Khác biệt giữa các bản “Historíai (Hiródotos)/đang phát triển”
n (Taitamtinh đã đổi Historíai (Hiródotos) thành Historíai (Hiródotos)/đang phát triển: Quá 30 ngày chưa bình duyệt nên chuyển sang không gian bài đang phát triển) |
|||
| (Không hiển thị 7 phiên bản của 2 người dùng ở giữa) | |||
| Dòng 1: | Dòng 1: | ||
| + | {{mới}} | ||
{{Infobox book | {{Infobox book | ||
| name = Historíai<br><small>(Khảo lục)</small> | | name = Historíai<br><small>(Khảo lục)</small> | ||
| Dòng 32: | Dòng 33: | ||
Tác phẩm được học giới hiện đại coi là tiên phong trong phương pháp biên niên sử [[Tây phương]]<ref>Arnold, John H. (2000). ''History: A Very Short Introduction''. Oxford University Press. 17. {{ISBN|0-19-285352-X}}.</ref>. Mặt khác, cũng là một trong những nguồn cứ liệu thỏa đáng nhất về bối cảnh [[Âu châu]], [[Trung Đông]] và [[Bắc Phi]] cổ đại. | Tác phẩm được học giới hiện đại coi là tiên phong trong phương pháp biên niên sử [[Tây phương]]<ref>Arnold, John H. (2000). ''History: A Very Short Introduction''. Oxford University Press. 17. {{ISBN|0-19-285352-X}}.</ref>. Mặt khác, cũng là một trong những nguồn cứ liệu thỏa đáng nhất về bối cảnh [[Âu châu]], [[Trung Đông]] và [[Bắc Phi]] cổ đại. | ||
==Nội dung== | ==Nội dung== | ||
| + | Nguyên bản tới nay đã mất, chỉ còn sao bản và dị bản. | ||
* '''Quyển I''' (Kleió) : Kí thuật vua [[Ba Tư]] Kūruš Đệ Nhị quật khởi chinh phục xứ [[Lȳdíā]] miền [[Tiểu Á]] | * '''Quyển I''' (Kleió) : Kí thuật vua [[Ba Tư]] Kūruš Đệ Nhị quật khởi chinh phục xứ [[Lȳdíā]] miền [[Tiểu Á]] | ||
* '''Quyển II''' (Eftérpi) : Tình huống [[Ai Cập]] | * '''Quyển II''' (Eftérpi) : Tình huống [[Ai Cập]] | ||
| Dòng 37: | Dòng 39: | ||
* '''Quyển IV''' (Melpoméni) : Vua Dārayavahuš dấy binh kháng rợ [[Skýthis]] và [[Libyā]] | * '''Quyển IV''' (Melpoméni) : Vua Dārayavahuš dấy binh kháng rợ [[Skýthis]] và [[Libyā]] | ||
* '''Quyển V''' (Terpsichóri) : Người [[Iōnía]] phản kháng ách thống trị của [[Ba Tư]], người [[Athênai]] vì hiệp trợ [[Iōnía]] mà chuốc thù [[Ba Tư]] | * '''Quyển V''' (Terpsichóri) : Người [[Iōnía]] phản kháng ách thống trị của [[Ba Tư]], người [[Athênai]] vì hiệp trợ [[Iōnía]] mà chuốc thù [[Ba Tư]] | ||
| − | * '''Quyển VI''' (Erató) : Vua Dārayavahuš công phạt [[Hi Lạp]], | + | * '''Quyển VI''' (Erató) : Vua Dārayavahuš công phạt [[Hi Lạp]], xách động chiến dịch [[Marathōnos]] |
* '''Quyển VII''' (Polýmnia) : Vua Xšayaṛšā tái phạt [[Hi Lạp]], gây chiến dịch [[Thermopylōn]] | * '''Quyển VII''' (Polýmnia) : Vua Xšayaṛšā tái phạt [[Hi Lạp]], gây chiến dịch [[Thermopylōn]] | ||
* '''Quyển VIII''' (Ouranía) : Hạm đội [[Hi Lạp]] thắng [[Ba Tư]] trong hải chiến [[Salamînos]] | * '''Quyển VIII''' (Ouranía) : Hạm đội [[Hi Lạp]] thắng [[Ba Tư]] trong hải chiến [[Salamînos]] | ||
* '''Quyển IX''' (Kalliópi) : Liên quân [[Hi Lạp]] phản công [[Ba Tư]] ở [[Sistós]] | * '''Quyển IX''' (Kalliópi) : Liên quân [[Hi Lạp]] phản công [[Ba Tư]] ở [[Sistós]] | ||
| − | |||
[[Hình:Orbis Herodoti.jpg|nhỏ|phải|333px|Dư đồ địa cầu theo thế giới quan [[Hiródotos xứ Halikarnāssós|Hiródotos]].]] | [[Hình:Orbis Herodoti.jpg|nhỏ|phải|333px|Dư đồ địa cầu theo thế giới quan [[Hiródotos xứ Halikarnāssós|Hiródotos]].]] | ||
