Chủ nhiệm Tổng cục là chức vụ đứng đầu tổng cục trong Quân đội nhân dân Việt Nam, chịu trách nhiệm trước cấp trên và đảng ủy cấp mình về lĩnh vực chuyên môn được phân công trong toàn quân.
Trong Quân đội nhân dân Việt Nam có Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị, Chủ nhiệm Tổng cục Hậu cần, Chủ nhiệm Tổng cục Kỹ thuật, Chủ nhiệm Tổng cục Công nghiệp quốc phòng. Căn cứ nghị quyết, chỉ thị, mệnh lệnh của cấp mình, cấp trên, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Chủ nhiệm Tổng cục có nhiệm vụ chỉ đạo, điều hành tổng cục nghiên cứu đề xuất những chủ trương, nhiệm vụ, biện pháp về lĩnh vực chuyên môn được phân công với cấp trên; xây dựng kế hoạch, nội dung, biện pháp tiến hành và chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra các đơn vị trong toàn quân thực hiện, quản lí, xây dựng ngành vững mạnh toàn diện. Chủ nhiệm Tổng cục được quyền ra chỉ lệnh, chỉ thị, quyết định... (theo quy định) cho cơ quan, đơn vị thuộc quyền về lĩnh vực chuyên môn được phân công để thực hiện ý định, quyết định của cấp trên đồng thời phải báo cáo và chịu trách nhiệm trước người chỉ huy cấp trên (Bộ trưởng Bộ Quốc phòng) về mọi vấn đề mà mình đã ra quyết định. Theo Luật sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam sửa đổi, bổ sung năm 2014, có hiệu lực từ ngày 1.7.2015, cấp bậc quân hàm cao nhất đối với Chủ nhiệm Tổng cục là Trung tướng, riêng Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị là Đại tướng. Thẩm quyền quyết định bổ nhiệm với Chủ nhiệm Tổng cục là Thủ tướng chính phủ, riêng Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị là Chủ tịch nước. Là sĩ quan cấp tướng trong Quân đội nhân dân Việt Nam, Chủ nhiệm Tổng cục có nghĩa vụ, trách nhiệm, quyền lợi theo quy định của luật sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam hiện hành.
Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam tiền thân là Cục Chính trị thành lập 9.1945 (Cục trưởng Văn Tiến Dũng). Đến 11.7.1950 phát triển thành Tổng cục Chính trị. Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị là chức vụ đứng đầu tổng cục, chịu trách nhiệm trước Bộ chính trị, Ban Bí thư, Quân ủy Trung ương, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, trực tiếp quản lí điều hành mọi công tác, hoạt động của Tổng cục Chính trị, chỉ đạo cơ quan chính trị cấp dưới và làm tròn chức năng đảm nhiệm công tác đảng, công tác chính trị trong Quân đội nhân dân Việt Nam. Chủ nhiệm Tổng cục qua các thời kỳ: Nguyễn Chí Thanh (1950-1961), Song Hào (1961-1976), Chu Huy Mân (1977-1987), Nguyễn Quyết (1987-1991), Lê Khả Phiêu (1991-1998), Phạm Thanh Ngân (1998-2001), Lê Văn Dũng (2001-2011), Ngô Xuân Lịch (2011-2016), Lương Cường (từ 2016-).
Tổng cục Hậu cần thành lập 11.7.1950 với tên gọi Tổng cục Cung cấp, đến 13.1.1955 đổi tên thành Tổng cục Hậu cần. Chủ nhiệm Tổng cục là người đứng đầu cơ quan hậu cần của Quân đội nhân dân Việt Nam, có chức năng chỉ huy, chỉ đạo, điều hành công tác hậu cần trong toàn quân. Chủ nhiệm Tổng cục qua các thời kì: Trần Đăng Ninh (1950-1955), Trần Hữu Dực (1955-1956), Hoàng Anh (1956-1958), Đặng Kim Giang (1959-1960), Nguyễn Thanh Bình (1960-1961), Trần quý Hai (1961-1963), Trần Sâm (1963-1965), Đinh Đức Thiện (1965-5.1969 và 11.1969-1976), Nguyễn Đôn (6-11.1969), Vũ Xuân Chiêm (1976-1977), Bùi Phùng (1977-1981), Đinh Thiện (1982-1985 và 1986-1988), Nguyễn Chánh (1985-1986), Nguyễn Trọng Xuyên (1988-1993), Nguyễn Phúc Thanh (1993-1997), Nguyễn Văn Đà (1997-2001), Trần Phước (2001-2007), Ngô Huy Hồng (từ 2007-2009), Nguyễn Vĩnh Phú (từ 2009-2014), Dương Văn Rã (2014-2018), Trần Duy Giang (từ 2018-).
