Khí tượng nông nghiệp là nghiên cứu những điều kiện khí tượng, khí hậu, thuỷ văn trong mối quan hệ tác động của chúng với các đối tượng và quá trình sản xuất nông nghiệp

Khí tượng nông nghiệp là khoa học liên nghành, ứng dụng các thông tin Khí tượng, Thủy văn, Thổ nhưỡng và Sinh học vào tư vấn cho các nhà quản lý chỉ đạo sản xuất nông nghiệp và người nông dân, (bao gồm trồng trọt, chăn nuôi sâu bệnh và rừng,..) trong mối quan hệ tương tác giữa Môi trường và Nông nghiệp.

Những yếu tố khí tượng tùy mức độ ảnh hưởng nhiều hay ít đến sinh trưởng, phát triển và năng suất cây trồng, trạng thái và sản phẩm chăn nuôi được nghiên cứu trong khí tượng nông nghiệp. Nghĩa là phân tích những ảnh hưởng của chúng đến thực vật và động vật trong mối quan hệ qua lại giữa nông nghiệp và chế độ nhiệt, nước của đất.

Các yếu tố khí tượng có tác động trực tiếp đến trạng thái và năng suất cây trồng gọi là các nhân tố khí tượng nông nghiệp. Tổng hợp các nhân tố khí tượng nông nghiệp của mội nơi ở một thời đoạn nào đó gọi là điều kiện khí tượng nông nghiệp của các đối tượng nông nghiệp ở nơi đó.

Những điều kiện khí hậu nông nghiệp của một vùng là đặc trưng nhiều năm của các điều kiện khí tượng nông nghiệp của vùng đó.

Mục tiêu chủ yếu của khí tượng nông nghiệp là làm sáng tỏ những tác động của các yếu tố môi trường đến nông nghiệp và hỗ trợ/ tư vấn cho người nông dân biết ứng dụng những thông tin khí tượng nông nghiệp thông qua dịch vụ khí tượng nông nghiệp. Đông thời khí tượng nông nghiệp giúp các nhà sản xuất nông, lâm nghiệp và chăn nuôi khai thác hợp lý những điều kiện khí hậu, thời tiết thuận lợi đồng thời phòng tránh những tác hại của thiên tai, địch họa để thu được năng suất, sản lượng mùa màng cao với vốn đầu tư ít.

Nhiệm vụ của khí tượng nông nghiệp: Nhiệm vụ cơ bản của khí tượng nông nghiệp là căn cứ vào yêu cầu của các đối tượng sản xuất nông nghiệp đối với từng yếu tố khí hậu và thời tiết để phân bố cây trồng vật nuôi hợp lý. Khí hậu, thời tiết không những là các nhân tố tạo nên hoàn cảnh cư trú mà còn là điều kiện sống còn và phát dục của các đối tượng nông nghiệp.

Khí tượng nông nghiệp nghiên cứu quy luật hình thành điều kiện khí tượng nông nghiệp đối với sự sinh trưởng, phát triển và hình thành năng suất, chất lượng cây trồng và gia súc. Trong công tác nghiên cứu cần tập trung xác định các chỉ tiêu khí tượng nông nghiệp, làm sao để các chỉ tiêu này phản ánh được mối quan hệ định lượng giữa yêu cầu của cây trồng đối với các yếu tố khí tượng.

Nhờ có các chỉ tiêu khí tượng nông nghiệp mà số liệu khí tượng, khí hậu được sử dụng có hiệu quả trong việc đánh giá điều kiện khí tượng nông nghiệp, dự báo khí tượng nông nghiệp, xây dựng sổ tra cứu khí tượng nông nghiệp và phân vùng khí hậu nông nghiệp,phục vụ quy hoạch sản xuất nông nghiệp,...

