Thoái hoá khớp một bệnh đặc trưng bởi sự thoái hóa, bào mòn, nứt vỡ của sụn khớp.

Dịch tễ học

Theo Hiệp hội Thấp khớp học Hoa Kỳ, Thoái hóa khớp ảnh hưởng đến mọi người ở mọi lứa tuổi, nhưng phổ biến hơn ở những người lớn tuổi, với 70% người trên 70 tuổi có bằng chứng trên phim chụp X-quang. Trong số này, chỉ một nửa đã từng biểu hiện các triệu chứng. Trước 45 tuổi, nam giới bị thoái hóa khớp nhiều hơn nữ; sau 45 tuổi, bệnh này phổ biến hơn ở phụ nữ, đặc biệt ảnh hưởng đến các ngón tay và khớp gối của họ. Tình trạng này cũng có nhiều khả năng xảy ra ở những người thừa cân và những người làm công việc nặng nhọc với các khớp cụ thể. Các nghiên cứu chỉ ra một số khác biệt về dân tộc và địa lý về tỷ lệ hiện mắc. Phụ nữ Mỹ gốc Phi dễ bị thoái hóa khớp gối hơn phụ nữ Da trắng, nhưng không phải đối với khớp hông. Viêm khớp háng xảy ra thường xuyên hơn ở người da trắng châu Âu, ở người da đen Jamaica, người da đen châu Phi hoặc Nam Phi, người Trung Quốc hoặc người da đỏ châu Á.

Mô tả

Thoái hóa khớp là một trong những loại bệnh khớp lâu đời nhất và phổ biến nhất, chủ yếu ảnh hưởng đến sụn, phần trơn bóng của khớp bọc đệm các đầu xương. Không giống như một số loại viêm khớp khác, thoái hóa khớp chỉ ảnh hưởng đến các khớp chứ không ảnh hưởng đến các cơ quan xung quanh. Với sự phá hủy của sụn, xương cọ xát vào nhau, gây đau và giảm khả năng di chuyển. Theo thời gian, khớp bị ảnh hưởng có thể bị biến dạng. Ngoài ra, các gai xương có thể mọc ở các cạnh của khớp. Xương hoặc sụn có thể bị gãy và di chuyển vào bên trong ổ khớp, gây đau và tổn thương nhiều hơn.

Thoái hóa khớp có thể xảy ra ở bất kỳ khớp nào, nhưng chủ yếu ảnh hưởng đến bàn tay, gối, khớp háng hoặc cột sống.

Các yếu tố nguy cơ

Tuổi tác làm tăng nguy cơ mắc bệnh thoái hóa khớp, thường xảy ra ở người lớn tuổi. Phụ nữ cũng có nhiều khả năng bị thoái hóa khớp. Những người được sinh ra với các khớp xương kém hoặc sụn bị khiếm khuyết cũng có nguy cơ cao hơn. Béo phì là một yếu tố khác, khi trọng lượng cơ thể nhiều hơn sẽ gây thêm áp lực lên các khớp chịu lực. Các bệnh như bệnh gút, viêm khớp dạng thấp, bệnh Paget của xương hoặc viêm khớp nhiễm trùng cũng có thể làm tăng nguy cơ phát triển thoái hóa khớp.

Những người bị chấn thương khớp do chơi thể thao, hoạt động liên quan đến công việc hoặc tai nạn cũng có thể tăng nguy cơ. Những người có diện khớp không khớp với nhau có thể bị tổn thương theo thời gian, dễ bị thoái hóa khớp. Một nghiên cứu báo cáo rằng đi giày có gót 2,5 in (6,3 cm) hoặc cao hơn cũng có thể là một yếu tố góp phần gây ra bệnh. Giày cao gót buộc phụ nữ phải thay đổi cách giữ thăng bằng bình thường, gây ra thay đổi xung lực lên các khu vực giữa đầu gối và xương đùi cũng như mặt trong của khớp gối.

Nguyên nhân

Nguyên nhân của rối loạn sinh học hiện vẫn chưa được biết. Mặc dù bệnh thoái hóa khớp nói chung phổ biến hơn ở người lớn tuổi, nhưng nó dường như không phải do bản thân lão hóa gây ra, vì cấu trúc sụn của người bệnh thoái hóa khớp đã được chứng minh là khác biệt về mặt hóa học so với sụn ở người già.

Di truyền đóng một vai trò trong sự phát triển của bệnh thoái hóa khớp, đặc biệt là ở bàn tay và khớp háng. Một nghiên cứu cho thấy rằng di truyền có thể liên quan đến 30% ở bàn tay và 65% ở khớp gối bị thoái hóa khớp. Một nghiên cứu khác cho thấy mối tương quan của bệnh thoái hóa khớp giữa cha mẹ và con cái và giữa anh chị em cao hơn so với giữa vợ chồng. Nghiên cứu khác đã chỉ ra rằng một bất thường di truyền có thể thúc đẩy sự phá vỡ cấu trúc bảo vệ của sụn.

