Roosevelt Theodore (1858 - 1919) là Tổng thống thứ 26 của nước Mỹ tại nhiệm kỳ từ năm 1901 đến năm 1909, là chính khách, chính trị gia, nhà sử học, nhà bảo tồn học và là người theo chủ nghĩa tự nhiên.
Sinh ngày 27.10.1858, trong một gia đình giàu có, tại thành phố New York, tiểu bang New York, nước Mỹ. Thuở nhỏ, Roosevelt là đứa trẻ đau yếu, cơ thể suy nhược vì mắc bệnh hen suyễn. Tuy nhiên, nhờ có nghị lực, lối sống lành mạnh và chăm luyện tập thể lực, Roosevelt đã dần dần thoát khỏi căn bệnh hen này và trở thành một cậu thanh thiếu niên khỏe mạnh, giầu nghị lực, sống lạc quan. Từ khi còn nhỏ, Roosevelt được giáo dục chu đáo tại gia và có thiên hướng về chủ nghĩa tự nhiên. Ghi danh vào Đại học Havard và cũng tốt nghiệp Trường Luật Columbia. Ông bắt đầu có tiếng tăm từ khi còn là một sinh viên ngành lịch sử khi cho xuất bản cuốn sách vào năm 1882 với nhan đề The Naval Wa of 1812.
Roosevelt bước vào con đường hoạt động chính trị khi mới 23 tuổi và trở thành người đứng đầu một nhánh chính sách cải cách trong Đảng Cộng hòa ở Quốc hội bang New York. Nhưng hoạt động chính trị bị dứt đoạn trong thời gian đến một trang trại chăn nuôi ở Dakota sinh sống, bởi vì quá đau buồn khi mẹ và vợ ông lần lượt qua đời trong cùng một ngày của năm 1884. Năm 1898, quay trở lại chính trường, ông chỉ huy trung đoàn kỵ binh tình nguyện Mỹ (Rough Riders) trong những năm chiến tranh Mỹ - Tây Ban Nha với quân hàm Đại tá. Năm 1898, trở thành Thống đốc bang New York. Cuộc bầu cử tổng thống năm 1900, ông đã được ứng cử viên Tổng thống McKinley chọn làm cặp song hành trong cuộc đua vào Nhà Trắng. Trong cuộc vận động bầu cử, cặp đôi này đã tập trung vào các vấn đề cốt lõi là hòa bình, thịnh vượng, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và đã chiếm được cảm tình của đông đảo cử tri.
Tháng 3. 1901, Roosevelt nhậm chức Phó Tổng thống và sáu tháng sau đó trở thành Tổng thống khi Tổng thống đương nhiệm William McKinley bị ám sát. Lên làm Tổng thống ở độ tuổi 42, Roosevelt là vị tổng thống trẻ tuối nhất trong lịch sử nước Mỹ và cũng là người có quan điểm tiến bộ khi ở cương vị này. Ông đã từng nói rằng, “khi quyết định, điều tốt nhất ta có thể làm là điều hợp lý nhất, các quyết định sau điều hợp lý nhất đều sai, và điều tệ nhất là chẳng làm gì cả”. Ông đưa ra chính sách đối nội với tên gọi Square Deal với mong muốn mang lại sự công bằng cho người dân có thu nhập trung bình, thủ tiêu sự độc quyền trong thương mại, giải quyết ổn thỏa những vấn đề của công nhân ngành than, chỉnh đốn ngành công nghiệp đường sắt và việc cung cấp thực phẩm sạch và thuốc chữa bệnh cho người dân. Đặc biệt, Roosevelt rất quan tâm đến việc bảo tồn thiên nhiên, bảo tồn các tài nguyên thiên nhiên của đất nước thông qua việc ban hành nhiều chính sách về lĩnh vực này. Với chính sách này, ông đã cho thành lập thêm các khu rừng, vườn cây quốc gia.
Về đối ngoại, Roosevelt tiến hành hợp tác phát triển ở vùng Trung Mỹ mà tâm điểm là xây dựng kênh đào Panama. Với sự giúp đỡ của ông, Panama đã giành được độc lập từ Colombia. Sau khi trở thành tổng thống trong nhiệm kỳ 2 (1904 -1908), ông là người đứng ra tổ chức đàm phán và giúp Nga và Nhật đi đến kết thúc cuộc chiến tranh giữa hai nước (1904 – 1905), góp phần mang lại hòa bình cho khu vực.
Trong nhiệm kỳ 2, về đối nội, Roosevelt tiếp tục ban hành các chính sách tiến bộ, chính sách của ông không quá tập trung vào vấn đề thu thuế hay tiền tệ. Người bạn của ông – William Howard Taft – được ông ủng trong cuộc bầu cử tổng thống năm 1908. Không lâu sau khi Taft ở cương vị tổng thống, Roosevelt bắt đầu thất vọng về người bạn này, bởi các chính sách bảo thủ của vị tổng thống mới. Đây là lý do Roosevelt cố gắng giành được đề cử của Đảng Cộng hòa trong cuộc bầu cử tổng thống năm 1912 với mong muốn thay đổi chính sách của Taft, nhưng ông đã không được toại nguyện. Sau thất bại này, ông rời bỏ Đảng Cộng hòa và quyết định thành lập đảng riêng – Đảng Tiến bộ - với khẩu hiệu sẽ tiến hành cải cách ở tầm vĩ mô. Ông đã ra tranh cử tổng thống năm 1912 với tư cách là ứng cử viên của Đảng Tiến bộ, nhưng không thành công. Sau khi rút khỏi chính trường, Roosevelt lấy du lịch và săn bắn làm thú vui. Ông chu du qua nhiều nước ở châu Phi và bắt đầu khám phá khoa học ở lưu vực sông Amazon. Trong cuộc du ngoạn khám phá ở Mỹ Latin, ông đã phát hiện ra một dòng sông ở Brazil, mà bây giờ dòng sông ấy được mang tên ông – Roosevelt River.
Trong thời gian Chiến tranh thế giới thứ nhất, ông chỉ trích Tổng thống Woodrow Wilson vì thi hành “chủ nghĩa biệt lập”, không đưa Mỹ tham gia cuộc chiến trực tiếp với Đức, và ông đề nghị tổ chức một đoàn quân tình nguyện sang tham chiến ở Pháp, nhưng bị từ chối. Vào thời điểm này, Roosevelt cũng đã suy nghĩ có thể ra tranh cử tổng thống năm 1920, tuy nhiên sức khỏe đã không cho phép suy nghĩ của ông trở thành hiện thực. Ông mất ngày 06.01.1919, ở New York, hưởng thọ 60 tuổi. Roosevelt đã có công góp phần dàn xếp hòa bình trong cuộc chiến tranh Nga – Nhật (1905), do đó ông đã được nhận Giải Nobel Hòa bình năm 1906, ông là người Mỹ đầu tiên được nhận giải thưởng này.
Tài liệu tham khảo[sửa]
- Trần Mạnh Thường, 1000 nhân vật nổi tiếng thế giới, Nxb. Văn hóa - thông tin, 2010.
- Cooper, John Milton, The Warrior and the Priest: Woodrow Wilson and Theodore Roosevelt (Chiến binh và Linh mục: Woodrow Wilson và Theodore Roosevelt), 1983, a dual scholarly blography.
- Brands, H.W.ed, The Selected Letters of Theodore Roosevelt (Những Bức thư Chọn lọc của Theodore Roosevelt), 2001.
