Lâm Tắc Từ (1785 - 1850) là quan nhà Thanh, chỉ huy lực lượng quân Thanh và nhân dân Trung Hoa chống thực dân Anh trong cuộc chiến tranh thuốc phiện lần thứ nhất (1840 – 1842), là người thi hành kiên quyết và triệt để lệnh cấm hút thuốc phiện ở Trung Quốc.
Lâm Tắc Từ quê ở huyện Hầu Quan, tỉnh Phúc Kiến, Trung Quốc. Từ nhỏ, ông chuyên tâm học hành, đỗ Tiến sĩ năm 1810, bắt đầu con đường quan lộ bằng một chức quan nhỏ trong Hàn lâm viện. Năm 1832, ông được cử giữ chức Tuần phủ Giang Tô. Trong thời gian này, Lâm Tắc Từ đã hai lần dâng tấu đề cập đến họa nha phiến đối với đời sống của nhân dân. Ông ủng hộ việc vua Đạo Quang ban hành luật mới, trong đó có việc cấm thuốc phiện. Ông cho rằng, cái hại của thuốc phiện quá sâu, phép thường không thể ngăn chặn được, dùng tử hình cấm thuốc phiện chính hợp với đạo lý.
Năm 1838, ông được bổ nhiệm làm Tổng đốc Lưỡng Quảng, được cử làm Khâm sai đại thần chỉ huy việc cấm thuốc phiện ở Quảng Châu. Lúc này, việc buôn bán thuốc phiện trở nên phổ biến và trở thành mối nguy hại của quốc gia. Lâm Tắc Từ đã nhiều lần tấu lên nhà vua về mối nguy hại này. Ông nhấn mạnh cái hại của thuốc phiện đối với hai lĩnh vực kinh tế, quốc phòng khiến vua Ðạo Quang rất xúc động.
Ngày 29.12.1838, Lâm Tắc Từ phụng chỉ từ Hồ Quảng đến Bắc Kinh. Vua Đạo Quang trong tám ngày đã tám lần triệu gặp Lâm Tắc Từ, lắng nghe ý kiến và kế hoạch cụ thể của ông đối với việc cấm thuốc phiện. Sau đó, vua phong ông làm Khâm sai đại thần kiêm Tiết độ Thủy sư Quảng Đông, xuống Quảng Đông thi hành lệnh cấm thuốc phiện. Sau khi đến Quảng Đông, ông lập tức mở các cuộc điều tra, lùng bắt những kẻ buôn thuốc phiện, đồng thời kiên quyết đấu tranh với thương gia nước ngoài bán thuốc phiện. Lâm Tắc Từ cùng Tổng đốc Lưỡng Quảng Đặng Đình Trinh, Đề đốc Quảng Đông thủy sư Quan Thiên Bồi tích cực đôn đốc phòng thủ bờ biển, nghiêm cấm buôn bán và hút thuốc phiện.
Ngày 18.3.1839, Lâm Tắc Từ triệu tập các thương gia nước ngoài tuyên bố thể hiện việc triệt để cấm thuốc phiện. Ông công khai đưa tờ lệnh cấm thuốc phiện cho các nhà buôn thuốc phiện người nước ngoài, hẹn trong 3 ngày phải giao nộp toàn bộ số thuốc phiện cất giữ trên tàu, nếu không sẽ bế quan tỏa cảng. Đồng thời, ông yêu cầu họ làm cam kết không đưa tàu trở thuốc phiện đến nữa, nếu bị phát hiện sẽ tịch thu toàn bộ thuốc phiện, người cũng sẽ bị bắt. Các lái buôn thuốc phiện người Anh không chấp nhận giao nộp thuốc phiện. Họ tìm cách phá hoại lệnh cấm thuốc phiện của triều đình.
Ngày 22.3.1839, Lâm Tắc Từ ra lệnh bắt ông trùm buôn thuốc phiện Lancelot Dent. Hành động quả quyết này đã gây chấn động mạnh đối với Charles Elliont, đại diện chính phủ Anh, giám sát thương vụ Anh tại Trung Quốc lúc đó đang ở Ma Cao.
