Mục từ này cần được bình duyệt
Khác biệt giữa các bản “Deimos (vệ tinh)”
 
(Không hiển thị 27 phiên bản của cùng người dùng ở giữa)
Dòng 1: Dòng 1:
 
<indicator name="mới">[[File:UnderCon icon.svg|40px|link={{TALKPAGENAME}}#Bình duyệt|alt=Mục từ này cần được bình duyệt|Mục từ này cần được bình duyệt]]</indicator>
 
<indicator name="mới">[[File:UnderCon icon.svg|40px|link={{TALKPAGENAME}}#Bình duyệt|alt=Mục từ này cần được bình duyệt|Mục từ này cần được bình duyệt]]</indicator>
 
[[File:NASA-Deimos-MarsMoon-20090221.jpg|thumb|Deimos, ảnh màu giả chụp bởi ''Tàu quỹ đạo Trinh sát Sao Hỏa''.]]
 
[[File:NASA-Deimos-MarsMoon-20090221.jpg|thumb|Deimos, ảnh màu giả chụp bởi ''Tàu quỹ đạo Trinh sát Sao Hỏa''.]]
−
'''Deimos''' là một trong hai [[vệ tinh tự nhiên]] của [[Sao Hỏa]], vệ tinh còn lại là [[Phobos]]. Với kích cỡ chỉ khoảng 16,1 x 11,8 x 10,2 km, đường kính trung bình 12,5 km,<ref name="Ernst">{{cite journal | last=Ernst | first=Carolyn M. | last2=Daly | first2=R. Terik | last3=Gaskell | first3=Robert W. | last4=Barnouin | first4=Olivier S. | last5=Nair | first5=Hari | last6=Hyatt | first6=Benjamin A. | last7=Al Asad | first7=Manar M. | last8=Hoch | first8=Kielan K. W. | title=High-resolution shape models of Phobos and Deimos from stereophotoclinometry | journal=Earth, Planets and Space | publisher=Springer Science and Business Media LLC | volume=75 | issue=1 | date=2023-06-25 | issn=1880-5981 | doi=10.1186/s40623-023-01814-7 | bibcode=2023EP&S...75..103E | pmc=10290967 | pmid=37378051 | doi-access=free | page=103}}</ref> Deimos là một trong những vệ tinh nhỏ nhất trong [[Hệ Mặt Trời]].<ref>{{cite web | url=https://sos.noaa.gov/catalog/datasets/deimos-mars-moon/ | title=Deimos: Mars' Moon | last=Stooke | first=Phil | date=2 January 2012 | website=Science On a Sphere | publisher=National Oceanic and Atmospheric Administration | access-date=27 September 2024}}</ref> Cả Phobos và Deimos đều có hình dạng không đều bởi chúng quá nhẹ nên trọng lực không thể biến chúng thành hình cầu.<ref>{{cite web | url=https://sci.esa.int/web/mars-express/-/50837-deimos | title=Martian moon: Deimos | last= | first= | date=1 September 2019 | website=Science & Technology | publisher=European Space Agency | access-date=27 September 2024}}</ref>
+
'''Deimos''' là một trong hai [[vệ tinh tự nhiên]] của [[Sao Hỏa]], vệ tinh còn lại là [[Phobos (vệ tinh)|Phobos]].<ref name="Stooke"/> Với kích cỡ chỉ khoảng 16,1 x 11,8 x 10,2 km, đường kính trung bình 12,5 km,<ref name="Ernst">{{cite journal | last=Ernst | first=Carolyn M. | last2=Daly | first2=R. Terik | last3=Gaskell | first3=Robert W. | last4=Barnouin | first4=Olivier S. | last5=Nair | first5=Hari | last6=Hyatt | first6=Benjamin A. | last7=Al Asad | first7=Manar M. | last8=Hoch | first8=Kielan K. W. | title=High-resolution shape models of Phobos and Deimos from stereophotoclinometry | journal=Earth, Planets and Space | publisher=Springer Science and Business Media LLC | volume=75 | issue=1 | date=2023-06-25 | issn=1880-5981 | doi=10.1186/s40623-023-01814-7 | bibcode=2023EP&S...75..103E | pmc=10290967 | pmid=37378051 | doi-access=free | page=103}}</ref> Deimos thuộc số những vệ tinh nhỏ nhất trong [[Hệ Mặt Trời]].<ref name="Stooke">{{cite web | url=https://sos.noaa.gov/catalog/datasets/deimos-mars-moon/ | title=Deimos: Mars' Moon | last=Stooke | first=Phil | date=2 January 2012 | website=Science On a Sphere | publisher=National Oceanic and Atmospheric Administration | access-date=27 September 2024 | archive-url=https://web.archive.org/web/20240929034005/https://sos.noaa.gov/catalog/datasets/deimos-mars-moon/ | archive-date=29 September 2024 | url-status=live}}</ref> Cả Phobos và Deimos đều có hình dạng không đều bởi chúng quá nhẹ nên trọng lực không thể biến chúng thành hình cầu.<ref name="ESA">{{cite web | url=https://sci.esa.int/web/mars-express/-/50837-deimos | title=Martian moon: Deimos | date=1 September 2019 | website=Science & Technology | publisher=European Space Agency | access-date=27 September 2024 | archive-url=https://web.archive.org/web/20240929034148/https://sci.esa.int/web/mars-express/-/50837-deimos | archive-date=29 September 2024 | url-status=live}}</ref> Bề mặt của Deimos lồi lõm với nhiều hố va chạm, tuy nhiên không có các rãnh lún và sống nhô như Phobos.<ref name="NASA">{{cite web | url=https://science.nasa.gov/mars/moons/deimos/ | title=Deimos | website=science.nasa.gov | publisher=National Aeronautics and Space Administration | access-date=27 September 2024 | archive-url=https://web.archive.org/web/20240929034504/https://science.nasa.gov/mars/moons/deimos/ | archive-date=29 September 2024 | url-status=live}}</ref> Các hố va chạm trên Deimos hầu hết đường kính dưới 2,5 km và nông hơn, gợi ý nó được bao phủ bởi một lớp [[regolith]] dày hơn, có thể đến 100 mét.<ref name="ESA"/><ref name="NASA"/> Deimos có hai hố nổi bật là Swift và Voltaire.<ref name="ESA"/><ref name="y996"/>
 +
 
