Publishing, tr. 322, ISBN 978-0-03-006228-5
  9. ↑ Falk, S.W.; Lattmer, J.M.; Margolis, S.H. (1977), "Are supernovae sources of presolar grains?", Nature, 270 (5639): 700–701, Bibcode:1977Natur.270..700F, doi:10.1038/270700a0, S2CID 4240932
  10. ↑ Burton, W.B. (1986), "Stellar parameters", Space Science Reviews, 43 (3–4): 244–250, doi:10.1007/BF00190626, S2CID 189796439
  11. ↑ Bessell, M.S.; Castelli, F.; Plez, B. (1998), "Model atmospheres broad-band colors, bolometric corrections and temperature calibrations for O–M stars", Astronomy and Astrophysics, 333: 231–250, Bibcode:1998A&A...333..231B
  12. ↑ Equinoxes, Solstices, Perihelion, and Aphelion, 2000–2020, US Naval Observatory, ngày 31 tháng 1 năm 2008, truy cập ngày 17 tháng 7 năm 2009
  13. ↑ Simon, A. (2001), The Real Science Behind the X-Files : Microbes, meteorites, and mutants, Simon & Schuster, tr. 25–27, ISBN 978-0-684-85618-6
  14. ↑ "Metals", COSMOS, truy cập ngày 28 tháng 12 năm 2020
Lấy từ “https://bktt.vn/index.php?title=Mặt_trời&oldid=11175”