Thảo luận:Mặt trăng

Ghi công

Phiên bản đầu tiên của mục từ này được xây dựng dựa trên nguyên liệu theo giấy phép CC-BY-SA: mục từ Moon ở Wikipedia tiếng Anh, chương 4 và chương 9 của sách Astronomy ISBN 978-1-947172-24-1, mục từ Lune ở Wikipedia tiếng Pháp.

Bình duyệt

Mục từ Mặt trăng 84% hoàn thành

  

Những người bình duyệt (ký tên bên dưới đây hoặc ghi trong lịch sử bình duyệt) xác nhận các thông tin sau cho phiên bản truy cập lúc UTC 2021-05-15 09:52:33 của mục từ 'Mặt trăng'

Chủ đề mục từ

Chủ đề 'Mặt Trăng' nằm trong danh sách mục từ của Đề án Biên soạn Bách khoa toàn thư Việt Nam, do vậy tự động thỏa mãn các yêu cầu về độ nổi bật và độ tách biệt. Xem xét di chuyển mục từ về tên 'Mặt Trăng'

Tên & bản quyền

• Tên mục từ: ✅ 1 nguồn uy tín ủng hộ và sử dụng tên mục từ 'Mặt trăng':
  • Mã số lưu trữ hoặc ISBN hoặc DOI của nguồn 1: Hiện tại dùng tên "Mặt trăng" do BKTT:Chính tả tiếng Việt#Quy định khác quy định cách dùng tên này.
• Bản quyền:
  • Bản quyền văn bản: ✅ Một phần lớn nội dung xây dựng từ nguyên liệu theo giấy phép CC-BY-SA đã ghi công đầy đủ bên trên và được phân phối lại theo giấy phép tương thích (như yêu cầu của giấy phép sử dụng tại các nguồn), không có dấu hiệu vi phạm bản quyền nguồn nào.
  • Bản quyền tập tin: ✅ Đã kiểm tra 39 tập tin (hình và video) chính được sử dụng trong mục từ, và thấy 17 tập tin (hình) do các tác giả của mục từ tạo ra và cấp phép với giấy phép tự do, và 22 tập tin còn lại đều thuộc phạm vi công cộng hoặc có giấy phép tự do đã được ghi công đầy đủ ở trang thông tin của tập tin.

Kiểm chứng & Văn phong

Giới thiệu

1. (đoạn cuối '... cao thứ hai sau Mặt trời.'):✅
   • 'là vệ tinh tự nhiên duy nhất của Trái đất' (nguồn 1 tr.14 'The importance of our only natural satellite ... the Moon has retained this importance ...', tr.55 '... our Earth and its only natural satellite ... ', tr.156 '... our planet may have acquired its only natural satellite ...', tr.285 '... between our planet and its only natural satellite ...')
   • chú thích 1:
     • 'Có một số tiểu hành tinh cùng quỹ đạo với Trái đất' (nguồn 1 của chú thích tr.1 '(3753) Cruithne ... be in the 1 : 1 mean motion resonance with the Earth ... (10563) Izhdubar ..., (3362) Khufu, and 1994 TF2 could become Earth coorbitals, ...')
     • 'di chuyển vào gần Trái Đất rồi sau đó lại rời xa' (nguồn 1 của chú thích tr.1 'The orbit of this object is very eccentric ... implies that the motion of Cruithne is very different from that of the Trojan asteroids (in particular, its orbit is not at all similar to that of the Earth)')
     • 'Trong số đó có các chuẩn vệ tinh của Trái đất' (nguồn 2 của chú thích tr.29 có chú thích 1 'Coorbital objects can have tadpole orbits around the triangular equilibria L4 or L5, horseshoe orbits, quasi-satellite orbits, compound and transition orbits that include the previous modes' và tr.29 '2003 YN107 is a quasi-satellite of the Earth')
   • 'quan sát từ thời thượng cổ' (nguồn 2 phân tích hình vẽ Mặt trăng 5000 năm trước - tr.39 phần Introduction '... rock carvings from the great passage tomb of Knowth in Ireland ... partern of lunar maria ... about 5000 year old ... oldest depiction of lunar marking ...');
   • 'độ sáng cao thứ hai sau Mặt trời' (nguồn 3 tr.120 'After the Sun, the Moon is the brightest and most obvious object in the sky.')
   • Văn phong: câu 1 tôi nghĩ không cần đến dấu phẩy nào. Marrella (thảo luận) 15:45, ngày 27 tháng 12 năm 2020 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 12:48, ngày 23 tháng 5 năm 2021 (+07)
2. (đoạn cuối '... khối lượng Trái đất.'):✅
   • 'gần hình cầu' (nguồn 1 tr.223 '..., Mặt Trăng có hình dạng gần cầu.')
   • '27% kích thước Trái đất ' (nguồn 2 tr.304 Bảng 9.1 dòng 'Diameter (km)' cột 'Moon' ghi đường kính 3476km, chia cho đường kính Trái đất khoảng 12756km, theo bảng 7.2 tr.239 ở nguồn 2, được khoảng 27%)
   • 1,23% khối lượng Trái đất (nguồn 2 tr.304 Bảng 9.1 dòng 'Mass (Earth=1)' cột 'Moon' ghi '0.0123')
   • Văn phong: đã hoàn thiện (xem thảo luận ở câu dưới)
3. (đoạn cuối '... từ quyển đáng kể')
   • 'chứa nhiều đất đá silicat' (nguồn 2 tr.309 '... Moon must be made almost entirely of silicate rock');
   • 'không có khí quyển' (nguồn 2 tr.304 '... too low to retain an atmosphere.');
   • 'thủy quyển' (nguồn 2 tr.309 '... water and other volatiles have been depleted from the lunar crust');
   • 'từ quyển' (nguồn 1 phân tích từ trường dynamo của Mặt trăng kết thúc muộn nhất khoảng 0,8 tỷ năm trước: ở abstract '... lunar dynamo likely ceased sometime between ~1.92 and ~0.80 Ga ago.').
   • Văn phong: câu này tôi cho chưa ổn, quá nhiều ý trong một câu và có vẻ thiếu từ, đọc đến chỗ "khoảng 1,23% khối lượng Trái đất" thấy hơi khó hiểu, nên tách làm 2 câu. Từ "là" nên hạn chế cho ở đầu câu (tôi ít khi thấy từ này ở đầu câu). Gợi ý của tôi là: "Đây là thiên thể có dạng gần cầu với kích thước bằng khoảng 27% kích thước Trái đất và khối lượng bằng khoảng 1,23% khối lượng Trái đất. Mặt trăng chứa nhiều đất đá silicat và không có khí quyển, thủy quyển, hay từ quyển đáng kể." Marrella (thảo luận) 15:45, ngày 27 tháng 12 năm 2020 (+07). -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 13:09, ngày 23 tháng 5 năm 2021 (+07)
4. (đoạn cuối '... có kích thước cỡ Sao hỏa.'):✅
   • 'hơn 4,5 tỷ năm' (nguồn 1 ở abstract 'more than 4,500 million years ago')
   • 'không lâu sau Trái đất' (nguồn 2 ở abstract nêu tuổi Trái đất 4,54 - 4,55 tỷ năm 'first calculation by Patterson in 1953 of a valid age for the Earth of 4.55 Ga, ... The value for the age of the Earth in wide use today was determined by Tera in 1980, who found a value of 4.54 Ga ...')
   • 'vụ va chạm lớn' ... 'Theia' ... 'cỡ Sao Hỏa' (nguồn 3 ở abstract 'A giant impact between the proto-Earth and a Mars-sized impactor named Theia is the favoured scenario for the formation of the Moon.')
   • chú thích 2:
     • 'Theia, trong thần thoại Hy Lạp, người sinh ra nữ thần Mặt trăng Selene' (nguồn của chú thích tr.434 'Selene An early Greek personification of the moon. Daughter of the Titans Hyperion (a sun god) and Theia.' )
   • 'chấp nhận rộng rãi' (nguồn 4 tr.168 'so many of the speakers ... had concluded that the giant impact looked better')
   • Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 16:27, ngày 27 tháng 12 năm 2020 (+07).
5. (đoạn cuối '... gần Mặt Trăng|mặt gần]].'):✅
   • 'trong quỹ đạo đồng bộ' (nguồn tr.123 'scientists call synchronous rotation')
   • 'chu kỳ tự quay của Mặt trăng bằng với chu kỳ quay quanh Trái đất' (nguồn tr.123 'Moon rotates on its axis in exactly the same time that it takes to revolve about Earth')
   • 'khoảng 27,3 ngày' (nguồn tr.123 'sidereal month is 27.3217 days')
   • 'luôn quay một mặt' (nguồn tr.123 'keeps the same face')
   • Văn phong: gần như ổn. Có điều đoạn cuối "do đó nó luôn quay một mặt về phía Trái đất, là nửa gần", đang nói đến "mặt" thì sao lại "là nửa". Có chăng là "do đó nó luôn quay một mặt về phía Trái đất, là mặt gần", không thì "là mặt của nửa gần", do "mặt" với "nửa" cảm giác khác nghĩa (mặt = bề mặt, nửa = bán cầu). Marrella (thảo luận) 16:35, ngày 27 tháng 12 năm 2020 (+07). -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 13:11, ngày 23 tháng 5 năm 2021 (+07)
6. (đoạn cuối '... nửa diện tích Mặt trăng (59%).'):✅ (nguồn tr.18 '... not less than 59% of the entire lunar globe can be seen at one time or another from the Earth.'). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 16:45, ngày 27 tháng 12 năm 2020 (+07).
7. (đoạn cuối '... lịch Mặt trăng (âm lịch).'):✅
   • 'chu kỳ giao hội 29,5 ngày' (nguồn 1 tr.123 'solar month, 29.5306 days')
   • 'cơ sở cho lịch Mặt trăng (âm lịch)' (nguồn 2 tr.208-209 'Âm lịch ... hệ lịch lấy cơ sở là tháng giao hội.')
   • Văn phong: OK. Có lẽ nên bỏ dấu phẩy trước chữ "và", hoặc là bỏ chữ "và". Marrella (thảo luận) 16:45, ngày 27 tháng 12 năm 2020 (+07). -> Đã hoàn thiện theo góp ý (bỏ chữ "và") Tttrung (thảo luận) 13:13, ngày 23 tháng 5 năm 2021 (+07)
8. (đoạn cuối '... trong nhật thực toàn phần.'):✅
   • 'Đường kính góc ... tương đương với Mặt trời, khoảng hơn nửa độ' (nguồn tr.253 'bán kính góc gần như bằng nhau - khoảng 16' ')
   • 'Mặt trăng che kín Mặt trời trong nhật thực toàn phần' (nguồn tr.253 'Mặt Trăng che khuất Mặt Trời')
   • Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 16:49, ngày 27 tháng 12 năm 2020 (+07).
9. (đoạn cuối '... thủy triều|dài hơn]] một chút.'):✅
   • 'thủy triều trên đại dương' (nguồn tr.126 Hình 4.17 'Differences in gravity cause tidal forces that push water in the direction of tidal bulges on Earth')
   • 'hiệu ứng tương tự cho phần vỏ và lõi' (nguồn tr.125 'tidal distortion of the solid Earth ... 20 centimeters')
   • 'ngày ở Trái đất bị dài hơn một chút' (nguồn tr.128 'friction of the tides is slowing down the rotation of Earth')
   • Văn phong: "và làm cho một ngày ở Trái đất bị dài hơn một chút", bỏ "bị". Marrella (thảo luận) 17:06, ngày 27 tháng 12 năm 2020 (+07). -> Đã hoàn thiện theo góp ý (bỏ chữ "bị") Tttrung (thảo luận) 13:16, ngày 23 tháng 5 năm 2021 (+07)
10. (đoạn cuối '... 30 lần đường kính Trái đất.'):✅ (nguồn 1 tr.19 'Moon’s distance from Earth is about 30 times Earth’s diameter, or approximately 384,000 kilometers'. tốc độ ánh sáng là 299.792.458 m/s, theo ISBN 92-822-2084-2 tr.98, nên 384.000.000 mét / (299.792.458 m/s) = 1,28 s; nguồn 2 tr.223 'Mặt Trăng ở cách Trái Đất trung bình khoảng 384 000 km nghĩa là gần bằng 30 lần đường kính Trái Đất.'). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 00:17, ngày 24 tháng 5 năm 2021 (+07)
11. (đoạn cuối '... trăng sẽ xuất hiện nhỏ dần.'):✅ (nguồn tr.128 'Moon will slowly spiral outward, away from Earth'). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 00:17, ngày 24 tháng 5 năm 2021 (+07)
12. (đoạn cuối '... tinh tự nhiên lớn thứ năm]].'):✅ (nguồn tr.410, hình 12.2 cho thấy mặt trăng nhỏ hơn Titan, Io, Callisto, Ganymede). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 00:47, ngày 24 tháng 5 năm 2021 (+07)
13. (đoạn cuối '... này cao nhất trong Hệ Mặt trời.'):✅
    • 'tỷ lệ này cao nhất' (nguồn tr.410, hình 12.2 và bảng 12. tr.412 ở cùng nguồn này, các vệ tinh của các hành tinh khác - là Sao Mộc, Sao Thổ, Sao Thiên Vương, Sao Hải Vương - đều không lớn gấp đôi Mặt Trăng, nhưng các hành tinh kia đều lớn hơn 2 lần Trái Đất, theo bảng 11.3 tr.388 ở cùng nguồn, nên tỷ lệ kích thước các vệ tinh còn lại không thể sánh bằng Mặt Trăng so với Trái Đất)
    • Chú thích:
      • 'Charon có tỷ lệ kích thước so với Pluto lớn hơn' (tr.426 '... observations of Charon showed that this moon ... has a diameter of about 1200 kilometers, more than half the size of Pluto itself ... This makes Charon the moon whose size is the largest fraction of its parent planet.')
      • 'Pluto là hành tinh lùn' (tr.427 'So, is Pluto a planet? Our answer is yes, but it is a dwarf planet, clearly not in the same league with the eight major planets (four giants and four terrestrials).')
    • Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 00:47, ngày 24 tháng 5 năm 2021 (+07)
14. (đoạn cuối '... màu có nhiều hố va chạm.'):✅
    • 'biển Mặt trăng là các vùng vật chất màu tối, để lại bởi hoạt động núi lửa cũ' (nguồn tr.312 '... maria consist mostly of dark-colored basalt (volcanic lava) laid down in volcanic eruptions billions of years ago.')
    • 'chủ yếu ở nửa gần' (nguồn tr.312 '...mostly on the side of the Moon that faces Earth...')
    • 'vỏ cũ cao sáng màu có nhiều hố va chạm' (nguồn tr.311 '... highlands are also extremely heavily cratered ...')
    • Văn phong: theo nguồn thì ý 1: "biển chủ yếu gồm ba-zan tối màu có nguồn gốc từ những vụ phun trào núi lửa hàng tỷ năm trước"; ý 3: "những vùng cao có cực kỳ nhiều hố". Vậy sửa thế này đi: ...vật chất tối màu có nguồn gốc từ hoạt động núi lửa cũ...có rất nhiều hố... Marrella (thảo luận) 01:03, ngày 24 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 22:33, ngày 24 tháng 5 năm 2021 (+07)
15. (đoạn cuối '... quá khứ của Hệ Mặt trời.'):✅ (nguồn tr.303 'airless surface preserves events that happened long ago, the Moon provides a window on earlier epochs of solar system history' và 'dominated by the effects of impact cratering'). Văn phong: "được bảo quản tốt" => không mấy thay đổi qua thời gian. (có chăng là một gợi ý) Marrella (thảo luận) 01:03, ngày 24 tháng 5 năm 2021 (+07) -> đồng ý là chữ "bảo quản" chưa thực sự tốt , vì có thể gây cảm nhận có sự bảo quản do con người (có người bảo quản, bảo vệ), tuy nhiên chữ (không) "thay đổi" cũng chưa thực sự phù hợp, do các hố va chạm vẫn có sự thay đổi đáng kể (có ý nghĩa khoa học) theo thời gian (và đo đạc được địa tầng và tuổi của các hố), (dù không bị gần như xóa hết dấu vết như trên Trái đất); tạm thời giữ cho đến khi có lựa chọn tốt hơn. Tttrung (thảo luận) 23:03, ngày 24 tháng 5 năm 2021 (+07)
16. (đoạn cuối '... khoảng 1/6 so với Trái đất.'):✅ (nguồn tr.226 'gia tốc trọng trường ở bề mặt ... gần đúng bằng 1/6 của Trái Đất'). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 01:03, ngày 24 tháng 5 năm 2021 (+07)
17. (đoạn cuối '... đến trên 100°C vào ban ngày ở gần xích đạo.'):✅ (nguồn tr.842 'The temperature at the lunar equator fluctuates from −180 °C to 100 °C, ...'). Văn phong: "at the lunar equator" là "tại xích đạo". Gợi ý sửa "thay đổi" => "dao động", "ở gần" => "tại". Marrella (thảo luận) 01:03, ngày 24 tháng 5 năm 2021 (+07) -> đã hoàn thiện: "ở gần" => "tại" để bám sát nguồn; còn chữ "thay đổi" tạm để vì cũng khá gần nghĩa, và ở đây muốn nhấn vào ý về sự thay đổi theo điều kiện chiếu sáng, chứ không dao động một cách thuần túy số liệu mà không nêu rõ nguyên nhân. Tttrung (thảo luận) 22:56, ngày 24 tháng 5 năm 2021 (+07)
18. (đoạn cuối '... được ánh nắng.'):✅ (nguồn tr.309 'water ice has been detected in permanently shadowed craters near the lunar poles' và 'total quantity ... hundreds of billions of tons'). Văn phong: "near" => gần các cực. Có thể là bỏ dấu phẩy, bỏ "đáy". Marrella (thảo luận) 01:10, ngày 24 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã sửa "tại" thành "gần" để bám sát nguồn, đã điều chỉnh câu chữ, giữ chữ "đáy" vì cũng vẫn những hố đó phần rìa lại nằm trong ánh sáng gần vĩnh cửu, nên đáy là quan trọng. Tttrung (thảo luận) 23:15, ngày 24 tháng 5 năm 2021 (+07)
19. (đoạn cuối '... Mặt trăng vào tháng 9 năm 1959.'):✅ (nguồn tr.12-13 'Second Soviet Space Rocket [Luna 2] ... impacted the surface of the Moon at 21:02:23 UT on 14 September 1959, thus becoming the first object of human origin to make contact with another celestial body'). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 00:20, ngày 25 tháng 5 năm 2021 (+07)
20. (đoạn cuối '... hạ cánh an toàn lên Mặt trăng.'):✅ (nguồn tr.305 '... Luna 9, which landed on the surface in 1966 ...'). Văn phong: OK (có thể thay "hạ cánh" bằng "đổ bộ"). Marrella (thảo luận) 00:20, ngày 25 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 09:40, ngày 28 tháng 5 năm 2021 (+07)
21. (đoạn cuối '... và thiết bị lên thiên thể này.'):✅
    • 'Apollo 8 năm 1968 lần đầu đưa người bay trên quỹ đạo quanh Mặt trăng' (nguồn tr.305 bảng 9.2 dòng 1 'Apollo 8 Dec. 1968, First humans to fly around the Moon')
    • 'Apollo 11 vào tháng 7 năm 1969 cùng 5 chuyến bay khác sau đó đã hạ cánh với con người và thiết bị' (nguồn tr.305-306 bảng 9.2 'Apollo 11 July 1969, First human landing on the Moon' và Apollo 12, 14, 15, 16, 17 trong bảng)
    • Văn phong: "mang được" => "đưa được". Có thể bỏ "trên quỹ đạo" => "bay quanh Mặt trăng". Marrella (thảo luận) 00:33, ngày 25 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý ; giữ là từ "mang" vì không muốn lặp từ (có từ "đưa" ở đoạn sau, và ở câu trước đó 2 câu) Tttrung (thảo luận) 09:40, ngày 28 tháng 5 năm 2021 (+07) Vậy "mang được" có thể xem xét thay bằng "giúp", "cho phép", "hỗ trợ", hoặc "tạo điều kiện cho". Marrella (thảo luận) 20:28, ngày 28 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện, thay "mang được" bằng "giúp" Tttrung (thảo luận) 11:39, ngày 29 tháng 5 năm 2021 (+07)
22. (đoạn cuối '... trăng|nguồn gốc hình thành]].'):✅ (nguồn tr.306 '... samples have revealed as much about the Moon and its history' và tr.307 hình 9.4 'Handling Moon Rocks'). Văn phong: "được dùng để nghiên cứu và bổ sung kiến thức về Mặt trăng cũng như nguồn gốc hình thành của nó". Marrella (thảo luận) 00:33, ngày 25 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 09:40, ngày 28 tháng 5 năm 2021 (+07)
23. (đoạn cuối '... lái đến thám hiểm Mặt trăng.'):✅ (nguồn tr.307 'The last human left the Moon in December 1972'). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 00:33, ngày 25 tháng 5 năm 2021 (+07)
24. (đoạn cuối '... và văn hóa của loài người.'):✅ (nguồn tr.120 'fascinated and mystified many early cultures, which came up with marvelous stories and legends to explain the cycle of the Moon'). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 00:36, ngày 25 tháng 5 năm 2021 (+07)
25. (đoạn cuối '... và thần thoại.'):✅
    • 'ở ngôn ngữ' (nguồn 1 tr.123 'In English, we can easily recognize the names Sun-day (Sunday), Moon-day (Monday), ... ' - có thể bổ sung thêm chú thích các ví dụ ở ngôn ngữ khác, như tiếng Hán, ...)
    • 'âm lịch' (nguồn 2 tr.208-209 'tháng Âm lịch theo sát được tuần trăng')
    • 'nghệ thuật' (nguồn 3 nêu các tác phẩm văn học khoa học viễn tưởng liên quan đến Mặt trăng - có thể bổ sung chú thích thêm về các mảng nghệ thuật khác)
    • 'thần thoại' (nguồn 4 tr.434 'Selene An early Greek personification of the moon ... Selene and Helios were afterward made into immortal celestial beings representing the moon and the sun')
    • Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 00:36, ngày 25 tháng 5 năm 2021 (+07)

Nguồn gốc hình thành

1. (đoạn cuối '... nghệ thuật một va chạm lớn.'):✅ (nguồn tr.555 Hình 1 gần tương đương với hình vẽ ở bài; mặc dù hình vẽ ở bài có nguồn gốc từ [1] thể hiện va chạm của thiên thể cỡ Sao Thủy với thiên thể cỡ Mặt Trăng. Cả 2 hình vẽ đều thể hiện hai thiên thể hình cầu, chênh lệch kích thước, va chạm và có vành đai vật chất văng ra từ nơi va chạm). Văn phong: Hình ảnh minh họa một vụ va chạm lớn. Marrella (thảo luận) 00:48, ngày 25 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện như góp ý. Tttrung (thảo luận) 10:11, ngày 28 tháng 5 năm 2021 (+07)
2. (đoạn cuối '... sẽ không bao giờ kết thúc.'):✅ Trích dẫn đúng câu từ nguồn (cuối trang 167 & đầu trang 168). Văn phong: "lực lượng" => "phe phái", "bè nhóm", "nhóm người", hay là "các bên"; ... "truyền thống", một vài người bắt đầu nghiêm túc xem xét lý thuyết va chạm lớn, cùng rất nhiều người ... Marrella (thảo luận) 21:25, ngày 28 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 11:44, ngày 29 tháng 5 năm 2021 (+07)
3. (đoạn cuối '... của giả thuyết va chạm lớn.'):✅ (nguồn Hình 2 thể hiện sau va chạm có đĩa bồi tụ bay quanh Trái đất, và theo thời gian - các phần bên dưới của hình - phần ngoài của đĩa bồi tụ (nằm xa hơn giới hạn Roche) tập hợp thành Mặt trăng, to dần và rời xa dần Trái đất; tương đương với mô tả trong hình về các bước: từ hai thiên thể tách rời, va chạm, sinh đĩa bồi tụ quanh Trái đất, rồi tích tụ thành Mặt trăng). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 00:48, ngày 25 tháng 5 năm 2021 (+07)
4. (đoạn cuối '... khoảng hơn 4,5 tỷ năm trước.'):✅ (nguồn ở 'Abstract' '... more than 4,500 million years ago'). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 00:48, ngày 25 tháng 5 năm 2021 (+07)
5. (đoạn cuối '... khi Hệ Mặt trời hình thành.'):✅ (nguồn ở tiêu đề '... from hafnium–tungsten systematics' và ở 'Abstract' '... approximately 50 Myr after the Solar System'). Văn phong: OK (hoặc "thiên thể này ra đời sau Hệ Mặt trời khoảng 50 triệu năm"). Marrella (thảo luận) 00:48, ngày 25 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Tttrung (thảo luận) 10:13, ngày 28 tháng 5 năm 2021 (+07)
6. (đoạn cuối '... một trong ba ý tưởng chính.'):✅ (nguồn tr.320 'Most of the earlier hypotheses for the Moon’s origin followed one of three general ideas:'). Văn phong: ý có phải là "từ lâu đã có nhiều giả thuyết, nhưng đáng chú ý nhất thì có ba". Từ "nhóm" là sao nhỉ, "nhóm giả thuyết" (cái này thì khó hiểu) hay "nhóm người ủng hộ giả thuyết"?. Marrella (thảo luận) 01:01, ngày 25 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Tôi đã điều chỉnh là câu văn, bạn xem như vậy đã rõ ý chưa ? Tttrung (thảo luận) 10:26, ngày 28 tháng 5 năm 2021 (+07) "đi theo" => "dựa vào/theo", "bám theo", "xuất phát từ", "căn cứ vào/theo". Marrella (thảo luận) 21:07, ngày 28 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý (chọn "theo") Tttrung (thảo luận) 11:44, ngày 29 tháng 5 năm 2021 (+07)
7. (đoạn cuối '... tập hợp lại thành Mặt trăng.'):✅ (nguồn 1 ở 'Abstract' '... support the fission origin of the Moon' và '... completely formed within 10⁸ yr after fission', nguồn 2 tr.25 '... as it spun, it threw off ...' và '... formed a ring ... then combined into a solid body ...'). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 21:07, ngày 28 tháng 5 năm 2021 (+07)
8. (đoạn cuối '... quay nhanh đến mức phi thực tế.'):✅ (nguồn tr.25 'cannot be spun fast enough'). Văn phong: có lẽ thay "giả thuyết" bằng "điều" ("giả thuyết này" nhưng câu trước lại là "ý tưởng thứ nhất", nhưng chắc trong bối cảnh khác thì hai từ này thay thế được cho nhau, kiểu như "có ba giả thuyết về nguồn gốc hình thành của Mặt trăng"). Marrella (thảo luận) 21:07, ngày 28 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý.Tttrung (thảo luận) 18:14, ngày 5 tháng 6 năm 2021 (+07)
9. (đoạn cuối '... - một khả năng rất khó xảy ra.'):✅
   • 'thu hút thiên thể Mặt trăng' (nguồn 1 'Abstract' '... one or more planetoids pass through Earth's Roche zone, are broken up, and have part of their material captured ... shown that capture from one (or a few) planetoids is quite feasible ...')
   • 'khí quyển Trái đất hấp thụ động năng' (nguồn 2 tr.25 '... earth's atmosphere help slow...')
   • 'khó xảy ra' (nguồn 2 tr.25 '... highly unlikely')
   • Văn phong: "giả thuyết" => "điều"; "một khí quyển" bỏ "một". Marrella (thảo luận) 21:07, ngày 28 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý (dùng "việc" chứ ko dùng "điều" để tránh lặp từ với câu trước) Tttrung (thảo luận) 11:44, ngày 29 tháng 5 năm 2021 (+07)
10. (đoạn cuối '... Hệ Mặt trời đang hình thành.'):✅ (nguồn 1 tr.25 'earth and the moon were formed at the same time ... from ... solar nebula...', nguồn 2 tr.320 'Moon formed together with ... Earth'). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 21:07, ngày 28 tháng 5 năm 2021 (+07)
11. (đoạn cuối '... hơn hẳn so với Trái đất.'):✅
    • 'tính chất khác với Trái đất' (nguồn tr.27 'Co-accretion theory ... Probability ... Low. Properties of ... different.' và tr.25 '... two bodies would have ... same properties - they do not.')
    • 'ít kim loại hơn' (nguồn 'Compared to Earth, it is depleted in iron and other metals')
    • Văn phong: Giả thuyết => "Phương án", "Cách lý giải" (lại có vẻ lặp với "giải thích"). Marrella (thảo luận) 21:07, ngày 28 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý (chọn "phương án" ) Tttrung (thảo luận) 11:44, ngày 29 tháng 5 năm 2021 (+07)
12. (đoạn cuối '... của hệ Trái đất - Mặt trăng.'):✅ (nguồn tr.282 cho nhóm một 'current angular momentum ... lower than that needed for fission...' , tr.284 cho nhóm ba 'difficult to ensure ... requisite angular momentum'). Văn phong: "Nhóm" => "Ý tưởng". Marrella (thảo luận) 21:07, ngày 28 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 11:44, ngày 29 tháng 5 năm 2021 (+07)
13. (đoạn cuối '... là giả thuyết va chạm lớn.'):✅
    • 'giải thích được tốt nhiều bằng chứng thực nghiệm' (nguồn 2 ở 'Abstract' '... can explain the Moon's globally melted silicate composition, its lack of water and iron, and its anomalously large mass and angular momentum')
    • 'giả thuyết va chạm lớn' (nguồn 1 tr.321 'Giant Impact Hypothesis ... In an effort to resolve these apparent contradictions, scientists developed a fourth hypothesis for the origin of the Moon, one that involves a giant impact early in Earth’s history.')
    • Văn phong: "được tốt" => "thỏa đáng", "hợp lý". Marrella (thảo luận) 16:44, ngày 29 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý.Tttrung (thảo luận) 18:14, ngày 5 tháng 6 năm 2021 (+07)
14. (đoạn cuối '... thể tiền Trái đất]].'):✅ (nguồn 1 ở abstract 'A giant impact between the proto-Earth and a Mars-sized impactor named Theia is the favoured scenario for the formation of the Moon.', nguồn 2 ở abstract 'The Moon is generally believed to have formed from debris ejected by a large off-centre collision with the early Earth.'). Văn phong: bỏ "được", bỏ "vào". Marrella (thảo luận) 16:44, ngày 29 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý.Tttrung (thảo luận) 18:14, ngày 5 tháng 6 năm 2021 (+07)
15. (đoạn cuối '... để hình thành nên Mặt trăng.'):✅
    • 'văng nhiều vật liệu vào không gian, một phần rời xa khỏi Trái đất' (nguồn 'also ejected several percent of an Earth mass out of the Earth-Moon system. ')
    • 'một phần tạo thành đĩa bồi tụ quanh Trái đất, dần dần tích tụ lại để hình thành nên Mặt trăng' (nguồn 'create a disk near Earth that formed the Moon')
    • Văn phong: có lẽ "vật liệu" => "vật chất". "Vụ va chạm đã làm văng nhiều vật chất vào không gian, một phần rời xa Trái đất, một phần dần tích tụ thành một đĩa bồi tụ quanh Trái đất rồi từ đó hình thành nên Mặt trăng." (hoặc "và Mặt trăng ra đời từ đó"). Marrella (thảo luận) 16:44, ngày 29 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý.Tttrung (thảo luận) 18:14, ngày 5 tháng 6 năm 2021 (+07)
16. (đoạn cuối '... đa số tán thành là hợp lý.'):✅
    • 'hội nghị về nguồn gốc Mặt trăng' (nguồn tr.166 'conference devoted to the origin of the Moon')
    • 'Kona, Hawaii' (nguồn tr.166 'Kona, Hawaii' và 'held in the resort town Kona')
    • 'năm 1984' (nguồn tr.167 'the 1984 Kona meeting')
    • 'va chạm lớn bắt đầu được đa số tán thành là hợp lý' (nguồn tr.167 '... attendees actually changed their minds.' và tr.168 'so many of the speakers ... had concluded that the giant impact looked better')
    • Văn phong: "hội nghị bàn về". ("được nhiều người cho là hợp lý [hơn]", nhưng để nguyên cũng được). Marrella (thảo luận) 16:44, ngày 29 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý.Tttrung (thảo luận) 18:14, ngày 5 tháng 6 năm 2021 (+07)
17. (đoạn cuối '... hình thành của Hệ Mặt trời.'):✅ (nguồn 1 'collisions ... were inevitable. Giant impacts at this stage probably stripped Mercury ... reversed the rotation of Venus ... broke off ... Earth to create the Moon', nguồn 2 'Earth formed in a series of giant impacts, and the last one made the Moon'). Văn phong: OK (từ "giai đoạn" cảm giác tốt hơn "thời kỳ"). Marrella (thảo luận) 17:27, ngày 29 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý.Tttrung (thảo luận) 18:14, ngày 5 tháng 6 năm 2021 (+07)
18. (đoạn cuối '... hệ Trái đất – Mặt trăng.'):✅ (nguồn 1 'Simulations ... achieve resolutions sufficient ...' và 'we report a class of impacts that yield ... current masses and angular momentum of the Earth–Moon system', nguồn 2 'can explain ... anomalously large mass and angular momentum'). Văn phong: "Những mô phỏng vụ va chạm lớn trên máy tính". Có lẽ từ "quan sát" không phù hợp với "khối lượng", "Những mô phỏng vụ va chạm lớn trên máy tính đã cho ra các kết quả phù hợp với khối lượng thực tế của lõi Mặt trăng và mômen động lượng của hệ Trái đất – Mặt trăng". Marrella (thảo luận) 17:27, ngày 29 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 19:58, ngày 5 tháng 6 năm 2021 (+07)
19. (đoạn cuối '... và tạo nên đại dương magma.'):✅ (nguồn ở tiêu đề 'Magma ocean formation due to giant impacts' và ở abstract 'Nominal conditions of the Moon-forming giant impact ... generate melting of 30–65% of the planet depending on its initial temperature.'). Văn phong: bỏ dấu phẩy trước "và". (không thấy nguồn đề cập đến "đại dương dung nham") Marrella (thảo luận) 17:27, ngày 29 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Đã làm rõ "đại dương magma" được đề cập ngay ở tiêu đề của nguồn. Tttrung (thảo luận) 19:58, ngày 5 tháng 6 năm 2021 (+07)
20. (đoạn cuối '... dương magma của nó]].'):✅ (nguồn tr.201 '... a global, near-surface shell of magma, tens or hundreds of kilometer thick.'). Văn phong: OK (ở đây "dung nham" được dù không hoàn toàn đồng nghĩa với magma; nguồn: "vỏ magma toàn cầu", vậy thì toàn bề mặt Mặt trăng bị magma che phủ). Marrella (thảo luận) 17:27, ngày 29 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 19:58, ngày 5 tháng 6 năm 2021 (+07)
21. (đoạn cuối '... ít kim loại và nhiều silicat.'):✅ (nguồn 1 tr.321 '... since the Moon’s raw material is derived from the mantles of Earth and the projectile, the absence of metals is easily understood.', nguồn 2 ở abstract 'Earth formed in a series of giant impacts, and the last one made the Moon. This idea, ..., can explain the Moon's globally melted silicate composition, its lack of ... iron ...). Văn phong: "thành phần" => "thực tế", (hay "phù hợp với thành phần ít kim loại và nhiều silicat của nó"). Marrella (thảo luận) 17:27, ngày 29 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 19:58, ngày 5 tháng 6 năm 2021 (+07)
22. (đoạn cuối '... dễ bốc hơi ở trên Mặt trăng.'):✅ (nguồn tr.321 '... most of the volatile elements would have been lost during the high-temperature phase following the impact, explaining the lack of these materials on the Moon.'). Văn phong: OK ("nguyên tố dễ bay hơi", hơi nhiều từ "thành phần", câu sau hai từ). Marrella (thảo luận) 20:09, ngày 29 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 19:58, ngày 5 tháng 6 năm 2021 (+07)
23. (đoạn cuối '... về nồng độ đồng vị oxy.'):✅ (nguồn tr.321 '... by making the Moon primarily of terrestrial mantle material, it is also possible to understand similarities such as identical abundances of various oxygen isotopes.'). Văn phong: "Nếu Mặt trăng chứa nhiều thành phần của vỏ Trái đất thì có thể giải thích được sự tương đồng về mặt hóa học của Mặt trăng với vỏ Trái đất, ví dụ như về nồng độ đồng vị oxy." Marrella (thảo luận) 20:09, ngày 29 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 19:58, ngày 5 tháng 6 năm 2021 (+07)
24. (đoạn cuối '... đến thành phần của Mặt trăng.'):✅ (nguồn 1 ở abstract 'theory is ... called to question by ... detailed geochemical analysis', nguồn 2 ở phần Summary '... origin of the moon must have been messier ...'). Văn phong: "...kết quả quan sát song/nhưng vẫn còn..." Marrella (thảo luận) 21:28, ngày 29 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 19:58, ngày 5 tháng 6 năm 2021 (+07)
25. (đoạn cuối '... giống với đá ở Trái đất.'):✅ (nguồn 'determined the abundances of ¹⁶O,¹⁷O, and ¹⁸O ... high-precision laser fluorination technique' và '... identical to the terrestrial ...'). Văn phong: "...báo cáo kết quả đo đạc đặc trưng đồng vị oxy trong đá Mặt trăng có độ chính xác cao, cho thấy..." Marrella (thảo luận) 21:28, ngày 29 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 19:58, ngày 5 tháng 6 năm 2021 (+07)
26. (đoạn cuối '... trăng rất giống với Trái đất.'):✅ (nguồn 1 'lunar and terrestrial mantles have identical ¹⁸²W/¹⁸⁴W', nguồn 2 '...⁵⁰Ti/⁴⁷Ti ratio of the Moon is identical to that of the Earth...'). Văn phong: OK ("cho thấy" => "chỉ ra", identical là "giống hệt, không khác gì", "ratio" = "tỷ lệ" - có lẽ từ này hơn). Marrella (thảo luận) 21:28, ngày 29 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 19:58, ngày 5 tháng 6 năm 2021 (+07)
27. (đoạn cuối '... thể khác trong Hệ Mặt trời.'):✅ (nguồn 1 ở abstract 'same as Earth in O, Ti, Cr, W, K, and other species', nguồn 2 tr.212 phần tóm tắt đầu '... analysis of the terrestrial and lunar isotopic compositions show them to be highly similar. In contrast, the compositions of other Solar System bodies are significantly different from those of the Earth and Moon'). Văn phong: "Đá Mặt trăng thu được trong chương trình Apollo có đặc trưng đồng vị giống với đá trên Trái đất và khác hầu hết các thiên thể khác trong Hệ Mặt trời." Marrella (thảo luận) 21:28, ngày 29 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 20:13, ngày 5 tháng 6 năm 2021 (+07)
28. (đoạn cuối '... hơn các mô phỏng trước đây.'):✅ (nguồn 1 ở abstract '... numerical models estimating that more than 40% of the Moon-forming disk material was derived from Theia'; nguồn 2 tr.212 phần tóm tắt đầu 'Simulations show that most of the material that eventually aggregates to form the Moon originates from the impactor.'). Văn phong: "Các mô phỏng về vụ va chạm lớn cho thấy phần lớn Mặt trăng được hình thành từ vật liệu của Theia chứ không phải từ thiên thể tiền Trái đất, trong khi các mô hình số ước tính tỷ lệ vật chất của Theia chỉ là hơn 40%." (nguồn 2 có vẻ không đề cập rõ ràng) Marrella (thảo luận) 21:28, ngày 29 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã làm gọn "Trong khi đó các mô phỏng về vụ va chạm lớn khẳng định trên 40% cho đến phần lớn Mặt trăng được hình thành từ vật liệu của Theia, chứ không phải từ thiên thể tiền Trái đất." Tttrung (thảo luận) 20:13, ngày 5 tháng 6 năm 2021 (+07)
29. (đoạn cuối '... diện giả thuyết va chạm lớn.'):✅
    • 'các giả thuyết khác nhau được đưa ra' (nguồn 1 giả thuyết tương đồng hóa học giữa các thiên thể: tr.212 phần tóm tắt đầu 'A large fraction of planet–impactor pairs have almost identical compositions ... the similarity in composition between the Earth and Moon could be a natural consequence...', nguồn 2 nêu 2 giả thuyết 'either that the Moon is derived mainly from terrestrial material or ... Moon and Earth’s mantle equilibrated in the aftermath of the giant impact')
    • 'xem xét lại' (nguồn 1 ở abstract '... some regard this as a repudiation of the theory', nguồn 2 ở abstract '... origin of the moon must have been messier ...')
    • Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 21:28, ngày 29 tháng 5 năm 2021 (+07)
30. (đoạn cuối '... chưa đến 2%.'):✅
    • 'Theia tương đồng hóa học với thiên thể tiền Trái đất' (nguồn 1 ở abstract '...giant impactor that formed the Moon probably had an isotopic composition similar to that of the Earth...')
    • 'xác suất tới 20%' (nguồn 2 tr.214 'the mean fraction of compatible planet–impactor pairs falls between 10% and 20% for all cases.')
    • 'chưa đến 2%' (nguồn 3 Hình 2, tr.441, thể hiện kết quả mô phỏng 53 tình huống va chạm khác nhau, trong đó không có tình huống nào mà thiên thể va chạm vào - Theia - có thành phần đồng vị đủ tương đồng với hành tinh - Trái Đất - để cho ra kết quả quan sát thấy tại Mặt trăng -> xác suất có tình huống tương đồng xấp xỉ < 1/53 < 2%)
    • Văn phong: "Một trong số đó cho rằng có tới 20% khả năng Theia có thành phần hóa học tương đồng với thiên thể tiền Trái đất, mặc dù báo cáo năm 2007 nhận định xác suất chỉ là chưa đến 2%." -> Đã rút gọn câu văn gần giống đề xuất (tách ý '20%' khỏi ý 'tương đồng hóa học' ứng với các nguồn kiểm chứng khác nhau) Tttrung (thảo luận) 20:57, ngày 5 tháng 6 năm 2021 (+07)
31. (đoạn cuối '... nghi ngờ về khả năng này.'):✅
    • 'đều được tạo ra từ cùng vật liệu được hòa trộn' (nguồn 1 của Pahlevan và Stevenson, tr.438 phần Abstract '...terrestrial magma ocean and lunar-forming material underwent turbulent mixing and equilibration in the energetic aftermath of the giant impact ...' và tr.448 phần Conclusion '... in the aftermath of the giant impact, the proto-Earth and the proto-lunar disk may have approached diffusive equilibrium, reducing any pre-existing differences in oxygen isotope ...'; nguồn 2 ở abstract 'One implication of this model is that metal from the core of the Moon-forming impactor must have efficiently stripped the Earth’s mantle of highly siderophile elements ...')
    • 'nghi ngờ về khả năng này' (nguồn 3 phần 'The Crisi' ' ... the Pahlevan and Stevenson mechanism cannot explain the equilibration of isotopes between the Earth and Moon ... ')
    • Văn phong: Có thể "Giả thuyết khác là cơ chế hòa trộn vật liệu bốc hơi sau va chạm lớn dẫn đến tỷ lệ đồng đều nguyên tố [dạng này] trong nguyên liệu hình thành của cả hai, dù vậy giả thuyết này vẫn còn thiếu sót." (không chắc chắn câu này, nguồn đề cập khái niệm "cân bằng khuếch tán" và chỉ tương đồng ở đồng vị oxy.) Marrella (thảo luận) 21:28, ngày 29 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã điều chỉnh văn phong và thêm nguồn. Nguồn 1 có ghi 'turbulent mixing' - hòa trộn nhiễu loạn Tttrung (thảo luận) 21:27, ngày 5 tháng 6 năm 2021 (+07)
32. (đoạn cuối '... xa và độc lập với Trái đất.'):✅ (nguồn '... too many compositional similarities ... to justify seeking a completely independent origin.'). Văn phong: "...sự tương đồng hóa học chứng tỏ Mặt trăng không hình thành ở xa và độc lập với Trái đất." Marrella (thảo luận) 21:28, ngày 29 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 21:27, ngày 5 tháng 6 năm 2021 (+07)
33. (đoạn cuối '... càng chính xác về Mặt trăng.'):✅ (nguồn 1 'Ideas put forward to salvage or revise it are evaluated', nguồn 2 đề xuất vụ va chạm đủ mạnh làm bốc hơi toàn bộ Trái đất và hình thành cấu trúc mới hòa trộn đồng nhất vật liệu 'different structures of hot, rotating planets change our understanding of ... origin of our Moon', nguồn 3 đề xuất thay va chạm lớn bằng nhiều va chạm nhỏ hơn '... succession of a variety of smaller collisions ...'). Văn phong: Có đúng là "lý thuyết", hay "giả thuyết va chạm lớn vẫn đang được phát triển", vì "lý thuyết" với "giả thuyết" khác nhau (câu cuối của đoạn bạn lại dùng "giả thuyết"). Tuy nhiên lại có [những] nguồn dùng "lý thuyết" như nguồn 1. Vậy xem xét sơ lược: "lý thuyết" là cách giải thích được chứng minh (có căn cứ) dựa vào dữ liệu đã kiểm tra và xác minh, còn "giả thuyết" là cách giải thích đề xuất (dự đoán) dựa vào những quan sát cụ thể [2]. Dường như "giả thuyết" là chính xác trong trường hợp này. Marrella (thảo luận) 17:29, ngày 31 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 21:27, ngày 5 tháng 6 năm 2021 (+07)
34. (đoạn cuối '... thể vệ tinh của Trái đất.'):✅ (nguồn 'Companion moons are a common outcome of simulations of Moon formation ... a ∼1,200-km-diameter moon located at one of the Trojan points could be dynamically stable for tens of millions of years after the giant impact'). Văn phong: "Một ý tưởng cho rằng". Marrella (thảo luận) 21:22, ngày 30 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 21:27, ngày 5 tháng 6 năm 2021 (+07)
35. (đoạn cuối '... một va chạm ở tốc độ thấp.'):✅ (nguồn '... subsonic impact velocity lead to an accretionary pile rather than a crater, contributing a hemispheric layer ...'). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 21:22, ngày 30 tháng 5 năm 2021 (+07)
36. (đoạn cuối '... có vỏ dày hơn so với mặt gần.'):✅ (nguồn '... thickness consistent with the dimensions of the farside highlands ... in agreement with the degree-two crustal thickness profile ... explaining the observed concentration ...'). Văn phong: "Ý tưởng này giải thích được việc vỏ Mặt trăng ở mặt xa dày hơn so với mặt gần" Marrella (thảo luận) 21:22, ngày 30 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 21:27, ngày 5 tháng 6 năm 2021 (+07)