 +
Quỹ đạo của Deimos là đồng phẳng xích đạo, gần tròn; nó quay một vòng quanh Sao Hỏa hết 30 giờ 18 phút ở khoảng cách 20.068 km tính đến bề mặt hành tinh.<ref name="ESA"/> Trong cùng thời gian, Deimos quay quanh Sao Hỏa và quanh trục ngắn nhất của nó, do đó nó luôn hướng một mặt về phía Sao Hỏa.<ref name="OR">{{cite web | url=https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/oi/authority.20110810104730506 | title=Deimos | website=Oxford Reference | publisher=Oxford University Press | access-date=28 September 2024}}</ref> Vì chuyển động quỹ đạo của Deimos chậm hơn chuyển động tự quay của Sao Hỏa, khi quan sát trên Sao Hỏa sẽ thấy Deimos mọc ở đằng đông và lặn đằng tây, ngược với Phobos.<ref name="y996">{{cite book | last=Coles | first=Kenneth S. | last2=Tanaka | first2=Kenneth L. | last3=Christensen | first3=Philip R. | title=The Atlas of Mars | chapter=Moons: Phobos and Deimos | publisher=Cambridge University Press | date=2019-08-22 | doi=10.1017/9781139567428.036 | page=244–246}}</ref> Deimos là một trong chỉ ba vệ tinh tự nhiên của các [[hành tinh đất đá]] trong Hệ Mặt Trời, bên cạnh Phobos và [[Mặt Trăng]] của Trái Đất.<ref name="Kuramoto">{{cite journal | last=Kuramoto | first=Kiyoshi | title=Origin of Phobos and Deimos Awaiting Direct Exploration | journal=Annual Review of Earth and Planetary Sciences | publisher=Annual Reviews | volume=52 | issue=1 | date=2024-07-23 | issn=0084-6597 | doi=10.1146/annurev-earth-040522-110615 | bibcode=2024AREPS..52..495K | doi-access=free | pages=495–519}}</ref>
 +
 