Các gen collagen bất thường đã được xác định trong một số gia đình có người bị thoái hóa khớp. Một nghiên cứu gần đây cho thấy rằng gen collagen loại IX COL9A 1 (6q12 — q13) có thể là vị trí nhạy cảm cho thoái hóa khớp háng ở phụ nữ. Một nghiên cứu khác đã gợi ý rằng các đột biến trong gen COL2A1 có thể liên quan đến thoái hóa khớp.

Triệu chứng

Mặc dù nhiều người trên 70 tuổi cho thấy bằng chứng về bệnh thoái hóa khớp trên phim chụp X-quang, nhưng chỉ 50% bị bệnh. Các triệu chứng từ rất nhẹ đến rất nặng, ảnh hưởng đến bàn tay và các khớp chịu lực như đầu gối, hông, bàn chân và cột sống thắt lưng. Cơn đau của bệnh thoái hóa thường bắt đầu từ từ và tiến triển chậm trong nhiều năm.

Thoái hóa khớp thường được xác định bằng những cơn đau nhức ở một hoặc nhiều khớp, cứng khớp và mất khả năng vận động. Bệnh có thể gây khó khăn đáng kể khi đi lại và leo cầu thang. Viêm có thể có hoặc không. Vận động khớp thường làm trầm trọng thêm cơn đau ở khớp. Đau nhức xương khớp thường khó chịu hơn vào ban đêm hơn buổi sáng và thời tiết ẩm ướt hơn là thời tiết hanh khô. Khoảng thời gian không hoạt động, chẳng hạn như ngủ hoặc ngồi, có thể dẫn đến cứng khớp, có thể được xoa dịu bằng cách kéo căng và tập thể dục. Đau nhức xương khớp có xu hướng giảm dần trong vòng một năm kể từ khi xuất hiện.

Các cục xương ở khớp cuối của ngón tay, được gọi là nút Herberden và trên khớp giữa của ngón tay, được gọi là nút Bouchard, cũng có thể phát triển.

Chẩn đoán

Khám lâm sàng

Chẩn đoán thoái hóa khớp được thực hiện dựa trên khám sức khỏe và hỏi bệnh sử các triệu chứng.

Có thể phân biệt thoái hóa khớp với các bệnh khớp khác bằng cách xem xét một số yếu tố với nhau:

• Thoái hóa khớp thường xảy ra ở những người lớn tuổi.

• Nó thường chỉ nằm ở một hoặc một vài khớp.

• Các khớp ít bị viêm hơn so với các bệnh khớp khác.

• Tiến triển của cơn đau thường diễn biến từ từ.

Một số bệnh có thể bị nhầm lẫn với thoái hóa khớp là viêm khớp dạng thấp, chứng vôi hóa sụn khớp, và bệnh khớp Charcot.

Cận lâm sàng

X quang được sử dụng để xác nhận chẩn đoán. Ở những người trên 60 tuổi, bệnh thường có thể quan sát được trên phim chụp x quang. Dấu hiệu giảm độ dầy sụn, dầy xương dưới sụn, hoặc rõ ràng hơn là hiện tượng mọc gai xương. Đôi khi thây có nang trong đầu khớp xương cũng có thể phát hiện được bằng X quang.

Các xét nghiệm bổ sung có thể được thực hiện nếu nghi ngờ các điều kiện khác hoặc nếu chẩn đoán không chắc chắn. Xét nghiệm máu có thể loại bỏ viêm khớp dạng thấp hoặc các dạng viêm khớp khác. Phân tích dịch khớp cũng có thể được thực hiện để phát hiện các tinh thể có thể có trong khớp và tìm kiếm các dấu hiệu nhiễm trùng khớp. MRI (chụp cộng hưởng từ) cũng có thể được sử dụng để đánh giá tổn thương khớp.

Điều trị

Không có cách nào để ngăn ngừa thoái hóa khớp hoặc làm chậm sự tiến triển của nó. Một số thay đổi lối sống có thể làm giảm các triệu chứng. Điều trị thường tập trung vào việc giảm đau và cải thiện vận động của khớp. Các biện pháp phòng ngừa và điều trị có thể bao gồm:

Các bài tập để duy trì sự linh hoạt của khớp và cải thiện sức mạnh cơ bắp. Bằng cách tăng cường các cơ hỗ trợ, gân và dây chằng, tập thể dục chịu trọng lượng thường xuyên giúp bảo vệ khớp, thậm chí có thể kích thích sự phát triển của sụn.

Bảo vệ khớp, ngăn ngừa gánh nặng lên khớp đau.

Liệu pháp nhiệt / lạnh để giảm đau tạm thời.

Kiểm soát trọng lượng, ngăn ngừa quá tải lên khớp chịu lực. Một nghiên cứu báo cáo rằng giảm cân dường như làm giảm nguy cơ mắc bệnh thoái hóa khớp gối ở phụ nữ, và trong một nghiên cứu khác, những phụ nữ giảm 11 pound trở lên sẽ giảm một nửa nguy cơ phát triển thoái hóa khớp.