Đặc tính vật lý

1. (đoạn cuối '... phương nối đến Trái đất.'):✅
   • 'gần ellipsoid do ... lực thủy triều ' (nguồn tr.1 'spherical harmonics ... bulk of the degree-2 ... by early tidal heating ... remainder of the degree-2 ... frozen tidal-rotational bulge ...' và tr.3 của phần 'Supplementary Information' của nguồn 'ellipticity ... converted to the equivalent C_2,0' - mức độ méo theo hình ellipsoid tương ứng với hệ số bậc 2 trong phân tích hình dạng thành chuỗi hàm điều hòa cầu, và bậc 2 này gây ra bởi các hiệu ứng thủy triều)
   • 'trục lớn lệch khoảng 30° so với phương nối đến Trái đất' (nguồn tr.3 'largest principal axis is at (-6±4°, 30±1°E')
   • Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 01:41, ngày 25 tháng 5 năm 2021 (+07)
2. (đoạn cuối '... phương nối đến Trái đất.'):✅
   • 'Trục lớn của hình dạng cũng lệch khoảng 30° so với trục lớn của trường trọng lực' (nguồn tr.4 'largest gravity and topography principal axes are separated by 34°, and using data outside large basins, the largest principal axes are separated by 30° ± 5°.')
   • 'trục lớn của trường trọng lực gần trùng với phương nối đến Trái đất' (nguồn tr.3 'gravity’s largest principal axis shifts only 5 ± 2°')
   • Văn phong: "Trục lớn của ellipsoid". Marrella (thảo luận) 01:41, ngày 25 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 11:45, ngày 28 tháng 5 năm 2021 (+07)
3. (đoạn cuối '... bởi lực thủy triều hiện tại.'):✅ (nguồn tr.6 'The uncompensated C_2,0 and C_2,2 values imply fossil freeze-in at a ≅ 32_RE' - một phần độ méo thể hiện bởi hệ số bậc 2 C_2,0 và C_2,2 là 'uncompensated' tức là không được bù đắp bởi cân bằng thủy tĩnh với lực thủy triều hiện tại, và phù hợp với lực thuỷ triều mạnh hơn khi Mặt trăng ở khoảng cách gần hơn , cỡ hơn 30 bán kính Trái đất. Chú ý: lực thủy triều lên vật thể mạnh dần khi nó đi gần đến thiên thể khác, như minh họa ở ISBN 978-1-947172-24-1 tr.985, Hình 27.17 'When ... gets closer ... tides become stronger ...'). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 01:41, ngày 25 tháng 5 năm 2021 (+07)
4. (đoạn cuối '... ý về lịch sử của Mặt trăng.'):✅ (nguồn tr.6 'fossil freeze-in at a ≅ 32_RE' và tr.7 '200-300 My for the Moon to evolve to 32_RE after accretion' - 'fossil freeze-in' được dịch thành 'hóa thạch hình dạng' xảy ra vào cỡ 200-300 triệu năm sau khi hình thành Mặt trăng, thuộc về lịch sử của Mặt trăng). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 01:41, ngày 25 tháng 5 năm 2021 (+07)
5. (đoạn cuối '... nửa so với giá trị hiện nay.'):✅ (nguồn tr.6 'fossil freeze-in at a ≅ 32_RE' - 'fossil freeze-in' là Mặt trăng đông cứng khi nó ở cách Trái đất cỡ hơn 30 bán kính Trái đất, khoảng 1/2 khoảng cách hiện nay - vì khoảng cách hiện nay cỡ 30 lần đường kính Trái đất theo nguồn ISBN 978-1-947172-24-1 tr.19 'Moon’s distance from Earth is about 30 times Earth’s diameter'). Văn phong: "lúc nó cách Trái đất chỉ khoảng một nửa khoảng cách hiện nay". Marrella (thảo luận) 01:41, ngày 25 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 11:45, ngày 28 tháng 5 năm 2021 (+07)
6. (đoạn cuối '... hơn ở quỹ đạo hiện tại.'):✅ (nguồn tr.4 'uncompensated fossil component of shape ... must have frozen-in after the lithosphere cooled and strengthened ...'). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 01:41, ngày 25 tháng 5 năm 2021 (+07)
7. (đoạn cuối '... và kim loại hơn hẳn Trái đất.'):✅
   • '3,3 g/cm3, bằng 1/5 tỷ trọng Trái đất' (nguồn 1 tr.226 '3,36 [thiếu đơn vị đo] bằng 1/5 tỷ trọng Trái Đất')
   • 'chủ yếu đất đá silicat' (nguồn 2 tr.309 '3.3 g/cm³, the Moon must be made almost entirely of silicate rock')
   • 'thiếu sắt và kim loại hơn hẳn Trái đất' (nguồn 2 tr.309 'Compared to Earth, it is depleted in iron and other metals')
   • Văn phong: ... đất đá silicat và thiếu kim loại (như sắt) hơn hẳn Trái đất (cho đỡ lặp "và"). (có thể "mật độ khối lượng" hoặc "khối lượng riêng") Marrella (thảo luận) 01:59, ngày 25 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 11:45, ngày 28 tháng 5 năm 2021 (+07)
8. (đoạn cuối '... sau Io.'):✅ (nguồn tr.410 Hình 12.2 cho thấy các vệ tinh tự nhiên lớn của các hành tinh: 4 vệ tinh lớn của Sao Mộc, 1 của Sao Thổ, 1 của Sao Hải Vương, nguồn tr.412 ở bảng 12.1 cho thấy khối lượng riêng 4 vệ tinh lớn của Sao Mộc và 1 vệ tinh lớn của Sao Thổ đều nhỏ hơn 3,3g/cm³, ngoại trừ Io, nguồn tr.423 'Neptune’s largest moon Triton ... has ... a density of 2.1 g/cm3, ...' cho thấy Triton, vệ tinh lớn của Sao Hải Vương, có khối lượng riêng 2,1g/cm³ cũng nhỏ hơn Mặt trăng). Văn phong: ...nhẹ so với Trái đất nhưng trong .... (hay có thể bỏ ý so sánh với Trái đất cho gọn, hoặc "Tuy có khối lượng riêng không đáng kể so với Trái đất nhưng so với các vệ tinh tự nhiên lớn của các hành tinh trong Hệ Mặt trời thì Mặt trăng có khối lượng riêng xếp thứ hai chỉ sau Io.") Marrella (thảo luận) 01:59, ngày 25 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý, bỏ so với Trái đất. Tttrung (thảo luận) 11:45, ngày 28 tháng 5 năm 2021 (+07)

Cấu trúc bên trong

1. (đoạn cuối '... phủ]] và lõi.'):✅ (nguồn tr.223 ' ... our current knowledge of the crust, mantle, and core of the Moon (Sections 2, 3, and 4).' và Hình 3.27 ở tr.325 vẽ lõi trong, lõi ngoài, phủ trong, phủ ngoài có thể có biên giới tách thành phủ giữa và phủ ngoài, và lớp vỏ). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 02:12, ngày 25 tháng 5 năm 2021 (+07)
2. (đoạn cuối '... lớn hơn lớp phủ.'):✅ (nguồn tr.326 'The geophysical evidence ... implies that the central portion of the Moon is molten (with or without a solid inner core), has a high electrical conductivity, and is denser than the overlying mantle.'). Văn phong: OK (đặc hơn lớp phủ). Marrella (thảo luận) 20:52, ngày 31 tháng 5 năm 2021 (+07)
3. (đoạn cuối '... xác định chắc chắn.'):✅ (nguồn tr.326 'The geophysical evidence ... implies that the central portion of the Moon is molten (with or without a solid inner core), has a high electrical conductivity, and is denser than the overlying mantle. The precise composition of this “core,” however, is not well constrained by these studies.'). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 20:52, ngày 31 tháng 5 năm 2021 (+07)
4. (đoạn cuối '... 20% bán kính Mặt trăng.'):✅ (nguồn tr.326 '... studies are all consistent with the core being composed of either a molten Fe-FeS-C metallic alloy with a radius less than 375 km, or a molten silicate composition that is slightly larger.'). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 20:52, ngày 31 tháng 5 năm 2021 (+07)
5. (đoạn cuối '... với bán kính lớn hơn một chút.'):✅ (nguồn tr.326 '... or a molten silicate composition that is slightly larger. If the lunar core is composed of molten silicate materials, then this composition must be enriched in both iron and titanium in order to be denser than the overlying silicate mantle.'). Văn phong: "a molten Fe-FeS-C metallic alloy" có phải "một hợp kim sắt-sắt sulfide-carbon nóng chảy". "iron-nickel rich core" là "lõi giàu (nhiều) sắt-nickel", tức là nickel cũng nhiều?. Tham khảo thêm nguồn này thì sắt là chủ yếu (điều các nguồn thống nhất), nickel một ít. "chỉ chiếm cỡ" => "bằng cỡ", bỏ hai dấu phẩy trước "với". Marrella (thảo luận) 02:12, ngày 25 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Sở dĩ có nhiều thông tin khác nhau về thành phần hóa học của lõi Mặt trăng là do thực sự thành phần hóa học của lõi chưa được xác định chắc chắn; và thông tin này mình đưa luôn vào bài + tách câu đang xét thành 4 câu ở trên, văn phong điều chỉnh theo góp ý của bạn, bám theo nguồn đã chú thích ở từng câu (là [3] - nghiên cứu tổng hợp tất cả các nghiên cứu quan trọng về chủ đề này đến 2006) - các thông tin trích từ nguồn này và nêu tại 4 câu trên cũng trùng với thông tin ở [4] xuất bản năm 2014. Nguồn bạn nêu [5] không rõ ngày tháng xuất bản, và không rõ dựa trên nghiên cứu nào, nên mình sẽ chưa đưa vào. Nhờ bạn đánh giá lại 4 câu này. Cảm ơn bạn. Tttrung (thảo luận) 21:25, ngày 28 tháng 5 năm 2021 (+07) OK (Cũng có giả thuyết khác chỉ ra lõi lớn hơn một chút với thành phần gồm silicat nóng chảy pha thêm sắt và titani.) Marrella (thảo luận) 20:52, ngày 31 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 10:28, ngày 6 tháng 6 năm 2021 (+07)
6. (đoạn cuối '... chiếm khoảng 60% thể tích.'):✅ (nguồn ở Abstract 'Our results suggest the presence of a solid inner and fluid outer core, overlain by a partially molten boundary layer. The relative sizes of the inner and outer core suggest that the core is ~60% liquid by volume.'). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 16:54, ngày 26 tháng 5 năm 2021 (+07)
7. (đoạn cuối '... một phần cũng bị nóng chảy.'):✅ (nguồn 1 tr.325 Hình 3.27 vẽ '587-km radius Zone of Partial Melt (Lower Mantle)'; nguồn 2 tr.309 Hình 1A và tr.311 Hình 3 vẽ lớp phủ bao quanh lõi nóng chảy 1 phần bán kính 480km). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 16:54, ngày 26 tháng 5 năm 2021 (+07)
8. (đoạn cuối '... khoảng 4,5 tỷ năm trước.'):✅
   • 'kết tinh phân đoạn từ một đại dương dung nham' (nguồn 1 tr.221 'crystallization of this magma ocean gave rise to mafic cumulates that make up the mantle')
   • 'ngay sau khi Mặt trăng hình thành vào khoảng 4,5 tỷ năm trước' (nguồn 2 ở 'Abstract' '...collision of a Mars-sized body with the Earth more than 4,500 million years ago.' và 'solidification of 80–85% of the original melt, within about 100 million years of the collision' nghĩa là 100 triệu năm sau va chạm lớn thì 80% đại dương dung nham đông cứng, suy ra đại dương dung nham tồn tại trước đó, ngay sau va chạm lớn)
   • Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 16:54, ngày 26 tháng 5 năm 2021 (+07)
9. (đoạn cuối '... và bao phủ bề mặt toàn cầu.'):✅ (nguồn tr.223 'magma ocean differentiated during crystallization to form a dense, ultramafic mantle rich in olivine and pyroxene that was overlain by a buoyant, globe-encircling, plagioclase-rich crust'). Văn phong: dung nham là "lava", có lẽ "đại dương magma". Ý nguồn 'sự kết tinh làm phân biệt (phân vùng) đại dương magma', tức phân nó ra thành những phần có đặc tính khác nhau. "Hiện tượng (hoặc quá trình) đại dương magma kết tinh đã tạo ra lớp phủ ultramafic có mật độ cao, chứa nhiều olivin và pyroxene, nằm bên dưới một lớp vỏ plagioclase nổi bao phủ toàn cầu". Marrella (thảo luận) 16:54, ngày 26 tháng 5 năm 2021 (+07) -> đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 12:47, ngày 29 tháng 5 năm 2021 (+07)
10. (đoạn cuối '... nhau về mặt hóa địa chất.'):✅ (nguồn tr.224 'In all models, efficient fractional crystallization would produce a ... urKREEP that was initially sandwiched between the crust and mantle. This residual magma would have been extremely enriched in iron and the incompatible and heat-producing elements that are represented by the acronym KREEP.' Ở đây 'residual magma' hiểu là phần dung nham lỏng cuối cùng còn lại khi các phần khác đã tinh thể hóa.). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 17:13, ngày 26 tháng 5 năm 2021 (+07)
11. (đoạn cuối '... thành phần lớp phủ ultramafic.'):✅
    • 'mẫu đá lấy từ biển Mặt trăng ... xác nhận thành phần lớp phủ ultramafic' (nguồn 1 tr.223 'the mare basalts were shown to have been derived from an ultramafic pyroxene and olivine source')
    • 'biển Mặt trăng, vốn là dung nham hóa rắn từng phun trào ra bề mặt từ lớp phủ' (nguồn 2 tr.312 'Today, we know that the maria consist mostly of dark-colored basalt ... these lava flows partly filled the huge depressions called impact basins')
    • Văn phong: "đá ở biển" thì sát nguồn, "có nguồn gốc" (hay "bắt nguồn từ") thay cho "lấy từ". Ý dường như nhầm thành "con người lấy mẫu đá"?. Marrella (thảo luận) 17:13, ngày 26 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Ở đây ý đúng là con người lấy :) Tôi đã sửa lại câu văn cho rõ ý: con người (thông quan chương trình Appollo) đã lấy đá từ biển Mặt trăng về để phân tích thành phần, biển này được cho là hình thành từ dung nham cổ phun từ lớp phủ lên, và phân tích hóa học mẫu đá cho thấy nó "derived from an ultramafic pyroxene and olivine source" tức phù hợp với giả thuyết lớp phủ (nơi bắt nguồn của mẫu đá theo giả định biển hình thành từ dung nham phun từ lớp phủ) là ultramafic. Câu văn không có ý định dịch nguồn, mà được xây dựng độc lập, trong đó kiến thức ở câu văn có thể kiểm chứng được bởi thông tin ở các nguồn. Tttrung (thảo luận) 12:47, ngày 29 tháng 5 năm 2021 (+07)
12. (đoạn cuối '... đo đạc tại chỗ và viễn thám.'):✅ (nguồn 1 tr.223 'hypothesis postulated that the magma ocean differentiated during crystallization' và 'This hypothesis has served well because it accommodates many remotely sensed observations as well as much of the data collected on the samples returned by the Apollo and Luna missions.' và tr.282 'Geophysical, remote sensing, and sample analyses are all converging on ... average composition of the upper portion of the crust is extremely anorthositic' và '... consistent with being derived by plagioclase flotation in a near-global magma ocean'; nguồn 2 'Most of the crust of the Moon (83%) consists of silicate rocks called anorthosites; these regions are known as the lunar highlands.'; nguồn 3 tr.89 'the highlands consist largely of feldspathic rocks termed anorthosite.'). Văn phong: "tiên đoán ra" => "đã tạo ra". Marrella (thảo luận) 17:33, ngày 26 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 12:47, ngày 29 tháng 5 năm 2021 (+07)
13. (đoạn cuối '... lên trên tạo thành lớp vỏ.'):✅ (nguồn 1 tr.224 'After about 75% of the magma ocean had crystallized, plagioclase would have become a liquidus phase, and because of its low density, it would have been buoyant with a tendency to rise.'; nguồn 2, tr.404 Hình 4.13 'Plagioclase begins to crystallize when the magma ocean is about 80% solid'). Văn phong: "tinh thể hóa" => "kết tinh". Marrella (thảo luận) 17:33, ngày 26 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 12:47, ngày 29 tháng 5 năm 2021 (+07)
14. (đoạn cuối '... /> Lớp vỏ dày khoảng 50 km.'):✅ (nguồn tr.283 'the crust is found to be on average about 49 ± 16 km thick'). Văn phong: OK.Marrella (thảo luận) 17:33, ngày 26 tháng 5 năm 2021 (+07)
15. (đoạn cuối '... kết tinh đại dương dung nham.'):✅
    • '3,3 đến 4,4 tỷ năm, già hơn so với hầu hết đá Trái đất' (nguồn 1 tr.310 và vắt sang 311 '3.3 to 4.4 billion years old, substantially older than most of the rocks on Earth')
    • 'phù hợp với mô hình kết tinh đại dương dung nham' (nguồn 2 tr.282 'anorthositic lunar samples have ferroan compositions and ancient ages (~4.45 Ga) consistent with being derived by plagioclase flotation in a near-global magma ocean')
    • Văn phong: "già hơn" => "cổ hơn". "Các mẫu đá trên Mặt trăng đều có tuổi từ 3,3 đến 4,4 tỷ năm, cổ hơn hầu hết đá trên Trái đất." Marrella (thảo luận) 17:33, ngày 26 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 12:47, ngày 29 tháng 5 năm 2021 (+07)
16. (đoạn cuối '... cấu trúc bên trong Mặt trăng.'):✅ (nguồn 1 tr.309 Hình 1A và tr.311 Hình 3 vẽ lớp lõi trong bán kính 240km và lõi ngoài bán kính 330km, lớp phủ trong bán kính 480km, và tr.309 ghi bán kính trung bình Mặt trăng là 'its 1737.1-km mean radius'; nguồn 2 tr.283 'the crust is found to be on average about 49 ± 16 km thick' suy ra bán kính lớp phủ khoảng 1737-(49 ± 16) = 1688 ± 16 km). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 17:33, ngày 26 tháng 5 năm 2021 (+07)

Bề mặt

1. (đoạn cuối '... đồ địa hình Mặt trăng.'):✅ (nguồn: dữ liệu ở Hình 2 tại nguồn tương thích với dữ liệu ở hình vẽ). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 21:52, ngày 26 tháng 5 năm 2021 (+07)
2. (đoạn cuối '... trũng gần tròn, tô màu xanh tím.'):✅ (nguồn: hình 4a thể hiện tọa độ và kích cỡ của bồn địa Nam cực - Aitken phù hợp với vùng xanh tím ở hình vẽ). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 21:52, ngày 26 tháng 5 năm 2021 (+07)
3. (đoạn cuối '... địa chất mặt gần Mặt trăng.'):✅ (nguồn thể hiện bản đồ địa chất với cùng đặc điểm và mã màu). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 21:52, ngày 26 tháng 5 năm 2021 (+07)
4. (đoạn cuối '... bazan của biển Mặt trăng.'):✅ (các mã màu đỏ lm1, lm2, lmd ở nguồn chỉ đến các vùng biển Mặt trăng với giải nghĩa 'old basaltic lava', 'basaltic lava flows', 'volcanic edifices'). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 21:52, ngày 26 tháng 5 năm 2021 (+07)
5. (đoạn cuối '... đại địa chất Mặt trăng.'):✅ (nguồn tr.277 Hình 14.3 thể hiện các Kỷ như hình vẽ thể hiện, tr.278 Bảng 14.1 thể hiện tuổi cụ thể của một số mẫu từ các hố va chạm ứng với các kỷ. Tên các kỷ lấy từ các tên các hố va chạm, và được dịch ra tiếng Việt theo Phạm Viết Trinh và các tác giả khác, Từ điển Bách khoa Thiên văn học, Nhà xuất bản Khoa học Kỹ thuật, Hà Nội, 1999, Mã số 52 - 52 / KHKT - 1999, Giấy phép xuất bản số 41 - 220 cấp ngày 20 tháng 1 năm 1999, tr.225). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 01:34, ngày 9 tháng 6 năm 2021 (+07)
6. (đoạn cuối '... lý ảnh nổi|xử lý ảnh stereo]].'):✅
   • 'đo bằng laser' (nguồn 'made the first near-global topographic map ... of the Moon from laser altimetry')
   • 'xử lý ảnh stereo' (nguồn 'The poles were especially well covered in stereo and we have used images of the south polar area to infer topographic information in areas not sampled by the laser altimeter')
   • Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 21:52, ngày 26 tháng 5 năm 2021 (+07)
7. (đoạn cuối '... phía nam mặt xa Mặt trăng.'):✅ (nguồn tr.1903 Hình 1 vẽ vị trí bồn địa Nam cực - Aitken ở nam nửa xa). Văn phong: đã hoàn thiện theo góp ý ở câu dưới. Tttrung (thảo luận) 10:50, ngày 6 tháng 6 năm 2021 (+07)
8. (đoạn cuối '... đường kính 2500 km.'):✅
   • 'đường kính 2500 km' (nguồn tr.1848 '2500 kilometers in diameter', nguồn 2 tr.1902 '2500 km in diameter')
   • 'lớn nhất trong hệ Mặt trời' (nguồn tr.1848 'the largest, deepest impact crater yet discovered in the solar system')
   • Văn phong: "Một đặc trưng địa hình nổi bật là bồn địa Nam cực - Aitken ở phía nam mặt xa Mặt trăng. Đây là hố va chạm lớn nhất trong Hệ Mặt trời với đường kính 2500 km". Marrella (thảo luận) 21:52, ngày 26 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Tttrung (thảo luận) 10:50, ngày 6 tháng 6 năm 2021 (+07)
9. (đoạn cuối '... so với vùng xung quanh rìa.'):✅
   • 'độ sâu lớn nhất' (nguồn 1 tr.1848 'deepest impact crater yet discovered in the solar system', nguồn 2 cho bản đồ địa hình tô màu sâu nhất ở bồn địa Nam cực - Aitken)
   • '13 km so với vùng xung quanh rìa' (nguồn 1 tr.1848 'depth of more than 13 kilometers, rim crest to floor')
   • Văn phong: "Bồn địa này cũng chứa điểm sâu nhất trên Mặt trăng có độ sâu khoảng 13 km so với vùng xung quanh rìa." Marrella (thảo luận) 21:52, ngày 26 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Tttrung (thảo luận) 10:50, ngày 6 tháng 6 năm 2021 (+07)
10. (đoạn cuối '... nên bồn địa Nam Cực - Aitken.'):✅
    • 'rìa phía đông bắc' (nguồn cho thấy bản đồ địa hình vùng cao nhất màu đỏ trắng ở đông bắc của bồn địa Nam cực - Aitken)
    • 'do va chạm nghiêng của vụ va chạm hình thành nên bồn địa Nam Cực - Aitken' (nguồn 'the farside lunar highlands seem to be thickened at one end of the long axis' và ' can be resolved for a low-velocity and low-angle impact')
    • Văn phong: "Điểm cao nhất trên Mặt trăng nằm ngay phía đông bắc bồn địa, thuộc khu vực có thể được nâng lên do vụ va chạm nghiêng mà đã tạo ra bồn địa Nam Cực - Aitken." Marrella (thảo luận) 21:52, ngày 26 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Tttrung (thảo luận) 10:50, ngày 6 tháng 6 năm 2021 (+07)
11. (đoạn cuối '... và phần rìa có độ cao lớn.'):✅
    • 'bồn địa ... hình thành bởi các vụ va chạm lớn trong thời kỳ đầu' (nguồn 1 tr.312 '... lava flows partly filled the huge depressions called impact basins, which had been produced by collisions of large chunks of material with the Moon relatively early in its history', nguồn 2 tr.23 'The impacting asteriods struck the Moon ... creating ... "basin rings"')
    • 'biển Mưa, Trong Sáng, Khủng Hoảng ở nửa gần' (nguồn 3 số 7, 9 ở hình a, số 12 ở hình a và số 4 ở hình b, nguồn 2 tr.23 "The Imbrium basin ... has been recognized ... as one of the clearest examples of this type of feature")
    • 'Đông Phương ở vùng ranh giới của hai nửa' (nguồn 2 'Orientale basin, located at the western limb of the near side and in the adjacent portion of the far side', nguồn 1 tr.312 hình 9.11 'The youngest of the large lunar impact basins is Orientale ... It is located on the edge of the Moon as seen from Earth')
    • 'vùng trung tâm với độ sâu lớn và phần rìa có độ cao lớn' (nguồn 4 và 5 thể hiện dữ liệu địa hình ở các bồn địa cho thấy trung tâm sâu và rìa cao)
    • Văn phong: "Các bồn địa nổi bật khác hình thành từ các vụ va chạm lớn trong thời kỳ đầu của Mặt trăng gồm có biển Mưa, Trong Sáng, Khủng Hoảng ở mặt gần và Đông Phương ở [vùng] ranh giới của hai mặt - chúng đều có phần trung tâm sâu và phần rìa cao." Marrella (thảo luận) 22:00, ngày 26 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Tttrung (thảo luận) 10:50, ngày 6 tháng 6 năm 2021 (+07)
12. (đoạn cuối '... so với mặt gần cỡ 1,9 km.'):✅ (nguồn tr.261 'average elevation of the nearside to be ~1.9 km less than that of the far side'). Văn phong: "Mặt xa trung bình cao hơn mặt gần khoảng 1,9 km". Marrella (thảo luận) 22:00, ngày 26 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Tttrung (thảo luận) 10:50, ngày 6 tháng 6 năm 2021 (+07)
13. (đoạn cuối '... bình của mặt gần Mặt trăng.'):✅ (nguồn 1 tr.22 - trang thứ 14 trên 46 trang của báo cáo - công bố khuyến nghị của IAU 'recommended coordinate system for the Moon is the mean Earth/polar axis (ME) system'; nguồn 2 giải nghĩa 'mean Earth/polar axis (ME) system' ở tr.20277 'In the mean-Earth/polar-axis coordinate system, the z axis is the axis of the Moon's rotation, and the x axis is the mean-Earth direction' - ở đây phương x ứng với kinh độ 0 là phương nối đến Trái đất (trung bình) => kinh tuyến gốc đối diện với Trái đất, đi qua tâm (trung bình) của nửa gần. Lấy trung bình do hiện tượng bình động của Mặt trăng, Mặt trăng "lắc lư" nên ở mỗi một tư thế có điểm tâm đối diện của tư thế đó, lấy trung bình các tâm đối diện thì được tâm trung bình). Văn phong: bỏ hai dấu phẩy (chưa đủ kiến thức để hiểu). Marrella (thảo luận) 22:34, ngày 26 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Nội dung ở đây có thể hiểu đang trình bày về kinh tuyến gốc, giống như nói về kinh tuyến đi qua Greenwich ở Trái đất. Tttrung (thảo luận) 11:53, ngày 6 tháng 6 năm 2021 (+07)
14. (đoạn cuối '... chiếu vị trí vẽ bản đồ.'):✅ (nguồn 1 tr.235-236 '...found wide application ... catalog of crater positions and the coordinates of the crater Mösting A are given in terms of this system ... connected with lunar body ... do not change with time.', nguồn 2 tr.155 Bảng V ghi tọa độ Mösting A ở 3 nguồn Longitude (deg) -5,157, -5,160, -5,160 và Latitude (deg) -3,18 -3,18 -3,18 ). Văn phong: bỏ dấu phẩy sau Mösting A (chưa đủ kiến thức để hiểu). Marrella (thảo luận) 22:34, ngày 26 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Tttrung (thảo luận) 11:53, ngày 6 tháng 6 năm 2021 (+07)
15. (đoạn cuối '... thời kỳ địa chất gần đây.'):✅
    • 'Tàu quỹ đạo Trinh sát Mặt trăng năm 2010 đã phát hiện ra các vách đứt gãy dốc đứng' (nguồn ở tiêu đề 'Evidence of Recent Thrust Faulting on the Moon Revealed by the Lunar Reconnaissance Orbiter' xuất bản ngày 20 tháng 8 năm 2010)
    • 'co ngót lại trong thời kỳ địa chất gần đây' (nguồn ở abstract 'This detection, ..., suggests global late-stage contraction of the Moon.')
    • Văn phong: "thrust fault" hình như là "đứt gãy chờm", một dạng "đứt gãy nghịch". Marrella (thảo luận) 22:34, ngày 26 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Tttrung (thảo luận) 11:53, ngày 6 tháng 6 năm 2021 (+07)
16. (đoạn cuối '... quan sát thấy trên Sao thủy.'):✅ (nguồn tiêu đề '... global contraction of Mercury' và abstract 'Each landform is assigned a single, principal fault, resulting in an amount of contractional strain ...'). Văn phong: bỏ "thấy". Marrella (thảo luận) 22:34, ngày 26 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Tttrung (thảo luận) 11:53, ngày 6 tháng 6 năm 2021 (+07)
17. (đoạn cuối '... khác, đang nứt và dịch chuyển.'):✅
    • '12000 bức ảnh chụp được từ tàu quỹ đạo ... biển Lạnh' (nguồn tr.154 mục 3 'We selected over 12,000 LROC NAC images across Mare Frigoris ...')
    • 'đã ngừng tiến hóa về mặt địa chất giống như các biển Mặt trăng khác' (nguồn tr.151 mục 1 ' Previous studies also concluded that tectonism in the lunar maria occurred long ago, with extension ceasing by ~3.6 billion years ago and compression by ~1.2 billion years ago' và mục abstract 'Nearside basin-related extensional tectonism on the Moon was thought to have ended by about 3.6 billion years ago and mare basin-localized contractional deformation ended by about 1.2 billion years ago')
    • 'đang nứt và dịch chuyển' (nguồn phần abstract '... some tectonism in and around Mare Frigoris has occurred in the geologically recent past and likely still continues today.')
    • Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 22:34, ngày 26 tháng 5 năm 2021 (+07)
18. (đoạn cuối '... một phần do lực thủy triều.'):✅
    • 'không có các mảng kiến tạo' (nguồn tr.325 Hình 3.27 vẽ lớp vỏ mặt trăng là một mảng duy nhất, không bị phân tách thành các mảng kiến tạo, và nằm bên trên lớp phủ rắn, không có chuyển động lỏng)
    • 'vết nứt chủ yếu do sự co ngót toàn cầu của Mặt trăng' (nguồn tr.411 '... distribution of the thrust fault scarps confirms that the Moon recently underwent global contraction' và tr.415 Hình 5 '... combined modelled stresses are (1) 2 MPa of isotropic compression from global contraction, (2) ...')
    • 'nguội dần' (nguồn tr.472 '... global thermal stresses from lunar cooling and contraction ')
    • 'một phần do lực thủy triều' (nguồn tr.411 'Tidal stresses (orbital recession and diurnal tides) superimposed on stresses from global contraction' và tr.415 Hình 5 '... combined modelled stresses are ... (2) orbital recession ... (4) diurnal tidal stress at apogee')
    • Văn phong: "Trên Mặt trăng không có các mảng kiến tạo cho nên hoạt động địa chất ở đây chỉ là sự hình thành các vết nứt chủ yếu do sự co ngót của toàn Mặt trăng khi nó nguội dần và một phần do lực thủy triều." Marrella (thảo luận) 22:34, ngày 26 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Tttrung (thảo luận) 11:53, ngày 6 tháng 6 năm 2021 (+07)