 +
Cho đến nay nguồn gốc của Phobos và Deimos vẫn chưa được biết, nhiều nhà khoa học tin chúng là những [[tiểu hành tinh bị bắt giữ]], nhưng cũng có những ý kiến phản biện. Cả hai vệ tinh đều có khối lượng riêng nhỏ, đồng nghĩa chúng không thể cấu tạo hoàn toàn từ đá mà là hỗn hợp đá và băng.<ref name="Stooke"/><!--2 câu-->  Khối lượng riêng của Deimos là khoảng 1,51 g/cm<sup>3</sup>, gần với tiểu hành tinh loại C (~1,7 g/cm<sup>3</sup>) hơn loại S (~3 g/cm<sup>3</sup>). Nếu băng tồn tại bên trong, Deimos khả năng có nguồn gốc từ môi trường lạnh nơi nước có thể ngưng tụ, tiềm năng là Hệ Mặt Trời ngoài. Trái ngược với Sao Hỏa, diện mạo của Deimos rất tối ám chỉ vật chất bề mặt khác, khả năng nó là một tiểu hành tinh carbon bị bắt giữ. Giả thuyết lớn thứ hai cho rằng Deimos hình thành từ sự bồi tụ các mảnh vụn bắn ra từ bồn địa va chạm khổng lồ trên Sao Hỏa, điều này phù hợp với quỹ đạo đều đặn và đồng phẳng xích đạo.<ref name="Kuramoto"/><!--4 câu--> 
 +
 
 +
[[Asaph Hall]] là người phát hiện ra Deimos vào ngày 11 tháng 8 năm 1877 tại [[Đài thiên văn Hải quân Mỹ]] ở [[Washington, DC]].<ref name="o569"/>{{rp|325}} Sáu ngày sau ông phát hiện ra Phobos.<ref name="o569">{{cite book | last=Stooke | first=Philip J. | title=The International Atlas of Mars Exploration | chapter=Phobos and Deimos | publisher=Cambridge University Press | doi=10.1017/cbo9781139028301.005 | page=325–343}}</ref>{{rp|325}} Hall đặt tên các vệ tinh của Sao Hỏa theo tên hai người con trai của [[Ares]], vị thần chiến tranh của Hy Lạp.<ref name="NASA"/> ''Deimos'' là từ tiếng Hy Lạp có nghĩa ''[nỗi] kinh hãi'' hay ''hoảng loạn''.<ref name="Stooke"/><ref name="ESA"/><ref name="NASA"/>
  
−
{{clear}}
 
 
== Tham khảo ==
 
== Tham khảo ==
 +
{{reflist}}

Bản hiện tại lúc 10:47, ngày 29 tháng 9 năm 2024

Deimos, ảnh màu giả chụp bởi Tàu quỹ đạo Trinh sát Sao Hỏa.

Deimos là một trong hai vệ tinh tự nhiên của Sao Hỏa, vệ tinh còn lại là Phobos.[1] Với kích cỡ chỉ khoảng 16,1 x 11,8 x 10,2 km, đường kính trung bình 12,5 km,[2] Deimos thuộc số những vệ tinh nhỏ nhất trong Hệ Mặt Trời.[1] Cả Phobos và Deimos đều có hình dạng không đều bởi chúng quá nhẹ nên trọng lực không thể biến chúng thành hình cầu.[3] Bề mặt của Deimos lồi lõm với nhiều hố va chạm, tuy nhiên không có các rãnh lún và sống nhô như Phobos.[4] Các hố va chạm trên Deimos hầu hết đường kính dưới 2,5 km và nông hơn, gợi ý nó được bao phủ bởi một lớp regolith dày hơn, có thể đến 100 mét.[3][4] Deimos có hai hố nổi bật là Swift và Voltaire.[3][5]

Quỹ đạo của Deimos là đồng phẳng xích đạo, gần tròn; nó quay một vòng quanh Sao Hỏa hết 30 giờ 18 phút ở khoảng cách 20.068 km tính đến bề mặt hành tinh.[3] Trong cùng thời gian, Deimos quay quanh Sao Hỏa và quanh trục ngắn nhất của nó, do đó nó luôn hướng một mặt về phía Sao Hỏa.[6] Vì chuyển động quỹ đạo của Deimos chậm hơn chuyển động tự quay của Sao Hỏa, khi quan sát trên Sao Hỏa sẽ thấy Deimos mọc ở đằng đông và lặn đằng tây, ngược với Phobos.[5] Deimos là một trong chỉ ba vệ tinh tự nhiên của các hành tinh đất đá trong Hệ Mặt Trời, bên cạnh Phobos và Mặt Trăng của Trái Đất.[7]