| − | + | ;;'''Thủ cảo''' | |
| − | |||
* [[Papyrus Oxyrhynchus 18]] | * [[Papyrus Oxyrhynchus 18]] | ||
* [[Papyrus Oxyrhynchus 19]] | * [[Papyrus Oxyrhynchus 19]] | ||
* [[Papyrus Oxyrhynchus 2099]], tương ứng quyển VIII, soạn thế kỉ II | * [[Papyrus Oxyrhynchus 2099]], tương ứng quyển VIII, soạn thế kỉ II | ||
| − | + | ;;'''Ấn bản''' | |
* C. Hude (ed.) ''Herodoti Historiae. Tomvs prior: Libros I-IV continens.'' ([[Oxford]] 1908) | * C. Hude (ed.) ''Herodoti Historiae. Tomvs prior: Libros I-IV continens.'' ([[Oxford]] 1908) | ||
* C. Hude (ed.) ''Herodoti Historiae. Tomvs alter: Libri V-IX continens.'' ([[Oxford]] 1908) | * C. Hude (ed.) ''Herodoti Historiae. Tomvs alter: Libri V-IX continens.'' ([[Oxford]] 1908) | ||
| Dòng 55: | Dòng 55: | ||
* N. G. Wilson (ed.) ''Herodoti Historiae. Tomvs prior: Libros I-IV continens.'' ([[Oxford]] 2015) | * N. G. Wilson (ed.) ''Herodoti Historiae. Tomvs prior: Libros I-IV continens.'' ([[Oxford]] 2015) | ||
* N. G. Wilson (ed.) ''Herodoti Historiae. Tomvs alter: Libri V-IX continens.'' ([[Oxford]] 2015) | * N. G. Wilson (ed.) ''Herodoti Historiae. Tomvs alter: Libri V-IX continens.'' ([[Oxford]] 2015) | ||
| − | + | ;;'''Dịch phẩm''' | |
| − | * [[Henry Cary | + | * [[Henry Cary]], 1849: [https://archive.org/details/herodotusnewlite00hero full text] [[Internet Archive]] |
* [[George Rawlinson]], 1858: [http://classics.mit.edu/Herodotus/history.html in classics.mit.edu] full text of all books (Book I to Book IX) | * [[George Rawlinson]], 1858: [http://classics.mit.edu/Herodotus/history.html in classics.mit.edu] full text of all books (Book I to Book IX) | ||
* [[George Campbell Macaulay]], 1904: [https://www.gutenberg.org/ebooks/2707 full text, vol. 1], [https://www.gutenberg.org/ebooks/2456 full text, vol. 2] [[Project Gutenberg]] | * [[George Campbell Macaulay]], 1904: [https://www.gutenberg.org/ebooks/2707 full text, vol. 1], [https://www.gutenberg.org/ebooks/2456 full text, vol. 2] [[Project Gutenberg]] | ||
| − | * [[ | + | * [[Alfred Denis Godley]], 1921: [http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?lookup=Hdt.+1.1.0 full text], [http://librivox.org/herodotus-histories-vol-1/ librivox audiobook, vol. 1], [http://librivox.org/herodotus-histories-vol-2/ librivox audiobook, vol. 2], [http://librivox.org/herodotus-histories-vol-3-by-herodotus-of-halicarnassus/ librivox audiobook, vol. 3] |
** A. D. Godley ''Herodotus : The Persian Wars : Volume I : Books 1–2'' (Cambridge, Massachusetts 1920) | ** A. D. Godley ''Herodotus : The Persian Wars : Volume I : Books 1–2'' (Cambridge, Massachusetts 1920) | ||
** A. D. Godley ''Herodotus : The Persian Wars : Volume II : Books 3–4'' (Cambridge, Massachusetts 1921) | ** A. D. Godley ''Herodotus : The Persian Wars : Volume II : Books 3–4'' (Cambridge, Massachusetts 1921) | ||
| Dòng 74: | Dòng 74: | ||
* Pamela Mensch, with notes by James Romm, 2014 [http://www.hackettpublishing.com/histories] | * Pamela Mensch, with notes by James Romm, 2014 [http://www.hackettpublishing.com/histories] | ||