Biển và vùng cao

1. (đoạn cuối '... rằng những vùng này có nước.'):✅
   • 'màu sẫm' (nguồn 1 tr.20 'the mare areas are dark')
   • 'bằng phẳng', 'có ít các hố va chạm hơn' (nguồn 1 tr.20 'central portions are very smooth ... devoid of any major topographic features')
   • 'nhìn thấy bằng mắt thường' (nguồn 2 tr.310 'most conspicuous of the Moon’s surface features — those that can be seen with the unaided eye ... — are vast splotches of darker lava flows.')
   • 'giả định rằng những vùng này có nước' (nguồn 1 tr.19 'speculated that they were analogous to Earth's ocean', nguồn 2 tr.310 'early lunar observers thought that the Moon had continents and oceans ... They called the dark areas “seas”')
   • Văn phong: "Các vùng trên bề mặt Mặt trăng có màu sẫm và tương đối bằng phẳng như những đồng bằng, không có đặc điểm địa hình nổi bật, đủ lớn để có thể nhìn thấy bằng mắt thường từ Trái đất, được gọi là các biển Mặt trăng vì trước đây đã có giả định rằng những vùng này có nước." Marrella (thảo luận) 23:14, ngày 26 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 16:02, ngày 6 tháng 6 năm 2021 (+07)
2. (đoạn cuối '... bazan cổ, nay đã đông cứng.'):✅ (nguồn tr.312 'Today, we know that the maria consist mostly of dark-colored basalt ... these lava flows partly filled the huge depressions called impact basins'). Văn phong: ý nguồn "Các vùng này trước kia là những bồn địa va chạm khổng lồ, có những dòng dung nham chảy vào mà nay đã nguội thành bazan tối màu". Vậy có thể sửa "Giả thuyết được chấp nhận hiện tại cho rằng các vùng này từng là bồn địa chứa dung nham cổ, nay đã nguội lạnh thành bazan tối màu". Marrella (thảo luận) 23:14, ngày 26 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 16:02, ngày 6 tháng 6 năm 2021 (+07)
3. (đoạn cuối '... bởi sự có mặt của nước.'):✅
   • 'tương tự như bazan ở Trái đất' (nguồn 1 tr.312 'The basalt on the Moon ... is very similar in composition to the crust under the oceans of Earth or to the lavas erupted by many terrestrial volcanoes.')
   • 'không có các khoáng chất bị biến đổi bởi sự có mặt của nước' (nguồn 2 tr.226 'Moon is essentially anhydrous, and there are no aqueous sedimentary or alteration processes to mechanically sort minerals, the mineralogy of lunar rocks is greatly restricted')
   • Văn phong: theo nguồn "bazan trên Mặt trăng có thành phần tương tự lớp vỏ bên dưới đại dương [Trái đất] hoặc dung nham phun trào từ núi lửa Trái đất nhưng rất thiếu khoáng chất." Marrella (thảo luận) 23:14, ngày 26 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 16:02, ngày 6 tháng 6 năm 2021 (+07)
4. (đoạn cuối '... kỳ đầu hình thành Mặt trăng.'):✅ (nguồn tr.312 'these lava flows partly filled the huge depressions called impact basins, which had been produced by collisions of large chunks of material with the Moon relatively early in its history'). Văn phong: "Các dòng dung nham đã phun trào ra bề mặt và chảy vào các hố va chạm lớn trong thời đầu lịch sử Mặt trăng." Marrella (thảo luận) 23:14, ngày 26 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 16:02, ngày 6 tháng 6 năm 2021 (+07)
5. (đoạn cuối '... chiếm 1% bề mặt Mặt trăng.'):✅
   • '17% diện tích Mặt trăng và hầu hết nằm ở nửa gần' (nguồn tr.312 'cover just 17% of the lunar surface, mostly on the side of the Moon that faces Earth')
   • 'biển ở nửa xa chỉ chiếm 1% bề mặt Mặt trăng' (nguồn, phần abstract, 'far side maria represents only about 1% of the surface of the Moon')
   • Văn phong: "Biển che phủ 17% diện tích Mặt trăng và hầu hết nằm ở mặt gần, biển ở mặt xa chỉ chiếm khoảng 1% bề mặt." Marrella (thảo luận) 23:14, ngày 26 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 16:02, ngày 6 tháng 6 năm 2021 (+07)
6. (đoạn cuối '... phun trào với độ nhớt cao hơn.'):✅
   • 'biển ở nửa gần Mặt trăng chứa các vòm núi lửa' (nguồn Hình 1 'the Gruithuisen and Mairan domes ... in northeastern Oceanus Procellarum and northwestern Mare Imbrium')
   • 'hình thành bởi dung nham phun trào với độ nhớt cao hơn' (nguồn phần abstract, '... support previous qualitative suggestions that they were formed from magmas with significantly higher viscosity than those typical of mare basalts')
   • Văn phong: magma => magma. "Một số biển ở mặt gần chứa các vòm núi lửa mà có thể hình thành từ magma có độ nhớt cao hơn đáng kể." Marrella (thảo luận) 23:48, ngày 26 tháng 5 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 16:02, ngày 6 tháng 6 năm 2021 (+07)
7. (đoạn cuối '... mặt gần có nhiều biển hơn.'):✅
   • 'nửa gần Mặt trăng có nồng độ cao hơn các nguyên tố hóa học có khả năng sinh nhiệt' (nguồn 1 tr.386 'enrichment of heat-producing, incompatible elements in a region of thinned crust on the lunar near side' và tr.490 'after the Lunar Prospector mission in 1998 ... asymmetric thermal-evolution models began to be quantitatively investigated. The rational for these models is clearly evident in the global Th abundance maps generated by the LP gamma-ray spectrometer ...', nguồn 2 phần abstract 'Lunar Prospector gamma-ray spectrometer ... Thorium and potassium are highly concentrated in and around the nearside western maria')
   • 'từng nóng hơn và dễ phun trào dung nham hơn, giải thích cho việc nửa gần có nhiều biển hơn' (nguồn 1 tr.467-468 'distribution of mare volcanism is largely concentrated in the near side lunar basins ... The asymmetry of mare volcanism must therefore reflect the deep-seated distribution not only of the heat-producing elements but also of TiO2-rich source materials.' và tr.491 'The high abundances of heat-producing elements within the Procellarum KREEP Terrane are in all likelihood related to the magmatic productivity and volcanic longevity associated with this region.' ở đây thuật ngữ 'Procellarum KREEP Terrane' được định nghĩa tại tr.490 của nguồn, chỉ đến khu vực nhiều biển tại nửa gần)
   • Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 23:48, ngày 26 tháng 5 năm 2021 (+07)
8. (đoạn cuối '... khoảng 1 tỷ năm trước.'):✅
   • 'biển nhỏ nằm xen kẽ giữa các vùng cao đã phun trào trong kỷ Mưa' (nguồn tr.490 '10% of this terrane by area has been resurfaced by mare basaltic lava flows, with the vast majority being emplaced almost exclusively during the Imbrian period'; thời gian của kỷ Mưa, từ 3,2-3,8 tỷ năm trước dựa trên hình vẽ trong bài về niên đại địa chất Mặt trăng - hình này dựa theo nguồn đã đánh giá phù hợp ở trên)
   • 'ở biển Mưa và Đại dương Bão, hoạt động phun trào đã kéo dài từ 4,2 đến khoảng 1 tỷ năm trước' (nguồn tr.490 'terrane encompasses the regions of Oceanus Procellarum and Mare Imbrium ... Volcanism in this terrane appears to have extended from at least 4.2 Ga to about 1 Ga')
   • Văn phong: OK (có thể cho "3,2–3,8 tỷ năm trước" vào ngoặc đơn). Marrella (thảo luận) 01:02, ngày 3 tháng 6 năm 2021 (+07)
9. (đoạn cuối '... vào khoảng 1,2 tỷ năm trước.'):✅ (nguồn, phần abstract, 'We performed new crater size-frequency distribution measurements ... volcanism in the investigated region was active over a long period of time from ~3.93 to 1.2 b.y., .... period of active volcanism on the Moon lasted ~2.8 b.y., from ~4 b.y. to ~1.2 b.y.'). Văn phong: "... Đại dương Bão thì lần cuối cùng dung nham trào lên bề mặt là cách đây 1,2 tỷ năm". Marrella (thảo luận) 01:02, ngày 3 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 16:02, ngày 6 tháng 6 năm 2021 (+07)
10. (đoạn cuối '... tuổi chỉ khoảng 10 triệu năm.'):✅ (nguồn, phần abstract, '... we report ... regolith in the Ina structure ... features within this structure must be as young as 10 Myr'). Văn phong: bỏ dấu phẩy (hoặc "Năm 2006, một nghiên cứu đã phát hiện hố va chạm Ina trong biển Hồ Hạnh Phúc có những đặc điểm trẻ với tuổi chỉ khoảng 10 triệu năm"). Marrella (thảo luận) 01:02, ngày 3 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 16:02, ngày 6 tháng 6 năm 2021 (+07)
11. (đoạn cuối '... của Mặt trăng vẫn tiếp tục.'):✅ (nguồn, phần abstract, '... these features result from recent, episodic out-gassing ...') Văn phong: "Các trận động đất cùng hiện tượng thoát khí ra bề mặt cho thấy một số hoạt động địa chất của Mặt trăng vẫn tiếp tục". Marrella (thảo luận) 01:02, ngày 3 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 16:02, ngày 6 tháng 6 năm 2021 (+07)
12. (đoạn cuối '... với tuổi ít hơn 100 triệu năm.'):✅ (nguồn, phần abstract, '... we investigate 70 small topographic anomalies ... three largest irregular mare patches imply ages younger than 100 million years') Văn phong: "Một nghiên cứu năm 2014 sử dụng ảnh chụp của Tàu quỹ đạo Trinh sát Mặt trăng đã chỉ ra những vùng có tuổi ít hơn 100 triệu năm." Marrella (thảo luận) 01:02, ngày 3 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 16:02, ngày 6 tháng 6 năm 2021 (+07)
13. (đoạn cuối '... sinh nhiệt bên dưới lớp vỏ.'):✅ (nguồn 1, phần abstract, '... result of the high abundance of heat‐producing elements ... partial melting of the underlying mantle is an inevitable outcome ... mare volcanism should span most of the Moon's history ...'; nguồn 2 trang thứ 3 và 4 trong bài, ' ... lunar thermal evolution ... must provide enough heat to account for small-volume eruptions late into the Copernican period ... ') Văn phong: "Có khả năng lớp phủ của Mặt trăng nóng hơn đã biết, ít nhất là ở mặt gần, tại những nơi có nhiều nguyên tố phóng xạ sinh nhiệt bên dưới lớp vỏ". Marrella (thảo luận) 01:02, ngày 3 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 16:02, ngày 6 tháng 6 năm 2021 (+07)
14. (đoạn cuối '... động địa chất tại đây.'):✅ (nguồn, phần abstract, 'The longevity of mare volcanism in the Orientale region further suggests high initial temperatures and/or high content of heat‐producing elements in the underlying mantle of this region.'). Văn phong: "Ở bồn địa Đông Phương, hoạt động núi lửa kéo dài chứng tỏ lớp phủ ban đầu nóng và có nhiều nguyên tố sinh nhiệt." Marrella (thảo luận) 01:02, ngày 3 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 16:02, ngày 6 tháng 6 năm 2021 (+07)
15. (đoạn cuối '... hầu hết các biển Mặt trăng.'):✅ (nguồn, tr.225 Hình 3.1 b, Mặt trăng tại 3 tỷ năm trước, khi mà hầu hết hoạt động địa chất đã định hình bề mặt Mặt trăng, vẽ vùng cao 'Anorthositic Crust' với độ cao - cường điệu - lớn hơn các biển 'mare basalt' , và cao hơn bồn địa Nam Cực Aitken 'South Pole-Aitken Basin'). Văn phong: "...vùng cao bởi chúng có độ cao lớn hơn hầu hết biển Mặt trăng." Marrella (thảo luận) 01:45, ngày 3 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 16:10, ngày 6 tháng 6 năm 2021 (+07)
16. (đoạn cuối '... thành Mặt trăng từ rất sớm.'):✅
    • 'đo tuổi bằng phóng xạ' ... 'khoảng 4,4 tỷ năm trước' (nguồn 1 tr.226 định nghĩa nhóm đá ở vùng cao 'pristine highland rocks', tr.228 hình 3.2 phân nhóm đã thành 3 loại, loại FAS theo tr.233 'age determinations using different isotopic systems vary, Sm-Nd internal isochrons for two rocks yield ages of 4.44 and 4.54 Ga', loại 'magnesian-suite' theo tr.237 'partial overlap of the magnesian-suite rocks ages with those of the FAS rocks', và loại 'alkali suite' theo tr.243 'Isotopic characteristics ... crystallization ages overlap, the alkali suite extends to younger ages ... 4.3 Ga to nearly 3.8 Ga')
    • 'đá plagioclase tích lũy từ đại dương dung nham cổ ... do nhẹ hơn nên nổi lên cao trong quá trình hình thành Mặt trăng từ rất sớm' (nguồn 1 tr.227 'crustal igneous rocks, also referred to as “pristine igneous” rocks ..., are almost exclusively plagioclase rich', và tr.225 Hình 3.1 cho thấy lớp vỏ bắt đầu hình thành từ đại dương dung nham khoảng 4,4 tỷ năm trước - hình a - và đến 3 tỷ năm trước - hình b - thì lớp vỏ này còn lại ở vùng cao - phần ở biển đã bị lấp bởi dung nham phun trào trẻ tuổi; nguồn 2 tr.311 '...lunar highlands ... are made of relatively low-density rock that solidified on the cooling Moon like slag floating on the top of a smelter ... formed so early in lunar history (between 4.1 and 4.4 billion years ago) ...')
    • Văn phong: "Vùng cao có thành phần chủ yếu là plagiocla tích lũy từ đại dương dung nham cổ của Mặt trăng, do nhẹ hơn nên nổi lên cao từ rất sớm cách đây đến 4,4 tỷ năm." Marrella (thảo luận) 01:45, ngày 3 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 16:10, ngày 6 tháng 6 năm 2021 (+07)
17. (đoạn cuối '... của các mảnh vụn vũ trụ.'):✅ (nguồn tr.311 'the highlands are also extremely heavily cratered, bearing the scars of all those billions of years of impacts by interplanetary debris'). Văn phong: "Chính bởi hình thành sớm nên vùng cao có một quãng thời gian dài hứng chịu sự bắn phá (hoặc "tác động") từ những mảnh vụn vũ trụ, dẫn đến mật độ cực cao hố va chạm". Marrella (thảo luận) 01:45, ngày 3 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 16:10, ngày 6 tháng 6 năm 2021 (+07)
18. (đoạn cuối '... chuyển của các mảng kiến tạo.'):✅ (nguồn 1 tr.310 'origins of lunar features such as ... mountains are very different from their terrestrial counterparts'; nguồn 2 tr.325 Hình 3.27 vẽ lớp vỏ mặt trăng là một mảng duy nhất, không bị phân tách thành các mảng kiến tạo, và nằm bên trên lớp phủ rắn, không có chuyển động lỏng). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 01:45, ngày 3 tháng 6 năm 2021 (+07)
19. (đoạn cuối '... cao chiếm 83% bề mặt Mặt trăng.'):✅ (nguồn tr.311 'Most of the crust of the Moon (83%) ... are known as the lunar highlands.'). Văn phong: bỏ "các". Marrella (thảo luận) 01:45, ngày 3 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 16:10, ngày 6 tháng 6 năm 2021 (+07)
20. (đoạn cuối '... đất và Mặt trăng hình thành.'):✅
    • 'nhiều biển tại nửa gần và nhiều núi non ở nửa xa' (nguồn, phần abstract, 'terrain and elevation dichotomy between the hemispheres: the nearside is low and flat, dominated by volcanic maria, whereas the farside is mountainous')
    • 'va chạm ở tốc độ thấp giữa Mặt trăng với một vệ tinh tự nhiên thứ hai' (nguồn, phần abstract, '... origin as a late carapace added by the accretion of a companion moon ... collide with the Moon at ∼2–3 km s−1, well below the speed of sound in silicates ...')
    • 'vài chục triệu năm sau khi hệ Trái đất và Mặt trăng hình thành' (nguồn 'tens of millions of years after the giant impact')
    • Văn phong: "Việc mặt gần có nhiều biển trong khi mặt xa có nhiều núi có thể... " Marrella (thảo luận) 01:45, ngày 3 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 16:10, ngày 6 tháng 6 năm 2021 (+07)

Các hố va chạm

1. (đoạn cuối '... kể đến bề mặt Mặt trăng.'):✅
   • 'tiểu hành tinh và sao chổi va chạm với bề mặt' (nguồn tr.25 phần Introduction '... when an object such as an asteroid or comet – the impactor – collides with a dense surface – the target ... ')
   • 'hố va chạm hình thành' (nguồn tr.26 phần Contact and Compression ' ... producing a crater in the target surface ...')
   • 'tác động đáng kể đến bề mặt' (nguồn tr.28 phần Impact Products '... impact process unlike any endogenic geological process. Sudden and brief exposure to extreme force and heat causes unique modifications to rocks and minerals ... transport and mixing of impact-modified materials during the excavation and collapse stages of crater formation produce a wide variety of distinctive impactites ...')
   • Văn phong: "... bề mặt Mặt trăng, các hố va chạm hình thành và bề mặt chịu tác động đáng kể." Marrella (thảo luận) 15:46, ngày 3 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Tttrung (thảo luận) 16:28, ngày 6 tháng 6 năm 2021 (+07)
2. (đoạn cuối '... khoảng 300.000 hố rộng hơn 1 km.'):✅ (nguồn tr.13 '... if we limit ourselves to craters of 1 km ... or more in diameter, we discover that there are three hundred thousand of them, and that's just on the Earth-facing hemisphere ...'). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 15:46, ngày 3 tháng 6 năm 2021 (+07)
3. (đoạn cuối '... va chạm Eratosthenes|Eratosthenes]].'):✅
   • 'Mật Hoa, Mưa và Đông Phương' (nguồn tr.123 'extensive deposits of the Nectaris, Imbrium, and Orientale basins divide the time-stratigraphic column into four major sequences')
   • 'hố va chạm Copernicus và Eratosthenes' (nguồn tr.249 'Shoemaker and Hackman (1962) established the craters Eratosthenes and Copernicus as the type areas of the Moon's two youngest time-stratigraphic systems')
   • Văn phong: "... bồn địa Mật Hoa, Mưa, Đông Phương và đại diện ..." Marrella (thảo luận) 15:46, ngày 3 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Tttrung (thảo luận) 16:28, ngày 6 tháng 6 năm 2021 (+07)
4. (đoạn cuối '... lại chồng lên Eratosthenes.'):✅ (nguồn tr.249 ' ... stratigraphic relations evident on telescopic photographs. Ejecta of Eratosthenes is superposed on the nearby mare material, whereas rays of Copernicus are superposed on Eratosthenes ... '). Văn phong: "...chẳng hạn như mảnh văng từ hố Eratosthenes nằm trên nền biển xung quanh còn vật liệu bắn ra từ Copernicus lại chồng lên Eratosthenes." Marrella (thảo luận) 15:46, ngày 3 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Tttrung (thảo luận) 16:28, ngày 6 tháng 6 năm 2021 (+07)
5. (đoạn cuối '... trạng từ lúc được hình thành.'):✅ (nguồn tr.303 '... Moon is geologically dead, a place that has exhausted its internal energy sources. Because its airless surface preserves events that happened long ago, the Moon provides a window on earlier epochs of solar system history... ', tr.315 'On the Moon ... most of the impact history is preserved.'). Văn phong: "... đã giúp cho đa số hố giữ nguyên trạng từ lúc hình thành." Marrella (thảo luận) 15:46, ngày 3 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Tttrung (thảo luận) 16:28, ngày 6 tháng 6 năm 2021 (+07)
6. (đoạn cuối '... pháp đếm số hố va chạm.'):✅
   • 'ít cấu trúc địa chất trên Mặt trăng được định tuổi chính xác' (nguồn tr.168-169 'Absolute ages determined by the ⁴⁰Ar-³⁹Ar method ... wide range of isotopic ages ... for determining the emplacement ages of the Cayley and Descartes Formations. An age occupies almost every 10-million-yearinterval from 4.14 to 3.86 aeons ago ...', tr.177-178 'dozens of sophisticated Ar-Ar analyses ... determining the Ar isotopes ... an age of 3.86 or 3.87 aeons is accepted here as that of the Serenitatis basin', tr.212 'Two age clusters have been identified in the returned samples by both the ⁴⁰Ar-³⁹Ar ... and Rb-Sr ... methods, ... the age of the Imbrium basin is constrained as equal to ... or less than ... 3.87 aeons')
   • 'so sánh tuổi với các cấu trúc này, bằng các phương pháp khác, ví dụ như phương pháp đếm số hố va chạm' (nguồn, trong chương 7 nói về phương pháp xác định tuổi tương đối / so sánh 'Relative Ages', tr.135 'Copernican units are dated by the frequencies and morphologies of crater ... Eratosthenian crater ... be dated by size-frequency count ... Late Imbrian ... D_L method ... Early Imbrian ... are dated mostly by the degradational morphology... Early Imbrian Orientale and Imbrium basin materials ... be dated by craters over a large diameter range' - phương pháp đếm số hố va chạm là 'size-frequency count' / 'crater frequencies' được nêu rõ hơn ở nội dung trước đó trong chương 7 này.)
   • Văn phong: "...các khu vực còn lại được so sánh tuổi với các cấu trúc này bằng phương pháp khác như đếm số hố va chạm." Marrella (thảo luận) 15:46, ngày 3 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Tttrung (thảo luận) 16:28, ngày 6 tháng 6 năm 2021 (+07)
7. (đoạn cuối '... giúp so sánh tuổi giữa chúng.'):✅ (nguồn, trong mục 'Size-frequency relations', tr.129, 'The use of statistical studies of craters as a dating tool is based on the assumption that primary impacts crater a surface in proportion to its time of exposure'). Văn phong: "tốc độ nhất định thì việc đếm số hố trên mỗi đơn vị diện tích rồi so sánh giữa các khu vực khác nhau có thể giúp so sánh tuổi giữa chúng." Marrella (thảo luận) 15:46, ngày 3 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Tttrung (thảo luận) 16:28, ngày 6 tháng 6 năm 2021 (+07)
8. (đoạn cuối '... đều ra mọi hướng xung quanh.'):✅
   • 'đều có hình tròn, không có hố lớn nào hình elip' (nguồn tr.315 '... lunar craters were produced by impacts, ... all of them were circular and not oval.')
   • 'tốc độ cao của các mảnh vụn vũ trụ khi va chạm sẽ tạo ra hiệu ứng giống các vụ nổ, tác động đều ra mọi hướng' (nguồn tr.315 'At these speeds, the energy of impact produces a violent explosion that excavates a large volume of material in a symmetrical way')
   • Văn phong: Oval không hẳn là elip, mà bỏ ý này cũng được. "Các hố va chạm trên Mặt trăng đều có hình tròn do tốc độ cao của các mảnh vụn vũ trụ khi va chạm sẽ tạo ra hiệu ứng giống các vụ nổ, tác động đều ra mọi hướng xung quanh." Marrella (thảo luận) 16:03, ngày 5 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Tttrung (thảo luận) 16:28, ngày 6 tháng 6 năm 2021 (+07)
9. (đoạn cuối '... và bốc hơi lớp silicat bề mặt.'):✅
   • 'thâm nhập tới độ sâu khoảng 2 đến 3 lần đường kính' (nguồn tr.316 'penetrates two or three times its own diameter')
   • 'tạo ra sóng xung kích và nhiệt' (nguồn tr.316 'its energy of motion is transferred into a shock wave ... and into heat')
   • 'nứt tầng đá nền' (nguồn tr.316 'shock wave fractures the rock of the target')
   • 'bốc hơi lớp silicat' (nguồn tr.316 'vaporizes most of the projectile and some of the surrounding target ... expanding silicate vapor generates an explosion')
   • Văn phong: bỏ hai dấu phẩy cuối. Marrella (thảo luận) 16:03, ngày 5 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Tttrung (thảo luận) 16:28, ngày 6 tháng 6 năm 2021 (+07)
10. (đoạn cuối '... tạo nên vành tròn ngoài dâng cao.'):✅
    • 'bốc hơi giãn nở nhanh, tạo ra vụ nổ như bom hạt nhân' (nguồn tr.316 'expanding silicate vapor generates an explosion similar to that of a nuclear bomb')
    • 'hố trên bề mặt có đường kính khoảng 10 đến 15 lần' (nguồn tr.316 'excavated crater ... generally it is 10 to 15 times the diameter of the projectile')
    • 'đẩy vật liệu ra rìa, tạo nên vành tròn ngoài' (nguồn tr.316 'The rim of the crater is turned up by the force of the explosion, so it rises above both the floor and the adjacent terrain.')
    • Văn phong: bỏ dấu phẩy trước "và". Marrella (thảo luận) 16:03, ngày 5 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Tttrung (thảo luận) 16:28, ngày 6 tháng 6 năm 2021 (+07)
11. (đoạn cuối '... đôi khi có phần nhô lên ở tâm.'):✅ (nguồn tr.316 'rebound of the crust partially fills it in, producing a flat floor and sometimes creating a central peak'). Văn phong: "Sóng xung kích trong lớp vỏ phản hồi lại làm dâng đất đá trong hố, khiến đáy hố trở nên phẳng và đôi khi nhô lên ở giữa." Marrella (thảo luận) 16:03, ngày 5 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Tttrung (thảo luận) 16:28, ngày 6 tháng 6 năm 2021 (+07)
12. (đoạn cuối '... vành tạo nên các địa tầng.'):✅ (nguồn tr.316 'Around the rim, landslides create a series of terraces.'). Văn phong: "terrace" dường như là "dốc dạng bậc thang". Marrella (thảo luận) 16:03, ngày 5 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Tttrung (thảo luận) 16:28, ngày 6 tháng 6 năm 2021 (+07)
13. (đoạn cuối '... đôi đường kính hố va chạm.'):✅ (nguồn tr.316 'Surrounding the rim is an ejecta blanket consisting of material thrown out by the explosion ... about as wide as the crater diameter'). Văn phong: "...rơi xuống một vùng có đường kính..." Marrella (thảo luận) 16:03, ngày 5 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Tttrung (thảo luận) 16:28, ngày 6 tháng 6 năm 2021 (+07)
14. (đoạn cuối '... tạo ra các hố va chạm nhỏ.'):✅ (nguồn tr.316 '... higher-speed ejecta fall at greater distances from the crater, often digging small secondary craters ...'). Văn phong: "Các mảnh to và bay nhanh rơi cách xa hố và thường tạo ra thêm hố nhỏ." Marrella (thảo luận) 16:27, ngày 5 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Tttrung (thảo luận) 16:28, ngày 6 tháng 6 năm 2021 (+07)
15. (đoạn cuối '... thành bởi các quá trình va chạm.'):✅ (nguồn tr.314 ' ... surface of the Moon is buried under a fine-grained soil of tiny, shattered rock fragments ... This lunar dust, ..., is the product of impacts ...'). Văn phong: "...lớp đất mặt gồm đá bị tán vụn có nguồn gốc từ va chạm." Marrella (thảo luận) 16:27, ngày 5 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Tttrung (thảo luận) 16:28, ngày 6 tháng 6 năm 2021 (+07)
16. (đoạn cuối '... những mảnh ngày càng nhỏ hơn.'):✅ (nguồn tr.314 ' ... Each cratering event ... breaks up the rock ... and scatters the fragments. ... billions of years of impacts have reduced much of the surface layer to particles ...'). Văn phong: "Cứ sau mỗi sự kiện va chạm thì chúng lại vỡ vụn thành những mảnh nhỏ hơn." Marrella (thảo luận) 16:27, ngày 5 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Tttrung (thảo luận) 16:28, ngày 6 tháng 6 năm 2021 (+07)
17. (đoạn cuối '... khác là một số oxit kim loại.'):✅ (nguồn 1, Bảng 3.2, tr.64, thể hiện silica (SiO₂) là hợp chất chiếm nhiều nhất ở đất mặt của Mặt trăng, trên 45% ở cả biển và vùng cao; nguồn 2, trong phần 'Chemical composition of lunar regolith', '... The abundance of silica ... suggests that the raw regolith might be used directly for manufacture of silica based glasses ...'). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 16:11, ngày 7 tháng 6 năm 2021 (+07)
18. (đoạn cuối '... đất mặt chỉ dày 4-5 mét.'):✅ (nguồn, tr.88 '... on the younger mare surfaces ... regolith thicknesses are typically only a few meters. Regolith thicknesses >10 m, however, may occur in the highlands... ', Hình 4.22 tr.93 vẽ lớp đất mặt - regolith - cỡ chục mét, tr.286 'The current consensus is that the regolith is generally about 4–5 m thick in the mare areas but may average about 10–15 m in older highland regions.'). Văn phong: "...dày hơn, trung bình khoảng 10-15 mét; trong khi...". Marrella (thảo luận) 16:11, ngày 7 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Tttrung (thảo luận) 16:21, ngày 8 tháng 6 năm 2021 (+07)
19. (đoạn cuối '... từ vài đến vài chục kilomet.'):✅ (nguồn tr.92 'Conservative estimates conclude that ejecta blankets are at least 2–3 km thick (megaregolith) and that structural disturbance (fracturing, brecciation, etc.) is over 10 km deep in the highland areas.', Hình 4.22 tr.93 vẽ các tầng bên dưới lớp đất mặt cỡ vài đến chục kilomet). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 16:11, ngày 7 tháng 6 năm 2021 (+07)
20. (đoạn cuối '... va chạm khác nhau trong quá khứ.'):✅ (nguồn tr.337 '... regolith ideally consists of two zones: (1) a near-surface ... zone, ... few centimeters to tens of centimeters thick, ... homogenized or mixed together; and (2) an underlying slab or sequence of slabs ... original layering is still undisturbed.'). Văn phong: "Bản thân lớp đất mặt cũng thường được phân làm hai địa tầng: tầng trên nằm ngay bề mặt, dày cỡ vài đến vài chục xăngtimét và chứa các hạt đã được trộn đều; tầng dưới có các lớp khác nhau chưa được trộn lẫn, hình thành từ các sự kiện va chạm trong quá khứ."Marrella (thảo luận) 16:11, ngày 7 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Tttrung (thảo luận) 16:21, ngày 8 tháng 6 năm 2021 (+07)
21. (đoạn cuối '... kính 100km trong mỗi tỷ năm.'):✅ (nguồn tr.319 'crater 1 kilometer in diameter should be produced about every 200,000 years, a 10-kilometer crater every few million years, and one or two 100-kilometer craters every billion years'). Văn phong: "Trong ba tỷ năm qua, tốc độ sản sinh hố là một hố đường kính 1 km mỗi 200 nghìn năm, một hố đường kính 10 km mỗi vài triệu năm, và một đến hai hố đường kính 100 km mỗi tỷ năm." Marrella (thảo luận) 16:28, ngày 7 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Tttrung (thảo luận) 16:21, ngày 8 tháng 6 năm 2021 (+07)
22. (đoạn cuối '... va chạm cao hơn gấp nhiều lần.'):✅ (nguồn tr.319 'earlier than 3.8 billion years ago, the impact rates must have been a great deal higher'). Văn phong: "Tốc độ sản sinh hố cao hơn gấp nhiều lần trước thời điểm cách đây gần 4 tỷ năm." Marrella (thảo luận) 16:28, ngày 7 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Tttrung (thảo luận) 16:21, ngày 8 tháng 6 năm 2021 (+07)
23. (đoạn cuối '... có nghi vấn về giả thuyết này.'):✅
    • 'tuổi đo bằng phóng xạ của đá nóng chảy ... biến cố mặt trăng, ... 3,9 tỉ năm trước ... nhiều bất thường các ... va chạm' (nguồn, phần abstract, ' ... ⁴⁰Ar-³⁹Ar ages between 2.76 and 3.92 billion years ago ... lack of impact melt older than 3.92 Ga supports the concept of a short, intense period of bombardment in the Earth-moon system at ∼3.9 Ga. This was an anomalous spike of impact activity ...')
    • 'nghi vấn' (nguồn, phần abstract, 'Fewer impact melts ... at ∼3.8 Gyr than at ∼3.5 Gyr ago, even though the impact rate ... higher at 3.8 Gyr ago than 3.5 Gyr. This disproves the assertion by ... [Cohen, B.A., Swindle, T.D., Kring, D.A., 2000. Science 290, 1754–1756] that ancient impact melts are a direct proxy for ancient impact ... This result raises questions about how to interpret cratering history before 3.8 Gyr ago.')
    • Văn phong: "với sự xuất hiện nhiều bất thường các tiểu hành tinh va chạm với các thiên thể ở vòng trong của Hệ mặt trời" -> ý này diễn giải sự kiện biến cố mặt trăng, có thể bỏ cho gọn câu. "Công tác nghiên cứu tuổi của đá nóng chảy do va chạm thu thập từ các hố va chạm trong chương trình Apollo gợi ý về sự kiện biến cố mặt trăng diễn ra khoảng 3,9 tỉ năm trước, dù vậy có nghi vấn về giả thuyết này". Nên thống nhất "tỷ năm" hay "tỉ năm". Marrella (thảo luận) 16:28, ngày 7 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã làm gọn bằng cách bỏ đoạn "nghiên cứu ... phóng xạ", để tập trung ý vào biến cố mặt trăng, tuy nhiên giữ lại diễn giải về biến cố này, cho độc giả rõ ý khi chưa có bài về biến cố này ở đây, và tham khảo nhanh; sau này có thể đưa vào chú thích khi có bài, để độc giả tham khảo nhanh.Tttrung (thảo luận) 16:21, ngày 8 tháng 6 năm 2021 (+07)
24. (đoạn cuối '... nhỏ có kích cỡ trên chục mét.'):✅
    • 'hình ảnh do Tàu quỹ đạo Trinh sát Mặt trăng chụp' (nguồn phần abstract 'we use Lunar Reconnaissance Orbiter Camera (LROC) Narrow Angle Camera (NAC)')
    • 'tốc độ sản sinh hố hiện tại nhanh hơn' (nguồn phần abstract 'found 33 per cent more craters')
    • 'kích cỡ trên chục mét' (nguồn phần abstract 'diameters of at least ten metres')
    • Văn phong: "... các hố nhỏ có kích cỡ trên chục mét." Marrella (thảo luận) 17:10, ngày 7 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Tttrung (thảo luận) 16:21, ngày 8 tháng 6 năm 2021 (+07)
25. (đoạn cuối '... chúng lại rơi xuống bề mặt.'):✅ (nguồn tr.216 'Jetting occurs ... when the shock wave produces a mixture of melted and vaporized material that is ejected at low angles and at extremely high speeds ...', tr.217 'We interpret these ... to be the result of small primary or secondary impacts and refer to them as "splotches" ... majority are the result of secondary impacts ... only churned the target surface and do not form a classic impact crater'). Văn phong: "và chính chúng lại rơi xuống bề mặt" -> ý này dường như là hiển nhiên nên không cần đề cập. "Khi va chạm xảy ra, những mảnh vật liệu nóng chảy hoặc bốc hơi văng ra ngoại biên với góc nhỏ và tốc độ rất cao." Marrella (thảo luận) 17:10, ngày 7 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Tttrung (thảo luận) 16:21, ngày 8 tháng 6 năm 2021 (+07)
26. (đoạn cuối '... mô hình lý thuyết trước đây.'):✅
    • 'khuấy động hai xăngtimét lớp đất mặt trên cùng, ở thang thời gian 81.000 năm, nhanh hơn một trăm lần ...' (nguồn phần abstract 'secondary cratering process ... churns the top two centimetres of regolith ... on a timescale of 81,000 years — more than a hundred times faster than previous models').
    • Chú thích (nguồn ở phần 'Modelling splotch accumulation' '... 99% of the lunar surface would be altered after 1.0×10⁷yr from splotches with diameters of ≥10 m ... these events would effectively churn the upper 20 cm of regolith after 1.0×10⁷yrs. Extrapolating the rate of splotch formation down to 5 m and 1 m drastically reduces the timescales to 2.3×10⁶yr and 8.1×10⁴yr, respectively. Applying the same assumption regarding the ratio of depth to diameter to the latter simulation yields a regolith gardening rate of about 10⁵yr for the upper 2 cm.')
    • Văn phong: "Cơ chế/điều này khuấy động hai xăngtimét lớp đất mặt trên cùng..." Hơi khó hiểu chỗ "81.000 năm", theo hình dung thì va chạm cùng những hiệu ứng sau đó sẽ kết thúc rất nhanh. Theo nguồn thì đó có phải là thời gian mà "99% bề mặt mặt trăng bị biến đổi"?. Marrella (thảo luận) 17:10, ngày 7 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã điều chỉnh văn phong theo gợi ý. Chú thích hiện tại ghi "Thang thời gian 81 nghìn năm là khoảng thời gian đủ để 99% bề mặt Mặt trăng bị các vụ va chạm mới (chưa từng xuất hiện trước đó 81 nghìn năm) làm xới trộn ít nhất 2 xăngtimét lớp đất mặt trên cùng". 1 vụ va chạm sẽ kết thúc rất nhanh, nhưng chỉ làm thay đổi % rất nhỏ bề mặt. Cần nhiều vụ va chạm, trong trung bình 81 nghìn năm để 99% bề mặt bị biến đổi. Ở đây 81000 năm là thang thời gian của "cơ chế này" - không phải thời gian của 1 vụ va chạm. Không biết chú thích cần điều chỉnh lại cho dễ hiểu hơn không ? Tttrung (thảo luận) 16:21, ngày 8 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Bạn nói tôi mới để ý đến chú thích, trông ký hiệu không khác mấy nguồn dẫn. Hay ghi "ct" cho dễ nhận biết. Marrella (thảo luận) 17:27, ngày 8 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Có lẽ tách thành hai câu và bỏ chú thích: "Cơ chế này khuấy động hai xăngtimét lớp đất mặt trên cùng. Gần như toàn bộ bề mặt Mặt trăng bị xới trộn sau khoảng 81.000 năm, nhanh hơn một trăm lần so với các mô hình lý thuyết trước đây." Marrella (thảo luận) 01:28, ngày 9 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Ở đây có mối liên hệ 2cm - 81k năm, nếu 20 cm thì 10⁷ năm, nghĩa là thang thời gian sẽ thay đổi tùy độ dày muốn xới trộn. Tách ra 2 câu sẽ làm mất mối liên hệ này, nên tạm giữ như hiện tại, bỏ 1 dấu phẩy để liên kết tốt hơn giữa thang thời gian và độ dày khuấy động. Tttrung (thảo luận) 09:52, ngày 10 tháng 6 năm 2021 (+07)
27. (đoạn cuối '... số núi trẻ trên Trái đất.'):✅ (nguồn tr.311 'highlands have low, rounded profiles that resemble the oldest, most eroded mountains on Earth ... no atmosphere ... to carve them into cliffs and sharp peaks, the way we have seen them shaped on Earth. Their smooth features are attributed to gradual erosion, mostly due to impact cratering from meteorites.'). Văn phong: Va chạm mà lại bào nhẵn được núi thì cảm thấy hơi lạ; nguồn ghi "xói mòn dần chủ yếu do va chạm", vậy là va chạm gây ra xói mòn (khác với "làm bào mòn") và xói mòn khiến núi nhẵn. "Các vụ va chạm lớn nhỏ đều gây xói mòn khiến núi non trên Mặt trăng có bề mặt nhẵn trơn và độ cao thấp, giống những núi cổ nhất trên Trái đất." Marrella (thảo luận) 17:10, ngày 7 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Tttrung (thảo luận) 16:21, ngày 8 tháng 6 năm 2021 (+07)
28. (đoạn cuối '... nhà du hành vũ trụ Apollo 11, NASA.'):✅ (nguồn, tr.311, Hình 9.7, 'The old, heavily cratered lunar highlands ... Apollo 11 Crew, NASA ...', hình ảnh ở bài được cắt từ ảnh tương đương với ảnh 9.7 ở nguồn). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 01:40, ngày 9 tháng 6 năm 2021 (+07)
29. (đoạn cuối '... phủ lên hố.'):✅ (nguồn, tr.3161, Hình 9.14, 'Stages in the Formation of an Impact Crater. (a) The impact occurs. (b) The projectile vaporizes and a shock wave spreads through the lunar rock. (c) Ejecta are thrown out of the crater. (d) Most of the ejected material falls back to fill the crater, forming an ejecta blanket.'). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 01:40, ngày 9 tháng 6 năm 2021 (+07)
30. (đoạn cuối '... ở Mặt trăng theo thời gian.'):✅ (nguồn, tr.320, Hình 9.19, hình ảnh ở bài dịch lại từ Hình 9.19). Văn phong: OK (trên Mặt trăng). Marrella (thảo luận) 01:40, ngày 9 tháng 6 năm 2021 (+07)

Các xoáy Mặt trăng

1. (đoạn cuối '... khắp bề mặt của Mặt trăng.'):✅ (nguồn ở abstract 'Lunar swirls are albedo anomalies ...', tr.480, phần 1.1, 'Bright swirl-shaped features on the Moon have remained one of the most enigmatic lunar geologic features'). Văn phong: geologic features -> đặc điểm địa chất (rất khác địa lý), còn lại OK. Marrella (thảo luận) 17:29, ngày 7 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Tttrung (thảo luận) 16:38, ngày 10 tháng 6 năm 2021 (+07)
2. (đoạn cuối '... các vùng hình xoáy sáng màu.'):✅ (nguồn tr.480, phần 1.1, 'lunar swirls have high albedo, low optical maturity, and often exhibit dark lanes that interweave with brighter features'). Văn phong: "Chúng có suất phản chiếu cao, có đặc điểm quang học của bề mặt mới hình thành gần đây và thường có các đường tối uốn lượn xen giữa những vùng sáng." Marrella (thảo luận) 17:29, ngày 7 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Tttrung (thảo luận) 16:30, ngày 8 tháng 6 năm 2021 (+07)
3. (đoạn cuối '... từ trường đều có xoáy.'):✅
   • 'ứng với vùng từ trường mạnh hơn' (nguồn ở abstract 'associated with strong crustal magnetic fields')
   • 'không phải mọi vùng bất thường từ trường đều có xoáy' (nguồn tr.480, phần 1.1, 'regions with fairly strong magnetic anomalies may have no swirls if they have not received any relatively fresh material')
   • Văn phong: "Từ trường vỏ ở vị trí các xoáy đều là mạnh tuy nhiên không phải mọi vùng bất thường từ trường đều có xoáy." Marrella (thảo luận) 17:29, ngày 7 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Tttrung (thảo luận) 16:30, ngày 8 tháng 6 năm 2021 (+07)
4. (đoạn cuối '... Mặt trăng ở Reiner Gamma.'):✅ (nguồn, tr.481, Hình 1.C, hình ảnh ở bài cắt từ ảnh tương đương với ảnh 1.C ở nguồn). Văn phong: Reiner Gamma dường như là tên của xoáy, vậy thì "Xoáy Reiner Gamma [ở Đại dương Bão]". Marrella (thảo luận) 17:29, ngày 7 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Tttrung (thảo luận) 16:30, ngày 8 tháng 6 năm 2021 (+07)