Cho đến nay nguồn gốc của Phobos và Deimos vẫn chưa được biết, nhiều nhà khoa học tin chúng là những tiểu hành tinh bị bắt giữ, nhưng cũng có những ý kiến phản biện. Cả hai vệ tinh đều có khối lượng riêng nhỏ, đồng nghĩa chúng không thể cấu tạo hoàn toàn từ đá mà là hỗn hợp đá và băng.[1] Khối lượng riêng của Deimos là khoảng 1,51 g/cm3, gần với tiểu hành tinh loại C (~1,7 g/cm3) hơn loại S (~3 g/cm3). Nếu băng tồn tại bên trong, Deimos khả năng có nguồn gốc từ môi trường lạnh nơi nước có thể ngưng tụ, tiềm năng là Hệ Mặt Trời ngoài. Trái ngược với Sao Hỏa, diện mạo của Deimos rất tối ám chỉ vật chất bề mặt khác, khả năng nó là một tiểu hành tinh carbon bị bắt giữ. Giả thuyết lớn thứ hai cho rằng Deimos hình thành từ sự bồi tụ các mảnh vụn bắn ra từ bồn địa va chạm khổng lồ trên Sao Hỏa, điều này phù hợp với quỹ đạo đều đặn và đồng phẳng xích đạo.[7]

Asaph Hall là người phát hiện ra Deimos vào ngày 11 tháng 8 năm 1877 tại Đài thiên văn Hải quân Mỹ ở Washington, DC.[8]:325 Sáu ngày sau ông phát hiện ra Phobos.[8]:325 Hall đặt tên các vệ tinh của Sao Hỏa theo tên hai người con trai của Ares, vị thần chiến tranh của Hy Lạp.[4] Deimos là từ tiếng Hy Lạp có nghĩa [nỗi] kinh hãi hay hoảng loạn.[1][3][4]

Tham khảo[sửa]

  1. ↑ a b c d Stooke, Phil (ngày 2 tháng 1 năm 2012), "Deimos: Mars' Moon", Science On a Sphere, National Oceanic and Atmospheric Administration, lưu trữ từ tài liệu gốc ngày 29 tháng 9 năm 2024, truy cập ngày 27 tháng 9 năm 2024
  2. ↑ Ernst, Carolyn M.; Daly, R. Terik; Gaskell, Robert W.; Barnouin, Olivier S.; Nair, Hari; Hyatt, Benjamin A.; Al Asad, Manar M.; Hoch, Kielan K. W. (ngày 25 tháng 6 năm 2023), "High-resolution shape models of Phobos and Deimos from stereophotoclinometry", Earth, Planets and Space, Springer Science and Business Media LLC, 75 (1): 103, Bibcode:2023EP&S...75..103E, doi:10.1186/s40623-023-01814-7, ISSN 1880-5981, PMC 10290967, PMID 37378051
  3. ↑ a b c d e "Martian moon: Deimos", Science & Technology, European Space Agency, ngày 1 tháng 9 năm 2019, lưu trữ từ tài liệu gốc ngày 29 tháng 9 năm 2024, truy cập ngày 27 tháng 9 năm 2024
  4. ↑ a b c d "Deimos", science.nasa.gov, National Aeronautics and Space Administration, lưu trữ từ tài liệu gốc ngày 29 tháng 9 năm 2024, truy cập ngày 27 tháng 9 năm 2024
  5. ↑ a b Coles, Kenneth S.; Tanaka, Kenneth L.; Christensen, Philip R. (ngày 22 tháng 8 năm 2019), "Moons: Phobos and Deimos", The Atlas of Mars, Cambridge University Press, tr. 244–246, doi:10.1017/9781139567428.036
  6. ↑ "Deimos", Oxford Reference, Oxford University Press, truy cập ngày 28 tháng 9 năm 2024
  7. ↑ a b Kuramoto, Kiyoshi (ngày 23 tháng 7 năm 2024), "Origin of Phobos and Deimos Awaiting Direct Exploration", Annual Review of Earth and Planetary Sciences, Annual Reviews, 52 (1): 495–519, Bibcode:2024AREPS..52..495K, doi:10.1146/annurev-earth-040522-110615, ISSN 0084-6597
  8. ↑ a b Stooke, Philip J., "Phobos and Deimos", The International Atlas of Mars Exploration, Cambridge University Press, tr. 325–343, doi:10.1017/cbo9781139028301.005
Lấy từ “https://bktt.vn/index.php?title=Deimos_(vệ_tinh)&oldid=24388”