Căn cứ Bộ chỉ huy quân giải phóng miền Nam Việt Nam (cg. Căn cứ Quân ủy Bộ Chỉ huy các Lực lượng Vũ trang Quân giải phóng miền Nam Việt Nam, Rừng Chính phủ, Di tích Tà Thiết) căn cứ địa cách mạng, nơi sống và làm việc của các đồng chí lãnh đạo Bộ chỉ huy Quân giải phóng miền Nam Việt Nam trong thời gian 1973-1975, tại ấp Cần Dực, xã Lộc Thành, huyện Lộc Ninh, tỉnh Bình Phước, thuộc khu vực rừng phòng hộ Tà Thiết.

Sau năm 1975, các công trình của Căn cứ Bộ chỉ huy Quân giải phóng miền Nam Việt Nam (CCBCHQGPMNVN) gần như đã bị hư hỏng hoàn toàn. Từ năm 1995 đến nay, 9 điểm di tích trong căn cứ được trùng tu, khôi phục lại (chủ yếu sử dụng kết cấu bê tông cốt thép giả gỗ), 2 công trình được xây dựng mới là Nhà bia tưởng niệm Cục Chính trị, Phòng Trưng bày bổ sung di tích.

Nhà đồng chí Trần Văn Trà - Tư lệnh: làm theo kiểu nhà sàn do trước đây nằm trong khu vực phum sóc của người Khmer, rộng 85m2.Dưới sàn nhà có hầm âm. Xung quanh có ao cá, sân và vườn trồng cây ăn quả.

Hầm chữ A:xuất xứ từ Triều Tiên, du nhập vào Việt Nam năm 1965, được triển khai xây dựng khá phổ biến trong các khu căn cứ do có tính an toàn cao. Hầm xây dựng gần đường đi lại giữa các khu vực của căn cứ, gồm hai phần chính là Hầm chữ A dài 4,2m, rộng 2,3m, nóc phủ đất và giao thông hào dài 20m, gấp khúc, hướng về khu vực rừng.

Bếp Hoàng Cầm: thuộc loại bếp Đại Táo, rộng gần 110m2. Bếp xây kiểu nửa chìm nửa nổi. Phần diện tích chìm là khu vực bếp nấu, phần diện tích nổi là khu vực nhà ăn. Hầm Giao ban:là nơi tổ chức các buổi họp mang tính bí mật, dài 9,8m, rộng 3,7m, cao 2,1m, nằm dưới lòng đất, cửa hầm có mái che, bên trong đặt ba bộ bàn dài, ba chiếc kệ để vật dụng.

Nhà đồng chí Trần Văn Trà trong khu căn cứ (Ảnh: Tư liệu Bảo tàng Căn cứ Bộ chỉ huy Quân giải phóng miền Nam Việt Nam)

Nhà đồng chí Phạm Hùng - Chính ủy: nằm dưới tán cây kơ-nia cổ thụ, kiểu nhà trệt có hầm âm.

Nhà đồng chí Lê Đức Anh - Phó Tư lệnh, đồng chí Nguyễn Thị Định - Phó Tư lệnh, đồng chí Lê Văn Tưởng - Phó Chính ủy:xây nửa chìm nửa nổi, sâu xuống lòng đất 1m, rộng trên dưới 60m2.

Hội trường: nơi làm việc với các cơ quan có liên quan và tổ chức các buổi họp thông thường; xây kiểu nửa chìm nửa nổi, sâu xuống lòng đất 0,9m, rộng gần 88m2, lối lên xuống được bố trí ở hai đầu hồi. Tất cả các công trình này đều có hầm chữ A riêng, kết nối với hệ thống giao thông hào để thoát hiểm.

Đầu năm 1973, sau khi Hiệp định Paris về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam được ký kết tạo điều kiện thuận lợi những bước phát triển của cách mạng miền Nam, BCHQGPMNVN đã quyết định di chuyển căn cứ từ Bà Chiêm - sóc Con Trăng, thuộc huyện Tà Đạt, Tây Ninh, giáp với biên giới Campuchia về Tà Thiết.