Nước và sự sống

1. (đoạn cuối '... đạo Trinh sát Mặt trăng.'):✅ (các vùng tối vĩnh cửu trong video tương đương với các vùng tối vĩnh cửu được tính từ dữ liệu Cao độ kế Laser của Tàu quỹ đạo Trinh sát Mặt trăng theo nguồn, như thể hiện ở Hình 8, tr.1074 ở nguồn). Văn phong: "...Mặt trăng được xây dựng..." Marrella (thảo luận) 02:48, ngày 9 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 18:50, ngày 10 tháng 6 năm 2021 (+07)
2. (đoạn cuối '... cực nam, bên phải là cực bắc.'):✅ (hình vẽ ở bài tương đương Hình 4 ở nguồn, ngoại trừ hình bên phải ở bài ứng với hình bên trái ở nguồn, và hình bên trái ở bài ứng với hình bên phải ở nguồn). Văn phong: "Sự phân bổ..." Marrella (thảo luận) 02:48, ngày 9 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 18:50, ngày 10 tháng 6 năm 2021 (+07)
3. (đoạn cuối '... tại trên bề mặt Mặt trăng.'):✅ (nguồn 1, tr.309 ' ... water ... have been depleted from the lunar crust. ... some chemically bound water is present in the lunar rocks ... water ice has been detected in permanently shadowed craters ...' nghĩa là có một lượng nước ở dạng nước đá và nước ở dạng liên kết hóa học trong đá, không có nước ở dạng khác - không có nước lỏng; nguồn 2 ở abstract ' ... water ... unstable on the lunar surface because of ... solar radiation, solar wind, and gravitational escape.'). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 02:48, ngày 9 tháng 6 năm 2021 (+07)
4. (đoạn cuối '... cực tím từ Mặt trời.'):✅ (nguồn 1 phần abstract 'Desorption of H₂O ... following 157-nm irradiation ... was measured... water is not expected to remain intact as H₂O on the sunlit lunar surface. Instead, photons are likely to cause H₂O to ... dissociate ...' - lưu ý 157nm là bước sóng thuộc dải cực tím, nguồn 2 phần abstract, 'Photodissociation of water ... on ... breccia collected during Apollo 16 was studied ... measured as a function of H₂O exposure and 157 nm irradiation time... most likely formation mechanisms [of O(³PJ = 2,1,0)] are molecular hydrogen elimination following ion-electron recombination, secondary recombination of hydroxyl radicals, and photodissociation of adsorbed hydroxyls ...', tr.894 phần 1, '... OH is more likely to be present than H₂O in sunlit lunar regions ...'). Văn phong: "Với điều kiện trên bề mặt, nước sẽ bị bức xạ cực tím từ Mặt trời phân ly thành các chất khác." Có thể nhập với câu trước "Nước lỏng không tồn tại trên bề mặt Mặt trăng do bức xạ cực tím từ Mặt trời sẽ phân ly nước thành những chất khác." Marrella (thảo luận) 02:48, ngày 9 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý (giữ 2 câu, vì câu thứ 2 chỉ là 1 trong các lý do khiến nước lỏng ko tồn tại) Tttrung (thảo luận) 18:50, ngày 10 tháng 6 năm 2021 (+07)
5. (đoạn cuối '... bởi tia cực tím của Mặt trời.'):✅ (nguồn ở phần abstract 'Desorption of H₂O ... following 157-nm irradiation ... was measured ... water is not expected to remain intact as H₂O on the sunlit lunar surface. Instead, photons are likely to cause H₂O to desorb or dissociate ...'). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 02:48, ngày 9 tháng 6 năm 2021 (+07)
6. (đoạn cuối '... mạnh bởi chiếu xạ.'):
   • 'Môi trường tự nhiên của Mặt trăng không hỗ trợ sự sống phát triển' (nguồn 1 ở phần abstract '... the lunar environment lacks essential prerequisites for supporting life ... ')
   • 'bức xạ cực tím ... chân không, nhiệt độ cao ... ion hóa mạnh bởi chiếu xạ' nguồn 2 ở phần abstract 'When the biocidal factors of solar UV, vacuum, high-temperature, and ionizing radiation were combined into an integrated LMS model, a theoretical −2479 log reduction in viable bioburden was predicted for external spacecraft surfaces per lunation at the equator. ... external surfaces of landed or crashed spacecraft are unlikely to harbor viable spores after only one lunation, that shallow internal surfaces will be sterilized due to the interactive effects of vacuum and thermal cycling from solar irradiation, and that deep internal surfaces would be affected only by vacuum ...')
   • Văn phong: "ionizing radiation" (bức xạ ion hóa) này chắc đến từ vũ trụ (cosmic ray), nếu từ Mặt trời thì trùng với "solar UV". "Môi trường tự nhiên của Mặt trăng không hỗ trợ sự sống vì bức xạ Mặt trời mạnh, gần như không có khí quyển, nhiệt độ cao vào ban ngày, cùng bức xạ ion hóa [từ vũ trụ]." -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 18:50, ngày 10 tháng 6 năm 2021 (+07)
7. (đoạn cuối '... quá một ngày Mặt trăng.'):
   • 'mang lên Mặt trăng trong các nhiệm vụ thám hiểm có tiếp xúc với bề mặt là khoảng 4,57×10¹⁰ tế bào hoặc bào tử' (nguồn ở phần abstract '... the total viable bioburden of all spacecraft landed on the Moon as ∼4.57 × 10¹⁰ microbial cells/spores at contact ...')
   • 'tuyệt đại đa số ... không thể tồn tại quá một ngày Mặt trăng' (nguồn ở phần abstract '... external surfaces of landed or crashed spacecraft are unlikely to harbor viable spores after only one lunation ...')
   • Văn phong: "lunation" là "tháng trăng giao hội" (synodic month) ứng với hơn 29 ngày. "Hầu hết số vi sinh vật được các tàu vũ trụ mang lên Mặt trăng trong các nhiệm vụ thám hiểm có tiếp xúc bề mặt không thể sống sót quá một tháng." Marrella (thảo luận) 02:48, ngày 9 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã rút gọn (dùng "hầu hết) tuy nhiên không bỏ thông tin về số lượng tế bào / bào tử, và giữ "ngày Mặt trăng" (cũng là lunation 29,5 ngày trái đất) vì có liên quan đến khái niệm nhiệt độ cao ban ngày (nêu ở câu trên), 1 yếu tố khiến sinh vật không sống quá 1 ngày (mặt trăng) Tttrung (thảo luận) 18:50, ngày 10 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Nhưng chuyển về khái niệm thời gian thông thường sẽ giúp người đọc dễ nắm bắt hơn, vậy thì thêm "... không thể sống quá một ngày Mặt trăng (hay 29,5 ngày trái đất)". Marrella (thảo luận) 06:48, ngày 11 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Tttrung (thảo luận) 16:31, ngày 14 tháng 6 năm 2021 (+07)
8. (đoạn cuối '... tàu đổ bộ Thường Nga 4.'):✅ (nguồn tr.1793 '实现了人类首次在月球表面生物培育实 验, 观测到了棉花种子在月面密闭环境下的生长发育过程'). Văn phong: "Tuy nhiên vào năm 2019, ...". Marrella (thảo luận) 08:12, ngày 9 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 18:50, ngày 10 tháng 6 năm 2021 (+07)
9. (đoạn cuối '... khuất trong bóng tối ở hai cực.'):✅ (nguồn, xuất bản năm 1961, tr.3033 phần 2 '... there are permanently shaded areas (cold traps) with temperatures at least as low as 120°K.', tr.3028 phần 3 '... many steep-walled craters at high lunar latitudes will be permanently shade ... ', tr.3044 phần 2 '... model is based upon the presumed existence of permanently shaded areas that act as cold traps for volatiles and a rarefied atmosphere ... application of the model to common volatiles leads us to the conclusion that only water is relatively stable over periods comparable to the lunar lifetime ...'). Văn phong: bỏ "và". Marrella (thảo luận) 08:12, ngày 9 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 18:50, ngày 10 tháng 6 năm 2021 (+07)
10. (đoạn cuối '... ra từ các tầng đá bên dưới.'):✅
    • 'ổn định trong vài tỷ năm' (nguồn 1 tr.378 Hình 2 cho thấy trong khoảng thời gian Mặt trăng cách Trái đất từ 50 lần bán kính Trái đất đến hiện tại, góc nghiêng giữa pháp tuyến mặt phẳng quỹ đạo Mặt trăng với trục quay ổn định ở mức 6-8°; hiện tại là Mặt trăng cách Trái đất 60,3 lần bán kính Trái đất, theo nguồn 1 tr.379 'At a/R_⨁ = 60.3, the present value of 6.7° is achieved.'; khi Mặt trăng cách Trái đất khoảng 52 lần bán kính Trái đất là vào khoảng 2,5 tỷ năm trước, theo nguồn 2 tr.2 Hình 1B số liệu ở điểm hình ngôi sao đen và dấu sao lá cây thể hiện khoảng cách Mặt trăng-Trái Đất 3,3x10⁸ km tức 52R_⨁ vào 2,5 tỷ năm trước)
    • 'không nhận được ánh sáng Mặt trời trong suốt thời gian này, có thể chứa nước đá' (nguồn ở phần abstract ' ... digital elevation models were used to locate regions that are in permanent shadow from solar illumination and may harbor ice deposit ... ' ở tr.1658 '... water ice deposits might survive for billions of years in cold traps near the lunar poles ...')
    • 'bởi các sao chổi, gió Mặt trời hoặc thoát ra từ các tầng đá' (nguồn ở tr.1658 ' ... water ice deposits might survive for billions of years ... possible source mechanisms for that water include cometary and meteroidal impacts, reduction of FeO by hydrogen derived from the solar wind, and degassing of the interior ...')
    • Văn phong: Tách thành hai câu. "Trục quay của Mặt trăng đã ổn định trong vài tỷ năm trở lại đây và ở hai cực có những hố không nhận được ánh sáng Mặt trời suốt thời gian này. Trong hố có thể chứa nước đá đến từ sao chổi, gió Mặt trời, hoặc các tầng đá bên dưới." Marrella (thảo luận) 08:12, ngày 9 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 18:50, ngày 10 tháng 6 năm 2021 (+07)
11. (đoạn cuối '... nằm trong bóng tối vĩnh cửu.'):✅ (nguồn phần abstract 'minimum amount of permanent shadow ..., 7500 km2 and 6500 km2, for the north and south pole respectively', 7500 + 6500 = 14000). Văn phong: "...gợi ý khoảng..." Marrella (thảo luận) 08:12, ngày 9 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 18:50, ngày 10 tháng 6 năm 2021 (+07)
12. (đoạn cuối '... trăng sẽ có thể quá tốn kém.'):✅
    • 'ảnh hưởng quan trọng đến các kế hoạch định cư trên Mặt trăng của con người' (nguồn tr.138 '... ensuring the crew has sufficient water', nguồn ở tr.139 cũng đề cập một số giải pháp có thể tái sử dụng nước thải, với hiệu suất tái tạo cao nhất là 98% 'the VPCAR system has achieved 98% water recovery' & 'biogenerative option achieves 98% water recovery'; sau nhiều vòng tái sử dụng ở quy mô hệ thống đóng kín trong 'Lunar Habitat ECLSS', nước sẽ vẫn thất thoát dần, và cần nguồn cấp bù lượng thất thoát này)
    • 'vận chuyển nước từ Trái đất lên Mặt trăng sẽ có thể quá tốn kém' (nguồn tr.138 '... re-supply is not only extraordinarily expensive ... also ... logistical headache ...')
    • Văn phong: "Các kế hoạch định cư trên Mặt trăng của con người phụ thuộc đáng kể vào lượng nước sẵn có ở đó khi mà phương án vận chuyển nước từ Trái đất tỏ ra không khả thi." -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 18:50, ngày 10 tháng 6 năm 2021 (+07)
13. (đoạn cuối '... định qua các quan sát gần đây.'):✅ (nguồn tr.309 'water ice has been detected in permanently shadowed craters near the lunar poles'). Văn phong: OK, hoặc "Những phát hiện gần đây đã xác nhận sự tồn tại của nước trên bề mặt Mặt trăng." Marrella (thảo luận) 09:01, ngày 9 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 18:50, ngày 10 tháng 6 năm 2021 (+07)
14. (đoạn cuối '... các hố tối vĩnh cửu gần cực.'):✅ (nguồn ở abstract ' ... epithermal- and fast-neutron fluxes measured by Lunar Prospector were used to search for deposits enriched in hydrogen at both lunar poles ... data consistent with deposits of hydrogen in the form of water ice that are covered by as much as 40 centimeters of desiccated regolith within permanently shaded craters near both poles.'). Văn phong: "... chỉ ra dấu hiệu hydro trong nước đá nằm dưới lớp đất mặt vài chục xăngtimét ở các hố tối vĩnh cửu gần cực." Marrella (thảo luận) 09:01, ngày 9 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 18:50, ngày 10 tháng 6 năm 2021 (+07)
15. (đoạn cuối '... lượng nước nhỏ ở bên trong.'):✅ (nguồn ở abstract '... obtain improved limits on ... H2O ... contents of ... the lunar volcanic glasses ... best estimate of 745 p.p.m. water, with a minimum of 260 p.p.m. at the 95 percent confidence level ...'). Văn phong: "volcanic glass" có phải "thủy tinh núi lửa". "Thủy tinh núi lửa được mang về từ Mặt trăng cũng chứa lượng nước nhỏ." -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 18:50, ngày 10 tháng 6 năm 2021 (+07)
16. (đoạn cuối '... hóa học trong đá Mặt trăng.'):✅ (nguồn tr.309 '... scientists have now concluded that some chemically bound water is present in the lunar rocks.'). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 09:01, ngày 9 tháng 6 năm 2021 (+07)
17. (đoạn cuối '... của hydroxyl và/hoặc nước.'):✅
    • 'Chandrayaan-1 năm 2008 đã phát hiện sự tồn tại của nước' (nguồn phần abstract 'Moon Mineralogy Mapper (M3) on Chandrayaan-1 has recently detected absorption features ... attributed to hydroxyl- and/or water-bearing materials ... suggests that the formation and retention of hydroxyl and water are ongoing surficial processes ...')
    • 'ở cả các bề mặt được chiếu sáng bởi Mặt trời' (nguồn phần abstract '... sunlit M3 data ...' tr.568 'Absorptions occur as solar radiation passes through multiple randomly oriented particles in the upper 1 to 2 mm of soil... ' & tr.569 'We have evaluated the 3-mm spectral region in current M3 data over the sunlit portion of the Moon ...').
    • 'bằng phổ kế mang tên Máy vẽ Bản đồ Khoáng vật học Mặt trăng (M3)' (nguồn phần abstract 'Moon Mineralogy Mapper (M3) on Chandrayaan-1 has recently detected absorption features ...')
    • 'vạch hấp thụ của hydroxyl và/hoặc nước' (nguồn phần abstract ' ... detected absorption features ... attributed to hydroxyl- and/or water-bearing materials ...')
    • Văn phong: "Vào năm 2008 phổ kế M3 của tàu vũ trụ Chandrayaan-1 đã phát hiện sự tồn tại của nước ở cả các bề mặt được Mặt trời chiếu sáng." Marrella (thảo luận) 09:01, ngày 9 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 18:50, ngày 10 tháng 6 năm 2021 (+07)
18. (đoạn cuối '... bụi bốc lên từ vụ va chạm.'):✅
    • '2009, LCROSS' (nguồn xuất bản năm 2010, ở abstract 'Lunar Crater Observation and Sensing Satellite (LCROSS) mission was ... On 9 October 2009, ... ', ở tóm tắt online tại [6] 'About a year ago, ... the Lunar Crater Observation and Sensing Satellite (LCROSS) experiment ...')
    • 'tên lửa hết nhiên liệu' (nguồn ở abstract 'On 9 October 2009, a spent Centaur rocket struck ...', ở tóm tắt online tại [7] 'About a year ago, a spent upper stage of an Atlas rocket was deliberately crashed ...'
    • 'đâm xuống vùng tối vĩnh cửu trong hố va chạm Cabeus gần cực' (nguồn ở abstract '... struck the persistently shadowed region within the lunar south pole crater Cabeus ...', ở tóm tắt online tại [8] '... crashed into a crater at the south pole of the Moon ... the permanently shadowed region within the Cabeus crater ...')
    • '155 ± 12 kg nước ở trong luồng khói bụi bốc lên' (nguồn ở abstract '... maximum total water vapor and water ice within the instrument field of view was 155 ± 12 kilograms...', ở tóm tắt online tại [9] '... maximum total water vapor and water ice within the instrument field of view was 155 ± 12 kilograms...')
    • Văn phong: "Năm 2009, LCROSS cho một tên lửa hết nhiên liệu đâm xuống vùng tối vĩnh cửu trong hố va chạm Cabeus gần cực nam và phát hiện khoảng 155 kg nước trong luồng khói bụi bốc lên từ vụ va chạm." Marrella (thảo luận) 09:01, ngày 9 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 18:50, ngày 10 tháng 6 năm 2021 (+07)
19. (đoạn cuối '... lớp phủ trên của Trái đất.'):✅
    • '2011' (nguồn xuất bản năm 2011)
    • '615 đến 1410 ppm nước trong bao thể nóng chảy' (nguồn ở abstract '...lunar melt inclusions contain 615 to 1410 ppm water...')
    • 'dung nham cổ đại' (nguồn ở abstract '...these samples of primitive lunar magma...')
    • 'một phần lõi của Mặt trăng có hàm lượng nước tương đương với lớp phủ trên của Trái đất' (nguồn ở abstract '... some parts of the lunar interior contain as much water as Earth’s upper mantle ...')
    • Văn phong: "Vào năm 2011 con người đã đo được 615 đến 1410 ppm nước trong bao thể nóng chảy của mẫu đá chứa magma cổ ở Mặt trăng, cho thấy một số phần bên trong Mặt trăng có lượng nước tương đương lớp phủ trên của Trái đất." Marrella (thảo luận) 23:46, ngày 9 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 18:50, ngày 10 tháng 6 năm 2021 (+07)
20. (đoạn cuối '... vòng vĩ độ 20° ở cả hai cực.'):✅
    • 'dữ liệu phổ phản xạ của máy đo M3' (nguồn ở abstract 'reflectance spectra acquired by the Moon Mineralogy Mapper [M (3)] instrument')
    • '2018' (nguồn xuất bản năm 2018)
    • 'nước đá trong vòng vĩ độ 20° ở cả hai cực' (nguồn ở abstract 'signatures of water ice at the optical surface (depth of less than a few millimeters) are identified within 20° latitude of both poles')
    • Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 23:46, ngày 9 tháng 6 năm 2021 (+07)
21. (đoạn cuối '... hay các bề mặt phản xạ khác.'):✅ (nguồn tr.8907 phần mở đầu 'near-infrared (NIR) reflectance spectroscopy ... provides a direct measurement of molecular vibrations and can thus be used to discriminate H2O ice from OH and H2O in other forms (e.g., liquid, surface adsorbed, or bound in minerals) ... we focus on the detection of diagnostic overtone and combination mode vibrations for H2O ice that occur near 1.3, 1.5, and 2.0 μm ...'). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 23:46, ngày 9 tháng 6 năm 2021 (+07)
22. (đoạn cuối '... lâu dài nhất trong bóng tối.'):✅
    • 'Nước đá có nhiều hơn ở cực Nam' (nguồn ở cuối phần Results & Discussion ' ... reveals that the southern polar region exhibits a great number of ice-bearing M (3) pixels ... ')
    • 'khu vực tồn tại lâu dài nhất trong bóng tối' (nguồn ở cuối phần Results & Discussion ' ... indicates that surface ice may only be retained at long-timescale cold traps ... ')
    • Văn phong: "... tại các khu vực nằm trong bóng tối lâu nhất." Marrella (thảo luận) 23:46, ngày 9 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 18:50, ngày 10 tháng 6 năm 2021 (+07)
23. (đoạn cuối '... chụp nhờ ánh sáng của các sao.'):✅ (nguồn tr.309 'Lunar Reconnaissance Orbiter (LRO) also measured the very low temperatures inside several lunar craters, and its sensitive cameras were even able to image crater interiors by starlight.'). Văn phong: "Tàu quỹ đạo Trinh sát Mặt trăng xác nhận nhiệt độ rất thấp trong một số hố va chạm và chụp được ảnh nhờ ánh sáng của sao." Marrella (thảo luận) 23:46, ngày 9 tháng 6 năm 2021 (+07)
24. (đoạn cuối '... vào khoảng hàng trăm tỷ tấn.'):✅ (nguồn tr.309 '... total quantity of water ice in the Moon’s polar craters is estimated to be hundreds of billions of tons.'). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 23:46, ngày 9 tháng 6 năm 2021 (+07)
25. (đoạn cuối '... trăng bằng thiết bị SOFIA.'):✅ (nguồn xuất bản 26 tháng 10 năm 2020, ở abstract '... a fundamental vibration of molecular water produces a spectral signature at 6 µm that is not shared by other hydroxyl compounds ... using the NASA/DLR Stratospheric Observatory for Infrared Astronomy (SOFIA). Observations reveal a 6 µm emission feature at high lunar latitudes due to the presence of molecular water on the lunar surface ...'). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 23:46, ngày 9 tháng 6 năm 2021 (+07)
26. (đoạn cuối '... tối vĩnh cửu của Mặt trăng.'):✅
    • 'khe hở nhỏ khuất tối ... bảo quản nước' (nguồn 1 ở abstract '... many unmapped cold traps exist on small spatial scales, substantially augmenting the areas where ice may accumulate ... '; nguồn 2 ở abstract '... majority of the water we detect must be stored within glasses or in voids between grains ... ')
    • 'ở cả vùng đất được chiếu sáng không quá xa cực' (nguồn 1 ở abstract 'permanent shadows equatorward of 80° are typically too warm to support ice accumulation'; nguồn 2 ở tiêu đề '... detected on the sunlit Moon ...' và ở abstract '... reveal a 6 µm emission feature at high lunar latitudes ... distribution of water over the small latitude range is a result of local geology and is probably not a global phenomenon ...')
    • '10–20% diện tích tối vĩnh cửu' (nguồn 1 ở abstract 'Approximately 10–20% of the permanent cold-trap area for water is found to be contained in these micro cold traps ... ')
    • Văn phong: "Cold trap" dịch là "bẫy lạnh" chắc cũng được. Có lẽ tập trung vào nguồn 1: "Một nghiên cứu mới đây chỉ ra nhiều bẫy lạnh nhỏ là môi trường cho nước đá tồn tại nằm chủ yếu ở vĩ độ trên 80, gợi ý nước có thể dồi dào và phân bổ rộng hơn tại hai cực." Marrella (thảo luận) 00:06, ngày 10 tháng 6 năm 2021 (+07) -> thuật ngữ "cold trap" chưa phổ biến (nguồn 2 không dùng) và chưa được định nghĩa rõ (có thể mang ý nghĩa khác trong những lĩnh vực khoa học kỹ thuật không quá xa), còn "voids between grains" dễ hiểu không cần giải thích thêm, nhanh chóng mang được nội dung đến cho người đọc hơn -> tạm thời giữ và đã rút gọn câu văn theo một phần gợi ý. Tttrung (thảo luận) 18:50, ngày 10 tháng 6 năm 2021 (+07)

Trường hấp dẫn

1. (đoạn cuối '... lạc giữa tàu và Trái đất.'):✅
   • 'những năm 1960' (nguồn xuất bản năm 1968)
   • 'thông qua ảnh hưởng lên quỹ đạo của các tàu không gian' (nguồn tr.680 '... study of local accelerations on the spacecraft resulted in a gravipotential map ... of the lunar near side')
   • 'gia tốc ... đo nhờ dịch chuyển Doppler của sóng vô tuyến liên lạc giữa tàu và Trái đất' (nguồn tr.680 'We use earth-based radio transmissions at 2300Mhz in a coherent loop between the spacecraft and receiver. The doppler cycle count, which is the difference between the transmitted and the received signal, is continuously accumulated ... ' và 'these data were ... fitting ... model ... included a triaxial moon and gravitation perturbations due to the earth, the sun, Venus, Mars, Jupiter, and Saturn.')
   • Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 08:12, ngày 11 tháng 6 năm 2021 (+07)
2. (đoạn cuối '... mặt gần vào những năm 1998-1999.'):✅ (nguồn ở abstract '... the 1998–1999 Lunar Prospector (LP) ... provided ... measurement of the gravity field ... for the entire lunar nearside'). Văn phong: "ở" => "của". Marrella (thảo luận) 08:12, ngày 11 tháng 6 năm 2021 (+07)
3. (đoạn cuối '... bởi cặp tàu quỹ đạo GRAIL.'):✅
   • '2013' (nguồn xuất bản năm 2013)
   • 'toàn bộ bề mặt Mặt trăng đã được thiết lập chi tiết' (nguồn ở abstract 'construct a gravitational field of the Moon to spherical harmonic degree and order 420', ở tr.669 Hình 1A - bản đồ trọng trường 'free-air', và 1B - bản đồ trọng trường Bouguer và tr.668 giải thích 'The global free-air gravity field of the Moon is shown in Fig. 1A, and the Bouguer gravity in Fig. 1B. The latter reveals the gravitational structure of the subsurface after subtraction of the expected contribution of surface topography from the free-air gravity.' )
   • 'cặp tàu quỹ đạo GRAIL' (ở abstract '... observations from the Gravity Recovery and Interior Laboratory (GRAIL) have been used to construct a gravitational field ...', ở tr.668 'GRAIL launched successfully from ... The twin spacecraft embarked on separate low-energy trajectories to the Moon ...')
   • Văn phong: OK (Đến năm 2013). Marrella (thảo luận) 08:12, ngày 11 tháng 6 năm 2021 (+07)
4. (đoạn cuối '... lấp đầy những bồn địa đó.'):✅
   • 'vùng cực đại địa phương ở tại một số bồn địa' (nguồn 1 ở abstract 'there are large mass concentrations under the lunar ringed maria', nguồn 2 tr.669 Hình 1 vẽ các vùng cực trị tròn màu đỏ ở các bồn địa - giống hình bản đồ trọng trường của GRAIL trong bài, nguồn 3 ở abstract 'The moon's great basins were exerting an unexpected extra pull on passing satellites', nguồn 4 ở abstract 'there are mascons [viết tắt cho mass concentration] on the farside of the Moon together with the newly identified mascons in the LP data for the lunar nearside.')
   • 'bởi mật độ khối lượng lớn của các dòng dung nham' (nguồn 3 tr.139 '... rigid lid of mostly mantle rock forms over top, and relatively dense ... their two-step modeling produced the same bull’s-eye gravity pattern seen in GRAIL data at two impact basins'; nguồn 4 tr.11 'Each mascon anomaly has a significant contribution from the higher density mare relative to the crust ...')
   • Văn phong: "Gia tốc trọng trường của Mặt trăng đạt cực đại tại một số bồn địa va chạm khổng lồ, một phần do mật độ khối lượng lớn của các dòng dung nham bazan biển lấp đầy những bồn địa đó." Marrella (thảo luận) 08:12, ngày 11 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý, cắt ngắn thêm 1 chỗ, và cố giữ thuật ngữ "vùng cực đại" ( mascon - mass concentrations - hay được đề cập khi nói về trọng trường ở Mặt trăng) Tttrung (thảo luận) 16:54, ngày 14 tháng 6 năm 2021 (+07)
5. (đoạn cuối '... núi lửa ở biển Mặt trăng.'):✅ (nguồn tr.16 'All the new mascons (except Humboltianum and partly Mendel-Rydberg) have no evidence of mare fill and so are most likely a result of a denser mantle plug.'). Văn phong: "...và một số điểm trọng lực lớn không nằm gần khu vực có hoạt động núi lửa." Marrella (thảo luận) 08:12, ngày 11 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã rút gọn câu văn, giữ thuật ngữ "vùng cực đại" theo câu trên. Tttrung (thảo luận) 16:54, ngày 14 tháng 6 năm 2021 (+07)
6. (đoạn cuối '... tốc trọng trường Trái đất.'):✅ (nguồn tr.226 'gia tốc trọng trường ở bề mặt là 163 đơn vị CGS [bằng 1,63 m/s²] tức gần đúng bằng 1/6 của Trái Đất'). Văn phong: "... bằng khoảng 1/6 gia tốc trọng trường Trái đất". Marrella (thảo luận) 08:12, ngày 11 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 16:54, ngày 14 tháng 6 năm 2021 (+07)
7. (đoạn cuối '... khoảng 15 kg trên Trái đất.'):✅
   • 'bộ đồ phi hành gia Apollo 11 với hệ thống cung cấp dưỡng khí tổng cộng 91,3 kg' (nguồn tr.362 'Apollo 11-14 EMU ... consisted of an ... Pressure Suit Assembly (PSA) ... Portable Life Support System (PLSS) ... Oxygen Purge System (OPS ... EVA System weight @ 1-G: ... (91.3kg)')
   • 'giống như khoảng 15 kg trên Trái đất' (suy ra từ thông tin ở câu trên 'bằng 1/6 của Trái Đất')
   • Văn phong: "Một người mặc bộ đồ phi hành gia Apollo 11 kèm hệ thống cung cấp dưỡng khí nặng tổng cộng 91,3 kg sẽ cảm thấy như chỉ khoảng 15 kg trên Mặt trăng." Marrella (thảo luận) 08:12, ngày 11 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 11:31, ngày 21 tháng 6 năm 2021 (+07)
8. (đoạn cuối '... với 11,2 km/s ở Trái đất.'):✅ (nguồn tr.226 'Vận tốc vũ trụ cấp 2 trên Mặt trăng chỉ bằng 2,38 km/s (trên Trái Đất là 11,8 km/s)'). Văn phong: Vận tốc thoát của Mặt trăng. "Vận tốc cần để thoát khỏi Mặt trăng là 2,38 km/s so với Trái đất là 11,2 km/s."Marrella (thảo luận) 08:12, ngày 11 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý, cố gắng giữ quy ước chung "vận tốc" (velocity) là đại lượng có hướng, "tốc độ" (speed) là đại lượng vô hướng, cố giữ tên thuật ngữ thông dụng "tốc độ vũ trụ cấp 2" hỗ trợ độc giả tra cứu trong bài. Tttrung (thảo luận) 16:54, ngày 14 tháng 6 năm 2021 (+07) Thuật ngữ đúng ở đây là "escape velocity", chính là "vận tốc thoát" [10] [11] (Tôi không chắc, nhưng trong những trường hợp không đòi hỏi sự chuẩn xác và đi sâu vào khái niệm vật lý, "tốc độ" và "vận tốc" có nghĩa như nhau, đây là lối hiểu thông thường). Marrella (thảo luận) 11:46, ngày 15 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Cách sử dụng "velocity" , "speed", tốc độ, vận tốc một cách nôm na thì đồng nghĩa, nhưng chính Britannica cũng có bài luận phân biệt speed và velocity [12] và định nghĩa "velocity" là đại lượng có hướng [13]. Vì "escape velocity" không cần hướng, chỉ cần đạt được độ lớn của "escape velocity" là thoát được khỏi thiên thể, không quan trọng hướng nào, cho nên một cách nhất quán hơn thì nên dùng "speed" (giống "speed of light" [14] chứ không nên "velocity of light"). Ngay cả khi tiếng Anh quen dùng "escape velocity", Bách khoa toàn thư tiếng Việt nên chặt chẽ, phân "tốc độ" chỉ đại lượng vô hướng, và "vận tốc" chỉ đại lượng có hướng, để tạo sự thống nhất. Các mục từ vận tốc thoát sẽ được đổi hướng về tốc độ thoát để không hạn chế việc tra cứu theo thói quen dùng từ của độc giả. Tttrung (thảo luận) 11:31, ngày 21 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Tôi đồng ý với quan điểm này. Marrella (thảo luận) 16:33, ngày 22 tháng 6 năm 2021 (+07)

Từ trường

1. (đoạn cuối '... ngàn từ trường Trái đất.'):✅
   • 'dưới 0,2 nanotesla' (nguồn phần Introduction 'present-day magnetic field across much of the lunar surface is <0.2 nT')
   • 'một phần một trăm ngàn từ trường Trái đất' (nguồn phần Introduction 'intensities of several tens of microtesla (comparable to that of Earth today)' -> từ trường Trái đất hiện khoảng vài chục microtesla -> gấp cỡ 100 ngàn của vài 0,1 nanotesla , hay hơn 100 ngàn của dưới 0,2 nanotesla)
   • Văn phong: "hầu hết" => "nhìn chung". Marrella (thảo luận) 21:21, ngày 15 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 11:37, ngày 21 tháng 6 năm 2021 (+07)
2. (đoạn cuối '... hoạt động ở quy mô toàn cầu.'):✅
   • 'không có từ trường lưỡng cực toàn cầu' (nguồn 2 ở abstract 'lunar dynamo likely ceased sometime between ~1.92 and ~0.80 Ga ago')
   • 'lớp vỏ đã từ hóa' (nguồn 1 ở abstract 'lunar crust and returned samples are magnetized')
   • 'hệ quả của thời kỳ lịch sử khi vẫn còn tồn tại một dynamo' (nguồn 1 ở abstract 'support the hypothesis of an ancient lunar core dynamo')
   • Văn phong: "...vỏ đã từ hóa, có thể do trước kia từng tồn tại một dynamo". Marrella (thảo luận) 21:21, ngày 15 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 11:37, ngày 21 tháng 6 năm 2021 (+07)
3. (đoạn cuối '... từ trường Trái đất ngày nay.'):✅ (nguồn phần Introduction 'Moon once generated a core dynamo with surface field intensities of several tens of microtesla (comparable to that of Earth today) during the period 4.25 to 3.56 billion years (Ga) ago'). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 21:21, ngày 15 tháng 6 năm 2021 (+07)
4. (đoạn cuối '... khi lõi Mặt trăng kết tinh.'):✅ (nguồn ở abstract 'lunar dynamo likely ceased sometime between ~1.92 and ~0.80 Ga ago. The protracted lifetime of the lunar magnetic field indicates that the late dynamo was likely powered by crystallization of the lunar core'; ở phần Introduction '... a thermochemical convection dynamo powered by core crystallization could power the dynamo even until close to the present time.'). Văn phong: "Dynamo duy trì đến cách đây 1,92 đến 0,80 tỷ năm nhờ lõi Mặt trăng kết tinh." Marrella (thảo luận) 21:21, ngày 15 tháng 6 năm 2021 (+07) -> đã rút gọn, giữ nội dung "dòng đối lưu" vì chỉ nội dung "kết tinh" chưa đủ rõ cơ chế tạo dynamo. Tttrung (thảo luận) 11:37, ngày 21 tháng 6 năm 2021 (+07)
5. (đoạn cuối '... nở trong những vụ va chạm lớn.'):✅ (nguồn ở abstract '... production of large‐scale magnetic fields and associated crustal magnetization in lunar basin‐forming impacts is investigated theoretically. Two‐dimensional numerical models of the partially ionized vapor cloud produced in such impacts ... '). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 21:21, ngày 15 tháng 6 năm 2021 (+07)
6. (đoạn cuối '... một nền từ trường đáng kể.'):✅ (nguồn ở abstract 'Fields external to the impact plasma cloud are produced by the magnetohydrodynamic interaction of the cloud with ambient magnetic fields ...'; và với 'lunar basin‐forming impacts' - tức các vụ va chạm gây ra các bồn địa, thì vào thời kỳ hình thành các bồn địa, khoảng 4 tỷ năm trước, theo hình 9.19 ở Fraknoi, Morrison và Wolff, 2016, tr.320 - cũng là hình vẽ ở phần "Các hố va chạm" bên trên, và theo nội dung bên trên khoảng 4 tỷ năm trước thì từ trường Mặt trăng có khả năng mạnh gần bằng từ trường Trái đất ngày nay). Văn phong: "ở" => "trong", hoặc "sau". Marrella (thảo luận) 21:21, ngày 15 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 11:37, ngày 21 tháng 6 năm 2021 (+07)
7. (đoạn cuối '... những bồn địa va chạm lớn.'):✅ (nguồn ở abstract 'Significant crustal magnetization anomalies antipodal to lunar impact basins are therefore expected, consistent with orbital mapping results'). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 21:21, ngày 15 tháng 6 năm 2021 (+07)

Khí quyển

1. (đoạn cuối '... 76600068</ref> đến khoảng 30 tấn.'):✅
   • 'hạt khí gần như không va chạm với nhau, giống tầng ngoài khí quyển hành tinh' (nguồn tr.453 phần 1, 'lunar atmosphere is in fact an exosphere', tr.468 phần 2, 'any atom or molecule traveling upward ... is unlikely to suffer a collision with another gas atom or molecule ... atmosphere is an exosphere in which collisions play a very minor role')
   • 'chưa đến 10 tấn' (nguồn tr.113 Appendix J 'The present lunar atmosphere ... has a mass of less than 10⁴kg')
   • 'khoảng 30 tấn' (nguồn phần Introduction '... native atmosphere ... with a total mass of the order of 30 tonnes')
   • Văn phong: "...với tổng khối lượng từ dưới 10 tấn đến khoảng 30 tấn." Marrella (thảo luận) 21:48, ngày 15 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 17:43, ngày 21 tháng 6 năm 2021 (+07)
2. (đoạn cuối '... (10¹⁹ hạt/cm³).'):✅
   • 'khoảng 10⁷ hạt/cm³ vào ban ngày và cỡ 10⁵ hạt/cm³ vào ban đêm' (nguồn 1 tr.272 phần 2, 'Apollo instruments measured a concentration of gases of approximately 10⁷ particles/cm³ during the day and about 10⁵ particles/cm³ at night', nguồn 2 tr.455 'CCGEs determined only weak upper bounds of 2x10⁷ molecules cm^-3 in the local daytime ... derived 2x10⁵ molecules cm^-3 at night ...')
   • 'chân không so với khí quyển Trái đất (10¹⁹ hạt/cm³)' (nguồn 1 tr.272 phần 2, '... comparable to vacuum conditions in comparison to the gas content at the surface of the Earth (10¹⁹ particles/cm³)')
   • Văn phong: "Thiết bị của...", bỏ "cỡ". Marrella (thảo luận) 21:48, ngày 15 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 17:43, ngày 21 tháng 6 năm 2021 (+07)
3. (đoạn cuối '... bắn phá thổ nhưỡng Mặt trăng.'):✅
   • 'thoát ra từ đất đá' (nguồn 1 ở abstract '... reveals a variability in time and space of lunar gas release events'; nguồn 2 ở abstract ' ... catalogs from Apollo ... episodic ²²²Rn gas releases')
   • 'phún xạ do ion gió mặt trời và bụi vũ trụ' (nguồn 1 tr.201 Hình 2.58 và nguồn 2 tr.273 Hình 1, đều là cùng 1 hình, vẽ cơ chế hạt khí phún xạ từ bề mặt, dưới tác động của photon & ion gió mặt trời và bụi vũ trụ, và sau đó là sự thất thoát và ion hóa của khí do photon của gió mặt trời)
   • Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 21:48, ngày 15 tháng 6 năm 2021 (+07)
4. (đoạn cuối '... xạ]] trong lớp vỏ và lớp phủ.'):✅
   • 'natri và kali phún xạ và giải hấp nhiệt' (nguồn 1 tr.479, Bảng 4, Cột 'Primary source(s)', Hàng 'Na/K' ghi 'sputtering, thermal desorption')
   • 'trong khí quyển Sao thủy và Io' (nguồn 1 tr479 Bảng 5 Hàng 'Mercury' và Hàng 'Io', tr.480 '... discovery of Na and K at Mercury that motivated searches ... same species at Moon ...' )
   • 'helium-4 và neon chủ yếu từ gió mặt trời' (nguồn 3 phần '2 Helium' ' ... correlation between the observed abundance and the solar wind supply points to the fact that the great majority of observed He variability was driven by the exogenous source (solar wind) ... ' và nguồn 3 phần 5 '...variable solar wind and its supply of alpha particles provide 85% of the lunar He reservoir ... ' và 'Neon was discovered ... Its isotopic signature points toward the solar wind as its source.' )
   • ' argon-40, radon-222 ... phân rã phóng xạ trong lớp vỏ và lớp phủ' (nguồn 1 tr.479 Bảng 4, Hàng Ar, Rn và Po, Cột 'Primary Source(s)', tr.476 phần 3.3.3 '90% of the argon detected was ⁴⁰Ar, which results from the decay of ⁴⁰K and therefore must ultimately be derived from the lunar interior ...', tr.475 phần 3.3.1 '... ²²²Rn and ²¹⁰Po ... The primary source of these radioactive daughter products must be internal release ... '; nguồn 2 ở Abstract '... Rn‐222, Po‐218, and Po‐210 ... These three nuclides are radioactive daughters from the decay of U‐238; hence the background level of alpha particle activity is a function of the lunar crustal uranium distribution ...'; nguồn 3 phần '3 Argon', '... ⁴⁰Ar should only be actively diffusing out of melt, at depth, which may mean that there are preferred pathways for Ar diffusion in the mantle/crust beneath ...')
   • Văn phong: "...các đồng vị poloni thoát ra khí quyển sau khi..." -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 17:43, ngày 21 tháng 6 năm 2021 (+07)
5. (đoạn cuối '... sinh ra từ lớp đất mặt.'):✅
   • 'mật độ của các nguyên tố trên vẫn còn nhỏ hơn' (nguồn tr.463 phần 1.7 'Apollo total pressure measurements indicate surface number densities far in excess of the total number density of identified species...')
   • 'đang tìm kiếm sự hiện diện của những phân tử và nguyên tử khác' (nguồn tr.463 phần 1.7 '... it seems that much of the lunar atmosphere remains compositional unidentified. ... led to observations in search of the missing species ...')
   • 'chất mà có thể được sinh ra từ lớp đất mặt' (nguồn tr.463 phần 1.7 '... search was based on .... simple stoichiometric exosphere that reflects the surface elemental composition ...')
   • Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 21:48, ngày 15 tháng 6 năm 2021 (+07)
6. (đoạn cuối '... nhất tại khoảng 60–70 độ.'):✅ (nguồn tr.949 Hình 3 'H₂O concentration that maximized around 60–70°S latitude.'). Văn phong: "...60–70 độ nam". Marrella (thảo luận) 21:48, ngày 15 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 17:43, ngày 21 tháng 6 năm 2021 (+07)
7. (đoạn cuối '... nước đá ở lớp đất mặt.'):✅ (nguồn tr.950 Phần 4 Conclusion '... believed to be due to the temperature variation and the consequent changes in the sublimation rate with respect to latitude and also to the availability of water ice ... '). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 21:48, ngày 15 tháng 6 năm 2021 (+07)
8. (đoạn cuối '... bởi từ trường gió mặt trời.'):✅ (nguồn 1 tr.473 Bảng 2 cho thấy nước, Na, K, Ar tồn tại vài ngày đến nhiều năm trong khí quyển nếu chỉ có trọng trường mặt trăng kéo rơi về bề mặt, nhưng có thể thoát bằng cả ion hóa và nhận động lượng từ gió mặt trời; nguồn 2 tr.273 Hình 1, minh họa tình huống của khí Na, đại diện cho các nguyên tử và phân tử đủ nặng để có thể rơi trở lại bề mặt, có thể thoát khi nhận động lượng từ gió mặt trời, hoặc bị ion hóa và thoát vì tương tác với từ trường). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 21:48, ngày 15 tháng 6 năm 2021 (+07)
9. (đoạn cuối '... bề mặt Mặt trăng của GRAIL.'):✅ (nguồn tr.669 Hình 1A thể hiện tương đương với hình vẽ ở bài, 2 vùng tròn đỏ - cực đại - ngoài cùng bên phải ở Hình 1A ứng với 2 vùng tròn đỏ ở phía trên bên trái trong hình vẽ ở bài , các vùng tròn xanh - cực tiểu - ngoài cùng bên trái ở Hình 1A ứng với các vùng tròn xanh ở bên phải hình vẽ trong bài). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 21:48, ngày 15 tháng 6 năm 2021 (+07)
10. (đoạn cuối '... xanh là trọng trường yếu hơn.'):✅ (nguồn tr.669 Hình 1A thể hiện thang màu theo cường độ trọng trường, màu xanh là thấp, phía -500 mGal, màu đỏ là cao, phía 500 mGal). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 21:48, ngày 15 tháng 6 năm 2021 (+07)
11. (đoạn cuối '... kế điện tử Lunar Prospector.'):✅ (nguồn tr.406 Hình 4 thể hiện tương đương với hình vẽ ở bài, vùng màu xanh tím - cực tiểu cỡ 0,1nT - ở vĩ độ 30-60°bắc và kinh độ 0-10°tây ứng với màu tương đương ở nửa gần trên hình vẽ ở bài, vùng màu vàng đỏ - cực đại cỡ 100nT - ở vĩ độ 30-60°nam và kinh độ 170-180°đông ứng với màu tương đương ở nửa xa trên hình vẽ ở bài). Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 21:48, ngày 15 tháng 6 năm 2021 (+07).