* Lê Đình Chi, Trần Tuấn Hải, [...] : ''Lịch sử (Historiai - Herodotus)'', OmegaBook & Nhà xuất bản Thế Giới, [[Hà Nội]], 2019 | * Lê Đình Chi, Trần Tuấn Hải, [...] : ''Lịch sử (Historiai - Herodotus)'', OmegaBook & Nhà xuất bản Thế Giới, [[Hà Nội]], 2019 | ||
| − | == | + | ==Văn hóa== |
Tác gia đương thời [[Thoukūdídēs]] (460 - 400TCN) cho rằng, ''Khảo lục'' của [[Hiródotos xứ Halikarnāssós|Hiródotos]] quá nhiều truyền thuyết đáng nghi vấn về nội dung. | Tác gia đương thời [[Thoukūdídēs]] (460 - 400TCN) cho rằng, ''Khảo lục'' của [[Hiródotos xứ Halikarnāssós|Hiródotos]] quá nhiều truyền thuyết đáng nghi vấn về nội dung. | ||
Hùng biện giả [[Marcus Tullius Cicero]] (106 - 43 TCN) lại suy tôn [[Hiródotos xứ Halikarnāssós|Hiródotos]] làm "tổ phụ sử học", mặc dù vẫn quả quyết, nhiều điều được tường thuật trong sách rất khó tin. | Hùng biện giả [[Marcus Tullius Cicero]] (106 - 43 TCN) lại suy tôn [[Hiródotos xứ Halikarnāssós|Hiródotos]] làm "tổ phụ sử học", mặc dù vẫn quả quyết, nhiều điều được tường thuật trong sách rất khó tin. | ||
| − | == | + | ==Tham khảo== |
* [[Thần thoại Ai Cập]] | * [[Thần thoại Ai Cập]] | ||
* [[Thần thoại Ba Tư]] | * [[Thần thoại Ba Tư]] | ||
* [[Thần thoại Hi Lạp]] | * [[Thần thoại Hi Lạp]] | ||
| − | == | + | ==Liên kết== |
| − | {{ | + | {{cước chú|4}} |
===Tài liệu=== | ===Tài liệu=== | ||
| + | ;;'''Quốc văn''' | ||
* Lê Đình Chi, Trần Tuấn Hải, [...] : ''Lịch sử (Historiai - Herodotus)'', OmegaBook & Nhà xuất bản Thế Giới, [[Hà Nội]], 2019. | * Lê Đình Chi, Trần Tuấn Hải, [...] : ''Lịch sử (Historiai - Herodotus)'', OmegaBook & Nhà xuất bản Thế Giới, [[Hà Nội]], 2019. | ||
| + | ;;'''Ngoại văn''' | ||
* [http://classics.mit.edu/Herodotus/history.html MIT] [http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.01.0126 Perseus] | * [http://classics.mit.edu/Herodotus/history.html MIT] [http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.01.0126 Perseus] | ||
* [http://classics.mit.edu/Herodotus/history.mb.txt Searchable textfile] | * [http://classics.mit.edu/Herodotus/history.mb.txt Searchable textfile] | ||
| − | |||
* [https://archive.org/details/The-Histories-Herodotus-Audiobook ''The Histories''] [[unabridged]] online audiobook. | * [https://archive.org/details/The-Histories-Herodotus-Audiobook ''The Histories''] [[unabridged]] online audiobook. | ||
| − | |||
* {{cite web | last = Sheridan | first = Paul | title = The Inessential Guide to Herodotus | publisher = Anecdotes from Antiquity | date = 2015-08-17 | url = http://www.anecdotesfromantiquity.net/the-inessential-guide-to-herodotus/ | accessdate = 2015-08-27 }} | * {{cite web | last = Sheridan | first = Paul | title = The Inessential Guide to Herodotus | publisher = Anecdotes from Antiquity | date = 2015-08-17 | url = http://www.anecdotesfromantiquity.net/the-inessential-guide-to-herodotus/ | accessdate = 2015-08-27 }} | ||