Tổng cục kĩ thuật thành lập 10.9.1974. Chủ nhiệm Tổng cục kĩ thuật là người đứng đầu cơ quan kĩ thuật trong Quân đội nhân dân Việt Nam, có chức năng giúp Quân ủy Trung ương, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng chỉ huy, chỉ đạo, điều hành công tác bảo đảm kĩ thuật trong toàn quân. Chủ nhiệm Tổng cục qua các thời kì: Đinh Đức Thiện (1974-1975), Lê Văn Tri (1977-1987), Hoàng Văn Thái (1987-1988), Phan Thu (1988-1989), Đào Đình Luyện (1989-1991), Trương Khánh Châu (1991-1996), Nguyễn Hoa Thịnh (1996-2001), Đỗ Đức Pháp (2001-2005), Trương Quang Khánh (2005-2007), Nguyễn Châu Thanh (2008-2015), Lê Quý Đạm (2015-2020), Trần Minh Đức (từ 2020 - ).
Tổng cục Công nghiệp Quốc phòng thành lập 3.3.1989 với tên gọi Tổng cục Công nghiệp Quốc phòng và Kinh tế, đến 1998 đổi thành Tổng cục Công nghiệp Quốc phòng. Chủ nhiệm Tổng cục là người đứng đầu cơ quan công nghiệp quốc phòng trong Quân đội nhân dân Việt Nam, có chức năng giúp Quân ủy Trung ương, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng chỉ huy, chỉ đạo, điều hành các cơ sở sản xuất công nghiệp quốc phòng trong toàn quân. Chủ nhiệm Tổng cục qua các thời kì: Phan Thu (1989-1997), Trần Đức Việt (1997-2000), Phạm Tuân (2000-2007), Trương Quang Khánh (từ 2007-2011), Nguyễn Đức Lâm (2011-2019), Trần Hồng Minh (từ 2019-9.2021).
Trong quá trình xây dựng, trưởng thành và chiến thắng qua các thời kì cách mạng của Quân đội nhân dân Việt Nam, nhiều Chủ nhiệm Tổng cục đã lập công xuất sắc được Đảng, nhà nước khen thưởng xứng đáng. Một số đã trưởng thành, đảm nhận các cương vị cao của Đảng, Nhà nước, như: Thượng tướng Lê Khả Phiêu (Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị) giữ chức Tổng bí thư Ban chấp hành Trung ương Đảng (12.1997-4.2001), Đại tướng Chu Huy Mân (Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị) giữ chức Phó Chủ tịch Hội đồng nhà nước (1981-1986), Đại tướng Nguyễn Quyết (Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị) giữ chức Phó Chủ tịch Hội đồng Nhà nước (1992)...
Trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay, Chủ nhiệm Tổng cục tiếp tục có vị trí, vai trò quan trọng trong việc xây dựng tổng cục luôn vững mạnh toàn diện, đáp ứng yêu cầu của Đảng, Nhà nước giao cho, trực tiếp góp phần xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại. .
Tài liệu tham khảo[sửa]
- Từ điển bách khoa quân sự Việt Nam, Nxb Quân đội nhân dân Việt Nam, Hà Nội, 2004.
- Từ điển Công tác Đảng, công tác chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam, Nxb Quân đội nhân dân Việt Nam, Hà Nội, 2007.
- Từ điển thuật ngữ quân sự, Nxb Quân đội nhân dân Việt Nam, Hà Nội, 2007.
- Một số trang mạng internet.