Cát bụi

1. (đoạn cuối '... của các hạt bụi sao chổi.'):✅ (nguồn ở abstract ' ... we report observations of a permanent, asymmetric dust cloud around the Moon, caused by impacts of high-speed cometary dust ... '). Văn phong: "Tồn tại một đám mây bụi bất đối xứng bao quanh Mặt trăng được tạo ra bởi các hạt bụi sao chổi." Marrella (thảo luận) 22:23, ngày 15 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Tttrung (thảo luận) 18:19, ngày 21 tháng 6 năm 2021 (+07)
2. (đoạn cuối '... độ khoảng 20 kilômét trên giây.'):✅
   • '0,1 đến 0,6 picôgam ... mỗi mét vuông ... xích đạo ... mỗi giây' (nguồn phần Extended Data Figure 4, nửa a, cho thấy thông lượng bụi từ vũ trụ bày vào, từ khoảng 100 x 10^-18 kg /m/s (lúc 18h giờ địa phương) đến 600 x 10^-18 kg /m/s (vào nửa đêm và gần trưa , giờ địa phương) '... in the lunar equatorial plane ...')
   • 'tốc độ khoảng 20 kilômét trên giây' (nguồn phần Extended Data Table 1, dòng Impactor Speed ghi '20 km / s')
   • Văn phong: "Mỗi giây có khoảng 0,1 đến 0,6 picôgam bụi sao chổi bay vào mỗi mét vuông bề mặt vùng xích đạo Mặt trăng với tốc độ khoảng 20 kilômét trên giây." Marrella (thảo luận) 22:23, ngày 15 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Tttrung (thảo luận) 18:19, ngày 21 tháng 6 năm 2021 (+07)
3. (đoạn cuối '... rồi rơi trở lại bề mặt.'):✅
   • 'làm bụi ở bề mặt Mặt trăng bắn lên' (nguồn phần "Dust production from impacts" ở mục Methods, 'A single dust particle striking a pure silica surface generates a large number of ejecta particles ...')
   • 'tốc độ đại diện khoảng vài trăm mét trên giây' (nguồn tr.325 '... characteristic velocities of dust particles in the cloud are of the order of hundreds of metres per second ...')
   • 'rơi trở lại bề mặt' (nguồn tr.325 '... most ejecta particles return to the Moon and comprise the regolith itself ...')
   • Văn phong: "Các hạt này va vào bề mặt khiến bụi ở đó bắn lên với tốc độ cỡ vài trăm mét một giây, sau đó đa số hạt lại rơi xuống bề mặt." Marrella (thảo luận) 22:23, ngày 15 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Tttrung (thảo luận) 18:19, ngày 21 tháng 6 năm 2021 (+07)
4. (đoạn cuối '... 120 kilogam, dày hàng trăm kilomét.'):✅
   • '120 kilogam' (nguồn tr.325 'The average total mass of the dust ejecta cloud is estimated to be about 120 kg ...')
   • 'dày hàng trăm kilomét' (nguồn tr.325 Hình 3, thể hiện phân bổ mật độ bụi quanh Mặt trăng, có vẽ độ cao đến trên 180km vẫn có nồng độ bụi lớn hơn 0)
   • Văn phong: "...120 kilogam và dày hàng trăm kilomét." Marrella (thảo luận) 22:23, ngày 15 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Tttrung (thảo luận) 18:19, ngày 21 tháng 6 năm 2021 (+07)
5. (đoạn cuối '... bề mặt đến trên 200 km.'):✅
   • '(LDEX) của LADEE' (nguồn tr.324 'Lunar Atmosphere and Dust Environment Explorer (LADEE) mission was launched on 7 September 2013 ... Lunar Dust Experiment (LDEX) began its measurements on 16 October 2013 ...')
   • 'khoảng 6 tháng' (nguồn tr.324 '... 184 total days by the end of the mission on 18 April 2014')
   • 'gần bề mặt đến trên 200km' (nguồn tr.324 '... about 40 days at an altitude of 220–260 km ... 150 days of science observations at a typical altitude of 20–100 km ...'; tr.325 Hình 3, thể hiện phân bổ mật độ bụi quanh Mặt trăng, có vẽ độ cao từ sát bề mặt đến trên 180km)
   • Văn phong: 20 km không chắc có là "gần bề mặt". "Thí nghiệm Bụi Mặt trăng (LDEX) của LADEE đã đo lường bụi ở độ cao 20 đến trên 200 km trong khoảng 6 tháng từ tháng 10 năm 2013." Marrella (thảo luận) 22:23, ngày 15 tháng 6 năm 2021 (+07) -> trên có ghi 'tr.325 Hình 3, thể hiện phân bổ mật độ bụi quanh Mặt trăng, có vẽ độ cao từ sát bề mặt đến trên 180km', có thể xem hình này ở đây [15] có thể thấy dưới 10km cũng có dữ liệu đo đạc, 20km chỉ là 'typical altitude' Tttrung (thảo luận) 18:19, ngày 21 tháng 6 năm 2021 (+07)
6. (đoạn cuối '... cỡ 0,3 micromét trong mỗi phút.'):✅ (nguồn tr.324 'LDEX recorded average impact rates of about 1 and about 0.1 hits per minute of particles with impact charges of q ≥ 0.3 and q ≥ 4 fC, corresponding to particles with radii of a ≳ 0.3 μm and a ≳ 0.7 μm, respectively (Fig. 1).'). Văn phong: như nguồn thì "một mỗi phút" là "tỷ lệ va chạm trung bình"?. 0,3 μm là bán kính, vậy thì phải cỡ 0,6 μm, không thì bán kính cỡ 0,3 μm. Marrella (thảo luận) 22:23, ngày 15 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Tttrung (thảo luận) 18:19, ngày 21 tháng 6 năm 2021 (+07)
7. (đoạn cuối '... qua những đám tàn tích sao chổi.'):✅ (nguồn tr.324 Hình 1 'Four ... meteoroid showers generated elevated impact rates ... the Northern Taurids (NTa); the Geminids (Gem); the Quadrantids (Qua); and the Omicron Centaurids (oCe).'). Văn phong: "Số lượng hạt bụi tăng lên vào những dịp mưa sao băng..." Marrella (thảo luận) 22:34, ngày 15 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Tttrung (thảo luận) 18:19, ngày 21 tháng 6 năm 2021 (+07)
8. (đoạn cuối '... ở vùng hoàng hôn.'):✅ (nguồn tr.325 '... density distribution is not spherically symmetric around the Moon, exhibiting a strong enhancement near the morning terminator between 5 and 7 h local time ...'). Văn phong: "Đám mây bụi của Mặt trăng có mật độ không đồng đều, dày hơn ở ranh giới giữa nửa sáng và nửa tối." Marrella (thảo luận) 22:34, ngày 15 tháng 6 năm 2021 (+07)
9. (đoạn cuối '... khí natri và kali của khí quyển.'):✅ -> Đã hoàn thiện theo góp ý; giữ từ "bất đối xứng", vì "không đồng đều" vẫn có thể đối xứng. Tttrung (thảo luận) 18:19, ngày 21 tháng 6 năm 2021 (+07)
   • 'chứng kiến những quầng sáng ... cũng được quan sát bởi một số vệ tinh và tàu đổ bộ' (nguồn tr.458-459 '... evidence for even higher-altitude lunar dust ... from horizontal glow studies by ... (1) ... Lunokhod ... photometer (2) ... Apollo 16 ... spectrographic camera (3) Apollo 15 and 17 orbital photograph ... (4) Apollo crew visual sightings of lunar sunrise "streamers" ... (5) Clementine imagery ...' và tr.461 Hình 5 là bản vẽ tay của các nhà du hành Apollo về quầng sáng quan sát được)
   • 'có thể được gây ra bởi lớp bụi ở trên cao' (nguồn tr.458 '... evidence for even higher-altitude lunar dust ...')
   • 'hoặc do các khí natri và kali' (nguồn tr.459 '... could have involved visual detection of the then unknown ... Na/K emissions ...')
   • Văn phong: "...tàu đổ bộ. Nguyên nhân có thể là lớp bụi ở trên cao hoặc natri và kali trong khí quyển." Marrella (thảo luận) 22:43, ngày 15 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý. Tttrung (thảo luận) 18:19, ngày 21 tháng 6 năm 2021 (+07)

Quá khứ

1. (đoạn cuối '... năm, giữa 3 và 4 tỷ năm trước.'):✅
   • '2017' (nguồn xuất bản năm 2017)
   • 'mô hình phun trào dung nham theo thời gian' (nguồn ở abstract '... calculate the volume of mare basalt emplaced as a function of time, then estimate the corresponding production of volatiles released ...')
   • 'dài cỡ 70 triệu năm' (nguồn ở abstract '... taken ∼70 million years to fully dissipate ...')
   • 'giữa 3 và 4 tỷ năm trước' (nguồn ở abstract '... indicate that during ... ∼3.5 Ga, the maximum atmospheric pressure ...'
   • Văn phong: "...cho thấy Mặt trăng từng có một khí quyển khá dày trong khoảng thời gian cỡ 70 triệu năm, giữa 3 và 4 tỷ năm trước." Marrella (thảo luận) 16:31, ngày 22 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 10:19, ngày 26 tháng 6 năm 2021 (+07)
2. (đoạn cuối '... khí quyển Sao hỏa ngày nay.'):✅
   • 'khí sinh ra bởi các vụ phun trào' (nguồn ở abstract '... volatiles released during the mare basalt-forming eruption ...')
   • 'áp suất khoảng gấp rưỡi so với khí quyển Sao hỏa ngày nay' (nguồn ở abstract '... ∼1.5 times higher than Mars' current atmospheric surface pressure ... ')
   • Văn phong: OK. Marrella (thảo luận) 16:31, ngày 22 tháng 6 năm 2021 (+07)
3. (đoạn cuối '... trên tốc độ vũ trụ cấp 2.'):✅ (nguồn tr.177 '... loss rate is dominated by thermal escape ...' ). Văn phong: "Khí quyển cổ xưa này đã dần biến mất vào không gian chủ yếu do chuyển động nhiệt của các hạt khí với tốc độ trên tốc độ vũ trụ cấp 2." Marrella (thảo luận) 16:31, ngày 22 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý Tttrung (thảo luận) 10:19, ngày 26 tháng 6 năm 2021 (+07)
4. (đoạn cuối '... ra bởi tán xạ của tầng bụi.'):✅ (nguồn Hình 4 vẽ vệ tinh LADEE tương đương với hình vệ tinh trong hình vẽ ở bài, các khía cạnh khác của hình là hình dung nghệ thuật). Văn phong: "Ảnh minh họa vệ tinh LADEE đo bụi Mặt trăng bay gần bề mặt vào hoàng hôn. Quầng sáng ở phía xa đến từ ánh sáng bị tán xạ khi đi qua lớp bụi." Marrella (thảo luận) 16:31, ngày 22 tháng 6 năm 2021 (+07) -> Đã hoàn thiện theo góp ý (bỏ vế sau do thiếu nguồn kiểm chứng cho vế sau) Tttrung (thảo luận) 10:19, ngày 26 tháng 6 năm 2021 (+07)

Chuyển động và mùa

1. (đoạn cuối '... name="days"/> 29,5 ngày Trái đất.'):✅
   • 'chu kỳ sao' (nguồn 1 tr.46 'Chu kỳ sao - Chu kỳ chuyển động ... đối với hệ quy chiếu gắn với các sao'; nguồn 2 tr.24 '... sidereal or star-based day ... rotate around its axis, seen from a faraway star.' - khái niệm ngày trong bài mở rộng từ Trái đất cho các quan sát viên ở các thiên thể quay khác)
   • '27,3 ngày', (nguồn 1 tr.30 '... lunar sidereal day ... 27.3216610 mean days'; nguồn 2 tr.4 '... sidereal rotation period of the Moon is 27.32 Earth days ...')
   • 'chu kỳ giao hội' (nguồn 1 tr.45 'Chu kỳ giao hội - Khoảng thời gian giữa hai lần giao hội ... liên tiếp của Mặt Trời ...'; nguồn 2 tr.24 '... synodic or solar day ... sun-based day ... rotate around its axis, as observed from the Sun.' - khái niệm ngày trong bài mở rộng từ Trái đất cho các quan sát viên ở các thiên thể quay khác trong hệ Mặt trời)
   • '29,5 ngày' (nguồn tr.30 '... a lunar synodic day is 29.53 Earth days.')
   • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
2. (đoạn cuối '... đúng bằng chu kỳ giao hội.'):✅ (nguồn tr.24 '... synodic or solar day ... the periods between two sunrises.' - khái niệm ngày trong bài mở rộng từ Trái đất cho các quan sát viên ở các thiên thể quay khác). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
3. (đoạn cuối '... (còn gọi là "tháng giao hội").'):✅
   • 'bị khóa thủy triều' (nguồn 1 tr.19 'spun down to the synchronous state ... tidal despinning time is < 100 years ...'; nguồn 2 tr.358 '... Moon is ... synchronously locked ... for every orbit it makes about the Earth, it rotates once about its spin axis ... same hemisphere is always directed towards the Earth' và tr.359 '... tidal torques would act to ... bring the Moon into synchronous rotation...')
   • 'chu kỳ sao ... bằng chu kỳ quỹ đạo' (nguồn 1 tr.10 '... orbital period ... define this period ... complete revolution with respect to the celestial sphere ... sideric month ... 27 days 7 hours ... ' - chu kỳ quỹ đạo này bằng chu kỳ sao của chuyển động tự quay của Mặt trăng nêu ở trên, 27,3 ngày; nguồn 2 tr.358 ... Moon is ... synchronously locked ... for every orbit it makes about the Earth, it rotates once about its spin axis ...')
   • 'chu kỳ giao hội tự quay ... bằng chu kỳ giao hội quỹ đạo' (nguồn tr.331 'tháng Khoảng thời gian ... chu kỳ quay của Mặt Trăng xung quanh Trái Đất ... nhiều loại tháng có độ dài khác nhau: •Tháng giao hội: Khoảng thời gian giữa hai lần giao hội liên tiếp của Mặt Trăng với Mặt Trời ... 29,5306 ngày' - chu kỳ này bằng chu kỳ giao hội của chuyển động tự quay của Mặt trăng nêu ở trên, 29,5 ngày)
   • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
4. (đoạn cuối '... đất (còn gọi là "tuần trăng").'):✅ (nguồn 1 tr.123 '... phases repeat ... is the solar month, 29.5306 days.'; nguồn 2 tr.331 'tháng giao hội Khoảng thời gian giữa kỳ không trăng này đến kỳ không trăng tiếp sau ... cũng là độ dài của một tuần trăng' ). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
5. (đoạn cuối '... so với 23,5° của Trái đất.'):✅
   • '1,54°' (nguồn tr.142 'The lunar spin axis is tilted at an angle of ∼1.54 degrees relative to the ecliptic.')
   • '23,5°' (nguồn tr.108 '... Earth’s axis tilted by 23.5°.')
   • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
6. (đoạn cuối '... tố mùa đều có ảnh hưởng.'):✅ (nguồn tr.126 Hình 1 vẽ tính toán biến thiên nhiệt độ theo ngày ở các vĩ độ từ 0 đến 75 độ không cần tính cho riêng từng mùa, chỉ có vĩ độ gần cực là 89 độ thì khác nhau giữa mùa hè và đông & tr.127 '... polar regions experience very little direct solar illumination, and the illumination levels are strongly influenced by the effects of topography, as well as the lunar seasons').
7. (đoạn cuối '... đỉnh núi sáng vĩnh cửu.'):✅
   • '2005' (nguồn xuất bản năm 2005)
   • 'ảnh chụp bởi tàu vũ trụ Clementine' (nguồn ở abstract 'Images returned by the spacecraft Clementine have been used ...')
   • 'núi non ở vành hố va chạm Peary tại cực bắc có thể được chiếu sáng trong toàn bộ' (nguồn ở abstract '... identify areas that are constantly illuminated during a lunar day in summer and which may therefore be in permanent sunlight. All are located on the northern rim of Peary crater, close to the north pole ...' & Hình 1 trong bài thể hiện dãy núi có một số đỉnh đạt 100% 'illumination')
   • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
8. (đoạn cuối '... va chạm)|Shackleton]] gần cực nam.'):✅
   • '2005 đến 2013 ... rìa Peary có thể bị che khuất vào mùa đông' (nguồn tr.134, mục 5.2 "Peary crater", 'However, later DEM based simulations showed that these potential permanently illuminated regions were eclipsed ... for significant periods of time in the winter (Garrick-Bethell et al., 2005; Noda et al., 2008; Bryant, 2009, Mazarico et al., 2010).' & tr.135 '... time in shadow may limit exploration to one or possibly all three of these regions ...' và nguồn xuất bản năm 2013)
   • 'từ 80% đến trên 90% trung bình năm' (nguồn tr.134, mục 5.2 "Peary crater", 'first region (89.366°N, 128.0°E) ... 85.9% ... second region (89.816°N, 117.3°E) ... 80.7% of the year ...' & tr.135 '... (89.636°N, 331.0°E and 89.660°N, 324.1°E) ... 80.1%' và tr.131, mục 5.1 "Shackleton crater", 'Station 1 (89.685°S, 196.7°E), Station 2 (89.740°S, 201.2°E), and Station 3 (89.808°S, 205.9°E). Stations 1 and 2 ... collectively ... 86.9% of the year ... Stations 2 and 3 ... 85.5% of the year ... at least one of the three stations was illuminated for 92.1% of the year...')
   • gồm rìa hố Shackleton (nguồn tr.131, mục 5.1 "Shackleton crater", '... portions of the rim of Shackleton crater remain illuminated for a majority of the lunar year ...')
   • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
9. (đoạn cuối '... tối vĩnh cửu]]" này cực lạnh.'):✅
   • 'mãi mãi trong bóng tối ở đáy của những hố va chạm gần cực' (nguồn 1 ở abstract 'Craters as far as 20° from the pole still contain significant amounts of permanent shadow'; nguồn 2 tr.122 phần "Introduction" '... many crater interiors and local depressions near the poles in permanent shadow ...')
   • 'cực lạnh' (nguồn tr.128 '... daily maximum surface temperatures in the coldest parts of larger permanently shadowed polar craters range from 40 to 90 K ...')
   • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
10. (đoạn cuối '... dẫn nhiệt]]) của khu vực.'):✅
    • 'lệch so với mức trung bình hàng chục độ K' (nguồn tr.130 Hình 5 '... +32 K positive thermal anomaly ...')
    • 'điều kiện địa hình ... tính chất nhiệt' (nguồn tr.127 '... variations due to topographic relief (slopes, roughness, shadows, and scattered solar and infrared radiation), spatial variations in solar reflectance and infrared emissivity, and spatial variations in the thermal properties of lunar surface materials ... the effects of slopes and shadowing, the surface temperature of the Moon can exhibit extreme spatial variations ...')
    • 'nhiệt dung' (nguồn tr.130 Hình 5 '... +32 K positive thermal anomaly ... attributed to ... high thermal inertia ...' )
    • 'độ dẫn nhiệt' (nguồn tr.128 Hình 3 '... effects of halving or doubling the thermal conductivity ...')
    • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
11. (đoạn cuối '... mạnh trong ngày của Mặt trăng.'):✅ (nguồn 1 tr.314 '...absence of any air, the lunar surface experiences much greater temperature extremes...'; nguồn 2 tr.127 'The lunar nighttime ... extreme cold. With no oceans or appreciable atmosphere to buffer surface temperatures, ... as a consequence, lunar nighttime temperatures hover near 100 K ...'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
12. (đoạn cuối '... xốp giảm xuống khoảng -180°C.'):✅ (nguồn 1 tr.842 đầu phần "Main" '... temperature at the lunar equator fluctuates from −180°C to 100°C ...'; nguồn 2 tr.314 'Near local noon ... the temperature of the dark lunar soil rises above the boiling point of water. During the long lunar night (which, like the lunar day, lasts two Earth weeks) the temperature drops to about 100 K (–173 °C)'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
13. (đoạn cuối '... các hố tối vĩnh cửu gần đó.'):✅ (nguồn tr.842 đầu phần "Main" '... the surface temperature for a constantly sunlit polar region ... to be roughly −50±10°C.' và ở abstract 'Permanently sunlit areas represent prime locations for lunar outpost sites as they have abundant solar energy, are relatively benign thermally (when compared with equatorial regions), and are close to permanently shadowed regions that may contain water ice.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
14. (đoạn cuối '... đáy là hố tối vĩnh cửu.'):✅ (nguồn 1 Hình 4 thể hiện ảnh chụp hố Shackleton tương đương hình vẽ ở bài, với góc trên bên phải của hố có 2 hố nhỏ)
    • 'rìa có các đỉnh sáng vĩnh cửu' (nguồn 2 tr.131, mục 5.1 "Shackleton crater", 'Station 1 (89.685°S, 196.7°E), Station 2 (89.740°S, 201.2°E), and Station 3 (89.808°S, 205.9°E). Stations 1 and 2 ... collectively ... 86.9% of the year ... Stations 2 and 3 ... 85.5% of the year ... at least one of the three stations was illuminated for 92.1% of the year...')
    • 'đáy là hố tối vĩnh cửu' (nguồn 1 nội dung phía trên Hình 4 có đoạn '... whose interior is almost completely in permanent sun shadow ...')
    • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.

Hệ Trái đất - Mặt trăng

1. (đoạn cuối '... cách trung bình theo đúng tỷ lệ.'):✅ (nguồn tr.19 Hình 1.7 'Earth and Moon, Drawn to Scale' tương đương với hình vẽ ở bài. Đo đạc trên hình cho thấy Mặt trăng có kích thước khoảng hơn 1/4 Trái đất, khoảng cách Trái đất - Mặt trăng khoảng hơn 30 lần đường kính Trái đất - các con số phù hợp số liệu ở nguồn tr.19 '... Moon’s distance from Earth is about 30 times Earth’s diameter ... Moon’s diameter is ... about one fourth the size of Earth.' ). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
2. (đoạn cuối '... nhất sang viễn điểm xa nhất.'):✅
   • về khoảng cách trên hình: nguồn 4 ở Hình 2 cho thấy cận điểm và viễn điểm thay đổi theo chu kỳ 206 ngày, có những cận điểm gần hơn cận điểm khác '... le cycle the 206 jours ...', và ở abstract ghi cận điểm gần nhất là 356371km, viễn điểm xa nhất là 406720km 'smallest perigee will be 356,371 km in 2257 A.D. and the greatest apogee will be 406,720 km in 2266 A.D'; nguồn 1 tr.3 khoảng cách nhỏ nhất 364400km - khả năng là khoảng cách đến cận điểm trung bình - xa nhất 406730km (tỷ lệ xa nhất / nhỏ nhất = 111,6%), trung bình 384400km; nguồn 2 tr.308 khoảng cách nhỏ nhất 356400km - khả năng là làm tròn khoảng cách đến cận điểm gần nhất - xa nhất 406700km - khả năng là làm tròn khoảng cách đến viễn điểm xa nhất - (tỷ lệ xa nhất / nhỏ nhất = 114,1%), trung bình 384401km; nguồn 3 phần "1.2. A quantitative introduction" 'from 356 500 to 406 700 km' (tỷ lệ xa nhất / nhỏ nhất = 114,1%);
   • về đường kính góc trên hình: nguồn 1 tr.3 nêu đường kính góc trung bình nhìn từ tâm Trái đất là 1865,2 giây cung ('when the topocentric observations ... reduced to the center of the Earth ... the mean geocentric apparent diameter ... 1856′′.2') - ứng với khoảng cách trung bình 384400km; nguồn 2 tr.309 nêu bán kính trung bình của Mặt trăng là 1738.2km và bán kính góc trung bình Mặt trăng với giá trị 'geocentric' là 15 phút 32,6 giây tức đường kính góc trung bình 1865,2 giây, trùng nguồn 1. Thử tính đường kính góc 'geocentric' (theo radian) xấp xỉ [đường kính Mặt trăng] / [khoảng cách Mặt trăng nối Trái đất] -> đường kính góc trung bình = 2x1738.2 / 384400 = 0,0090437 rad = 1865,4 giây cung trùng với kết quả 'geocentric' của nguồn 1 và giá trị 'geocentric' ở nguồn 2. Nguồn 2 tr.309 nêu bán kính góc trung bình Mặt trăng với giá trị 'topocentric zenith' là 15 phút 48,3 giây, nếu coi như giá trị này tính từ điểm ở bề mặt Trái đất gần Mặt trăng nhất (zenith) đến tâm Mặt trăng thì nó xấp xỉ bằng [bán kính Mặt trăng] / [khoảng cách trung bình Mặt trăng nối Trái đất - bán kính Trái đất], với bán kính Trái đất trung bình ở xích đạo là 6376,1km theo tr.240 ở nguồn 2, tức 1738.2 / (384401-6376,1) = 0,00459811 rad = 15 phút 48,4 giây - trùng khớp kết quả ở nguồn 2. Từ đây suy ra khoảng cách được nêu ở các nguồn là tính từ tâm Trái đất đến tâm Mặt trăng, theo thang đo ở phía trên của hình vẽ. Các đường kính góc 'geocentric' nhỏ nhất là 2x1738.2/406700=29,4 phút và lớn nhất là 2x1738.2/356400=33,5 phút. Các đường kính góc 'topocentric zenith' nhỏ nhất là 2x1738.2/(406700-6376,1)=29,9 phút và lớn nhất là 2x1738.2/(356400-6376,1)=34,1 phút)
   • 'cận điểm gần nhất sang viễn điểm xa nhất' (nguồn 4 ở Hình 2 thể hiện có những cận điểm gần hơn cận điểm khác, và có những viễn điểm xa hơn viễn điểm khác)
   • Chú thích:
     • 'đường kính Mặt trăng (2 lần 1738,2 km' (nguồn tr.309 'Mean Moon radius (b + c)/2 [8] 1 738.2 km ')
     • 'bán kính Trái đất (6376,1 km' (nguồn tr.240 'Mean radius R_⨁ = (a²c)1/3 = 6.371 000 × 10⁶ m.')
     • 'khoảng cách nối tâm Trái Đất Mặt Trăng lớn nhất là 406700 km' (nguồn tr.308 'Extreme range 356 400-406 700 km')
     • 'khoảng cách trên nhỏ nhất là 406700 km' (nguồn tr.308 'Extreme range 356 400-406 700 km')
     • '29,4 phút cung, khi Mặt trăng ở xa nhất, và 33,5 phút cung, khi Mặt trăng ở gần nhất ... quan sát giả định từ tâm Trái Đất' cách tính đã nêu ở ngay trên, xác nhận nội dung chú thích
     • '29,9 phút cung, khi Mặt trăng ở xa nhất, và 34,1 phút cung, khi Mặt trăng ở gần nhất ... các giá trị quan sát giả định từ điểm sát Mặt trăng nhất trên bề mặt Trái đất' cách tính đã nêu ở ngay trên, xác nhận nội dung chú thích
   • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.

Quỹ đạo

1. (đoạn cuối '... hình elip có độ lệch tâm nhỏ.'):✅
   • '1.700 km' (nguồn tr.16 'Mean distance of center of Earth from Earth-Moon barycenter 4671km' -> từ tâm Trái đất đến khối tâm hệ là 4671km, từ tâm Trái đất đến bề mặt Trái đất là bán kính Trái đất trung bình ở xích đạo là 6376,1km theo tr.240 ở nguồn -> từ bề mặt đến khối tâm hệ là 6376,1 - 4671 = 1705,1km)
   • 'phần tư bán kính Trái đất' (1705,1 / 6376,1 = 26,7%, hơn 1/4 một chút)
   • 'elip có độ lệch tâm nhỏ' (nguồn tr.16 'Mean eccentricity 0.05490')
   • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
2. (đoạn cuối '... "tháng sao") là 27,3 ngày.'):✅
   • '27,3 ngày' (nguồn 1 tr.86 '... they orbit the sun together, with each revolving around the barycenter of the system approximately every 27 days ...'; nguồn 2 tr.223 'Mặt Trăng quay một vòng xung quanh Trái Đất hết 27,3 ngày')
   • 'tháng vũ trụ' (nguồn 2 tr.331 'Tháng vũ trụ: Khoảng thời gian ... Mặt Trăng xung quanh Trái Đất so với vị trí sao ... 27,3217 ngày')
   • 'tháng sao' (nguồn 2 tr.223 'Mặt Trăng quay ... 27,3 ngày. Khoảng thời gian này được gọi là tháng vũ trụ (tháng sao).')
   • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
3. (đoạn cuối '... "tuần trăng") 29,5 ngày.'):✅ (nguồn 1 tr.223 'Hình dạng trăng sáng thay đổi ... chu kỳ gọi là tuần trăng. Một tuần trăng dài khoảng 29,5 ngày.' & tr.331 'tháng giao hội Khoảng thời gian giữa kỳ không trăng này đến kỳ không trăng tiếp sau ... 29,5306 ngày. Đó cũng là độ dài của một tuần trăng'; nguồn 2 tr.123 'The time interval in which the phases repeat ... is the solar month, 29.5306 days. The difference results from Earth’s motion around the Sun. The Moon must make more than a complete turn around the moving Earth to get back to the same phase with respect to the Sun.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
4. (đoạn cuối '... và hầu hết các hành tinh này.'):✅ (nguồn 2 tr.223 'Nếu ta nhìn từ Cực Bắc, Mặt Trăng cũng như các hành tinh và vệ tinh khác của Hệ Mặt Trời đều quay xung quanh Trái Đất theo chiều ngược kim đồng hồ'; nguồn 2 tr.236 'The eight planets all revolve in the same direction around the Sun.' và nguồn 2 tr.237 'Each of the planets and dwarf planets also rotates (spins) about an axis running through it, and in most cases the direction of rotation is the same as the direction of revolution about the Sun.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
5. (đoạn cuối '... tinh khác trong Hệ Mặt trời.'):✅
   • 'mặt phẳng bạch đạo không lệch nhiều so với ... mặt phẳng hoàng đạo' (nguồn 1 tr.253 'Trái Đất chuyển động quanh Mặt Trời ..., Mặt Trăng chuyển động quanh Trái Đất, ... hai mặt phẳng quỹ đạo này (hoàng đạo và bạch đạo) nghiêng trên nhau một góc gần 6°'; nguồn 2 tr.308 'Inclination of orbit to ecliptic 5° 8` 43``.42')
   • 'không lệch nhiều so với mặt phẳng quỹ đạo của các hành tinh khác' (nguồn 3 tr.236 'The eight planets ... They orbit in approximately the same plane ... ')
   • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
6. (đoạn cuối '... bất thường và cách xa hành tinh.'):✅
   • 'một phần ba ... gần mặt phẳng xích đạo ... cùng chiều quay' (nguồn tr.410 '... a third of the moons in the outer solar system are in direct or regular orbits; that is, they revolve about their parent planet in a west-to-east direction and in the plane of the planet’s equator ...')
   • 'đa số lệch nhiều so với mặt phẳng hoàng đạo' (nguồn tr.389 'Jupiter is tilted by only 3° ... Saturn, however, ... 27° ... Neptune ... 29° ... Uranus ... 98° ... Uranus orbits on its side, and its ring and moon system follow along, orbiting about Uranus’ equator ...')
   • 'phần lớn các vệ tinh khác quay ngược chiều hành tinh theo các quỹ đạo bất thường và cách xa hành tinh' (nguồn tr.410 'majority are irregular moons that orbit in a retrograde (east-to-west) direction or else have orbits of high eccentricity ... or high inclination ... mostly located relatively far from their planet ...')
   • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
7. (đoạn cuối '... bán nguyệt, lưỡi liềm.'):✅ Hình vẽ ở bài tương đương với hình ở tr.268 ở nguồn 1 và Hình 4.14 ở trang 121 nguồn 2, với các trạng thái trăng tròn, không trăng, trăng khuyết, bán nguyệt, lưỡi liềm phù hợp với nguồn hình ở tr.268 ở nguồn 1. Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
8. (đoạn cuối '... ngoài cùng bên phải trên hình.'):✅
   • 'Do hệ Trái đất-Mặt trăng chuyển động quanh Mặt trời ... chu kỳ giao hội quỹ đạo, lâu hơn ...' (nguồn tr.123 'The difference results from Earth’s motion around the Sun. The Moon must make more than a complete turn around the moving Earth to get back to the same phase with respect to the Sun.')
   • 'chênh lệch thể hiện bằng cung màu xanh ...' (cung màu xanh tương đương với Hình 1D ở tr.3526-3537 của nguồn)
   • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
9. (đoạn cuối '... cách tuần hoàn và phức tạp.'):✅
   • 'gây nhiễu bởi Mặt trời, Trái đất, và ở mức độ ít hơn là các hành tinh' (nguồn 1 tr.571 '...le mouvement de la Lune est fortement pertubé par l'attraction du Soleil, ansi que (beaucoup moins) par celles des planètes...', nguồn 2 tr.10 '...lunar orbit ... distorted ... by the attraction of the Sun ... by the oblateness of the Earth and the attraction by other planets.')
   • 'tất cả các thông số của quỹ đạo, như độ nghiêng, ... đều biến động nhỏ một cách tuần hoàn và phức tạp' (nguồn 3 tr.669 phần 3.4 Lunar mean elements thể hiện các công thức biến đổi theo thời gian của các tham số quỹ đạo Mặt trăng)
   • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
10. (đoạn cuối '... trong các định luật Cassini.'):✅
    • 'tiến động theo chu kỳ 18,61 năm' (nguồn tr.183 'precession of the normal to the orbital plane ... period of the node's motion is ~ 18.6 years')
    • 'khía cạnh khác' ('Moon's axis of rotation , normal to the ecliptic plane, and the normal to the Moon's orbital plane always lie in the same plane ...')
    • 'các định luật Cassini' ('second and third of Cassini's law ... Moon's orbit under the influence of ... perturbations ... due to the Sun's attraction ... amount to the precession ... the meaning is ... Moon's axis of rotation , normal to the ecliptic plane, and the normal to the Moon's orbital plane always lie in the same plane ...')
    • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
11. (đoạn cuối '... cũng biến động theo chu kỳ này.'):✅
    • 'độ lệch tâm quỹ đạo ... chu kỳ 206 ngày' (nguồn tr.572 'Lorsque le grande axe ... vers le Soleil, l'excentricité ... maximum ' và '... temps entre deux aglinements du grand axe ... 206 jours.')
    • 'cận điểm và viễn điểm quỹ đạo ... cũng ... theo chu kỳ này' (nguồn tr.573 Hình 2 '... distance périgées et apogées ... cycle de 206 jours')
    • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
12. (đoạn cuối '... lệch tâm quỹ đạo 206 ngày.'):✅ (nguồn 1 tr.573 Hình 2 '... distance périgées et apogées ... cycle de 206 jours' cho thấy biến đổi khoảng cách Trái đất - Mặt trăng tương đồng với biến đổi thể hiện ở hình, với chu kỳ quỹ đạo 27,3 ngày đã xác nhận ở các nội dung trước đó trong bài; nguồn 2 và 3, section D, mục Ecliptic and equatorial coordinates of the Moon - daily ephemeris, cho phép tính ra khoảng cách đến Mặt trăng đúng như phần hình trong năm 2020, 2021). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
13. (đoạn cuối '... 404000km, xa nhất khoảng 406700km.'):✅ (nguồn 1 tr.573 Hình 2 cho thấy khoảng cách cận điểm và viễn điểm trong dải gần đúng như nêu ở bài, nguồn 1 tr.573 'plus petite distance périgée 356 371 km' gần đúng bằng 356400km, nguồn 1 tr.573 'plus grande distance apogée 406 720 km' gần đúng bằng 406700km; nguồn 2 và 3, section D, mục Ecliptic and equatorial coordinates of the Moon - daily ephemeris, cũng thể hiện các giá trị khoảng cách như trong hình ở bài và nằm gần đúng trong dải được nêu ở bài). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
14. (đoạn cuối '... các thời điểm trăng tròn.'):✅ (nguồn 1 và 2, section D, mục Phases of the Moon. Perigee and apogee, cho thấy các ngày trăng tròn trùng với các ngày có vẽ ký hiệu trăng tròn trên hình cho năm 2020, 2021). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.

Tương quan kích thước

1. (đoạn cuối '... lượng bằng 1/81 Trái đất.'):✅
   • 'lớn lạ thường' (nguồn tr.227 'The Moon is a unique satellite in the solar system, the largest relative to its planet.')
   • 'một phần tư' (nguồn tr.19 'The Moon’s diameter is 3476 kilometers, about one fourth the size of Earth.')
   • '1/81' (nguồn tr.304 '... Moon has only one-eightieth the mass of Earth ...')
   • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
2. (đoạn cuối '... một nửa hành tinh lùn Pluto.'):✅ (nguồn tr.426 'Charon showed ... diameter of about 1200 kilometers, more than half the size of Pluto itself.' và tr.427 '... is Pluto a planet? ... is a dwarf planet'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
3. (đoạn cuối '... khoảng 12,5 m/s.'):✅
   • 'phần lớn mômen động lượng' (nguồn tr.229 'If all the mass of the Earth–Moon system were concentrated in the Earth, the Earth would rotate with a period of 4 hours' -> thực tế Trái đất tự quay mất 24h, chậm gấp 6 lần -> phần lớn mô men động lượng hệ nằm ở chuyển động của Mặt trăng)
   • 'quay quanh khối tâm Trái đất-Mặt trăng một lần một tháng vũ trụ' (nguồn tr.86 '... each revolving around the barycenter of the system approximately every 27 days')
   • 'tốc độ bằng 1/81 Mặt trăng hay khoảng 12,5 m/s' (tốc độ góc của Trái đất và Mặt trăng quay quanh khối tâm đều giống nhau, đều ứng với chu kỳ hơn 27 ngày nêu trên, nhưng khoảng cách từ Trái đất đến khối tâm, là 4671km - theo ISBN 9780387987460 tr.16, chỉ bằng cỡ 1/81 khoảng cách trung bình từ Mặt trăng đến khối tâm, cỡ 384000km - theo ISBN 978-1-947172-24-1 tr.19 - hệ quả của khối lượng Mặt trăng bằng 1/81 khối lượng Trái đất theo định nghĩa của khái niệm khối tâm ở nguồn 1 tr.444-445 Ví dụ 9.16 - nên tốc độ bằng 1/81 tốc độ Mặt trăng; với tốc độ của Mặt trăng theo nguồn 2 tr.16 là 'Mean orbital speed 1023 ms^-1' -> tốc độ Trái đất là khoảng 1023/81 = 12,6m/s)
   • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
4. (đoạn cuối '... lớn hơn nhiều khoảng 30 km/s.'):✅ (nguồn tr.245 'Mean orbital speed 2.97848x10⁴ms^-1' xấp xỉ 30km/s). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.