CCBCHQGPMNVN giai đoạn 1973-1975 phía nam giáp với đường liên tỉnh lộ 17 (tức đường ĐT 754) đi Tây Ninh, phía tây giáp với sông Sài Gòn, phía đông giáp với suối Khơlay và phía bắc tiếp giáp với cánh rừng thuộc xã Lộc Thành, gần với tuyến đường vận tải chiến lược 559 - đường Trường Sơn, vừa thuận tiện cho công tác đón nhận hàng hóa chi viện từ miền Bắc vào miền Nam, thuận lợi cho việc đi lại, tổ chức hoạt động, vừa bí mật và có tính bất ngờ đối với quân địch. Căn cứ được chia làm hai khu vực. Vòng trong tập trung dọc hai phía tây và đông suối Khơlay, bao gồm Bộ Tư lệnh, Cục Tham mưu (Văn phòng, Phòng Tác chiến, Phòng Quân báo…), Cục Chính trị, Cơ quan Chủ nhiệm Hậu cần và một số nhà khách được dùng để đón khách từ Trung ương Cục sang làm việc. Vòng ngoài dịch về phía các xã Lộc Thành, Lộc Tấn, gồm một số bộ phận trực thuộc các Cục như: Trường huấn luyện, Bệnh viện, Thông tin… Các cơ quan hậu cần, kho hậu cần thuộc Cục hậu cần được bố trí tại nhiều địa điểm khác nhau của các xã Lộc Quang, Lộc Hòa, Lộc Hiệp, Lộc Tấn.

CCBCHQGPMNVN là nơi đã ghi dấu nhiều sự kiện lịch sử quan trọng, có ý nghĩa quyết định đến thắng lợi của công cuộc đấu tranh giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước trong những ngày tháng cuối cùng của cuộc kháng chiến, “là cơ quan tiền phương của Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng”, có nhiệm vụ theo dõi, nghiên cứu tình hình chiến sự ở miền Nam, tham mưu kịp thời cho QUTƯ đề ra những quyết sách mang tầm chiến lược đối với sự nghiệp cách mạng miền Nam, đồng thời, trực tiếp lãnh đạo các lực lượng vũ trang giải phóng miền Nam. Ngoài Đại tướng Lê Đức Anh, Đại tướng Phạm Văn Trà, Trung tướng Lê Văn Tưởng, Thiếu tướng Nguyễn Thị Định, CCBCHQGPMNVN còn gắn với tên tuổi của các đồng chí Phạm Hùng, Đại tướng Hoàng Văn Thái, Thượng tướng Nguyễn Minh Châu. Ngày 08.4.1975, tại Căn cứ, đồng chí Lê Đức Thọ thay mặt Bộ Chính trị phổ biến Nghị quyết về thành lập Bộ chỉ huy Chiến dịch giải phóng Sài Gòn - Gia Định (Chiến dịch Hồ Chí Minh). Đại tướng Văn Tiến Dũng - Tư lệnh chiến dịch Hồ Chí Minh cũng đã từng đến làm việc tại đây vào tháng 4.1975. Hiện mỗi năm di tích CCBCHQGPMNVN đón hàng chục ngàn lượt khách tham quan trong và ngoài nước, là điểm đến của nhiều cựu chiến binh, là nơi thường xuyên tổ chức nhiều hoạt động tuyên truyền nhằm ôn lại truyền thống đấu tranh cách mạng của các thế hệ đi trước, là địa chỉ đỏ của tỉnh Bình Phước về giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ.

CCBCHQGPMNVN được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt năm 2015, thuộc loại hình di tích lịch sử, đặt dưới sự quản lý của Ban quản lý Khu di tích Tà Thiết, trực thuộc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bình Phước.

Tài liệu tham khảo

1. Sở VHTT Sông Bé, Căn cứ của Quân ủy và Bộ Chỉ huy Miền trong chiến tranh chống Mỹ (1954 - 1975), Nxb. Quân đội Nhân dân, Hà Nội, 1996.
2. Đại tướng Hoàng Văn Thái, Những năm tháng quyết định, Nxb. Quân đội Nhân dân, Hà Nội, 2001.
3. Hồ Sĩ Thành, Trần Thị Nhung, Bộ Tư lệnh Miền, Nxb. Trẻ, TP. Hồ Chí Minh, 2005.
4. Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Bình Phước, Bộ Tư lệnh Quân khu 7, Tỉnh ủy và UBND tỉnh Bình Phước, Căn cứ Bộ Chỉ huy Quân giải phóng miền Nam Việt Nam tại Tà Thiết 1972 -1975 (Kỷ yếu hội thảo khoa học), Bình Phước, 2015.
5. Ban quản lý di tích Tà Thiết, Hồ sơ xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt Căn cứ Bộ Chỉ huy Quân giải phóng miền Nam Việt Nam (Hồ sơ lưu tại Cục Di sản văn hóa), Bình Phước, 2015