Hayato Ikeda (1899 - 1965)

Hayato Ikeda (1899 - 1965) Tên tiếng Nhật 池田勇人,chính trị gia, nhà ngoại giao, Thủ tướng Nhật Bản từ ngày 19.7.1960 đến ngày 9.11.1964.

Hayato Ikeda tốt nghiệp Trường Ðại học Luật (Ðại học Quốc gia Kyoto) năm 1925, ông vào làm công chức tại Bộ Tài chính, từng giữ chức Trưởng phòng thuế địa phương ở Hakodate (Hokkaido) và Utsunomiya (vùng Kanto). Trong suốt thời gian trước và trong Chiến tranh thế giới thứ Hai, Ikeda chỉ giữ những chức vụ bậc trung như: Trưởng phòng Thuế số 1, Cục Thuế (1942), Cục trưởng Cục Tài vụ Tokyo (1944); Cục trưởng Cục Thuế (1945). Năm 1947, ông giữ chức Thứ trưởng Bộ Tài chính dưới thời Thủ tướng Shigeru Yoshida.

Sự nghiệp chính trị của ông bắt đầu từ năm 1949. Là đại biểu của tỉnh Hiroshima, ông trúng cử trong cuộc tổng tuyển cử Hạ viện ngày 23.1.1949 và tham gia vào nhóm những người sáng lập Đảng Dân chủ Tự do. Được xem là học trò ưu tú của Shigeru Yoshida, Ikeda được bổ nhiệm Bộ trưởng Bộ Tài chính vào ngày 16.2.1949. Năm 1950, ông sang Mỹ tham gia công tác chuẩn bị cho việc hợp tác an ninh Mỹ - Nhật sau khi thời gian chiếm đóng kết thúc. Năm 1951, ông là quan sát viên giám sát việc thành lập Ngân hàng Phát triển Nhật Bản và Ngân hàng Hợp tác Quốc tế Nhật Bản. Hayato Ikeda được bổ nhiệm Bộ trưởng Bộ Công nghiệp và Thương mại Quốc tế vào các năm 1952 và 1959, Bộ trưởng Bộ Tài chính vào tháng 6.1958.

Tháng 7.1960, ông được bầu làm Chủ tịch Đảng Dân chủ Tự do và trở thành Thủ tướng vào thời điểm tình hình trong nước và quan hệ Mỹ - Nhật ở vào giai đoạn khó khăn nhất. Hayato Ikeda đã thực hiện các biện pháp nhằm đưa nước Nhật ra cuộc khủng hoảng chính trị. Ở trong nước, để trấn an dư luận trong cuộc đấu tranh Anpo (diễn ra từ năm 1959 đến 1960, cuộc đấu tranh lớn nhất trong lịch sử Nhật Bản hiện đại) phản đối việc gia hạn Hiệp ước An ninh Mỹ - Nhật, Ikeda đã công bố kế hoạch “Gấp đôi thu nhập”: cam kết tăng gấp đôi quy mô nền kinh tế Nhật Bản chỉ trong vòng 10 năm (vào năm 1970). Chính phủ Ikeda thực hiện gói giảm thuế có mục tiêu, tăng đầu tư của Chính phủ vào mạng lưới an sinh xã hội mở rộng để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Bằng kế hoạch này, Ikeda đã đồng thời giải quyết được cuộc đấu tranh Miike vào năm 1960 giữa các tổ chức công đoàn chống lại Tập đoàn Mitsui trong việc khai thác mỏ than Miike tại Kyushu. Kế hoạch “gấp đôi thu nhập” trở thành chính sách trung tâm của Nội các Ikeda, có ảnh hưởng trọng yếu đối với Nhật Bản, hướng sự quan tâm của toàn bộ đất nước vào vấn đề tăng trưởng kinh tế. Kết quả là tốc độ tăng trưởng kinh tế của Nhật Bản đạt trung bình 7,2% mỗi năm; giữa thập niên 1960, tỉ lệ tăng trưởng GDP của Nhật Bản đạt mức 11% và trung bình trên 10% trong cả thập niên này. Mục tiêu “gấp đôi thu nhập” của Ikeda được hoàn thành chỉ trong vòng dưới 7 năm.

Về đối ngoại, Ikeda củng cố quan hệ với Mỹ: tuyên bố ủng hộ các chính sách của Mỹ trong Chiến tranh Lạnh; gặp gỡ Tổng thống Kennedy tại Washington vào năm 1961 và nhận được hứa hẹn của Mỹ sẽ thắt chặt quan hệ với Nhật Bản như với nước Anh; sắp xếp kế hoạch để Kennedy đến Nhật Bản vào năm 1964. Ikeda còn có vai trò lớn trong việc chuẩn bị cho Nhật Bản đăng cai Thế vận hội Tokyo 1964 (diễn ra từ ngày 10 đến ngày 24.10.1964). Đây được xem là “bữa tiệc ra mắt” thế giới của Nhật Bản sau khi hoàn thành công cuộc tái thiết sau Chiến tranh.

Trong suốt thời gian tham gia hoạt động chính trị, Ikeda đã tạo dựng nên phái lớn nhất trong Đảng Dân chủ Tự do và chiếm lĩnh toàn bộ cánh hữu của đảng này. Dưới sự lãnh đạo và ảnh hưởng của Ikeda, Đảng Dân chủ Tự do đã tạo dựng nên “Hệ thống 1955” - hệ thống chính trị do Đảng này cầm quyền ở Nhật Bản từ năm 1955 đến năm 1993. Với chính sách “khoan dung và nhẫn nại” hoặc “tư thế thấp” và chính trị hòa giải, Ikeda đã làm vững chắc hệ thống 1955: chế ngự các phe phái trong đảng của ông và giảm xung đột với các đảng đối lập nhằm ngăn chặn các cuộc biểu tình đường phố của dân chúng cũng như xung đột trong trong Nghị viện. Đảng Dân chủ Tự do trở thành đảng chính trị “lớn tuổi” ổn định và giành được sự ủng hộ của đa số các phe phái chính trị và các nhóm lợi ích trong chính quyền Nhật Bản.

Ikeda ghi dấu ấn đặc biệt quan trọng trong lĩnh vực kinh tế, là nhân vật quan trọng nhất trong sự tăng trưởng kinh tế nhanh chóng của Nhật Bản. Ông là người đã tạo ra sự đồng thuận quốc gia để tăng trưởng kinh tế và nỗ lực không ngừng để thực hiện mục tiêu đó.

Tài liệu tham khảo

1. Sakaiya Taichi, Đặng Lương Mô (Dịch và chú giải), Mười hai người lập ra nước Nhật, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, 2017.
2. Nick Kapur, Japan at the Crossroads: Conflict and Compromise after Anpo, Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 2018.
3. Duncan McCargo, Contemporary Japan, Palgrave Macmillan, 2013.
4. Takafusa Nakamura, The Postwar Japanese Economy: Its Development and Structure, 1937-1994, University of Tokyo Press, Tokyo, 1995.
5. Akio Watanabe, The Prime Ministers of Postwar Japan, 1945-1995: Their Lives and Times, Lanham, MD: Lexington Books, 2016.