Thủy triều

1. (đoạn cuối '... phương khoảng cách giữa chúng.'):✅ (nguồn tr.630 Công thức 13.1 cho thấy công thức tính lực hấp dẫn với bình phương khoảng cách ở mẫu số). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
2. (đoạn cuối '... một chút so với phần nằm xa.'):✅ (nguồn tr.661 'One side of Earth is closer ... Hence, the gravitational force is greater on the near side than on the far side.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
3. (đoạn cuối '... này tạo ra lực thủy triều.'):✅ (nguồn tr.661 'The tidal force can be viewed as the difference between the force at the center of Earth and that at any other location.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
4. (đoạn cuối '... nhiều hiệu ứng quan sát được.'):✅ (nguồn tr.665 'Tidal forces exist between any two bodies. The effect stretches the bodies along the line between their centers. ... dissipation of rotational energy due to friction during flexure of the bodies themselves. Earth’s rotation rate is slowing down ... “locking” or tidal synchronization ... The Moon keeps one face toward Earth...'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
5. (đoạn cuối '... triều]], đồng bộ thủy triều).'):✅
   • 'Nếu ... nhanh hơn hoặc chậm hơn ... lực thủy triều làm tốc độ này thay đổi dần cho đến khi ... khóa đồng bộ' (nguồn 1, tr.358, phần "Introduction" 'The Moon is ... synchronously locked ... for every orbit it makes about the Earth, it rotates once about its spin axis such that the same hemisphere is always directed towards the Earth ... synchronous rotation ... is a direct consequence of this body’s irregular gravitational field and tides raised by the Earth. If the Moon was once spinning faster or slower than synchronous ... gravitational torques and internal energy dissipation would have acted to either decrease or increase its rotation rate, respectively.')
   • 'khóa thủy triều' (nguồn 3 tr.432 'Astronomers call this a ... tidal lock.')
   • 'đồng bộ thủy triều' (nguồn 2 tr.665 'is called “locking” or tidal synchronization')
   • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
6. (đoạn cuối '... này, tạo thành mômen lực cản.'):✅ (nguồn tr.358, phần "Introduction" 'If the Moon was once spinning faster or slower than synchronous, gravitational torques and internal energy dissipation would have acted ...' và 'If ... Moon would rotate non-synchronously, ... tidal torques would act to once again bring the Moon into synchronous rotation ...'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
7. (đoạn cuối '... một mặt hướng về Trái đất.'):✅
   • 'Qua thời gian cỡ hàng ngàn năm ...' (nguồn 1 tr.358, phần "Introduction" 'Ultimately, on the time frame of a thousand years, ...')
   • 'động năng quay của Mặt trăng biến mất' (nguồn 1 tr.358, phần "Introduction" 'minimum ... kinetic energy configuration of the Moon would have been achieved')
   • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
8. (đoạn cuối '... định đối xứng nhau qua tâm.'):✅
   • 'thế năng Mặt trăng nhỏ nhất' (nguồn 1 tr.358, phần "Introduction" 'minimum potential ... energy configuration of the Moon would have been achieved')
   • 'một trong hai tư thế cố định đối xứng nhau qua tâm' (nguồn 1 tr.358, phần "Introduction" '... its min- imum moment of inertia is directed along the Earth–Moon axis and where its maximum moment of inertia is aligned with its spin axis. Since the moments of inertia of a body are unchanged by a 180◦ rotation about any of its three principal axes, there are currently two equally probable equilibrium orientations for the Moon.')
   • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
9. (đoạn cuối '... về phía gần Trái đất hơn.'):✅ (nguồn tr.229 phần 2.7 'The mass of the Moon is distributed in a nonsymmetrical manner, with the center of mass (CM) lying 1.8 km closer to the Earth than the geometrical center of figure'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
10. (đoạn cuối '... mặt đối diện của Mặt trăng.'):✅
    • '2016' (nguồn xuất bản năm 2016)
    • 'sử dụng dữ liệu thu thập bởi vệ tinh Lunar Prospector' (nguồn tr.480 '... we use improved data sets of lunar hydrogen abundance ... relies on data from the Lunar Prospector Neutron Spectrometer')
    • 'hai vùng giàu hydro trên hai mặt đối diện' (nguồn tr.480 ở abstract '... we show that ... hydrogen deposits are antipodal ...')
    • 'khả năng năng cao từng là các vùng có nước đá' (nguồn tr.480 ở abstract '... these deposits (which are probably composed of water ice) ...')
    • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
11. (đoạn cuối '... lòng Mặt trăng khác hiện nay.'):✅
    • 'cực của Mặt trăng cách đây hàng tỉ năm trước' (nguồn tr.480 ở abstract '... we hypothesize that this change in the spin axis, known as true polar wander, ... polar wander initiated billions of years ago ...')
    • 'tư thế khóa thủy triều cân bằng bền với phân bổ khối lượng trong lòng Mặt trăng khác' (nguồn ở phần Method , trang thứ 2 của phần này, 'This reorientation ... is generally referred to as TPW [true polar wander] ... due to changes in the mass distribution ... Redistribution of mass within the planet alters its inertia tensor. In a minimum energy rotation state, the rotation axis will be aligned with the maximum principal axis of inertia. If the mass redistribution changes the direction of the maximum principal axis, then the planet will reorient to keep the maximum principal axis aligned with the spin axis.')
    • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
12. (đoạn cuối '... vỏ đất đá của Trái đất.'):✅ (nguồn tr.125 '... distort from a sphere by amounts ranging up to nearly 1 meter. Measurements of the actual deformation of Earth show that the solid Earth does distort, but only about one-third as much as water would, because of the greater rigidity of Earth’s interior.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
13. (đoạn cuối '... và bướu kia nằm đối diện.'):✅ (nguồn tr.125 'If Earth were made of water, it would distort until the Moon’s differential forces over different parts of its surface came into balance with Earth’s own gravitational forces pulling it together. Calculations show that in this case, Earth would distort from a sphere by amounts ranging up to nearly 1 meter.', tr.126 Hình 4.17 vẽ 2 bướu thủy triều. 'Water on the side of Earth facing the Moon flows toward it, with the greatest depths roughly at the point below the Moon. On the side of Earth opposite the Moon, water also flows to produce a tidal bulge'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
14. (đoạn cuối '... bởi nhiều yếu tố') ✅ (nguồn tr.8 '... tide-generating forces are trying to make in the ocean waters but never realize because of the factors ... i.e., restriction of wave speed, irregular depths, presence of continents, bottom friction, turbulence, and viscosity.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
15. (đoạn cuối '... ứng với triều hạ') ✅ (nguồn tr.tr1-2 'Tides should be thought of as being in the form of waves. These waves are thousands of miles in length. Their crests are the high tides, their troughs, the low tides ...'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
16. (đoạn cuối '... so với Mặt trăng'): ✅
    • 'Thành phần của sóng này gây bởi Mặt trăng biến đổi theo chu kỳ 12,42 giờ' (nguồn tr.40 'The Principal Lunar semidiurnal constituent is designated M₂. ... the period for the M₂ is 12.42 solar hours.')
    • Chú thích:
      • 'ký hiệu là M2' (nguồn của chú thích tr.40 'The Principal Lunar semidiurnal constituent is designated M₂. ... M is for moon, ... and the subscript ₂ means that there are two complete tidal cycles for each astronomic cycle.')
    • 'bằng một nửa chu kỳ quay của một điểm bất kỳ' (nguồn tr.40 '... subscript ₂ means that there are two complete tidal cycles for each astronomic cycle. Thus, these are said to be semidiurnal constituents.')
    • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
17. (đoạn cuối '... một nửa so với Mặt trăng.'):✅ (nguồn tr.665 '... forces exerted by the Sun are nearly 200 times greater than the forces exerted by the Moon. But the difference in those forces for the Sun is half that for the Moon.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
18. (đoạn cuối '... kỳ tuần hoàn khoảng hai tuần.'):✅ (nguồn tr.127 'Spring tides are approximately the same, whether the Sun and Moon are on the same or opposite sides of Earth, because tidal bulges occur on both sides. When the Moon is at first quarter or last quarter (at right angles to the Sun’s direction), the tides produced by the Sun partially cancel the tides of the Moon, making them lower than usual. These are called neap tides.' và Hình 4.19 cho thấy 2 trạng thái phạm vi thủy triều, xảy ra theo chu kỳ khoảng nửa tháng, giữa hai lần Mặt trăng vuông góc với Mặt trời trên bầu trời - 'at right angles to the Sun’s direction'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
19. (đoạn cuối '... các điều kiện khí tượng.'):✅ (nguồn tr.2 'between the fundamental tide producing forces and the observed tide at a particular place and time, there is a vast area of numerous unknowns that will be referred to as terrestrial factors. Some of the factors ... are: 1. the restrictive depths of the oceans not allowing the generated tidal wave to be in equilibrium with the rotation of the earth, 2. irregular ocean depths over which the waves must travel, ... 4. bottom friction, ... 5. turbulence, and 6. viscosity of the water. In addition to the terrestrial factors mentioned above there are also meteorological factors ...'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
20. (đoạn cuối '... vi chỉ khoảng 20 cm.'):✅ (nguồn tr.125 '... tidal distortion of the solid Earth amounts — at its greatest — to only about 20 centimeters.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
21. (đoạn cuối '... tác động của lực thủy triều.'):✅
    • 'đại dương ... chuyển động của các khối chất lỏng' (nguồn tr.126 'The tide-raising forces ... produce motions of the water ... Water on the side of Earth facing the Moon flows toward it ... On the side of Earth opposite the Moon, water also flows to produce a tidal bulge.')
    • 'lõi và vỏ ... nhào bóp một cách đàn hồi và dẻo' (nguồn tr.164 mục '3.06.3.2.3 Anelastic effects' '... discussed so far apply to an Earth model that is perfectly elastic. However, the materials of the real Earth are slightly dissipative (anelastic), with a finite Q. Measurements of the Q of Earth tides were long of interest because of their possible relevance to the problem of tidal evolution of the Earth–Moon system ... though it is now clear that almost all of the dissipation of tidal energy occurs in the oceans ...')
    • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
22. (đoạn cuối '... 0,002 giây sau mỗi thế kỷ.'):✅
    • 'Ma sát trong các khối đại dương chuyển động ... làm tiêu tán dần năng lượng tự quay của Trái đất' (nguồn 2 tr.127-128 '... rubbing of water over the face of Earth ... the friction of the tides is slowing down the rotation of Earth')
    • 'ở mức độ nhỏ hơn là ma sát trong chuyển động dẻo của lõi đất đá ... làm tiêu tán dần năng lượng tự quay của Trái đất' (nguồn 1 tr.164 mục '3.06.3.2.3 Anelastic effects' '... the materials of the real Earth are slightly dissipative ... it is now clear that almost all of the dissipation of tidal energy occurs in the oceans ...' )
    • 'ngày Trái đất dài thêm khoảng 0,002 giây sau mỗi thế kỷ' (nguồn 2 tr.128 'Our day gets longer by about 0.002 second each century')
    • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
23. (đoạn cuối '... năng sinh ra từ trường của lõi.'):✅ (nguồn phần abstract '... to sustain the geodynamo is mechanical forcing by tidal distortion and planetary precession. Motions in the outer core are generated by the conversion of gravitational and rotational energies of the Earth–Moon–Sun system. ... core instabilities and/or secular changes in the astronomical forces could have supplied the lowermost mantle with a heat source ... Moon is a necessary ingredient to sustain the magnetic field...'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
24. (đoạn cuối '... tốc độ quỹ đạo giảm dần.'):✅ (nguồn tr.128 'Although Earth’s spin is slowing down, the angular momentum ... in a system such as the Earth-Moon system cannot change. Thus, some other spin motion must speed up to take the extra angular momentum ... the Moon will slowly spiral outward, away from Earth ... As it moves farther away, it will orbit less quickly ...'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
25. (đoạn cuối '... độ mọc của móng tay người).'):✅
    • '... đo khoảng cách Mặt trăng bằng cách chiếu laser lên các tấm hồi phản được chương trình Apollo lắp đặt ... khoảng cách tới Mặt trăng tăng với tốc độ 38 mm mỗi năm' (nguồn 1 tr.128 '... calculations were confirmed by mirrors placed on the Moon by Apollo 11 astronauts. These show that the Moon is moving away by 3.8 centimeters per year ...')
    • 'cỡ tốc độ mọc của móng tay người' (nguồn 2, phần abstract, 'fingernail growth rate was faster than that of toenails (3.47 vs. 1.62 mm/month ...' tức móng tay mọc cỡ 3,47×12 = trên 40 mm mỗi năm, tương đương tốc độ nêu trên)
    • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
26. (đoạn cuối '... triều ở cả hai thiên thể.'):✅ (nguồn tr.128 '... ultimately — billions of years in the future — the day and the month will be the same length ... '). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
27. (đoạn cuối '... hợp của Pluto và Charon hiện nay.'):✅ (nguồn tr.128 '... Moon will be stationary in the sky over the same spot on Earth ... This kind of alignment is already true for Pluto’s moon Charon ... '). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
28. (đoạn cuối '... ở cả hai thiên thể này xảy ra.'):✅ (nguồn 1 tr.184 '... after ∼ 5 × 10¹⁰ y of evolution the transfer of angular momentum from the spin of the Earth to the orbit of the Moon will be nearly-complete and the system will be in a double synchronous state in which the spin periods of both the Earth and the Moon are the same and equal to the orbital period of the Moon.' - tức là khóa thủy triều ở cả hai thiên thể xảy ra khoảng 50 tỷ năm nữa ; nguồn 2 tr.160 phần '4.3 ‘Doomsday’ confirmed' '... engulfment and loss of planet Earth will take place just before the Sun reaches the tip of the RGB, 7.59 Gyr (±0.05 Gyr) from now' - tức Mặt Trời nuốt Trái đất - và hệ Trái đất Mặt trăng - khoảng 7,6 tỷ năm nữa). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
29. (đoạn cuối '... ra bởi Trái đất và Mặt trời.'):✅ (nguồn tr.689 phần 1.Introduction 'The gravitational attractions of the Earth and Sun raise tides in the solid body of the Moon.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
30. (đoạn cuối '... nhỏ hơn gây bởi Mặt trời.'):✅
    • '10 cm ... chu kỳ 27 ngày' (nguồn ở abstract 'Solid body tides on the Moon vary by about ±0.1 m each month')
    • 'thành phần theo phương hướng đến Trái đất và gây ra bởi Trái đất, vì Mặt trăng ... trong quỹ đạo đồng bộ' (nguồn tr.689 phần 1.Introduction '... tides raised by the Earth ... Because the Moon’s rotation is synchronous with its orbit, the tidal bulge ... trails the motion of the sub-Earth point on the Moon.')
    • 'thành phần nhỏ hơn gây bởi Mặt trời.' (nguồn tr.689 phần 1.Introduction '... tides raised by the Earth, which are much larger than those raised by the Sun.')
    • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
31. (đoạn cuối '... tâm quỹ đạo|độ lệch tâm]].'):✅ (nguồn 1 phần '4.10 Satellite Tides' tr.166-167 '... if the orbit of a satellite is eccentric, then tidal evolution does not cease once the satellite has achieved synchronous rotation' và tr.170 'The first term ... is independent of time and is equivalent to the tidal potential in the circular orbit case. ... The second term gives rise to a time variation in the amplitude of the first term. This is the radial tide. The third term is the librational tide.'; nguồn 2 tr.689 phần 1.Introduction 'The Moon’s orbit is eccentric and inclined.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
32. (đoạn cuối '... triều gây ra bởi Mặt trời.'):✅ (nguồn phần '4.10 Satellite Tides' tr.166-167 '... if the orbit of a satellite is eccentric, then tidal evolution does not cease once the satellite has achieved synchronous rotation' và tr.170 'The first term ... is independent of time and is equivalent to the tidal potential in the circular orbit case. ... The second term gives rise to a time variation in the amplitude of the first term. This is the radial tide. The third term is the librational tide.' - tức nếu quỹ đạo hoàn toàn tròn thì hiệu ứng thủy triều của hành tinh lên vệ tinh ngừng khi quỹ đạo đã đồng bộ, chỉ còn thành phần bướu thủy triều bất biến 'The first term ... is independent of time'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
33. (đoạn cuối '... 7 tháng, 1 năm, 6 năm, 18,6 năm.'):✅ (nguồn tr.689 phần 1.Introduction 'The Sun perturbs the lunar orbit causing major variations at periods of 2 weeks, 1 month, 7 months, and 1 year. The argument of perigee precesses with a 6.0 year period and the node precesses in 18.6 years. Consequently, tidal forcing can be expressed as the sum of periodic effects from weeks to years.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
34. (đoạn cuối '... Apollo]] đặt trên Mặt trăng.'):✅
    • 'thủy triều gây ra các đợt động đất ở sâu trong lòng Mặt trăng' (nguồn 1 phần abstract '... moonquakes occur in monthly cycles; triggered by lunar tides.', nguồn 2 tr.1847-1848 '... three types of moonquakes ... most numerous are deep moonquakes ... Deep moonquakes ... represent ... process of storage and release of tidal energy... ')
    • 'bởi các địa chấn kế mà chương trình Apollo đặt trên Mặt trăng' (nguồn 1 phần abstract '... the Apollo program for the first time achieved a network of seismic stations on the lunar surface ... major discoveries ... resulted to date from the analysis of seismic data from this network ...')
    • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
35. (đoạn cuối '... không có thủy quyển hấp thụ.'):✅
    • 'ít xảy ra hơn, có cường độ yếu hơn' (nguồn 1 tr.380 '... seismic energy release related to tides does occur within the Moon. However, the magnitudes of these events and their numbers are small in comparison to the total seismic activity which would be recorded by equivalent seismic station on earth. ... total energy released by moonquakes ... is about 10¹¹ to 10¹⁵ ergs per year. This compares with about 5 x 10²⁴ ergs per year for total seismic energy release within the earth ... average rate of seismic energy release within the Moon is clearly far below that of the Earth'; nguồn 2 tr.1848 '... third type of moonquakes ... represent the most energetic sources in the moon ...' và tr.1851 '... energy release rate are still very small fractions of ... earthquakes ...')
    • 'kéo dài hàng giờ' (nguồn 1 tr.374 'All natural and artificial ... seismic signals are ... strikingly different from normal terrestrial seismic recordings ... most striking characteristic is exceedingly long duration' và tr.376 Hình 2 thể hiện rung động của động đất Mặt trăng kéo dài hơn 1 giờ)
    • 'không có thủy quyển hấp thụ' (nguồn 3 tr.231 mục 3.2 Seismology '... a very low attenuation ... owing to the absence of water ...')
    • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
36. (đoạn cuối '... xảy ra ngẫu nhiên theo thời gian.'):✅ (nguồn 1 tr.1847-1848 '... three types of moonquakes ... most numerous are deep moonquakes ... Deep moonquakes ... represent ... process of storage and release of tidal energy... The next most abundant are moonquakes caused by impacts of metreoroids ... The third type is ... shallow moonquakes ... shallower than about 100 km' và ở abstract '... similarity between shallow moonquakes and intraplate earthquakes ... they appear to occur in locations where there is evidence of structural weaknesses ... Shallow moonquakes occur quite randomly in time ...'; nguồn 2 phần abstract 'Some of these shallow quakes could be associated with activity on the young faults'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
37. (đoạn cuối '... đó so với tại tâm Trái đất.'):✅ (nguồn tr.661 Hình 13.23 'The tidal force is the difference between the gravitational force at the center and that elsewhere.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
38. (đoạn cuối '... màu nâu là triều hạ.'):✅ (nguồn 1 tr.239 Hình 7 thể hiện pha và cường độ thành phần M2 của sóng thủy triều, tương đương với sóng thể hiện tại hình vẽ đang xét; nguồn 2 tr.40 giải nghĩa thành phần M2 là thành phần gây bởi Mặt trăng 'The Principal Lunar semidiurnal constituent is designated M₂. ... M is for moon, ... and the subscript ₂ means that there are two complete tidal cycles for each astronomic cycle.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
39. (đoạn cuối '... bởi Trái đất cho Mặt trăng.'):✅ (nguồn 1 phần '4.10 Satellite Tides' tr.166-167 '... if the orbit of a satellite is eccentric, then tidal evolution does not cease once the satellite has achieved synchronous rotation' và tr.170 'The first term ... is independent of time and is equivalent to the tidal potential in the circular orbit case. ... The second term gives rise to a time variation in the amplitude of the first term. This is the radial tide. The third term is the librational tide.'; nguồn 2 tr.17 Hình 3.2 thể hiện các tư thế quan sát được của Mặt trăng có sự khác nhau rõ rệt do bình động: 'A comparison of the two aspects of full-Moon face, as influenced by the optical librations of our satellite ...' tương đương các tư thế Mặt trăng trong video). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.

Diện mạo nhìn từ Trái đất

1. (đoạn cuối '... cực bắc ở quay xuống dưới.'):✅ (nguồn tr.25 'The northern hemisphere view is of course upside down compared with ours [southern hemisphere].'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
2. (đoạn cuối '... xa nhất và lớn hơn Mặt trời.'):✅ Đường kính góc, giả định nhìn từ tâm Trái đất, của Mặt trăng và Mặt trời, ở vị trí gần nhất và xa nhất lần lượt là: 33,5 phút cung, 29,4 phút cung, 32,5 phút cung, 31,4 phút cung, suy từ dữ liệu tại nguồn 1 (Đường kính góc Mặt trăng = đường kính Mặt trăng (2 lần 1738,2 km theo Cox, 2000, tr.309) chia cho khoảng cách nối tâm Trái đất và tâm Mặt trăng (nhỏ nhất là 356400 km (Cox, 2000, tr.308), lớn nhất là 406700 km (Cox, 2000, tr.308)) ; Đường kính góc Mặt trời = đường kính Mặt trời (2 lần 695508 km theo Cox, 2000, tr.340) chia cho khoảng cách nối tâm Trái đất và tâm Mặt trời (nhỏ nhất là 147,10 triệu km (Cox, 2000, tr.340), lớn nhất là 152,10 triệu km (Cox, 2000, tr.340))). Các đường kính góc này gần tỷ lệ thuận với kích thước bán kính Mặt trăng và Mặt trời, lớn nhất và nhỏ nhất, trên hình vẽ: 1020 điểm ảnh, 876 điểm ảnh, 977 điểm ảnh, 942 điểm ảnh - mặc dù vẫn có thể cải tiến ảnh để thể hiện kích thước chính xác hơn. Tỷ lệ kích thước Mặt trăng lớn nhất/nhỏ nhất = 33,5/29,4 = 114%. Nếu xét đến nguồn 2 tr.496 'angular diameter of the Moon (29.3 - 34.1') is close to the angular diameter of the Sun (31.6 - 32.7') as seen from Earth' thì kích thước trên hình vẽ phù hợp với số liệu này hơn. Khi này, số liệu 34,1 phút cung có thể suy từ nguồn 1 nếu lấy đường kính Mặt trăng chia cho [khoảng cách nhỏ nhất nối tâm Trái đất và tâm Mặt trăng trừ đi bán kính Trái đất] tức là đường kính góc Mặt trăng nhìn từ 1 điểm ở bề mặt Trái đất nằm gần Mặt trăng nhất (chứ không phải nhìn từ tâm Trái đất); còn số liệu 29.3 gần tương đương 29,4 phút cung suy từ nguồn 1 khi quan sát Mặt trăng tại điểm ở bề mặt Trái đất nằm cách xa Mặt trăng nhất (tương đương nhìn từ tâm Trái đất). Khi đó tính tỷ lệ kích thước Mặt trăng lớn nhất/nhỏ nhất vẫn nên so sánh tại cùng 1 điểm quan sát trên Trái đất, tức là lấy 33,5/29,4 = 114% cho điểm quan sát nằm xa Mặt trăng nhất, hoặc 34,1/29,9 = 114% cho điểm quan sát nằm gần Mặt trăng nhất - với số liệu 29,9 phút cung suy từ nguồn 1 nếu lấy đường kính Mặt trăng chia cho [khoảng cách lớn nhất nối tâm Trái đất và tâm Mặt trăng trừ đi bán kính Trái đất]. Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
3. (đoạn cuối '... một mặt hướng về Trái đất.'):✅ (nguồn tr.665 'The Moon keeps one face toward Earth—its rotation rate has locked into the orbital rate about Earth.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
4. (đoạn cuối '... khoảng 59% bề mặt Mặt trăng.'):✅ (nguồn tr.18 '... not less than 59% of the entire lunar globe can be seen at one time or another from the Earth.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
5. (đoạn cuối '... xa]] (hay "mặt khuất", "mặt sau").'):✅ (nguồn 1 tr.224 '... toàn bộ Mặt Trăng (mặt trước và mặt khuất) ...'; nguồn 2 tr.124 'You sometimes hear the back side of the Moon (the side we never see)... back side is dark no more frequently than the front side.' & tr.305 '... first photos of the lunar far side in 1959 ... '; nguồn 3 tr.27 '... one face (the “nearside”) always toward Earth, the other (the “farside”) always hidden from Earth'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
6. (đoạn cuối '... mặt gần theo chu kỳ 29,5 ngày.'):✅ (nguồn tr.124 'You sometimes hear the back side of the Moon (the side we never see) called the “dark side.” This is a misunderstanding ... back side is dark no more frequently than the front side.' và trước đó ở tr.123 '... time interval in which the phases repeat ... is ... 29.5306 days.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
7. (đoạn cuối '... non]] (hay pha "không trăng").'):✅ (nguồn tr.268 Hình vẽ thể hiện mặt gần tối vào ngày không trăng). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
8. (đoạn cuối '... tương đương nhựa đường.'):✅ (nguồn 1 tr.59 'Overall, in visible light, the Moon is a dark object with albedos ranging from about 7% to 24%.' và nguồn 2 tr.173 Hình 5 'Aging albedo model' và Bảng 4, cho thấy suất phản chiếu nhựa đường từ khoảng 0,12 đến 0,23). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
9. (đoạn cuối '... bởi hiệu ứng xung đối.'):✅
   • 'sáng thứ hai' (nguồn tr.120 'After the Sun, the Moon is the brightest and most obvious object in the sky.')
   • 'tăng cường ánh sáng phản xạ ở góc hướng về phía Mặt trời' (nguồn ở abstract 'brightness of the Moon increases more than 40% between solar phase angles of 4° and 0°')
   • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
10. (đoạn cuối '... không có hiệu ứng rìa tối.'):✅
    • 'đặc tính phản xạ của đất xốp và bề mặt gồ ghề' (nguồn 1 tr.229 phần 2.3 Albedo '... conclude that the surface was porous on a centimeter scale and had the properties of dust'; nguồn 2 ở abstract '... suggests that the principal cause of the lunar opposition surge is shadow hiding, while coherent backscatter, if present, makes only a minor contribution')
    • 'pha bán nguyệt chỉ sáng bằng một phần mười trăng tròn' (nguồn tr.59 phần Hình A3.5 thể hiện ở pha bán nguyệt, phase angle 90 độ, độ sáng của Mặt trăng, theo đường gạch gạch, chỉ bằng 1/10 so với trăng tròn)
    • 'rìa trăng tròn sáng gần bằng ở tâm' (nguồn tr.229 phần 2.3 Albedo 'At full moon, the lunar surface is bright from limb to limb, with only marginal darkening toward the edges.')
    • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
11. (đoạn cuối '... và độ sáng với môi trường.'):✅
    • 'sáng trên nền trời xung quanh tối' (nguồn tr.3066 Hình 8 (a) 'The diamond on the left appears lighter than the one on the right, although they are physically identical' - vật thể cùng độ sáng, nhưng được mắt cảm nhận sáng hơn khi xung quanh có nền tối).
    • 'bất biến mức sáng' (nguồn tr.3061 ở Introduction '... lightness illusions might be caused, at least in part, by misapplied lightness constancy mechanisms ...')
    • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
12. (đoạn cuối '... thế kỷ 7 trước công nguyên.'):✅
    • 'lớn hơn khi gần đường chân trời' (nguồn chương 2 'Historical Review' mục 'Early Reference to the Moon illusion' '... second statement ... refer to the variable size of the rising full moon ... horizon enlargement of the moon ...')
    • 'ảo ảnh mặt trăng ... thế kỷ 7 trước CN' (nguồn chương 2 'Historical Review' mục 'Early Reference to the Moon illusion' '... earliest ... mention of the moon illusion ... dates from the 7th century BC ...')
    • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
13. (đoạn cuối '... gần tương đương Mặt trời.'):✅
    • '31 phút cung' (nguồn tr.309 'Moon semi-diameter at mean distance geocentric 15'32".6 ' -> đường kính 2#*(15+32,6/60) = cỡ 31 phút cung)
    • 'gần tương đương Mặt trời' (nguồn tr.340 'Semidiameter of Sun At mean Earth distance 0.004 652 4 rad' -> đường kính 2#*(0.0046524 #* 180 #* 60 / 3.145926) = cỡ 32 phút cung)
    • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
14. (đoạn cuối '... trăng|pha]] và thời gian trong năm.'):✅ (nguồn tr.8 '... full moon attains its greatest altitude ... at ... winter solstice ... last quarter is best placed ... at ... atumnal equinox ... (waning) crescent Moon will be most favorably placed ... during late July/early August.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
15. (đoạn cuối '... đông đối với cả hai bán cầu.'):✅ (nguồn tr.8 '... full moon attains its greatest altitude ... at ... winter solstice ...'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
16. (đoạn cuối '... độ của địa điểm quan sát.'):✅ (nguồn 2 tr.99 'đường ranh giới sáng tối. Đường phân chia phần sáng và phần tối của một thiên thể mà ta nhìn thấy ... ' nguồn 1 tr.224 'The terminator is the line dividing day from night ... line drawn perpendicular to it at the center, points directly at the Sun at all lunar phases.' như vậy hướng của đường ranh giới sáng tối vuông góc với đường nối Mặt trăng về phía Mặt trời. Do Mặt trăng nằm gần mặt phẳng hoàng đạo, theo nguồn 1 tr.259 Hình 9.25; còn Mặt trời thì nằm trên hoàng đạo, nên đường nối Mặt trăng-Mặt trời nằm gần mặt phẳng hoàng đạo. Mặt phẳng hoàng đạo tạo một góc cố định 23,5 độ so với mặt phẳng xích đạo, theo nguồn 1 tr.60 Hình 3.4, còn mặt phẳng xích đạo trên bầu trời phụ thuộc vào vĩ độ quan sát theo nguồn 1 tr.51 Hình 2.15 -> mặt phẳng hoàng đạo quan sát trên trời phụ thuộc vĩ độ -> phương nối Mặt trăng-Mặt trời phụ thuộc vĩ độ -> hướng xoay của đường ranh giới sáng tối của hình dạng pha Mặt trăng phụ thuộc vĩ độ.). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
17. (đoạn cuối '... ở bán cầu bắc của Trái đất.'):✅ (nguồn tr.25 'The northern hemisphere view is of course upside down compared with ours [southern hemisphere].'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
18. (đoạn cuối '... lưỡi liềm hình mặt cười]].'):✅ (nguồn tr.224 'The terminator is the line dividing day from night ... line drawn perpendicular to it at the center, points directly at the Sun at all lunar phases.' như vậy hướng của đường ranh giới sáng tối vuông góc với đường nối Mặt trăng về phía Mặt trời. Do Mặt trăng nằm gần mặt phẳng hoàng đạo, theo nguồn tr.259 Hình 9.25; còn Mặt trời thì nằm trên hoàng đạo, nên đường nối Mặt trăng-Mặt trời nằm gần mặt phẳng hoàng đạo. Mặt phẳng hoàng đạo tạo một góc cố định 23,5 độ so với mặt phẳng xích đạo, theo nguồn tr.60 Hình 3.4, còn mặt phẳng xích đạo trên bầu trời phụ thuộc vào vĩ độ quan sát theo nguồn tr.51 Hình 2.15. Ở vĩ độ nhiệt đới, mặt phẳng xích đạo có thể lệch gần với -23,5 độ so với phương thẳng đứng - theo nguồn tr.51 Hình 2.15 -> mặt phẳng hoàng đạo gần phương thẳng đứng -> đường nối Mặt trăng-Mặt trời nằm gần phương thẳng đứng -> đường ranh giới sáng tối của hình dạng pha Mặt trăng nằm gần phương ngang -> hình dạng pha Mặt trăng gần hình mặt cười, hoặc mặt mếu). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
19. (đoạn cuối '... như vậy, theo chu kỳ 27,3 ngày.'):✅ (quỹ đạo Mặt trăng nằm gần mặt phẳng hoàng đạo, theo nguồn tr.259 Hình 9.25; còn mặt phẳng hoàng đạo tạo một góc cố định 23,5 độ so với mặt phẳng xích đạo và quỹ đạo Mặt trăng bị mặt phẳng xích đạo chia đôi, theo nguồn tr.60 Hình 3.4. Theo nguồn tr.51 Hình 2.15 (c) ở gần cực, mặt phẳng xích đạo được quan sát trên bầu trời là nằm gần phương ngang theo đường chân trời -> quỹ đạo Mặt trăng lệch 23,5 độ so với đường chân trời và bị đường chân trời chia đôi -> trong 27,3 ngày bay vòng quanh quỹ đạo, có khoảng một nửa (2 tuần) Mặt trăng nằm ở nửa quỹ đạo phía trên đường chân trời và theo nguồn tr.51 Hình 2.15 (c) thì Mặt trăng được quan sát trong cả ngày, và một nửa (2 tuần) Mặt trăng nằm ở nửa quỹ đạo phía dưới đường chân trời và theo nguồn tr.51 Hình 2.15 (c) thì Mặt trăng không được quan sát trong cả ngày). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
20. (đoạn cuối '... - 29,5 ngày - của pha Mặt trăng.'):✅ (nguồn ở tr.224 phần Summary 'A shift from solar-day (24-hr period) to lunar-day (24.8-hr period) vertical migration takes place in winter when the moon rises above the horizon .. mass sinking ... occurs every 29.5 days in winter, coincident with the periods of full moon'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
21. (đoạn cuối '... khoảng 0,8 giờ đồng hồ.'):✅ (nguồn 1 tr.121 '... Moon will move about 12° in the sky each day ... Because the Moon is moving eastward away from the Sun, it rises later and later each day'; nguồn 2 tr.8 '... rise a little less than one hour each successive night ... average 50 min, 30s' (khoảng 0,84 giờ) ). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
22. (đoạn cuối '... điểm]] xa nhất, chênh nhau 14%.'):✅ (nguồn tr.573 Hình 2 cho thấy khoảng cách cận điểm và viễn điểm trong dải gần đúng như nêu ở bài, nguồn 1 tr.573 'plus petite distance périgée 356 371 km' gần đúng bằng 356400km, nguồn 1 tr.573 'plus grande distance apogée 406 720 km' gần đúng bằng 406700km; 406700/356400≈114%). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
23. (đoạn cuối '... nhất được gọi là vi trăng.'):✅ (nguồn tr.94 '... a full Moon during perigee (technically called a perigee-syzygy full Moon or colloquially a “supermoon”) ... full Moon that is at its furthest from Earth (an apogee-syzygy full Moon or “micro moon”)' ). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
24. (đoạn cuối '... sáng gấp 1,14² ≈ 1,30.'):✅ (nguồn tr.94 '... a full Moon during perigee (... “supermoon”) can appear 12–4% larger and up to 30% brighter than a full Moon that is at its furthest from Earth (... “micro moon”)' ). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
25. (đoạn cuối '... định luật lũy thừa Stevens.'):✅
    • 'công thức logarit của định luật Weber–Fechner' (nguồn 1 tr.20 '... Fechner's law ... logarithmic relationship between the apparent magnitude of a sensation and the logarithm of the stimulus ...' và công thức 1.19 thể hiện trên Hình 1.13 tr.21 cho thấy cảm nhận thay đổi ít hơn thay đổi cường độ tín hiệu thực tế; ngoài ra cũng trang này ghi 'It is now known that the response of our senses ... is better represented by a power law' nghĩa là đánh giá công thức lũy thừa - nêu dưới đây - tốt hơn)
    • 'công thức của định luật lũy thừa Stevens' (nguồn 2 tr.17 'The relation between subjective brightness ... and the luminance of the stimulus ... has been shown to have the form of the power function ...' và công thức 1 với β từ 0,33 đến 0,5, tức cảm nhận thay đổi ít hơn thay đổi cường độ tín hiệu thực tế)
    • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
26. (đoạn cuối '... không nhiều đến mức 30%.'):✅ (giả định cường độ sáng thực tế chênh mức tối đa 30% giữa cận điểm gần nhất với viễn điểm xa nhất, thì theo nguồn tr.17 công thức 1, giả định (L-L₀) thay đổi 130% thì cảm nhận thay đổi 130%^β. Với β = 0,33 thì thay đổi ở cảm nhận là 130%^0,33 = 109%, với β = 0,5 thì thay đổi ở cảm nhận là 130%^0,5 = 114%. Tất cả đều nhỏ hơn 130%.). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
27. (đoạn cuối '... điểm trên bề mặt Mặt trăng.'):✅ (nguồn tr.340 phần Introduction 'Lunar transient phenomena ... have been reported by lunar observers for the past 400 years ... Since 1920, reports have come primarily from nonprofessional astronomers. The vast majority were visual sightings ...'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
28. (đoạn cuối '... những bản vẽ không phù hợp.'):✅ (nguồn 1 tr.340 phần Introduction 'Until recently they had been generally dismissed as due to spurious telescopic, atmospheric, or lighting effects'; nguồn 2 ở abstract 'Transient lunar phenomena ... have been reported for centuries, but their nature is largely unsettled and remains controversial'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
29. (đoạn cuối '... tượng thoáng qua được báo cáo.'):✅ (nguồn 1 tr.383 phần Conclusion '... may involve gas or a gas-and-dust mixture ...'; nguồn 2 ở abstract '... subset is highly correlated geographically with the catalog of outgassing events ...'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
30. (đoạn cuối '... và có thể vẫn đang tiếp diễn.'):✅
    • '2006' (nguồn được công bố năm 2006)
    • 'đường kính khoảng 3 km ở cấu trúc Ina bị điều chỉnh bởi một sự kiện giải phóng khí' (nguồn tr.184 ở abstract '... we report patches of the lunar regolith in the Ina structure were recently removed ... We propose that these features result from recent, episodic out-gassing from deep within the Moon ...' và Hình 1 'Apollo photographs of the D-shaped Ina structure. It is 2.8 km in diameter ...')
    • '10 triệu năm' (nguồn tr.185 'exposed surfaces within Ina are exceedingly young ... The original basaltic surfaces date back to at least 3.5 Gyr ago, but sudden degassing episodes removed this regolith layer to expose a long-buried basalt surface.' và tr.184 'The number density of craters superposed on Ina also indicate an unusually young age ... a maximum of 10 Myr.' và ở abstract 'features within this structure must be as young as 10 Myr')
    • 'đang tiếp diễn' (nguồn tr.186 'Ina is adjacent to one of the broad regions having elevated numbers of ²¹⁰Po α-particles, which indicate radon release within the past 60yr' và tr.184 ở abstract 'features within this structure must be as young as 10 Myr, and perhaps are still forming today.')
    • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
31. (đoạn cuối '... bởi khí quyển Trái đất.'):✅ (nguồn 1 tr.206 'When the sun or moon is partially obscured by a mist or cloud ... it is almost invariably surrounded by colored rings ...'; nguồn 2 tr.45 'The "ring around the moon," for example, is just a 22° halo formed in moonlight'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
32. (đoạn cuối '... được quan sát qua mây mỏng.'):✅
    • 'hào quang 22°' (nguồn 1 tr.45 'The "ring around the moon," for example, is just a 22° halo formed in moonlight', nguồn 2 tr.207 '... angular radius being ... for a prism of ice of 60° angle, is about 21° 50' ...')
    • 'tinh thể băng trong những đám mây ti tầng cao' (nguồn 2 tr.206 '... halos ... depend upon the presence in the air of innumerable crystals of ice, generally forming a light cirrus cloud... ')
    • 'quầng sáng nhỏ hơn ... qua mây mỏng' (nguồn 2 tr.206 'When the sun or moon is partially obscured by a mist or cloud ... it is almost invariably surrounded by colored rings of a few degrees only in diameter, called Coronae ...')
    • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .

