Mestizo một thuật ngữ chỉ những người lai, có nguồn gốc hỗn hợp từ cha hoặc mẹ là người da đỏ và người Tây Ban Nha, ra đời trong thời kỳ thuộc địa tại các thuộc địa Mỹ Latinh của Tây Ban Nha.
Những thế hệ Mestizo đầu tiên ở Mỹ Latinh là con ngoài giá thú của binh lính Tây Ban Nha hoặc những người Tây Ban Nha di cư sang thuộc địa với phụ nữ bản địa. Chính vì vậy, ban đầu, nhiều Mestizo không được công nhận, không có thân phận hợp pháp. Từ thực tế này, trong suốt thời kỳ thuộc địa, thuật ngữ Mestizo còn được dùng với nghĩa là “bất hợp pháp".
Trải qua quá trình thống trị hàng trăm năm của thực dân Tây Ban Nha ở Mỹ Latinh, số lượng Mestizo ngày càng tăng, trở thành lực lượng chiếm đa số trong xã hội. Và chính quyền thuộc địa sử dụng để phân loại theo mục tiêu xã hội và kinh tế nhiều hơn nguồn gốc chủng tộc của nó trong trật tự xã hội thuộc địa. Tầng lớp cao nhất trong xã hội thuộc địa là người Tây Ban Nha, thứ hai là người criollo (có tổ tiên là người Tây Ban Nha, nhưng sinh trưởng ở thuộc địa), thứ ba là Mestizo, thứ tư là mulatto (tổ tiên là Người Tây Ban Nha và người da đen), thứ năm là người bản địa, cuối cùng là nô lệ da đen. Như vậy, trong thứ bậc trật tự xã hội ở Mỹ Latinh thời thuộc địa, Mestizo thuộc lớp giữa. Giống như người Tây Ban Nha và người criollo, Mestizo không phải thực hiện các nghĩa vụ cống nạp, lao dịch như người bản địa. Tuy nhiên, họ cũng bị phân biệt đối xử so với người Tây Ban Nha và criollo. Họ không được bổ nhiệm vào các chức vụ tại các trường đại học và bộ máy chính quyền địa phương. Thậm chí, họ cũng không có tư cách trở thành thành viên của các hiệp hội nghệ nhân chế tác vàng, bạc.
Mặc dù không phải là tầng lớp giàu có trong xã hội Mỹ Latinh thời thuộc địa, song về cơ bản, Mestizo thường là những người có tay nghề cao, sống trong những ngôi nhà kiểu Tây Ban Nha. Đời sống vật chất, trang phục, sinh hoạt văn hóa tinh thần của họ về cơ bản giống với người Tây Ban Nha.
Sau thời kỳ thuộc địa, M được sử dụng ở các nước Mỹ Latinh với một ý nghĩa tích cực, là biểu hiện cho sự kết hợp và giao thoa của nền văn hóa bản địa với văn hóa Tây Ban Nha.
Hiện nay, thuật ngữ này được sử dụng rộng rãi, song không còn mối liên hệ về huyết thống, chủng tộc mà chủ yếu phản ánh sự kết nối, kết hợp giữa yếu tố bản địa với các yếu tố bên ngoài trong nhiều hoạt động khác nhau. Trong nghiên cứu xã hội học và nhân học, Mestizo chỉ người kết nối, làm trung gian giữa bộ máy tổ chức xã hội bản địa với bộ máy chính quyền địa phương, chính quyền trung ương, hoặc chỉ những người bán các sản phẩm của cộng đồng người bản địa cho thị trường địa phương. Trong nghệ thuật, kiến trúc và văn học, M được sử dụng để chỉ bất kỳ hình thức, phong cách nghệ thuật, kiến trúc và văn học nào kết hợp các yếu tố bản địa với Tây Ban Nha.
Tài liệu tham khảo[sửa]
- Tace Hedrick, Mestizo Modernism: Race, Nation, and Identity in Latin American Culture, 1900–1940, Rutgers University Press, 2003. (Chủ nghĩa cận đại Mestizo: Chủng tộc, quốc gia và bản sắc trong văn hóa Mỹ Latinh, 1900–1940, Nxb. Đại học Rutgers, 2003).
- Nancy P. Appelbaum, Anne S. Macpherson, Karin Alejandra Rosemblat, Race and Nation in Modern Latin America, University of North Carolina Press, 2003. (Chủng tộc và quốc gia ở Mỹ Latinh cận đại, Nxb. Đại học Bắc Carolin, 2003)
