Cố định là một liên tưởng tâm lý mãnh liệt với một sự kiện trong quá khứ hoặc một chuỗi các sự kiện gây ra cảm giác hoặc hành vi nhất định ở một người khi đối mặt với các sự kiện hoặc chuỗi sự kiện tương tự.
Sigmund Freud đưa ra giả thuyết rằng các giai đoạn phát triển của trẻ sơ sinh và thời thơ ấu biểu thị cuộc sống của chúng theo những cách khó thay đổi. Ông tin rằng hầu hết các rối loạn thần kinh ở người trưởng thành có thể là do sự cố định được phát triển trong một trong những giai đoạn đầu đời này. Freud đặc biệt quan tâm đến những giai đoạn này có liên quan như thế nào đến sự phát triển giới tính trong cuộc sống sau này và về vấn đề này, ông đã và đang tiếp tục gây tranh cãi. Vào thời đại của ông, nó được nhiều người coi là kỳ quặc khi một đứa trẻ bú vú mẹ đang trải qua sự thỏa mãn về tình dục, nhưng Freud đã phân loại nó như vậy và đề ra một lý thuyết về sự phát triển tâm lý.
Lý thuyết của Freud về sự phát triển tâm lý cho rằng trẻ em trải qua một số giai đoạn trong những năm đầu đời của chúng. Các giai đoạn này là giai đoạn môi miệng, giai đoạn hậu môn, giai đoạn thể nang, giai đoạn tiềm ẩn và giai đoạn sinh dục. Trong mỗi giai đoạn, trẻ em học cách tự hài lòng (tình dục) thông qua các mô hình riêng biệt của hành vi. Ví dụ, trong giai đoạn môi miệng, trẻ học được mức độ thỏa mãn thể chất cao nhất thông qua kích thích bằng miệng (chúng ăn bằng cách bú, chúng thường xuyên đặt các đồ vật vào miệng, v.v.).
Theo Freud, trong bất kỳ giai đoạn nào trong số những giai đoạn này, một người có thể trở nên cố định, nghĩa là, họ có thể hài lòng hoặc không hài lòng ở một khía cạnh, điều đó đánh dấu cho cuộc sống của họ bởi sự cố định này. Ví dụ, một người có sự cố định ở giai đoạn phát triển miệng, có thể mút ngón tay cái của mình, ăn hoặc uống quá mức, nhai bút chì hoặc hút thuốc lá.
Những người trưởng thành cố định trong giai đoạn phát triển này cũng được cho là có khuynh hướng quan hệ bám víu, phụ thuộc. Những người cố định trong giai đoạn hậu môn của sự phát triển tâm lý thường bị kiểm soát quá mức và bị ám ảnh bởi sự gọn gàng, sạch sẽ. Freud cũng coi sự thoái lui có liên quan chặt chẽ đến sự cố định. Trong bài giảng giới thiệu nổi tiếng về Phân tâm học, ông đã nói về sự phát triển của con người như một hành trình vào lãnh thổ mới, giống như một cuộc di cư ban đầu của các dân tộc nguyên thủy vào lãnh thổ mới. Ông nói rằng khi mọi người di cư đến lãnh thổ mới, chưa được khám phá, một số thành viên của nhóm có thể dừng lại trên đường đi tại một nơi mang lại cho họ triển vọng về một cuộc sống tốt đẹp. Những điểm dừng này tương tự như những điểm cố định mà con người phát triển trong giai đoạn đầu đời, gắn mình với một giai đoạn an toàn trước khi hành trình của cuộc đời được hoàn thành.
Tài liệu tham khảo[sửa]
- Vũ Dũng (Chủ biên), Từ điển Tâm lý học, Nxb. Từ điển bách khoa, Hà Nội, 2008.
- Freud, Sigmund, Introductory Lectures on Psycho-Analysis, New York: W.W. Norton & Co, 1966.
- Raymond J. Corsini., The Dictionary of Psychology, Taylor & Francis, USA, 1999.
- Bonnie R. Strickland (Executive editor), Gale Encyclopedia of Psychology, 2nd edition, Gale Group, Farmington Hills, Printed in the United States of America, 2001, pp. 252.
- Freedheim D.K., Handbook of Psychology, Vol. 1, History of Psychology, John Wiley & Sons, 2003, pp. 124 - 125.
- W. Edward Craighead and Charles B. Nemeroff (Editors), The Concise Corsini Encyclopedia of Psychology and Behavioral Science, Published by John Wiley & Sons, Inc, Hoboken, New Jersey, Third edition, 2004, pp. 156 - 157.