| − | * Books V–VIII by A. D. Godley translation with footnotes: [http://www.paxlibrorum.com/books/histories/ ''The Histories''], ({{cite web|url= http://www.paxlibrorum.com/res/downloads/histories_5by8.pdf |title=Direct link to PDF | + | * Books V–VIII by A. D. Godley translation with footnotes: [http://www.paxlibrorum.com/books/histories/ ''The Histories''], ({{cite web|url= http://www.paxlibrorum.com/res/downloads/histories_5by8.pdf |title=Direct link to PDF}}) |
* {{cite web|url=http://www.shunya.net/Text/Herodotus/Herodotus0.htm|title=Shunya─On Herodotus' Histories}} | * {{cite web|url=http://www.shunya.net/Text/Herodotus/Herodotus0.htm|title=Shunya─On Herodotus' Histories}} | ||
* {{cite web |url= http://www.counterpunch.org/leupp03312007.html |title= Counterpunch─A Racist and Insulting Film: 300 vs. Iran (and Herodotus), by Gary Leupp |accessdate= 2008-03-11 |archive-date= 2007-04-08}} | * {{cite web |url= http://www.counterpunch.org/leupp03312007.html |title= Counterpunch─A Racist and Insulting Film: 300 vs. Iran (and Herodotus), by Gary Leupp |accessdate= 2008-03-11 |archive-date= 2007-04-08}} | ||
| Dòng 102: | Dòng 102: | ||
[[Thể loại:Văn học cổ đại]] | [[Thể loại:Văn học cổ đại]] | ||
[[Thể loại:Văn kiện]] | [[Thể loại:Văn kiện]] | ||
| + | [[Thể loại:Truyện kí]] | ||
Bản hiện tại lúc 09:53, ngày 15 tháng 11 năm 2020
 | |
| Tác giả | Hiródotos xứ Halikarnāssós |
|---|---|
| Dịch giả | Lê Đình Chi Trần Tuấn Hải |
| Địa điểm |  Ba Tư |
| Ngôn ngữ | Hi văn |
| Thể loại | Tùng thoại |
| Chủ đề | Biên niên sử |
Thời điểm | ≈ 430 TCN |
Historíai (chính văn : Ἱστορίαι, tạm dịch : Tham cứu lục / Khảo lục) là nhan đề hậu thế đặt cho trứ tác lừng danh nhất của tác gia Hiródotos xứ Halikarnāssós, hoàn thành khoảng năm 430 TCN[1].
Lịch sử[sửa]
Tác gia Hiródotos xứ Halikarnāssós người Cổ Hi Lạp sống ở giai đoạn 484 - 425 TCN gia công soạn sách bằng phương ngữ Íōn, mà chỉ với mục đích ghi lại những tham cứu (Istoríai) của mình về chiến tranh Hi Lạp - Ba Tư (499 - 449 TCN), sự kiện có ảnh hưởng lớn nhất đương thời và cũng làm thay đổi cục diện thế giới chung. Văn bản cổ nhất còn lưu lại tới nay là một sao bản không hoàn chỉnh trên papyrus thế kỉ II SCN.
Tác phẩm được học giới hiện đại coi là tiên phong trong phương pháp biên niên sử Tây phương[2]. Mặt khác, cũng là một trong những nguồn cứ liệu thỏa đáng nhất về bối cảnh Âu châu, Trung Đông và Bắc Phi cổ đại.
Nội dung[sửa]
Nguyên bản tới nay đã mất, chỉ còn sao bản và dị bản.
- Quyển I (Kleió) : Kí thuật vua Ba Tư Kūruš Đệ Nhị quật khởi chinh phục xứ Lȳdíā miền Tiểu Á
- Quyển II (Eftérpi) : Tình huống Ai Cập
- Quyển III (Tháleia) : Tình huống các vua Kabūjiya Đệ Nhị và Dārayavahuš Đệ Nhất
- Quyển IV (Melpoméni) : Vua Dārayavahuš dấy binh kháng rợ Skýthis và Libyā
- Quyển V (Terpsichóri) : Người Iōnía phản kháng ách thống trị của Ba Tư, người Athênai vì hiệp trợ Iōnía mà chuốc thù Ba Tư
- Quyển VI (Erató) : Vua Dārayavahuš công phạt Hi Lạp, xách động chiến dịch Marathōnos
- Quyển VII (Polýmnia) : Vua Xšayaṛšā tái phạt Hi Lạp, gây chiến dịch Thermopylōn
- Quyển VIII (Ouranía) : Hạm đội Hi Lạp thắng Ba Tư trong hải chiến Salamînos
- Quyển IX (Kalliópi) : Liên quân Hi Lạp phản công Ba Tư ở Sistós
Dư đồ địa cầu theo thế giới quan Hiródotos.
