Dây thần kinh là tên thông dụng cho tế bào thần kinh, sợi cơ bản hay các bó sợi truyền thông tin tới và từ cơ, tuyến, cơ quan, tủy sống và não bộ. Cấu tạo của dây thần kinh bản chất là tập hợp các sợi trục của neurons nối giữa trung ương thần kinh - hay các sợi thần kinh, đi tới các cơ quan đi chung với nhau thành một bó. Các sợi thần kinh gồm có 2 loại: hướng tâm và ly tâm. Sợi hướng tâm có tác dụng dẫn truyền kích thích từ ngoại vi về trung ương, trong khi đó, sợi ly tâm có tác dụng truyền tính hiện từ trung ương về ngoại vi. Tương ứng với đó là 3 chức năng cơ bản: dẫn truyền tín hiệu cảm giác, tín hiệu vận động và các đường liên hợp thực hiện chức năng tích hợp.

Các con đường dẫn truyền thần kinh vận động bao gồm: các đường vận động chính (hệ tháp) trực tiếp đi từ vỏ não xuống các nhân vận động ngoại biên, và các đường vận động phụ (ngoại tháp) gián tiếp đi từ vỏ não thông qua các nhân dưới vỏ hoặc tiểu não.

Các con đường dẫn truyền thần kinh cảm giác bao gồm: đường dẫn truyền thần kinh có ý thức gồm 3 chặng: từ ngoại biên tới tủy sống/thân não, từ tủy sống/thân não tới đồi thị, từ đồi thị tới vỏ não và đường dẫn truyền thần kinh cảm giác bao gồm 2 chặng: từ ngoại biên tới tủy sống/thân não, từ tủy sống tới tiểu não. Các dây thần kinh tạo nên hệ thống kết nối nhận các tín hiệu cảm giác từ môi trường và trong cơ thể và truyền tải phản ứng của cơ thể hay chỉ thị hành động tới các cơ bắp vận động, cơ quan và các tuyến. Hệ thần kinh trung ương, bao gồm não và tủy sống, truyền thông tin đến khắp cơ thể thông qua hệ thống dây thần kinh, được gọi là hệ thần kinh ngoại vi. Các dây thần kinh của hệ thần kinh ngoại vi tồn tại thành từng cặp, một phần sang bên phải và phần còn lại sang bên trái của cơ thể. Có mười hai đôi dây thần kinh sọ (cranial nerves) được kết nối trực tiếp với não và điều hòa, kiểm soát các chức năng như nhìn và nghe. Ba mươi mốt đôi thần kinh sống đi ra từ tủy sống, phân nhánh tới tất cả các phần còn lại của cơ thể.

Hệ thống thần kinh ngoại biên còn có thể được chia thành:

1. Hệ thần kinh tự chủ (hay hệ thần kinh thực vật) điều hoà các chức năng có tính mặc định, không tự nguyện như hô hấp, tiêu hoá, nhịp tim;
2. Hệ thần kinh thân điều khiển các chức năng theo tự nguyện, ý thức, như đi lại, cầm lên một cái bút chì, đọc một trang sách.

Các tế bào của hệ thần kinh trung ương không có khả năng tái tạo và không thay thế trực tiếp được khi bị tổn thương.

Tài liệu tham khảo

1. Farley A., Johnstone C., Hendry C., et al., Nervous system: part 1, Nursing Standard (Royal College of Nursing (Great Britain), 28 (31), DOI: 10.7748/ns2014.04. 28.31.46.e7004, 2014, pp. 46 - 51.
2. Farley A., McLafferty E., Johnstone C., et al., Nervous system: part 3. Nursing Standard (Royal College of Nursing (Great Britain), 28 (33), DOI: 10.7748/ns2014.04. 28.33.46.e8187, 2014, pp. 46 - 50.
3. Hendry C., Farley A., McLafferty E., et al., Nervous system: part 2. Nursing Standard (Royal College of Nursing (Great Britain), 28 (32), DOI: 10.7748/ns2014.04. 28.32.45.e7931, 2014, pp. 45 - 49.