Vào cuối thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX, A.I.Voejkov cùng với P.I. Brounov sáng lập mạng lưới Khí tượng Nông nghiệp đầu tiên ở nước Nga. D. Acci ở Italia và V. E .Liviingstơn (Mỹ) đã có nhiều công trình nghiên cứu đánh giá tiềm năng khí hậu, đất, nước và trồng trọt. Đầu thế kỷ XX nhà bác học Italia - Acci đã mô hình hoá mối quan hệ phức tạp giữa điều kiện khí tượng và sinh vật. Mô hình được ứng dụng có hiệu quả trong dự báo khí tượng nông nghiệp, xác định vùng sinh thái cho các loại cây trồng.

Năm 1913 tại Rom Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) đã thành lập Ban khí tượng nông nghiệp (đây là 1 trong 8 Ban Kỹ thuật của WMO). Đến năm 1953 Hội nghị Ban khí tượng nông nghiệp (CAgM) thế giới được tổ chức đầu tiên tại Paris Pháp để bầu Chủ tịch, Phó chủ tịch và các Nhóm công tác, (Hội nghị được tổ chức 4 năm 1 lần) Đến nay CAgM đã tổ chức kỳ họp lần thứ 17 tại Hàn quốc năm 2018, thành phần gồm các chuyên gia đại diện khí tượng nông nghiệp của các nước Thành viên của WMO trên toàn thế giới, để bầu Chủ tịch, Phó chủ tịch, các trưởng nhóm công tác, đặc biệt là tổng kết hoạt động nhiệm kỳ trước và thông qua cương lĩnh khí tượng nông nghiệp cho nhiệm kỳ 2018- 2022.

Thấy rõ được vai trò của khí tượng đối với sản xuất nông nghiệp, năm 1960 Nha Khí tượng (nay là Tổng cục Khí tượng Thủy văn Bộ Tài nguyên và Môi trường) đã thành lập Phòng Khí tượng nông nghiệp trực thuộc Nha . Trong quá trinh hình thành và phát triển các nhà lãnh đạo khí tượng thủy văn và các cán bộ nhân viên Phòng khí tượng nông nghiệp trước kia (Trung tâm Nghiên cứu khí tượng nông nghiệp Viện Khí tượng Thủy văn và BĐKH ngày nay) đã cùng các bộ phận khí tượng nông nghiệp ở Cục mạng lưới khí tượng thủy văn và Môi Trường, Trung tâm tư liệu khí tượng thủy văn, các Đài khí tượng thủy văn, các Trạm khí tượng nông nghiệp trong cả nước đều lấy sản xuất nông nghiệp làm kim chỉ nam trong công tác nghiên cứu, quan trắc, điều tra, khảo sát và phục vụ khí tượng nông nghiệp.

Sau những năm (1995) dưới sự chỉ đạo của Trung tâm Nghiên cứu khí tượng nông nghiệp, được sự giúp đỡ của WMO, và các tổ chưc quôc tế khác các hoạt động nghiên cưu khí tượng nông nghiệp đã có nhiều kết quả như: Điều kiện khí tượng nông nghiệp đối với một số cây trồng chính (lúa, ngô, khoai tây, đậu tương, lạc, bông, cao su, cà phê, chè, cỏ chăn nuôi, sâu bệnh,..). Một số đề tài dự án lớn được thực hiện như nâng cao năng lực khí tượng nông nghiệp, đánh giá và khai thác tài nguyên khí hậu nông nghiệp Việt Nam không những đáp ứng nhu cầu của sản xuất nông nghiệp khi đó mà còn đáp ứng cho sản xuất nông nghiệp xanh, thích nghi với BĐKH, trong thời kỳ công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước hiện nay.

Tài liệu tham khảo

• Viện KTTV và BĐKH, 40 năm hoạt động khí tượng nông nghiệp Việt Nam, KTTV, 2000;

• Chirkov. JU.I, Khí tượng nông nghiệp học, Nxb. Leningrat, 1979;

• WMO, Commision for Agricultural Meteorology (CAgM) the first Fifty years, WMO-No 999, 2006.

• Lecture on Agricultural Meteorology in India, 2009;

• WMO, Guide to Agricultural Meteorological practices, No 134, 1981 and 2010 edition, Updated in 2012.