Thiên thực

1. (đoạn cuối '... thẳng, gọi là sóc vọng.'):✅
   • 'Thiên thực xảy ra ... đi vào bóng râm của thiên thể còn lại' (nguồn 1 tr.129 'eclipse occurs whenever any part of either Earth or the Moon enters the shadow of the other')
   • 'Mặt trời, Trái đất, Mặt trăng đều nằm trên một đường thẳng, gọi là sóc vọng' (nguồn 2 tr.255 'Muốn xảy ra nhật, nguyệt thực thì ba thiên thể Mặt Trời, Mặt Trăng, Trái Đất phải ở trên hay gần như ở trên một đường thẳng' & tr.318 'Ngày sóc là ngày có chứa thời điểm giao hội của Mặt Trăng với Mặt Trời')
   • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
2. (đoạn cuối '... giữa Mặt trời và Trái đất.'):✅ (nguồn tr.131 Hình 4.22 'Geometry of a Total Solar Eclipse ... The Moon blocks the Sun during new moon phase as seen from some parts of Earth and casts a shadow on our planet.' ). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
3. (đoạn cuối '... giữa Mặt trời và Mặt trăng.'):✅ (nguồn tr.133 Hình 4.24 'Figure 4.24 Geometry of a Lunar Eclipse. The Moon is shown moving through the different parts of Earth’s shadow ...' trên hình có ghi trạng thái Mặt trăng 'Full moon (as seen from Earth)'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
4. (đoạn cuối '... mọi dịp trăng tối và trăng tròn.'):✅ (nguồn tr.254-255 '... nhật thực chỉ có thể xảy ra vào ngày không trăng ... nguyệt thực chỉ có thể xảy ra vào ngày trăng tròn ... "có thể" vì không phải tháng Âm lịch nào cũng đều xảy ra ... hai mặt phẳng quỹ đạo (hoàng đạo và bạch đạo) không trùng nhau ... nghiêng trên nhau một góc ...'; nguồn 2 tr.308 'Inclination of orbit to ecliptic 5°8'43".42 oscillating ±9' ... ' - nguồn 1 có ghi góc khác xa nguồn 2, nhưng số liệu ở nguồn 1 có nhiều điểm chưa thực sự đáng tin cậy). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
5. (đoạn cuối '... của hai mặt phẳng quỹ đạo.'):✅ (nguồn tr.255 'Muốn xảy ra nhật, nguyệt thực thì ba thiên thể Mặt Trời, Mặt Trăng, Trái Đất phải ở trên hay gần như ở trên một đường thẳng ... Mặt Trời và Mặt Trăng giao hội trên tiết tuyến'; do Mặt trời & Trái đất nằm ở mặt phẳng hoàng đạo, Mặt trăng & Trái đất ở mặt phẳng bạch đạo, 3 thiên thể chỉ nằm trên 1 đường thẳng khi chúng ở giao tuyến 2 mặt phẳng). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
6. (đoạn cuối '... chu kỳ xấp xỉ 18 năm một lần.'):✅ (nguồn tr.255 '... sự giao hội này sẽ diễn ra theo một chu kỳ xác định ... gọi là chu kỳ Saros dài ... 18 năm 11,32 ngày ...'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
7. (đoạn cuối '... và đều vào cỡ hơn nửa độ.'):✅ (nguồn tr.309 'Moon semi-diameter at mean distance geocentric 15'32".6 ' -> đường kính Mặt trăng 2#*(15+32,6/60) = cỡ 31 phút cung = cỡ nửa độ; nguồn tr.340 'Semidiameter of Sun At mean Earth distance 0.004 652 4 rad' -> đường kính Mặt trời 2#*(0.0046524 #* 180 #* 60 / 3.145926) = cỡ 32 phút cung = cỡ nửa độ). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
8. (đoạn cuối '... cỡ biểu kiến tương đồng.'):✅ (nguồn tr.253 '... Mặt Trời có kích thước rất lớn so với Mặt Trăng nhưng vì nó ở rất xa nên ta nhìn thấy đĩa Mặt Trời và đĩa Mặt Trăng gần như bằng nhau ...'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
9. (đoạn cuối '... trăng trông nhỏ hơn Mặt trời).'):✅ (nguồn 1 tr.253 '... giao hội vào lúc Mặt Trăng ở viễn điểm quỹ đạo thì ... không thể che khuất toàn bộ đĩa Mặt Trời ... gọi là nhật thực vành khuyên ... '; nguồn 2 tr.130 '... if an eclipse of the Sun occurs when the Moon is somewhat nearer than its average distance, the Moon can completely hide the Sun, producing a total solar eclipse ...'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
10. (đoạn cuối '... vùng nhỏ ở bề mặt Trái đất.'):✅ (nguồn 1 tr.131 '... Moon’s darkest shadow intersects the ground at a small point on Earth’s surface ... '; nguồn 2 tr.253 '... chóp bóng tối của nó có thể in lên bề mặt Trái Đất.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
11. (đoạn cuối '... thể quan sát bằng mắt thường.'):✅ (nguồn tr.131-132 'As the bright disk of the Sun becomes entirely hidden behind the Moon, the Sun’s remarkable corona flashes into view'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
12. (đoạn cuối '... trời trong nhật thực toàn phần.'):✅ (nguồn tr.131 'During totality, the sky is dark enough that planets become visible in the sky, and usually the brighter stars do as well.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
13. (đoạn cuối '... khuất một phần bởi Mặt trăng.'):✅ (nguồn 1 tr.131 '... a region about 3000 kilometers on either side of the eclipse path, a partial solar eclipse is visible ... '; nguồn 2 tr.253 'Những người ở trong khu vực bán dạ thì thấy Mặt Trời bị che một phần...'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
14. (đoạn cuối '... 1500 km/h.'):✅ (nguồn 1 tr.131 'Between Earth’s rotation and the motion of the Moon in its orbit, the tip of the Moon’s shadow sweeps eastward at about 1500 kilometers per hour ...'; nguồn 2 tr.253 'Do chuyển động của Mặt Trăng và sự tự quay của Trái Đất mà vết bóng tối (bán dạ) "chạy" trên mặt đất ...' - nguồn 2 có ghi tốc độ vết bóng tối khác xa nguồn 1, nhưng số liệu ở nguồn 2 có nhiều điểm chưa thực sự đáng tin cậy). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
15. (đoạn cuối '... chỉ kéo dài không quá 7 phút.'):✅ (nguồn tr.131 'The duration of totality ... never exceed about 7 minutes.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
16. (đoạn cuối '... kiến nhật thực một phần.'):✅ (nguồn tr.131-132 'A partial phase follows, during which more and more of the Sun is covered by the Moon. About an hour after the eclipse begins, the Sun becomes completely hidden behind the Moon ... The total phase of the eclipse ends, as abruptly as it began, when the Moon begins to uncover the Sun. Gradually, the partial phases of the eclipse repeat themselves, in reverse order ...'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
17. (đoạn cuối '... của Mặt trăng đang giảm chậm.'):✅ (nguồn tr.128 '... the Moon is moving away by 3.8 centimeters per year ...'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
18. (đoạn cuối '... trên bầu trời đang tăng chậm.'):✅ (nguồn tr.156 Bảng 1 ở hàng 'MS:hottest' cột 'R (R⊙)' cho thấy ở tuổi đời 7,13 tỷ [hơn 2 tỷ năm nữa, nếu so với tuổi hiện tại 4,58 tỷ năm, theo hàng 'Present' ở bảng] thì kích thước Mặt trời tăng gấp 1,11 lần -> kích thước Mặt trời đang tăng chậm; và tr.155 ở phần abstract '... Sun as a red giant branch (RGB) ... 7.59 Gyr from now ...' tức là 7,59 tỷ năm nữa Mặt trời tiến đến trạng thái sao đỏ khổng lồ). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
19. (đoạn cuối '... không có nhật thực hình khuyên.'):✅ (nguồn 1 tr.2 Hình 1B số liệu ở điểm hình ngôi sao đen và dấu sao lá cây thể hiện khoảng cách Mặt trăng-Trái Đất 3,3x10⁸ km vào 2,5 tỷ năm trước, chỉ bằng 0,86 lần hiện tại, nên kích thước Mặt trăng gấp 1/0,86 = 1,16 lần hiện tại. Nếu lấy đường kính góc biểu kiến của Mặt trăng & Mặt trời hiện tại theo nguồn 2 tr.496 'angular diameter of the Moon (29.3 - 34.1') is close to the angular diameter of the Sun (31.6 - 32.7') as seen from Earth', thì 2,45 tỷ năm trước, đường kính góc biểu kiến nhỏ nhất của Mặt trăng khoảng 29,3'#*1,16 = 34' lớn hơn mọi giá trị đường kính góc biểu kiến của Mặt trời hiện tại. Ngoài ra, ở nguồn 3 tr.156 Bảng 1 hàng "ZAMS" cho thấy Mặt trời lúc hình thành chỉ có kích thước khoảng 0,89 lần hiện nay; nghĩa là hàng tỷ năm trước Mặt trời nhỏ hơn hiện tại -> hàng tỷ năm trước Mặt trăng che phủ hoàn toàn Mặt trời trong nhật thực và không có nhật thực hình khuyên.). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
20. (đoạn cuối '... thực toàn phần cũng không còn.'):✅ (nguồn 1 tr.13 Hình 6B cho thấy khoảng 2,5 tỷ năm nữa thì khoảng cách Mặt trăng-Trái Đất 4,05x10⁸ km, bằng 1,055 lần hiện tại, nên kích thước Mặt trăng chỉ bằng 1/1,055 = 0,948 lần hiện tại. Nếu lấy đường kính góc biểu kiến của Mặt trăng & Mặt trời hiện tại theo nguồn 2 tr.496 'angular diameter of the Moon (29.3 - 34.1') is close to the angular diameter of the Sun (31.6 - 32.7') as seen from Earth', thì 2 tỷ năm nữa, đường kính góc biểu kiến lớn nhất của Mặt trăng khoảng 34,1'#*0,948 = 32,3'; ở nguồn 3 tr.156 Bảng 1 ở hàng 'MS:hottest' cột 'R (R⊙)' cho thấy ở tuổi đời 7,13 tỷ [hơn 2,5 tỷ năm nữa, nếu so với tuổi hiện tại 4,58 tỷ năm, theo hàng 'Present' ở bảng] thì kích thước Mặt trời tăng gấp 1,11 lần -> đường kính góc biểu kiến nhỏ nhất của Mặt trời khoảng 31,6'#*1,11 = 35' -> 2,5 tỷ năm nữa kích thước biểu kiến lớn nhất của Mặt trăng < kích thước biểu kiến nhỏ nhất của Mặt trời.). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
21. (đoạn cuối '... bao phủ tới 4 lần Mặt trăng.'):✅ (nguồn tr.132 'Earth’s dark shadow ... cover about four full moons'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
22. (đoạn cuối '... phần có thể được quan sát.'):✅ (nguồn tr.133 'If the Moon does not enter the umbra completely, we have a partial eclipse of the Moon'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
23. (đoạn cuối '... so với nhật thực toàn phần.'):✅ (nguồn tr.133 '... its umbra is larger, so that lunar eclipses last longer than solar eclipses.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
24. (đoạn cuối '... che bớt ánh sáng rọi đến nó.'):✅ (nguồn tr.133 'About 20 minutes before the Moon reaches the dark shadow, it dims somewhat as Earth partly blocks the sunlight.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
25. (đoạn cuối '... in lên bề mặt của Mặt trăng.'):✅ (nguồn tr.133 'As the Moon begins to dip into the shadow, the curved shape of Earth’s shadow upon it soon becomes apparent.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
26. (đoạn cuối '... cong qua khí quyển Trái đất.'):✅ (nguồn tr.133 '... when totally eclipsed, the Moon is still ... dull coppery red. ... sunlight that has been bent into Earth’s shadow by passing through Earth’s atmosphere.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
27. (đoạn cuối '... dài khoảng 1 tiếng đồng hồ.'):✅ (nguồn tr.133 'For an eclipse where the Moon goes through the center of Earth’s shadow, each partial phase consumes at least 1 hour, and totality can last as long as 1 hour and 40 minutes.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
28. (đoạn cuối '... của chóp bóng tối Mặt trăng.'):✅ (nguồn tr.133 'Since the full moon is visible on the entire night side of Earth, the lunar eclipse is visible for all those who live in that hemisphere. (Recall that a total eclipse of the Sun is visible only in a narrow path where the shadow of the umbra falls.)'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
29. (đoạn cuối '... sau Mặt trăng và bị che mất.'):✅
    • 'rộng nửa độ' (nguồn tr.309 'Moon semi-diameter at mean distance geocentric 15'32".6 ' -> đường kính Mặt trăng 2#*#*(15+32,6/60) = cỡ 31 phút cung = cỡ nửa độ)
    • 'che khuất xảy ra khi một hành tinh hay ngôi sao sáng đi qua phía sau Mặt trăng ' (nguồn tr.141 '...Moon is said to occult a star when it interposes itself between the star and an observer on Earth...')
    • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
30. (đoạn cuối '... biểu kiến nhỏ hơn nhiều.'):✅
    • 'nhật thực là sự che khuất Mặt trời' (nguồn tr.141 '...Moon is said to occult a star when it interposes itself between the star and an observer on Earth...' và Mặt trời là một ngôi sao)
    • 'che khuất là một trường hợp của thiên thực trong đó thiên thể bị che ... nhỏ hơn nhiều' (nguồn chương 'Transits and Occultations' phần 1 'Introduction' '... eclipse is the obscuration of one celestial body by another. When the bodies have very unequal sizes, the passage of the smaller body in front of the larger body is a transit and the passage of the smaller body behind the larger body is an occultation.')
    • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
31. (đoạn cuối '... địa lý của người quan sát.'):✅ (nguồn tr.141 '... to be in the precise path of a grazing occultation ... need a good topographic map to determine your exact longitude and latitude (to within 15m ...' và 'In times past, astronomers used total lunar occultations to make accurately determinations of both the position of the Moon and the observer's latitude and longitude on the Earth.') Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
32. (đoạn cuối '... biểu kiến từ 0,02 giây cung.'):✅ (nguồn tr.141 'Today these events are still useful for discovering new double stars, as they are capable of seperating stellar components that are only 0".02 apart!'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
33. (đoạn cuối '... cứng]] của các nguồn thiên văn.'):✅ (nguồn ở abstract 'The hard X-ray sky has tremendous potential ... A new approach to such a survey is to utilize the Moon as an occulting disk.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
34. (đoạn cuối '... minh họa nhật thực toàn phần.'):✅ (nguồn tr.131 Hình 4.22 tương đương hình vẽ đang xét). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
35. (đoạn cuối '... cỡ trong nhật thực toàn phần.'):✅ (nguồn tr.132 Hình 4.23 tương đương hình vẽ đang xét). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
36. (đoạn cuối '... nguyệt thực toàn phần.'):✅ (nguồn tr.133 Hình 4.24 tương đương hình vẽ đang xét). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .

Khám phá

1. (đoạn cuối '... sách Sidereus Nuncius (1610).'):✅ (hình vẽ trên cùng tương đương hình vẽ ở tr.8 của nguồn, 2 hình vẽ bên dưới tương đương 2 hình ở tr.10 của nguồn). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .

Trước thời du hành vũ trụ

1. (đoạn cuối '... bởi hiện tượng bình động.'):✅ (hình vẽ nguồn tr.132 Hình 5.10 tương đương hình đang xét, và nguồn tr.133 'Hevelius’s maps were the first to show more than half the moon’s surface, using two overlapping circles' và tr.134 'Hevelius’s method of representing the libration limits by means of overlapping circles was also adopted by Riccioli and was the dominant technique for more than a century'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
2. (đoạn cuối '... giới]] Knowth của Ireland.'):✅ (nguồn tr.39 phần Introduction '... rock carvings from the great passage tomb of Knowth in Ireland ... partern of lunar maria ... about 5000 year old ... oldest depiction of lunar marking ...'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
3. (đoạn cuối '... giác hàng tháng của Mặt trăng.'):✅
   • 'thế kỷ thứ 5 trước Công nguyên, các nhà thiên văn Babylon đã ghi chép chu kỳ saros khoảng 18 năm của nguyệt thực và nhật thực' (nguồn tr.1 '... texts presented here are most probably from Babylon ... "Saros Cycle Texts," which give the months of eclipse possibilities arranged in consistent cycles of 223 months (or 18 years). Three of the four texts in this group concern lunar eclipse possibilities; the other treats solar eclipse possibilitie sanalogously' và tr.2 'Saros Cycle texts include dates from thirteen 18-year cycles, which extend from -490 to - 257')
   • 'thiên văn Ấn Độ đã mô tả cự giác hàng tháng của Mặt trăng' (nguồn 1 tr.317 'In the Aitareya Brdhmana [gõ sai của từ Aitareya Brahmana], we read of the moon's monthly elongation ...'; nguồn 2 tr42-50 đưa ra các ước lượng về thời điểm viết sách Aitareya Brahmana, từ 300 năm trước công nguyên - tr.42 'This gives us the latest date of before 300 B.C.'- đến 800 năm trước công nguyên - tr.49 '... render 800 B.C. a reasonable maximum date for the composition of the Brahmana literature.')
   • 'các chu kỳ liên quan đến Mặt trăng là một phần của hoạt động thiên văn học thời kỳ đầu' (ý này đã được minh họa bởi 2 ý vừa nêu)
   • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
4. (đoạn cuối '... dẫn cách tiên đoán nhật thực.'):✅ (nguồn tr.411 'Shih Shen in the -4th century ... solar eclipses, because he gave instruction for predicting them based on the relative position of the moon to the sun.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
5. (đoạn cuối '... tạo nên ánh sáng Mặt trăng.'):✅
   • 'Parmenídis (475 trước công nguyên) cho rằng ánh sáng của Mặt trăng là ánh sáng phản chiếu lại' (nguồn tr.227 'Parmenides of Elea (fl.c -475, ...) was apparently the first of the Greeks to state definitely that the moon shines with a purely reflected light...')
   • 'Chu Bễ ở Trung Quốc, khoảng thế kỷ thứ 6 đến thứ 4 trước công nguyên, cũng ghi chép rằng Mặt trời tạo nên ánh sáng Mặt trăng' (nguồn tr.227 ' Chu Pei: 'The sun gives to the moon her appreance, so the moonlight shines brightly forth ... may well be of the -4th century, if not as old as the -6th.')
   • 'hình thành các hiểu biết về hình dạng của Mặt trăng và cơ chế tạo nên ánh sáng Mặt trăng' (minh học bởi 2 ý trên và ý nêu ra ở câu sau - được kiểm chứng dưới đây)
   • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
6. (đoạn cuối '... và Mặt trời là thái dương.'):✅
   • 'phản bác bởi những người theo học thuyết cho rằng Mặt trăng là thái âm và Mặt trời là thái dương' (nguồn tr.414-414 dẫn lại các lời bình phản bác quan điểm mà nay được cho là đúng: tr.411 '... opposed the correct view is an interesting problem ... ' và tr.414 '... cannot believe that ... the inferior Yin could ever normally cover and obstruct the superior Yang ...')
   • 'ghi nhận hình dạng cầu của Mặt trăng và Mặt trời' (nguồn tr.413 '... the scholars assert that the bodies of the sun and moon are quite spherical ...')
   • 'nhật thực gây bởi Mặt trăng che Mặt trời' (nguồn tr.412 'Other scholars say that when the sun is eclipsed, the moon covers it')
   • 'cuối thời Chiến Quốc đến đời nhà Hán' (nguồn tr. '... the right view was reached at some time between the early Warring States period and the middle of the Former Han...')
   • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
7. (đoạn cuối '... lượng kích thước Mặt trăng.'):✅
   • 'Arístarkhos xứ Sámios đã sử dụng hình học và một số căn cứ quan sát' (nguồn tr.68 'on the size and distance of the Sun and Moon, Aristachus was the first to address this problem geometrically ... [Hypotheses:]' rồi nguồn nêu 6 căn cứ quan sát, rồi '... prove the following propositions:' )
   • 'ước lượng kích thước Mặt trăng' (nguồn tr.70 'Aristachus's actual result is that the diameter of the Moon is between 43/108 and 19/60 Earth diameters...')
   • 'Đầu thế kỷ thứ 3 trước Công nguyên' (nguồn tr.67 'Aristachus was born around the beginning of the third century B.C.')
   • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
8. (đoạn cuối '... thể khác trong Hệ Mặt trời.'):✅ (nguồn tr.534 'This is the Antikythera Mechanism ... it computed and displayed the movement of the Sun, the Moon and possibly the planets around Earth, and predicted the dates of future eclipses' và tr.536 '... a similar mechanism that was said to have been built by Archimedes. That one was purportedly stolen in 212 bc by the Roman ...'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
9. (đoạn cuối '... Mặt trăng so với Mặt trời.'):✅ (nguồn 1 ở phần Introduction 'Gravitational tides have marked out the history of science and astrophysics since the first assessment by Seleucus of Seleucia of the relation between the height of the tides and the position of the moon and the Sun in the second century BC.'; nguồn 2 mục 9, chương 5, quyển 3, tr.286-287 '... ce que dit Séleucus ... "que les marées ... suivant que la lune ... quand elle est dans les signes équinoxiaux ... les marrées offrent partout les même apparences ... quand la lune est dans les signes solsticiaux ... les marées sont irrégilières ou régulières ...). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
10. (đoạn cuối '... biết hiện nay, là 60 và 0,273.'):✅
    • 'Claudius Ptolemaeus ... 59 lần bán kính Trái đất ... 0,292 đường kính Trái đất' (nguồn tr.73 'Ptolemy's results are: Mean distance of Moon at new or full Moon = 59 Earth radii ... Diameter of Moon = 0.292 Earth diameters')
    • 'sát với các con số đã biết hiện nay, là 60 và 0,273' (nguồn tr.71 'The actual mean distance of the Moon is about 60 Earth radii. The actual diameter of the Moon is about 0.273 Earth diameters.')
    • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
11. (đoạn cuối '... số quỹ đạo của Mặt trăng.'):✅
    • '499' (nguồn tr.10 '... he wrote his Aryabhatiya in 499 A.D.')
    • 'nguyệt thực là do Mặt trăng đi vào bóng râm của Trái đất' (nguồn tr.12 'lunar eclipse is caused by the entering of the moon into the earth-shadow')
    • 'nhật thực là do Mặt trăng tạo bóng râm trên Trái đất' (nguồn tr.12 '...lunar orbit, were supposed to cause solar ... eclipses. ... ideas of shadows, ... falling on earth ...')
    • 'kèm theo công thức tính toán khá chính xác về kích thước các bóng râm, thời gian kéo dài của nguyệt thực và nhật thực' (nguồn tr.12 '... he gives then formuals [sai chính tả của "formulas"] for the length and diameter of the earth shadow, the timing and duration of the eclipses ...' và '... duration of the eclipse ... only 41 sec. too short ...')
    • 'thông số quỹ đạo của Mặt trăng' (nguồn tr.13 Bảng 1 ghi chu kỳ quỹ đạo Mặt trăng bởi Aryabhata là 27,73167 ngày rất gần giá trị hiện đại 27,73166 ngày, tương tự các số liệu về chu kỳ tiến động của điểm nút quỹ đạo và củng điểm quỹ đạo của Mặt trăng cũng chính xác cao)
    • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
12. (đoạn cuối '... xạ khuếch tán về mọi hướng.'):✅
    • 'Alhazen (965–1040)' (nguồn tr.189 'Ibn al-Haytham ... also known as Alhazen ... (b. 965, d. Cairo, ca 1040)')
    • 'bên cạnh nhiều phát hiện liên quan đến Mặt trăng' (ví dụ, nguồn tr.195 ' The Shape of the Eclipse (III 80)')
    • 'Bàn về Ánh sáng Mặt trăng ... rằng Mặt trăng không phản xạ giống như một cái gương, mà phản xạ khuếch tán' (nguồn tr.195 'The Light of the Moon Ibn al-Haytham showed ... if the moon behave like a mirror ... would be reflected to a given point on earth from a smaller part of its surface than is actually observed ... moon sends out its borrowed light ... in all direction.')
    • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
13. (đoạn cuối '... đạo lệch với hoàng đạo.'):✅
    • 'Nhà thiên văn Trầm Quát của nhà Tống đã viết vào năm 1086' (nguồn tr.415 'Chinese astronomer of the Sung dynasty ... Shen Kua wrote as follows (+1086)')
    • 'trăng rằm và trăng tối, ... cầu bạc có một nửa sơn bột trắng, sẽ có hình lưỡi liềm nếu nhìn từ bên cạnh' (nguồn tr.415 '... moon itself gives forth no light, but is like a ball of silver ... the sun ... alongside, so the side only is illuminated and looks like a crescent. When the sun gradually gets further ... the moon is full ... If half of a sphere is covered with (white) powder and looked at from the side, the covered part will look like a crescent ')
    • 'thiên thực không xảy ra thường xuyên do bạch đạo lệch với hoàng đạo' (nguồn tr.415-416 '... why then do they have eclipse only occasionally?' I answered that the ecliptic and the moon's path are like two rings, ... distant by a small amount')
    • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
14. (đoạn cuối '... một số đặc điểm Mặt trăng.'):✅
    • 'trước khi kính viễn vọng' (nguồn tr.123 'Pre-Telescopic Representations of Heavenly Bodies ...')
    • 'Leonardo da Vinci khoảng năm 1505 đến 1508' (nguồn tr.124 Hình 5.1 'MOON DRAWING BY LEONARDO DA VINCI. ... made by Leonardo between 1505 and 1508.')
    • 'Williams Gilbert năm 1600, thể hiện một số biển Mặt trăng' (nguồn tr.125 Hình 5.2 'WILLIAM GILBERT’S MOON MAP. Full moon drawn by Gilbert in 1600 from naked-eye observations' và 'Gilbert’s map was the first to include names of features, including “Brittannia” and “Long Island.”')
    • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
15. (đoạn cuối '... mà có các núi non và các hố.'):✅ (nguồn 1 tr.125 'Galileo began exploring the heavens with telescopes ... His observations of the moon in December 1609 ... led to the publication of Sidereus nuncius ... in March 1610' và tr.126 '... Galileo argues that the moon’s surface is rough, like the earth’s ... such as the large spot (crater) just below the center ...'; nguồn 2: hình vẽ trên cùng tương đương hình vẽ ở tr.8 của nguồn 2, 2 hình vẽ bên dưới tương đương 2 hình ở tr.10 của nguồn 2). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
16. (đoạn cuối '... gian này, nhưng không xuất bản.'):✅ (nguồn 1 tr.129 'As early as 1612, Thomas Harriot made a rough moon map ... but it remained unpublished'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
17. (đoạn cuối '... vào quan sát từ kính viễn vọng.'):✅ (nguồn 1 tr.130 Hình 5.8 'CLAUDE MELLAN’S MOON MAP. First quarter moon as observed on 7 October 1636 ...'; tr.131 Hình 5.9 'PLENILUNII LUMINA AUSTRIACA PHILIP- PICA BY MICHAEL FLORENT VAN LANGREN, 1645'; tr.132 'MOON MAP BY JOHANNES HEVELIUS, 1647'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
18. (đoạn cuối '... Mädler]] năm 1836 đã xây dựng '):✅ (nguồn tr.134 'in his influential 1651 review ... Almagestum novum. Riccioli published two moon maps made by his associate Francesco Maria Grimaldi, who drew on the moon maps of Van Langren, Hevelius, and others ... named the smaller spots (craters) after philosophers and scientists ... Riccioli’s nomenclature vied with that of Hevelius for the remainder of the seventeenth century, and in the eighteenth century replaced it because it was easier to use. It is the system we still use today ...'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá .
19. (đoạn cuối '... và chiều cao của 830 ngọn núi.'):✅ (nguồn tr.246 ' Mappa Selenographica (Berlin 1836) ... accompanied by their book Der Mond (1837) ... contains the results of micrometric measurements of the diameters of 149 craters, and of the altitudes of 830 mountains ... maps by Beer and Mädler remained unsurpassed ...'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
20. (đoạn cuối '... tạo ra bởi các vụ va chạm.'):✅ (nguồn tr.3 'When Galileo first studied the Moon ... recognized that ... basins are merely large craters ... later workers ... advocating some mechanism of crater formation, typically, as a result of volcanism ... but Gruithuisen (1829) and especially Proctor (1873) championed the impact origin of craters ...'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
21. (đoạn cuối '... của địa chất thiên văn.'):✅
    • 'Grove Karl Gilbert đồng tình vào năm 1893' (nguồn tr.3 '... first study to advocate an impact origin for lunar basins was the classic paper of Grove Karl Gilbert (1893)')
    • 'củng cố qua các nghiên cứu thực hiện từ các năm 1936 đến 1963' (nguồn tr.4 '... Boon and Albritton (1936) suggested that meteorite impact ... Dietz (1946) outlined a new geological sketch ... similar to that of Gilbert (1893), involving impact origins of craters ... Baldwin (1949, 1963) extended the discussion of impact basins ...')
    • 'hình thành nên những hiểu biết về địa tầng học Mặt trăng' (nguồn tr.5 '... Shoemaker and Hackman (1962) ... developed a simple and practical stratigraphic system ... based on the use of ejecta deposits ...')
    • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.

1958-1976

1. (đoạn cuối '... sự hiểu biết về Mặt trăng.'):✅
   • '1958, năm khởi động chương trình Luna của Liên Xô, đến những năm 1970, năm kết thúc của chương trình Apollo và cả chương trình Luna' (nguồn 1 tr.5 ghi nhận năm 1958 có nhiệm vụ đầu tiên Luna Ye-1 no.1 & tr.6 'The Soviet government approved a modest plan for initial exploration of the Moon in March 1958. Engineers conceived of four initial probes, the Ye-1 ..., Ye-2 ..., Ye-3 ..., and Ye-4 ...'; nguồn 1 tr.136 ghi nhận nhiệm vụ cuối Luna 24 năm 1976 'Luna 24 remains the last Soviet or Russian probe to the Moon.'; nguồn 2 tr.305-306 bảng 9,2 liệt kê các nhiệm vụ Apollo từ 1968 đến 1972)
   • 'cuộc Chạy đua Vũ trụ giữa Liên Xô và Mỹ' (nguồn 3 tr.91-92 '... an all-out space race with the Soviet union, the degree to which Eisenhower controlled the space policy agenda in the late 1950s stands as a considerable achievement ... the 12 april 1961 flight of the first human in orbit, ..., and its international and domestic aftermath convinced Kennedy that he had to compete in space with the Soviet union ...')
   • 'làm tăng đáng kể mối quan tâm và sự hiểu biết về Mặt trăng' (nguồn 2 tr.305 'Most of what we know about the Moon today derives from the US Apollo program ... Before the era of spacecraft studies, astronomers had mapped the side of the Moon that faces Earth with telescopic resolution of about 1 kilometer, but lunar geology hardly existed as a scientific subject. All that changed beginning in the early 1960s.')
   • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
2. (đoạn cuối '... đưa con người lên Mặt trăng.'):✅ (nguồn tr.307 'The last human left the Moon in December 1972 ...'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.

Liên Xô

1. (đoạn cuối '... 3]], tất cả đều vào năm 1959.'):✅
   • 'ba nhiệm vụ không tên thất bại năm 1958' (nguồn tr.5-6 ghi nhận nhiệm vụ Luna Ye-1 no.1 năm 1958 'The rocket eventually disintegrated at T+93 seconds, destroying its payload'; nguồn tr.7 nhiệm vụ Ye-1 no.2 năm 1958 'The second attempt to send a Ye-1 probe to impact on the Moon also never left Earth’s atmosphere. The 8K72 launch vehicle exploded at T+104 seconds'; nguồn tr.8 nhiệm vụ Ye-1 no.3 năm 1958 'This was the third failure in a row in Soviet attempts to send a Ye-1 lunar impact probe to the Moon.')
   • 'vật thể nhân tạo đầu tiên thoát khỏi trọng lực Trái đất và đi qua gần Mặt trăng là Luna 1' (nguồn tr.11 ghi nhiệm vụ Luna 1 năm 1959 'Ye-1 probe missed the Moon. Nevertheless, the probe became the first human-made object to attain Earth escape velocity. The spacecraft eventually passed by the Moon at a distance of 6,400 kilometers about 34 hours following launch ... the probe became the first spacecraft to enter orbit around the Sun.')
   • 'vật thể nhân tạo đầu tiên va chạm bề mặt Mặt trăng là Luna 2' (nguồn tr.13 ghi nhiệm vụ Luna 2 năm 1959 '... the spacecraft successfully impacted the surface of the Moon at 21:02:23 UT on 14 September 1959, thus becoming the first object of human origin to make contact with another celestial body')
   • 'bức ảnh đầu tiên về mặt xa của Mặt trăng mà bình thường ẩn dạng được chụp bởi Luna 3' (nguồn tr.13-tr.16 ghi nhiệm vụ Luna 3 năm 1959 '... for the first time, they showed parts of the Moon never before seen by human eyes ... The spacecraft, named Luna 3 after 1963, photographed about 70% of the farside and found fewer mare areas on the farside, prompting scientists to revise their theories of lunar evolution')
   • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
2. (đoạn cuối '... Luna 10, cả hai vào năm 1966.'):✅
   • 'Tàu không gian đầu tiên đổ bộ nhẹ nhàng lên Mặt trăng thành công là Luna 9' (nguồn tr.55 ghi nhiệm vụ Luna 9 năm 1966 'With this mission, the Soviets accomplished another spectacular first in the space race, the first survivable landing of a human-made object on another celestial body and the transmission of photographs from its surface. Luna 9 was the twelfth attempt at a soft-landing by the Soviets ...')
   • 'phương tiện không người lái đầu tiên đi vào quỹ đạo quanh Mặt trăng là Luna 10' (nguồn tr.57 ghi nhiệm vụ Luna 10 năm 1966 'Luna 10, ... , successfully entered lunar orbit two days later at 18:44 UT, thus becoming the first human-made object to go into orbit around another planetary body')
   • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
3. (đoạn cuối '... với tổng khối lượng 0,3 kg.'):✅ (nguồn 1 tr.5 '... the first Soviet robot-collected samples returned by Luna 16 in 1970 ... 0.3 kg returned by the three Luna robots. This comparison should not be viewed as a denigration of the Luna contribution; Luna 16, 20, and 24 provided important new sample types from areas on the lunar surface that were not visited by Apollo.'; nguồn 2 tr.107 ghi nhiệm vụ Luna 20 năm 1972, tr.136 ghi nhiệm vụ Luna 24 năm 1976). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
4. (đoạn cuối '... trăng vào các năm 1970 và 1973.'):✅ (nguồn tr.97-98 ghi nhiệm vụ Luna 17 năm 1970 'Luna 17 continued the spate of successes in Soviet lunar exploration begun by Luna 16 and Zond 8. Luna 17 carried Lunokhod 1, the first in a series of robot lunar roving vehicles ... returned more than 20,000 TV images and 206 high resolution panoramas ... performed 25 soil analyses ... used its penetrometer at 537 different locations ... Many years later, in March 2010, a team of scientists ... resumed laser ranging with the laser reflector on Lunokhod 1 ...'; tr.113-114 ghi nhiệm vụ Luna 21 năm 1973 'Luna 21 carried the second successful Soviet “8YeL” lunar rover, Lunokhod 2 ... Before last contact, the rover took 80,000 TV pictures and 86 panoramic photos and had performed hundreds of mechanical and chemical surveys of the soil, including 25 soil analyses ... Despite the formal end of the mission, experiments with the French TL-2 laser reflector continued for decades, and were much more successful than the rangings carried out with the similar instrument on Lunokhod 1'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
5. (đoạn cuối '... trăng cuối cùng của Liên Xô.'):✅ (nguồn 1 tr.136 ghi nhận nhiệm vụ cuối Luna 24 năm 1976 'Luna 24 remains the last Soviet or Russian probe to the Moon.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.