Có thể cần phẫu thuật để giảm đau mãn tính ở các khớp bị tổn thương. Thoái hóa khớp là chỉ định phổ biến nhất để thay toàn bộ khớp háng và khớp gối.

Thuốc

Có nhiều loại thuốc kiểm soát cơn đau, bao gồm cả corticoid và NSAIDs (thuốc chống viêm không steroid). Đối với các khớp bị viêm không đáp ứng với NSAIDs, có thể sử dụng gluco-corticoid dạng tiêm.

Giải pháp thay thế

Các thử nghiệm lâm sàng để điều trị bệnh thoái hóa khớp hiện đang được Viện sức khỏe Quốc gia (NIH) và các cơ quan khác tài trợ. Năm 2014, NIH đã báo cáo 233 nghiên cứu liên tiếp. Một số ví dụ bao gồm:

• Một nghiên cứu thí điểm về vật lý trị liệu nhóm cho bệnh thoái hóa khớp gối. (NCT00642772)

• Đánh giá liệu việc cấy thêm các hạt vàng vào năm huyệt đạo xung quanh khớp gối có cải thiện tình trạng đau, cứng và chức năng ở bệnh nhân thoái hóa khớp gối hay không. (NCT00487370)

• Đánh giá một số bài tập được thiết kế để cải thiện sự ổn định của đầu gối, giảm đau và cải thiện chức năng thể chất ở những người bị thoái hóa khớp gối. (NCT00078624)

Glucosamine và chondroitin sulfate là những chất bổ sung dinh dưỡng phổ biến có thể làm giảm các triệu chứng của thoái hóa khớp. Theo một số báo cáo, liều lượng hàng ngày 750-1.500 m glucosamine và chondroitin sulfate có thể làm giảm đau khớp, cứng khớp và sưng tấy, tuy nhiên, những loại thuốc này không được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ chấp thuận là phương pháp điều trị hiệu quả bệnh thoái hóa khớp. Người bị thoái hóa khớp nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng thực phẩm chức năng để điều trị các triệu chứng.

Tiên lượng

Thoái hóa khớp không nguy hiểm đến tính mạng, nhưng chất lượng cuộc sống có thể giảm sút đáng kể do những cơn đau và mất khả năng vận động mà nó gây ra. Thoái hóa khớp nặng có thể khiến bệnh nhân từ bỏ các hoạt động, thậm chí đi bộ, trừ khi tình trạng được thuyên giảm bằng thuốc hoặc điều chỉnh bằng phẫu thuật.

Không có cách chữa khỏi bệnh thoái hóa khớp, và không có phương pháp điều trị nào làm thay đổi sự tiến triển của nó một cách chắc chắn.

Phòng ngừa

Các biện pháp phòng ngừa bao gồm duy trì trọng lượng cơ thể lý tưởng, tập thể dục, đứng thẳng, tránh tư thế bất lợi lặp đi lặp lại trên khớp, sử dụng các khớp và cơ ở tư thế phù hợp nhất để nâng hoặc di chuyển các vật lớn, và tránh các chấn thương cho khớp do sụn khớp bị mài mòn ở các khớp bị tổn thương trước đó. Người ta cũng đã báo cáo rằng sự thiếu hụt vitamin D ở người lớn tuổi có thể làm trầm trọng thêm tình trạng của họ, vì vậy những người bị thoái hóa khớp nên cố gắng đạt được mức khuyến nghị 400 IU mỗi ngày. Để bảo vệ xương, người lớn cũng nên dùng ít nhất 1.000 mg canxi mỗi ngày.

Tài liệu tham khảo

1. Adams, Casey. Arthritis— The Botanical Solution. Nature’s Answer to Rheumatoid Ai tltritis, Osteoarthritis, Gout and Other Forms of Arthritis. Wilmington, DE: Sacred Earth Publishing, 2009.
2. Arden, Nigel K., et a1. Osteoarthritis . Oxford, UK: Oxford University Press, 2008.
3. Foltz—Gray, Dorothy. The Arthritis Foundation’s Guide to Good Living with Osteoarthritis , 2nd edition. Atlanta, GA: Arthritis Foundation, 2006.
4. Philadelphia, PA: Mosby (Elsevier), 2007.
5. Argenson, J. N., et al. “The new arthritic patient and arthroplasty treatment options.” Journal of Bone cmd Joint Stirgerv 91, suppl. 7 (August 2009): 43-48.
6. Blackham, J., et al. “Does regular exercise reduce the pain and stiffness of osteoarthritis?” Journal of Fan1ili.’ Pi cictice 57, no. 7 (July 2008): 476—477.
7. De Ceuninck, F. “The application of proteomics to articular cartilage: a new hope for the treatment of osteoarthri- tis.” Joint Bone Syiile 75, no. 4 (July 2008): 376-378.
8. Bộ y tế. Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị các bệnh cơ xương khớp, Hà Nội, 2014.