Ngày 24.3.1839, Charles Elliont đáp tàu nhanh từ Ma Cao đến Quảng Châu, đích thân chỉ huy chống lệnh tịch thu thuốc phiện; điều động một chiến hạm đến đậu ở cửa sông Châu Giang gây chiến. Lâm Tắc Từ tiếp tục ra lệnh đình chỉ việc buôn bán giữa Trung Quốc và Anh. Đồng thời, ông cử lính canh giữ nghiêm ngặt các thương quán, cắt đứt giao thông giữa thương quán với Ma Cao, giải tán người Trung Quốc làm thuê trong thương quán. Cuối cùng, Charlet Elliont buộc phải đồng ý giao nộp thuốc phiện.
Từ ngày 12.4.1839 đến ngày 21.5.1839, Lâm Tắc Từ đã tổ chức tịch thu được hơn 2 vạn hòm thuốc phiện. Lâm Tắc Từ tổ chức tiêu hủy toàn bộ số thuốc phiện này.
Viện cớ Lâm Tắc Từ tịch thu và đốt hơn 2 vạn hòm thuốc phiện của thương nhân Anh, tháng 6.1840, Charles Elliot chỉ huy hạm đội Anh, chở hơn 4.000 lính, với 540 khẩu pháo từ Ấn Độ tới vùng biển Quảng Đông tấn công Trung Quốc, chính thức mở đầu cuộc chiến tranh Nha phiến lần thứ nhất (1840 – 1842).
Trong năm 1840, nước Anh phái 41 tàu chiến, 15.000 quân tiến đánh các địa điểm ở duyên hải miền nam Trung Quốc như: Quảng Châu, Hạ Môn,… Lâm Tắc Từ đã chỉ huy quân đội và nhân dân kháng cự mãnh liệt và tạm đẩy lui các cuộc tấn công này. Tháng 5.1841, quân Anh lại tiến công Quảng Châu, đánh chiếm cửa Ngô Tùng, chiếm Thượng Hải, Bảo Sơn. Nhà Thanh buộc phải ký Điều ước Nam Kinh (29.8.1842) với nhiều điều khoản bất bình đẳng. Trung Quốc phải bồi thường chiến phí cho Anh 21 triệu bảng. Thất bại trong cuộc chiến tranh Nha phiến lần thứ nhất, Lâm Tắc Từ bị triệu về kinh luận tội và bị đày đi Tân Cương làm Chưởng quản lương thực tại Phủ Tướng quân Y Lê. Đến năm 1845, ông được phục chức, làm Tổng đốc Vân Quý. Ông mất năm 1850, thọ 66 tuổi.
Ông cũng để lại một số tác phẩm văn học như: Lâm Văn Trung công chánh thư, Hà Qua kỷ trình, Vân Tả sơn phòng thi sao, …
Lâm Tắc Từ là một vị quan liêm khiết, được coi là nhân vật trung tâm trong cuộc chiến chống thuốc phiện ở Trung Quốc. Ông cũng là người chỉ huy các lực lượng quân Thanh và nhân dân Trung Hoa kháng cự quyết liệt quân đội Anh trong cuộc Chiến tranh thuốc phiện lần thứ nhất (1840 – 1842). Ông là một nhà chính trị, nhà văn và là anh hùng dân tộc của nhân dân Trung Hoa.
Tài liệu tham khảo[sửa]
- Nguyễn Gia Phu, Nguyễn Huy Quý, Lịch sử Trung Quốc, Nxb Giáo dục, Hà Nội, 2003.
- Cát Kiếm Hùng (chủ biên), Bước thịnh suy của các triều đại phong kiến Trung Quốc, Nxb Văn hóa Thông tin, Hà Nội, 2004.
- 来新夏 编著，林则徐年谱，上海人民出版社，1981年 (Lai Tân Hạ (chủ biên), Niên phả Lâm Tắc Từ, Nxb Nhân dân Thượng Hải, 1981).