- Thủ cảo
- Papyrus Oxyrhynchus 18
- Papyrus Oxyrhynchus 19
- Papyrus Oxyrhynchus 2099, tương ứng quyển VIII, soạn thế kỉ II
- Ấn bản
- C. Hude (ed.) Herodoti Historiae. Tomvs prior: Libros I-IV continens. (Oxford 1908)
- C. Hude (ed.) Herodoti Historiae. Tomvs alter: Libri V-IX continens. (Oxford 1908)
- H. B. Rosén (ed.) Herodoti Historiae. Vol. I: Libros I-IV continens. (Leipzig 1987)
- H. B. Rosén (ed.) Herodoti Historiae. Vol. II: Libros V-IX continens indicibus criticis adiectis (Stuttgart 1997)
- N. G. Wilson (ed.) Herodoti Historiae. Tomvs prior: Libros I-IV continens. (Oxford 2015)
- N. G. Wilson (ed.) Herodoti Historiae. Tomvs alter: Libri V-IX continens. (Oxford 2015)
- Dịch phẩm
- Henry Cary, 1849: full text Internet Archive
- George Rawlinson, 1858: in classics.mit.edu full text of all books (Book I to Book IX)
- George Campbell Macaulay, 1904: full text, vol. 1, full text, vol. 2 Project Gutenberg
- Alfred Denis Godley, 1921: full text, librivox audiobook, vol. 1, librivox audiobook, vol. 2, librivox audiobook, vol. 3
- A. D. Godley Herodotus : The Persian Wars : Volume I : Books 1–2 (Cambridge, Massachusetts 1920)
- A. D. Godley Herodotus : The Persian Wars : Volume II : Books 3–4 (Cambridge, Massachusetts 1921)
- A. D. Godley Herodotus : The Persian Wars : Volume III : Books 5–7 (Cambridge, Massachusetts 1922)
- A. D. Godley Herodotus : The Persian Wars : Volume IV : Books 8–9 (Cambridge, Massachusetts 1925)
- Aubrey de Sélincourt, 1954 excerpts;1972, 1996, 2003, revised once by A. R. Burn, and twice by John Marincola
- Harry Carter, 1958
- David Grene, 1985
- Walter Blanco and Jennifer Tolbert Roberts, 1992
- Robin Waterfield, 1998
- Shlomo Felberbaum, 2003 – work in progress: full text
- Andrea L. Purvis, 2007, ed. by Robert B. Strassler
- Tom Holland, 2013 [1]
- Pamela Mensch, with notes by James Romm, 2014 [2]
- Lê Đình Chi, Trần Tuấn Hải, [...] : Lịch sử (Historiai - Herodotus), OmegaBook & Nhà xuất bản Thế Giới, Hà Nội, 2019
Văn hóa[sửa]
Tác gia đương thời Thoukūdídēs (460 - 400TCN) cho rằng, Khảo lục của Hiródotos quá nhiều truyền thuyết đáng nghi vấn về nội dung.
Hùng biện giả Marcus Tullius Cicero (106 - 43 TCN) lại suy tôn Hiródotos làm "tổ phụ sử học", mặc dù vẫn quả quyết, nhiều điều được tường thuật trong sách rất khó tin.
Tham khảo[sửa]
Liên kết[sửa]
- ↑ Herodotus (1987). The History, translated by David Gren. University of Chicago Press. ISBN 0-226-32770-1. pp. 37-38.
- ↑ Arnold, John H. (2000). History: A Very Short Introduction. Oxford University Press. 17. ISBN 0-19-285352-X.
Tài liệu[sửa]
- Quốc văn
- Lê Đình Chi, Trần Tuấn Hải, [...] : Lịch sử (Historiai - Herodotus), OmegaBook & Nhà xuất bản Thế Giới, Hà Nội, 2019.
- Ngoại văn
- MIT Perseus
- Searchable textfile
- The Histories unabridged online audiobook.
- Sheridan, Paul (ngày 17 tháng 8 năm 2015), The Inessential Guide to Herodotus, Anecdotes from Antiquity, truy cập ngày 27 tháng 8 năm 2015
- Books V–VIII by A. D. Godley translation with footnotes: The Histories, (Direct link to PDF (PDF))
- Shunya─On Herodotus' Histories
- Counterpunch─A Racist and Insulting Film: 300 vs. Iran (and Herodotus), by Gary Leupp, truy cập ngày 11 tháng 3 năm 2008
