Charles Martel (688 - 741) là nhà lãnh đạo quân sự và chính trị người Frank, cai trị trên thực tế vương quốc Frank từ năm 718 đến năm 741, cg. Carolus Martellus, Karl Martell.
Ông là con ngoài giá thú của Pipin II - Trưởng quản Hoàng gia (Mayor of the palace) của Austrasia (phần phía đông vương quốc Frank gồm Pháp, Bỉ, Luxembourg, và tây nam nước Đức ngày nay) và một phụ nữ quý tộc tên là Alpaida. Khi cha ông qua đời năm 714, người thừa kế hợp pháp duy nhất là ba người cháu trai. Plectrude, vợ goá của Pipin II đã cai trị cho đến khi cháu của bà đủ tuổi. Bà đã cố tình đưa Charles vào tù nhưng ông đã may mắn trốn thoát. Trong khi đó, Trưởng quản Hoàng gia của Neustria (phần phía tây của vương quốc Frank) cũng đã hợp lực với người Frisia ở Hà Lan để loại bỏ Charles. Sau một số chiến dịch quân sự lừng lẫy (trận chiến tại Amblève gần Liège (716) và tại Vincy gần Cambrai (717)), Charles đủ mạnh để lật đổ Plectrude và trở thành Trưởng quản Hoàng gia của Frank vào năm 719. Charles đã dành phần lớn thời gian trong những năm 720 để ổn định phần phía bắc và phía đông của vương quốc Frank và đã dành phần lớn thời gian của thập kỷ sau đó để chống lại mối đe dọa dai dẳng ở biên giới phía nam. Kể từ khi người Hồi giáo đến Tây Ban Nha từ châu Phi vào năm 711, họ đã đột kích vào lãnh thổ Frank, đe dọa Gaul và năm 725 họ đã đến Burgundy và cướp phá Autun.
Trước nguy cơ xâm lược của đế quốc Ả Rập, Charles đã thực hiện một cuộc cải cách lớn về chính tri và quân sự, cải cách “chế độ phong cấp ruộng đất” gọi là cải cách “beneficium”, dẫn tới hình thành chế độ phong cấp ruộng đất có điều kiện ràng buộc về nghĩa vụ quân sự giữa phong quân - bồi thần. Cải cách này đã làm cho lực lượng kỵ binh trở thành quân chủ lực quân đội của C, thay thế cho bộ binh do nông dân công xã tham gia.
Năm 732, Abd al-Raḥmān al-Ghafiqi, thống đốc của Córdoba, tiến quân vào Bordeaux và đánh bại Eudes. Người Hồi giáo sau đó tiến về phía bắc qua Aquitaine đến thành phố Poitiers. Sau khi người Eudes đã đồng ý thuần phục trước người Frank, Charles đã lãnh đạo quân đội để ngăn chặn cuộc xâm chiếm của người Hồi giáo. Ông đã đánh bại họ tại trận Tours, hay còn được gọi là trận Poiters. Các nhà biên niên sử thế kỷ IX đã đặt cho ông biệt danh Martellus (“The Hammer” tức “Cái búa”). Đó là trận chiến bước ngoặt mang tính chất quyết định trong cuộc đấu tranh chống lại Hồi giáo, một cuộc đấu tranh bảo tồn Cơ Đốc giáo là tôn giáo của châu Âu.
Đến năm 739, ông đã hoàn toàn khuất phục những thủ lĩnh nhỏ bé của Burgundy, và ông tiếp tục chống lại những bước tiến của người Hồi giáo vào xứ Gaul. Sức khỏe của Charles bắt đầu suy giảm vào cuối những năm 730, và vào năm 741, ông lui về cung điện của mình tại Quierzy-sur-Oise, nơi ông qua đời ngay sau đó.
Mặc dù là người nắm quyền lực tuyệt đối nhưng Charles không bao giờ trở thành vua. Trước khi chết, ông đã chia vương quốc Merovingian cho hai người con trai hợp pháp của mình, Pippin III và Carloman. Sau đó, người con thứ nhất Pipin III trở thành vua, còn cháu của ông là Charlemagne trở thành Charles Đại đế, vua của Frank và Hoàng đế của Đế chế Carolingian. Do đó, Charles được xem là người đặt nền móng cho Đế chế Carolingian.
Tài liệu tham khảo[sửa]
- Đặng Đức An (chủ biên), Lại Bích Ngọc, Đại cương Lịch sử thế giới Trung đại, Tập 1, Phương Tây, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2009.
- Đặng Văn Chương (chủ biên), Nguyễn Thị Ty, Trần Đình Hùng, Lịch sử thế giới cổ trung đại, Nxb. Đại học Huế, Huế, 2014.
- Schulman, Jana K., The Rise of the Medieval World, 500–1300: A Biographical Dictionary (Sự trỗi dậy của thế giới trung đại, 500–1300: Từ điển tiểu sử), Greenwood Publishing Group, 2002, tr. 101.
- https://courses.lumenlearning.com/suny-hccc-worldhistory/chapter/charles-martel-and-pepin-the-short/ truy cập ngày 5 tháng 12 năm 2020.
- https://vi.wikipedia.org/wiki/Charles_Martel truy cập ngày 5 tháng 12 năm 2020.
- https://www.britannica.com/biography/Charles-Martel truy cập ngày 5 tháng 12 năm 2020.