Hoa Kỳ

1. (đoạn cuối '... khi thập kỷ 1960 kết thúc.'):✅ (nguồn 1 chương 11 viết về bài phát biểu của Kennedy ngày 25 tháng 5 năm 1961 tr.138 '... the dramatic achievements in spaces which occur in recent weeks should have made it clear to us all ... I believe that this nation should commit itself to achieving the goal, before this decade is out, of landing a man on the moon and returning him safely to the earth.'; nguồn 2 tr.92 'But the 12 april 1961 flight of the first human in orbit, Soviet cosmonaut Yuri gagarin, and its international and domestic aftermath convinced Kennedy that he had to compete in space with the Soviet union ...' ). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
2. (đoạn cuối '... không người lái lên Mặt trăng.'):✅ (nguồn tr.22 ghi nhiệm vụ Ranger 1 năm 1961 'Ranger I was the first in a series of standardized spacecraft designed to take photos of the lunar surface during its descent to the Moon and rough-land simple instrumented capsules on the surface ... to test performance of the new technologies intended for operational Ranger missions ...', nguồn tr.23 ghi nhiệm vụ Ranger 2 năm 1961 'Ranger II was designed to operate in a highly elliptical Earth orbit that would take it into deep space beyond the Moon. Mission planners expected that during five months of operation, they could verify both the technical design of the vehicle and conduct key scientific experiments to study the space environment over a prolonged period.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
3. (đoạn cuối '... trí dự kiến đổ bộ người.'):✅
   • 'Chương trình Ranger, sau 13 lần thất bại liên tiếp, đã cho những ảnh chụp cận cảnh vào năm 1964' (nguồn tr.40-41 ghi nhiệm vụ Ranger 7 năm 1964 'Ranger VII, ..., was, after 13 consecutive failures, the first unequivocal success in U.S. efforts to explore the Moon.' tr.40 Hình 'First image of the Moon returned by a Ranger mission (Ranger VII in 1964)')
   • 'chương trình Surveyor đã đưa tàu Surveyor 1 hạ cánh trên Mặt trăng sau Luna 9 khoảng 4 tháng' (nguồn tr.58 ghi nhiệm vụ Surveyor 1 năm 1966 'Surveyor I, ..., was an unprecedented success. NASA accomplished the first true soft-landing on the Moon on its very first try when the probe landed in the southwestern region of the Ocean of Storms at 06:17:36 UT on 2 June 1966' so sánh với Luna 9 đổ bộ vào tháng 2 cùng năm, theo nguồn tr.56 'Luna 9 began transmitting initial telemetry data back to Earth, although it would be another 7 hours (at 01:50 UT on 4 February, after the Sun climbed from 3° to 7° elevation) before the probe began sending back the first of nine images' thì Surveyor 1 chậm khoảng 4 tháng)
   • 'chương trình Tàu quỹ đạo Mặt trăng (1966-1967) đã chụp ảnh phần lớn bề mặt để khảo sát các vị trí dự kiến đổ bộ người' (nguồn tr.59-60 ghi nhiệm vụ Lunar Orbiter 1 năm 1966 'it photographed all 9 potential Apollo landing sites as well as 11 sites on the far side of the Moon', nguồn tr.62-63 ghi nhiệm vụ Lunar Orbiter 2 năm 1966 'Lunar Orbiter II’s mission was to photograph 13 primary and 17 secondary landings sites for the Apollo program in the northern region of the Moon’s near side equatorial area ... the probe had transmitted back 211 pictures of both the near side and large areas of the farside', nguồn tr.65 ghi nhiệm vụ Lunar Orbiter 3 năm 1967 'Lunar Orbiter III was the final Lunar Orbiter mission to study potential Apollo landing sites although its mission was focused on “site con- firmation” rather than “site search.” ... returning images of 15.5 million km2 of the near side and 650,000 km2 of the farside.')
   • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
4. (đoạn cuối '... lái được thực hiện song song.'):✅ (nguồn 1 tr.5 ghi nhiệm vụ Apollo 1 vào tháng 1 năm 1967, song song với Lunar Orbiter 2 năm 1967, theo nguồn 2 tr.65 và chương trình Surveyor, theo nguồn 2 tr.74 ghi nhiệm vụ Surveyor 4 vào tháng 11 năm 1967 'Surveyor VI landed safely on the Moon at 01:01:04 UT on 10 November 1967'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
5. (đoạn cuối '... trên quỹ đạo quanh Mặt trăng.'):✅
   • 'sự cố Apollo 1 làm thiệt mạng phi hành đoàn' (nguồn tr.2 ghi nhiệm vụ Apollo 1 vào 27 tháng 1 năm 1967 'The first manned Apollo mission was scheduled for launch on 21 February 1967 ... However, the death of the prime crew in a command module fire during a practice session on 27 January 1967 put America’s lunar landing program on hold.')
   • 'Apollo 7 đưa người lên quỹ đạo quanh Trái đất' (nguồn tr.14 ghi nhiệm vụ Apollo 7 năm 1968 'At 000:10:26.76, the spacecraft entered Earth orbit ... The crew adapted quickly and completely to the weightless environment ... The crew was retrieved by helicopter and was aboard the recovery ship 56 minutes after splashdown ... The Apollo 7 mission was successful in every respect.')
   • '1968 Apollo 8 đã lần đầu tiên đưa người bay trên quỹ đạo quanh Mặt trăng' (nguồn tr.32 ghi nhiệm vụ Apollo 8 năm 1968 'Apollo 8 was a ... piloted flight demonstration in lunar orbit instead of Earth orbit like Apollo 7. It was the first mission to take humans to the vicinity of the Moon, a bold step forward in the development of a lunar landing capability. ... With only minor problems, all Apollo 8 spacecraft systems operated as intended, and all primary mission objectives were successfully accomplished.')
   • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
6. (đoạn cuối '... tiên bước chân trên Mặt trăng.'):✅ (nguồn 1 tr.90 ghi nhiệm vụ Apollo 11 năm 1969 'Apollo 11 was ... a piloted lunar landing demonstration. The primary objective of the Apollo program was to perform a piloted lunar landing and return safely to Earth ... crew members for this historic mission were Neil Alden Armstrong, commander ... The commander’s left foot made first contact with the lunar surface at 02:56:15 GMT on 21 July (22:56:15 EDT on 20 July) at 109:24:15 ... the lunar module pilot ... exited at 109:37:57 and descended to the lunar surface at 109:43:16'; nguồn 2 tr.55 '... Apollo 11, the first landing of humans on another world.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
7. (đoạn cuối '... người trên toàn cầu đã xem.'):✅ (nguồn tr.55 'When neil armstrong and Buzz aldrin took history’s first moonwalk on 20 July 1969 [tính theo giờ Mỹ EDT thay vì giờ GMT], an estimated 600 million people — one-fifth of the world’s population — witnessed it on live television and radio.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
8. (đoạn cuối '... Mặt trăng trong 2196 mẫu vật.'):✅ (nguồn 1 tr.5 'From the standpoint of sample mass returned, the 381.7 kg from six Apollo landings ...' và tr.8 'The status of the Apollo samples as of 1989 is reported in Table 2.2 ... The original 2196 samples had been split ...'; nguồn 2 tr.298 dòng 'Total Samples Collected (lbm)' cộng tổng các giá trị 47,51, 75,73, 93,21, 170,44, 211,00, 243,65 được 841,54 lbm tức 381,7 kg). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
9. (đoạn cuối '... 16 và 17.'):✅ (nguồn phần abstract 'Fourteen types of geophysical instruments deployed at the Apollo 12, 14, 15, 16, and 17 sites by the astronauts for long-term observation were collectively called the Apollo Lunar Surface Experiments Package (ALSEP).'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
10. (đoạn cuối '... động cho đến tháng 9 năm 1977.'):✅ (nguồn phần abstract 'These instruments were active from the times of their deployment (November 1969–December 1972) to September 1977.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
11. (đoạn cuối '... tiếp tục cho đến ngày nay.'):✅ (nguồn 1 tr.482 'Included ... were corner-cube retroreflector arays that permit accurate laser measurement of the Earth-moon separation ... Unlike the other Apollo scientific experiments, these retroreflector arays require no power and are still operating normally after 25 years.' và tr.488 phần Future Prospects 'For the immediate future, we have underway the implementation of dramatically increased station computing power ... greater sensitivity to many of the lunar solution parameters ... Farther down the road, we foresee the availability of more precise and more efficient photon detectors, ... These will provide higher accuracy ...'; nguồn 2 xuất bản năm 2013 tr.19 '... LLR [viết tắt của Lunar Laser Ranging] data are now gathered at unprecedented rates ...'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
12. (đoạn cuối '... tìm hiểu về lõi Mặt trăng.'):✅
    • 'Việc đo khoảng cách vẫn thường xuyên được thực hiện bởi các tia laser phát ra từ các trạm ở Trái đất' (nguồn 1 tr.482 'Retroreflector arrays provide optical points on the moon toward which one can fire a laser pulse and receive back a localized and recognizable signal' và tr.483 'During the first 15 years after the emplacement of the initial retroreflector package on the lunar surface, the McDonald Observatory was the only facility that routinely ranged to the moon'; nguồn 3 xuất bản năm 2013 tr.19 '... LLR [viết tắt của Lunar Laser Ranging] data are now gathered at unprecedented rates ...' )
    • 'độ chính xác đạt đến cỡ milimét' (nguồn 3 tr19 '... LLR data are now gathered at unprecedented rates and approaching 1 mm range precision as a consequence.')
    • 'để xác định thông số quỹ đạo' (nguồn 1 phần abstract '... improvement in accuracy in the lunar ephemeris')
    • 'chuyển động tự quay của Mặt trăng' (nguồn 1 phần abstract '... improvement in the measurement of the variations in the moon's rotation')
    • 'kiểm chứng thuyết tương đối' (nguồn 1 phần abstract '... verification of the principle of equivalence'; nguồn 2 ở abstract 'Tests of relativistic gravity verify the equivalence principle ... show no rate for the gravitational constant'; nguồn 3 tr.2 phần 1.1 'LLR provides the following leading tests and measurements ... the strong equivalence principle (EP) to η ≈ 3 × 10−4 sensitivity ... time-rate-of-change of the gravitational constant ... geodetic precession within 0.3% of GR [viết tắt cho General Relativity, tức thuyết tương đối rộng] prediction ... gravitomagnetism within ∼0.2% of GR prediction ... the 1/r² law ...')
    • 'quan trắc sự tiến động của Trái đất' (nguồn 1 phần abstract '... provided measurements of the Earth's precession')
    • 'theo dõi các hiệu ứng thủy triều với chuyển động của Mặt trăng' (nguồn 1 phần abstract '... the moon's tidal acceleration, and lunar rotational dissipation'; nguồn 2 ở abstract 'Tides on the Moon show strong dissipation, with Q = 33 ± 4 at a month and a weak dependence on period')
    • 'tìm hiểu về lõi Mặt trăng' (nguồn 2 phần abstract 'Lunar rotation depends on interior properties; a fluid core is indicated with radius ∼20% that of the Moon'; nguồn 3 tr.2 phần 1.1 'LLR provides the following leading tests and measurements ... the presence of a liquid core in the Moon having a radius of ∼350 km')
    • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
13. (đoạn cuối '... Schmitt, trong số các phi hành gia.'):✅ (nguồn tr.305 'Finally, on the last Apollo landing, NASA included one scientist, geologist Jack Schmitt, among the astronauts', tr.306 Bảng 9.2 dòng Apollo 17 'Dec. 1972 ... Geologist among the crew' Hình 9.3 'Geologist ... Harrison “Jack” Schmitt in front of a large boulder ...' ). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
14. (đoạn cuối '... chụp, 7 tháng 10 năm 1959.'):✅ (nguồn 1 Hình 1 ở mục "фотогрaфии обратнои стороны Луны" tương đương hình đang xét, và ở tr.7 'впервые в истории цивилизации нашей планеты завеса извечной загадки была поднята над большей частью территории невидимой стороны луны советской автоматической межпланетной станцией Луна-3'; nguồn 2 tr.13-14 ghi nhiệm vụ Luna 3 năm 1959 '... on 7 October, ... , the twin-lens 35 mm camera began taking the first of 29 pictures of the farside of the Moon' Hình ở tr.13 tương đương Hình 3 trong mục "фотогрaфии обратнои стороны Луны" ở nguồn 1). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
15. (đoạn cuối '... hai đặt chân lên Mặt trăng.'):✅ (nguồn 1 hình ở nguồn, với mô tả 'Astronaut Edwin E Aldrin Jr, Lunar Module (LM) pilot, holds onto the ladder as he stands on the LM footpad before stepping on the moon's surface', tương đương hình đang xét; nguồn 2 tr.90 ghi nhiệm vụ Apollo 11 năm 1969 'The lunar module was designated LM-5 and had the call-sign “Eagle.” ... The commander’s left foot made first contact with the lunar surface at ... at 109:24:15 ... The commander then photographed the lunar module pilot as he exited at 109:37:57 and descended to the lunar surface at 109:43:16.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.

Thập kỷ 1970 đến nay

1. (đoạn cuối '... cơ phản lực điện Mặt trời]].'):✅ (nguồn Hình 9 tương đương hình đang xét, ở abstract 'SMART-1 mission is dedicated to testing of new technologies for future cornerstone missions, using Solar-Electric Primary Propulsion ... The selected type of SEPP is a Hall-effect thruster called PPS-1350. The thruster is used to spiral out of the GTO and for all orbit maneuvers including lunar capture and descent.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
2. (đoạn cuối '... Thường Nga 5 trên Mặt trăng.'):✅ (nguồn Hình 1 có chi tiết về tàu đổ bộ tương đồng với hình đang xét). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
3. (đoạn cuối '... khu vực khác trong Hệ Mặt trời.'):✅ (nguồn 1 tr.136 ghi nhận nhiệm vụ cuối Luna 24 năm 1976 'Luna 24 remains the last Soviet or Russian probe to the Moon.' và liệt kê hàng loạt các nhiệm vụ khác của Hoa Kỳ, Liên Xô và các nước khác những năm sau đó, cho đến trước 1990, lên Sao Hỏa, Sao Kim ..., tr.179 ghi nhiệm vụ Hiten năm 1990 'It was the first Japanese lunar mission and also the first robotic lunar probe since the flight of the Soviet Luna 24 in 1976.', tr.185 ghi nhiệm vụ Clementine năm 1994 'Clementine was the first U.S. spacecraft launched to the Moon in over 20 years (since Explorer 49 in June 1973).'; nguồn 2 tr.98-99 '... in 1987, and a year later Mikhail Gorbachev suggested to Ronald Reagan that the two countries cooperate in a human mission to Mars'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
4. (đoạn cuối '... trụ dần được quốc tế hóa.'):✅ (nguồn 1 liệt kê các nhiệm vụ của Hoa Kỳ, Liên Xô và các nước khác những năm sau đó, cho đến trước 1990, lên Sao Hỏa, Sao Kim ... nhưng không lên Mặt trăng, và liệt kê các nhiệm vụ lên Mặt trăng của nhiều nước từ 1990, tr.179 ghi nhiệm vụ Hiten năm 1990 'It was the first Japanese lunar mission and also the first robotic lunar probe since the flight of the Soviet Luna 24 in 1976.'; nguồn 2 tr.61 'By the time moonwalkers were bouncing across MTV trailers, the moon itself was nowhere to be seen in NASA’s activities. In April 1981, after a six-year hiatus in american human spaceflight missions, NASA achieved the first flight of its reusable Space Shuttle.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
5. (đoạn cuối '... khai phá trực tiếp Mặt trăng.'):✅ (nguồn liệt kê các nhiệm vụ lên Mặt trăng của nhiều nước từ 1990). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
6. (đoạn cuối '... trăng, tàu Hiten (ひてん).'):✅ (nguồn 1 tr.3 '... 実は 20 年以上前の 1990 年に ISAS により工学実験衛星「ひてん(MUSES-A);飛天=天女の意」が打ち上 げられている.その名の通り，月や地球の周りを飛び回り，月惑星探査に必要なスウィングバイ等の 工学的な軌道制御技術を習得するための衛星である.'; nguồn 2 tr.179 ghi nhiệm vụ Hiten năm 1990 'It was the first Japanese lunar mission and also the first robotic lunar probe since the flight of the Soviet Luna 24 in 1976 ... it made Japan the first nation besides the Soviet Union and the United States to put a spacecraft into lunar orbit'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
7. (đoạn cuối '... đóng góp khoa học đáng kể nào.'):✅ (nguồn tr.179 ghi nhiệm vụ Hiten năm 1990 'At 19:37 UT on 18 March, during its first flyby of the Moon, Hiten released into lunar orbit, a small 12-kilogram “grandchild” satellite named Hagoromo. Hagoromo did not carry any science instruments ... communications with Hagoromo had already been lost shortly before release on 21 February when its S-band transmitter failed.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
8. (đoạn cuối '... vào quỹ đạo Mặt trăng.'):✅ (nguồn tr.185 ghi nhiệm vụ Clementine năm 1994 'Clementine was the first U.S. spacecraft launched to the Moon in over 20 years (since Explorer 49 in June 1973).'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
9. (đoạn cuối '... tiên cho bề mặt Mặt trăng.'):✅ (nguồn ở abstract 'The Clementine spacecraft made the first near-global topographic map ... of the Moon ... the UVVIS [từ phổ cực tím, qua vùng quang học, đến hồng ngoại] imager on Clementine obtained images from different perspectives in space from which stereo information may be derived and topographic models produced'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
10. (đoạn cuối '... ở các hố chìm trong bóng tối.'):✅ (nguồn tr.205 ghi nhiệm vụ Lunar Prospector năm 1998 'Perhaps of most interest to scientists was to continue investigations into the signs of water ice on the Moon as found by the Clementine probe. In March 1998, NASA announced that data from Lunar Prospector suggested the presence of water ice at both the lunar poles; the neutron spectrometer instrument detected hydrogen, assumed to be in the form of water.' và tr.185-186 'Clementine data indicated that there was ice in the bottom of a permanently shadowed crater on the lunar south pole.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
11. (đoạn cuối '... mặt vào ngày 3 tháng 9 năm 2006.'):✅ (nguồn tr.229-230 ghi nhiệm vụ SMART-1 năm 2003-2006 'The Small Missions for Advanced Research in Technology (SMART)-1 spacecraft was a technology demonstrator ... The ESA spacecraft, the first European spacecraft to enter orbit around the Moon, ... At 17:47 UT on 15 November, the vehicle then passed through its first perilune, having moved into polar orbit around the Moon ... The mission of SMART-1 finally ended at 05:42:22 UT on 3 September 2006 when the spacecraft was deliberately crashed onto the nearside of the Moon ...'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
12. (đoạn cuối '... khoáng vật bề mặt Mặt trăng.'):✅ (nguồn tr.230 ghi nhiệm vụ SMART-1 năm 2003-2006 '... SMART-1’s instruments studied the Moon’s topography and surface texture as well as mapping the surface distribution of minerals such as pyroxenes, olivines, and feldspars, thus improving the data returned by Clementine'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
13. (đoạn cuối '... với tàu Thường Nga 1.'):✅ (nguồn tr.256-257 ghi nhiệm vụ Thường Nga 1 năm 2007 'Chang’e 1 was the first deep space mission launched by China, part of the first phase of the so-called Chinese Lunar Exploration Program'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
14. (đoạn cuối '... thể này ngày 1 tháng 3 năm 2009.'):✅ (nguồn tr.257 ghi nhiệm vụ Thường Nga 1 năm 2007 '... entering lunar orbit with a 22-minute burn that began at 02:15 UT on 5 November 2007, thus becoming the first Chinese spacecraft to orbit the Moon ... On 12 November 2008, Chinese space authorities issued a full-Moon image map produced using CE-1 images taken over 589 orbits covering 100% of the lunar surface with a resolution of 120 meters ... Finally, on 1 March 2009, CE-1 was commanded to impact on to the lunar surface, making contact at 08:13:10 UT at 52.27° E and 1.66° S, thus becoming the first Chinese object to make contact with the Moon.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
15. (đoạn cuối '... trong quỹ đạo quanh Mặt trời.'):✅
    • 'phóng vào tháng 10 năm 2010' (nguồn tr.272 ghi nhiệm vụ Thường Nga 2 năm 2010 'Launch Date and Time: 1 October 2010 / 10:59:57 UT')
    • 'đến Mặt trăng nhanh hơn' (nguồn tr.273 'The spacecraft successfully entered lunar orbit after 4 days and 16 hours of flight (as opposed to 12 days for CE-1)')
    • 'vẽ bản đồ Mặt trăng ở độ phân giải cao hơn' (nguồn tr.273 'In February 2012, Chinese authorities released a full map of the Moon at 7 meters resolution, claimed at the time as the highest resolution map of the Moon')
    • 'trong vòng 8 tháng' (nguồn tr.273 'On 8 June 2011, CE-2 raised its apolune to 3,583 kilometers. The next day, CE-2’s main engine (50 kgf thrust) fired for 18 minutes, boosting the spacecraft out of lunar orbit' - từ đầu tháng 10 năm 2010 đến đầu tháng 6 năm 2011 là khoảng 8 tháng)
    • 'đến điểm Lagrange L2 của hệ Trái đất-Mặt trời' (nguồn tr.273 'on 25 August 2011 at 15:24 UT, the 1 kgf thrusters fired to place CE-2 in a 180-day period Lissajous orbit around L2')
    • 'bay qua tiểu hành tinh 4179 Toutatis ngày 13 tháng 12 năm 2012' (nguồn tr.273 '... headed for a flyby encounter with the asteroid 4179 Toutatis, about 7 million kilometers from Earth. On 13 December 2012 at 08:30:09 UT, Chang’e 2 flew by Toutatis at a distance of just 1.9 kilometers')
    • 'đi vào khoảng không vũ trụ trong quỹ đạo quanh Mặt trời' (nguồn tr.273 'On 23 October 2016, chief scientist for China’s Lunar Exploration Project, Ouyang Ziyuan, announced that Chang’e 2 had “fulfilled its mission,” that it remained in heliocentric orbit')
    • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
16. (đoạn cuối '... bộ]] lên bề mặt Mặt trăng.'):✅ (nguồn 1 ở abstract '“嫦娥三号”月球探测器自2013年12月成功着陆月球之后'; nguồn 2 tr.291-293 ghi nhiệm vụ Thường Nga 3 năm 2013 'When it reached perilune on 14 December, its engine fired at 13:00 UT for a powered descent to the lunar surface ... landing at 13:11 UT, thus becoming the first spacecraft to soft-land on the Moon since the Soviet Luna 24 in 1976.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
17. (đoạn cuối '... có tên Ngọc Thố (玉兔).'):✅ (nguồn 1 tr.85 '“嫦娥三号”探测器是中国第一个月球软着陆的无人登月探测器，由着陆器和月面巡视器（又称“玉兔号”月球车）组成'; nguồn 2 tr.293 ghi nhiệm vụ Thường Nga 3 năm 2013 ' At 20:10 UT on 14 December, the rover began to slowly move toward the rover transfer mechanism, which then slowly lowered itself until its tracks touched the lunar surface. At 20:35 UT, the rover wheeled down and touched the surface.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
18. (đoạn cuối '... cánh ở mặt xa của Mặt trăng.'):✅ (nguồn ở mục 摘要 '嫦娥四号工程首次实现人类探测器在月球背面着陆和巡视探测, 在国际月球探测史上树立了 新的里程碑. ' và tr.1784-1785 '并于 2018 和 2019 年分别首 次实现人类地 – 月拉格朗日 2 点中继通信和探测器在月球背面南极 – 艾特肯盆地 (south Pole-Aitken basin) 冯 · 卡门 (Von K ́arma ́n) 撞击坑软着陆, 开展科学探测和实验, ... 研制适应月球背面着陆和巡视的由着陆器和巡视器 (后命名为 “玉兔二号” 月球车) 组成的探测器'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
19. (đoạn cuối '... về Trái đất 1,731 kg mẫu vật.'):✅ (nguồn ở abstract 'Chang’e-5 mission is China’s first lunar sample return mission, 44 years after last robotic sampling by Luna-24 in 1976. Chang’e-5 aims at returning ~2 kg of lunar samples. It launched on November 24, 2020, landed on the Moon on December 1, 2020, sampled ~1731 g of lunar samples both by drilling and scooping, and returned back to the Earth on December 17, 2020.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
20. (đoạn cuối '... tiên trên quỹ đạo Mặt trăng.'):✅ (nguồn 1 tr.3 '日本の月探査機といえば「かぐや(SELENE)」であるが'; nguồn 2 tr.252-253 ghi nhiệm vụ Kaguya năm 2007 'SELENE (Selenological and Engineering Explorer), named Kaguya (“Moon princess”) after launch ... Besides the main lunar satellite, SELENE, the mission also included two small spin-stabilized sub-satellites ... On 3 October 2007, Kaguya entered into an initial polar orbit around the Moon ... on 31 October, Kaguya’s two main HDTV cameras— each a 2.2 megapixel CCD HDTV camera—took the first high definition images of the Moon ... By 9 April 2008, JAXA was able to announce that Kaguya, using its Laser Altimeter, had been able to collect enough data to construct the topography of the entire lunar surface ... The orbiter then impacted the Moon at 18:25 UT on 10 June 2009 ...'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
21. (đoạn cuối '... tín hiệu ngày 28 tháng 8 năm 2009.'):✅ (nguồn tr.259-260 ghi nhiệm vụ Chandrayaan-1 năm 2008 'Chandrayaan-1, the first Indian deep space mission, was launched to orbit the Moon and dispatch an impactor to the surface ... the probe successfully entered lunar orbit after a burn that began at 11:21 UT on 8 November ... Last contact with the spacecraft was at 20:00 UT on 28 August 2009, thus falling short of its planned two-year lifetime, although ISRO noted that at least 95% of its mission objectives had been accomplished by then.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
22. (đoạn cuối '... tại của nước trên Mặt trăng.'):✅
    • 'thả một đầu dò đâm vào Mặt trăng' (nguồn 3 tr.259 'on 8 November and 12 November, Chandrayaan-1’s orbit was reduced ... Two days later, ..., Chandrayaan released its 29-kilogram Moon Impact Probe (MIP) ... crashed onto to the lunar surface ... near the Shackleton crater at the lunar south pole.')
    • 'nhiều quan sát giúp xác nhận sự tồn tại của nước trên Mặt trăng' (nguồn 1 ở abstract '... Chandrayaan-1 has recently detected absorption features near 2.8 to 3.0 micrometers on the surface of the Moon. For silicate bodies, such features are typically attributed to hydroxyl- and/or water-bearing materials. ... suggests that the formation and retention of hydroxyl and water are ongoing surficial processes.'; nguồn 2 tr.2 'These two (CHACE and M3) complementary experiments are shown to collectively provide unambiguous signatures for the distribution of water in solid and gaseous phases in Earth’s moon. ... signature of water is present nearly everywhere on the lunar surface, not limited to the polar regions ... '; nguồn 3 tr.260 'Perhaps Chandrayaan-1’s most important finding was related to the question of water on the Moon'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
23. (đoạn cuối '... kèm xe tự hành Pragyan.'):✅ (nguồn 1 tr.3 'The Chandrayaan-2 (“चन्द्रयान-२” in Sanskrit) spacecraft is an advanced version of the flight proven Chandrayaan-1 orbiter spacecraft.'; nguồn 2 xuất bản ngày 3 tháng 9 năm 2019, 'After countless setbacks and delays, India will attempt to set a lander down on the Moon in the early hours of 7 September ... Chandrayaan-2 shot into space six weeks ago [lấy đầu tháng 9 trừ 6 tuần thì được khoảng tháng 7 năm 2019] — more than a year behind schedule — comprising an orbiter and a lander, Vikram, loaded with a six-wheeled rover ... If the touchdown is successful, however, Vikram will be the first craft to land near the lunar south pole, where it will release the rover Pragyan'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
24. (đoạn cuối '... hiệu khi còn cách bề mặt 2,1 km.'):✅
    • 'Tàu quỹ đạo đã tách khỏi tàu đổ bộ vào ngày 2 tháng 9 năm 2019 và duy trì hoạt động quanh Mặt trăng' (nguồn 1 mục 'New instruments' '... the orbiter, which separated from the lander on 2 September and is currently circling the Moon')
    • 'trong khi Vikram bắt đầu quy trình hạ cánh đến khu vực gần nam cực của Mặt trăng vào ngày 6 tháng 9 năm 2019, nhưng bị mất tín hiệu khi còn cách bề mặt 2,1 km' (nguồn 2 tr.1 'The Vikram lander got separated from the main bus orbiter on 6 September 2019 at 20:08 UTC and progressed towards landing operation. Up to an altitude of >2.1 km from the lunar surface, all the mission parameters went normal, after attaining the altitude of 2.1 km, the lander unexpectedly lost communication from the ground at 20:23 UTC (15 minutes elapsed of landing phase initiation) resulting in failure of the lunar landing.')
    • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
25. (đoạn cuối '... thiết bị va chạm LCROSS.'):✅ (nguồn tr.265-266 ghi nhiệm vụ Lunar Reconnaissance Orbiter (LRO) năm 2009 'Launch Date and Time: 18 June 2009 / 21:32:00 UT'; tr.267-268 ghi nhiệm vụ Lunar Crater Observation and Sensing Satellite (LCROSS) năm 2009 'Launch Date and Time: 18 June 2009 / 21:32:00 UT'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
26. (đoạn cuối '... và chụp ảnh độ phân giải cao.'):✅
    • 'LCROSS đã tạo ra hai va chạm ở hố Cabeus ngày 9 tháng 10 năm 2009, giúp phát hiện nước và nhiều nguyên tố quan trọng' (nguồn tr.267-286 'At 01:50 UT on 9 October, Centaur and LCROSS separated. The former then crashed onto the surface of the Moon at 11:31 UT in the Cabeus crater at the lunar South Pole ... Four minutes later, LCROSS flew through the resulting debris plume that rose above the lunar surface, collecting data before it itself struck the Moon at 11:36 UT ... the mission successfully uncovered water ... near the Moon’s south pole ... evidence that the lunar soil within Cabeus was rich in useful materials (mercury, magnesium, calcium, silver, sodium)')
    • 'Tàu quỹ đạo Trinh sát Mặt trăng hiện nay vẫn đang hoạt động, đo cao độ chính xác và chụp ảnh độ phân giải cao' (nguồn tr.267 'In early 2017, LRO was still in excellent shape with propellant use limited to a few kilograms per year. Total remaining in early 2017 was about 30 kilograms. It is not unlikely that the spacecraft will remain operational in its low elliptical orbit ... for several more years.', tr.265 'LRO’s primary goal was to make a 3D map of the Moon’s surface from lunar polar orbit' & tr.266-267 'The new orbit allowed LRO’s LOLA instrument [lunar orbiter laser altimeter - máy đo cao độ] to produce better return signals and also allow it to better measure specific regions near the South Pole that have unique illumination conditions', tr.266 'In November 2011, NASA released the highest resolution near-topographical map of the Moon ever created.')
    • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
27. (đoạn cuối '... Mặt trăng ở độ phân giải cao.'):✅
    • 'bắt đầu bay quanh Mặt trăng từ ngày 1 tháng 1 năm 201' (nguồn tr.668 'The twin spacecraft embarked on separate low-energy trajectories to the Moon via the EL-1 Lagrange point (9) and inserted into lunar polar orbit on 31 December 2011 and 1 January 2012.')
    • 'lập bản đồ trọng trường Mặt trăng ở độ phân giải cao' (nguồn ở abstract ' Gravity Recovery and Interior Laboratory (GRAIL) have been used to construct a gravitational field of the Moon to spherical harmonic degree and order 420. The GRAIL field reveals features not previously resolved ...')
    • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
28. (đoạn cuối '... ngoài khí quyển]] Mặt trăng.'):✅ (nguồn tr.287-288 ghi nhiệm vụ LADEE năm 2013 '... on 6 October, as LADEE approached the Moon, it fired its own engine and entered into an initial elliptical lunar orbit ... ' và '... by studying the Moon’s exosphere ... LADEE’s instruments helped further the study of other planetary bodies with exospheres such as Mercury and some of Jupiter’s moons ...'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
29. (đoạn cuối '... 28, vân vân.'):✅ (nguồn 1 tr.1783 '... 俄罗斯制定了月球南 极探测计划, 拟通过月球 -25 至月球 -28 共 4 次任务的实施, 在南极建立 “月球基地”;', nguồn 2 ở abstract 'Russian lunar program includes several landing missions of Luna-25, Luna-27, Luna-28 ... The first mission in row Luna-25 will be launched in October 2021 ... Beyond Luna -25,27,28, it is expected that the next lunar missions will deliver to Moon surface heavy lunokhod, ... to support the following arrival of cosmonauts'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
30. (đoạn cuối '... các nhà du hành vũ trụ sau đó.'):✅
    • 'Luna 25 dự kiến là tàu đổ bộ không người lái được phóng vào tháng 10 năm 2021 để hạ cánh đến hố Boguslawsky' (nguồn ở abstract '... Luna-25 will be launched in October 2021 and landed at the area located north of Boguslawsky crater. This lander is equipped with the Lunar Manipulation Complex (LMC) – the robotic arm that should excavate lunar regolith ...')
    • 'Luna 27 và Luna 28 sẽ hạ cánh ở vùng cực nam Mặt trăng' (nguồn ở abstract '... Luna – 27 and Luna – 28 will be landed at southern polar regions ...')
    • 'Luna 28 dự kiến mang theo xe tự hành và thiết bị đưa mẫu vật trở lại Trái đất' (nguồn ở abstract '... Luna – 28 (the sample polar return mission) ... it is expected that Luna – 28 will carry a small sized lunokhod ...')
    • 'tất cả để chuẩn bị cho các chuyến thám hiểm Mặt trăng của các nhà du hành vũ trụ sau đó' (nguồn ở abstract 'Beyond Luna -25,27,28, it is expected that the next lunar missions will deliver to Moon surface heavy lunokhod, ... to support the following arrival of cosmonauts')
    • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
31. (đoạn cuối '... đã được khởi động song song.'):✅ (nguồn tiêu đề 'The Artemis Program: An Overview of NASA's Activities to Return Humans to the Moon' và ở abstract 'NASA is developing a two-phased approach to quickly return humans to the Moon ... The two phases run in parallel, and both have already begun ...'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
32. (đoạn cuối '... vùng cực nam Mặt trăng vào 2024.'):✅ (nguồn ở abstract 'Phase 1 is driven exclusively by the administration's priority to land the first woman and the next man on the lunar South Pole by 2024.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
33. (đoạn cuối '... địa điểm của Mặt trăng.'):✅ (nguồn ở abstract 'Phase 2 is focused on advancing the technologies that will foster a sustainable presence on and around the Moon ... enabled by reusable systems, ..., and repeatable trips to multiple destinations across the lunar surface.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.

Hoạt động tư nhân

1. (đoạn cuối '... hiểm và khai thác Mặt trăng.'):✅ (nguồn từ tr.160 đến tr.184 nêu nhiều ví dụ về hoạt động tư nhân, như của Google XPRIZE, Bigelow Aerospace, SpaceX, Blue Origin, ...; tr.178 'Momentum is building for private enterprise on the Moon.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
2. (đoạn cuối '... tiêu chí trước tháng 3 năm 2018.'):✅ (nguồn tr.178 '... a $30 million Google Lunar XPRIZE competition was rolled out in 2007 ...' & tr.179 '... a privately funded team had to meet three challenges: place a robot on the Moon's surface, explore at least 1,640 feet ... These teams had until March 31, 2018, to complete their missions.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
3. (đoạn cuối '... đã ký hợp đồng phóng tàu.'):✅ (nguồn tr.179 '... by early April 2018, no team had even shot off its lunar lander mission ... Although the XPRIZE competition had no winner ... The XPRIZE team had raised more than $300 million through corporate sponsorships ... at least five of the teams came away with launch contracts ...'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
4. (đoạn cuối '... dự án kho vận trên Mặt trăng.'):✅ (nguồn tr.177 'Another billionaire ... is Robert Bigelow. His company, Bigelow Aerospace ... for low Earth-orbit, the Moon, and beyond ... In October 2017 Bigelow Aerospace and United Launch Alliance announced they are working together on the lunar depot ...'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
5. (đoạn cuối '... hiểm Sao hỏa của NASA.'):✅ (nguồn tr.177 '... hoping to build in a public-private partnership with NASA ... The lunar depot, a trong complement to other plans intended to put people on Mars, could be deployed by 2022 to support the nation's reenergized plans for returning to the Moon.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
6. (đoạn cuối '... như trên bề mặt Mặt trăng.'):✅ (nguồn tr.177-178 'An orbiting lunar commercial depot ... offering NASA and other governments ... Bigelow Aerospace has drawn up other plans to use habitats to form a base on the lunar surface ...'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
7. (đoạn cuối '... vào 2023, là Yusaku Maezawa.'):✅ (nguồn tr.174-175 'Elon Musk, founder and leader of ... SpaceX, also has company crosshairs on the Moon ... On September 17, 2018, SpaceX announced that ... Yusaku Maezawa will be the company's first private passenger to fly around the Moon in 2023.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
8. (đoạn cuối '... trong chương trình đến Sao hỏa.'):✅ (nguồn tr.175 'Musk's "Moon Base Alpha" is part of his master plan for Mars colonization.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
9. (đoạn cuối '... xe tự hành nhỏ lên Mặt trăng.'):✅ (nguồn 1 tr.55 'Commercial Lunar Payload Services (CLPS) is a NASA program ... to contract transportation services to send small robotic landers and rovers to the Moon’s surface;', tr.56 'On May 31, 2019, NASA selected three of the commercial service providers to deliver science and technology payloads to the Moon in support of the Artemis Program.'; nguồn 2 tr.5 'Commercial Lunar Payload Services (CLPS) ... to contract with commercial companies for transportation and mission infrastructure services able to send small robotic landers to the Moon ... A formal request for proposals (RFP) from commercial lunar lander providers was released in September 2018'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
10. (đoạn cuối '... lựa chọn, như Astrobotic.'):✅ (nguồn 1 tr.56 'On May 31, 2019, NASA selected three of the commercial service providers to deliver science and technology payloads to the Moon in support of the Artemis Program.', tr.57 'The three selections are: • Astrobotic of Pittsburgh was awarded $79.5 million ...'; nguồn 2 tr.6 'CAPS heard presentations from Astrobotic Technology, ... These programs were initiated as potential contenders for the Google Lunar X-Prize ...'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
11. (đoạn cuối '... tại ảo]] trên Mặt trăng.'):✅ (nguồn tr.181 'Astrobotic has also partnered with ATLAS Space Operations Inc. ... develop laser communications ... enabling high-definition video, output from data-intensive experiments, and even virtual reality experiences from the Moon.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
12. (đoạn cuối '... niên 2020, mang tên Blue Moon.'):✅ (nguồn tr.173-174 'Jeff Bezos, the retail billionaire ... is also head of Blue Origin ... Bezos has his sights on the Moon. He is scripting a pathway there via a lunar delivery program called Blue Moon ... the plan is to send cargo ... habitats to the Moon by mid-2020s.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
13. (đoạn cuối '... giải pháp vận tải thương mại.'):✅ (nguồn tr.174 'Blue Moon is designed to be a repeatable transportation service, providing NASA with a commercial lunar cargo delivery solution.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
14. (đoạn cuối '... điều kiện tự nhiên phù hợp.'):✅ (nguồn tr.174 '... one delivery spot could be the Shackleton crater ... a location that contains ice for fuel and logistics support, mineral compounds for developing structures, and near-continuous sunlight for power generation.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
15. (đoạn cuối '... được phát triển đầy đủ.'):✅
    • 'tài nguyên heli 3 của Mặt trăng để làm nhiên liệu' (nguồn tr.174 'If the private sector can success in developing energy via the Moon's helium-3 supply, a great deal of the technological capability to get to Mars would have been developed ...')
    • 'thu năng lượng Mặt trời để truyền về Trái đất bằng vi sóng' (nguồn tr.160-161 'David Criswell ... has envisioned solar power stations built on the Moon ... Energy gathered is exported to receivers on Earth via a microwave beam ... Shimizu Corporation ... has a plan to harness solar energy ... building a belt of solar cells around the Moon's 6,800-mile equator, converting the sunlight to microwave/laser energy beamed at Earth ... The Lunar Ring plan ... could meet the entire world's energy needs.')
    • 'hành lang pháp lý cho các hoạt động kinh doanh này chưa được phát triển đầy đủ' (nguồn tr.166 '... suggest a moneymaking Moon might be eclipsed by the lens of law.', tr.167 '... whether investors will cough up the funds to build industry on the Moon absent the legal framework.')
    • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
16. (đoạn cuối '... và Z-01 của OrbitBeyond.'):✅ (nguồn tr.56 'On May 31, 2019, NASA selected three of the commercial service providers to deliver science and technology payloads to the Moon in support of the Artemis Program.', tr.57 'The three selections are: • Astrobotic of Pittsburgh ... • Intuitive Machines of Houston ... • OrbitBeyond of Edison ...', tr.58 Hình 3.7 'Astrobiotic’s Peregrine Lander' giống mẫu bên trái, tr.60 Hình 3.9 'The Intuitive Machines Nova-C lunar lander' giống mẫu giữa, tr.62 Hình 3.11 'OrbitBeyond’s Z-01 lunar lander' giống mẫu bên phải). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.

Sự hiện diện của con người

1. (đoạn cuối '... Bề mặt Mặt trăng Apollo]].'):✅ (nguồn ở phần mô tả, mục 'Description', 'View from Station Apollo Lunar Surface Experiments Package (ALSEP), Ejecta-Meteorite Detector taken during the third Extravehicular Activity (EVA) 3 of the Apollo 17 mission'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
2. (đoạn cuối '... hoạt động của con người.'):✅ (nguồn 1 thể hiện vật dụng của ALSEP để lại trên Mặt trăng, ở phần mô tả, mục 'Description', 'View from Station Apollo Lunar Surface Experiments Package (ALSEP)'; nguồn 2 thể hiện xe tự hành và tàu đổ bộ để lại trên Mặt trăng, ở phần mô tả, mục 'Description', '... works at the Lunar Roving Vehicle (LRV) ... to the right of the Lunar Module (LM) ladder ...'; nguồn 3 thể hiện bảng tưởng niệm và tác phẩm điêu khắc để lại Mặt trăng, ở phần mô tả, mục 'Description', 'A close-up view of a commemorative plaque left on the Moon at the Hadley-Apennine landing site ... The tin, man-like object represents the figure of a fallen astronaut/cosmonaut.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
3. (đoạn cuối '... thoát khỏi Mặt trăng.'):
   • 'Mỗi nhiệm vụ Apollo đã để lại lượng khí tương đương với tổng khối lượng khí quyển Mặt trăng' (nguồn tr.44 'Each Apollo mission left behind a mass of gases equivalent to the ambient lunar atmosphere ...')
   • 'sự ô nhiễm lâu dài có thể đã hiện diện' (nguồn tr.44 '... many of these gases have large molecular weights and are condensable. Some of the Apollo gases may prove to be particularly pernicious, and permanent pollution may already have occurred.')
   • 'phần lớn có thể đã thoát' (nguồn tr.44 'Vondrak (1974) points out that most gases are presently removed from the lunar atmosphere through ionization from interaction with the solar wind and the interplanetary electric field.')
   • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
4. (đoạn cuối '... Nhà du hành đã Ngã xuống.'):✅
   • 'xe tự hành và tàu đổ bộ' (nguồn thể hiện xe tự hành và tàu đổ bộ để lại trên Mặt trăng, ở phần mô tả, mục 'Description', '... works at the Lunar Roving Vehicle (LRV) ... to the right of the Lunar Module (LM) ladder ...')
   • 'thiết bị thí nghiệm như Gói Thí nghiệm Bề mặt Mặt trăng Apollo (ALSEP)' (nguồn thể hiện vật dụng của ALSEP để lại trên Mặt trăng, ở phần mô tả, mục 'Description', 'View from Station Apollo Lunar Surface Experiments Package (ALSEP)')
   • 'bảng tưởng niệm hay tác phẩm nghệ thuật như Nhà du hành đã Ngã xuống' (nguồn thể hiện bảng tưởng niệm và tác phẩm điêu khắc để lại Mặt trăng, ở phần mô tả, mục 'Description', 'A close-up view of a commemorative plaque left on the Moon at the Hadley-Apennine landing site ... The tin, man-like object represents the figure of a fallen astronaut/cosmonaut.')
   • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
5. (đoạn cuối '... cách laser Mặt trăng]] của ALSEP.'):✅ (nguồn xuất bản năm 2013 tr.19 '... LLR [viết tắt của Lunar Laser Ranging] data are now gathered at unprecedented rates ...'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
6. (đoạn cuối '... đạo Trinh sát Mặt trăng]].'):✅ (nguồn xuất bản năm 2018 tr.267 'In early 2017, LRO was still in excellent shape with propellant use limited to a few kilograms per year. Total remaining in early 2017 was about 30 kilograms. It is not unlikely that the spacecraft will remain operational in its low elliptical orbit ... for several more years.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
7. (đoạn cuối '... bị của Thường Nga 4.'):✅
   • 'vận hành ít nhất một phần, như Kính viễn vọng Cực tím Mặt trăng của Thường Nga 3' (nguồn xuất bản năm 2018 tr.294 'At least one instrument on the lander (the ultraviolet telescope) was still active as of June 2018.')
   • 'các thiết bị của Thường Nga 4' (nguồn xuất bản năm 2020, tr.1789-1790 '到目前为止, 着陆器和玉兔二号月球车已在月面稳定 探测 17 个月昼, 创造了世界月球车最长巡视工作记录')
   • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
8. (đoạn cuối '... nhiều loại kính viễn vọng.'):✅ (nguồn 1 tr.2.17 'Examples include: • very low-frequency (<20 MHz) radio astronomy ... • ... long (i.e. several km) baseline optical and infrared interferometers ...'; nguồn 2 tr.2 '... low-frequency radio astronomy ... mount optical/IR/farIR instruments ...' ). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
9. (đoạn cuối '... bị chắn bởi tầng điện li.'):✅
   • 'Kính viễn vọng vô tuyến ở mặt xa của Mặt trăng' (nguồn 1 tr.2.17 '...low-frequency observations from the far side ...'; nguồn 2 tr.2 '... low-frequency radio astronomy from the ... far side')
   • 'che chắn khỏi nhiễu vô tuyến từ Trái đất' (nguồn 2 tr.2 'One of the principal benefits of the lunar surface for astronomy would be for low-frequency radio astronomy from the radio-shielded far side.')
   • 'quan sát được bước sóng dài hơn 20m, vốn không thể quan sát được từ Trái đất do bị chắn bởi tầng điện li' (nguồn 1 tr.2.17 '...very low-frequency (<20 MHz) radio astron- omy, to which the Earth’s ionosphere is opaque'; nguồn 2 tr.2 'Radio waves with wavelengths longer than about 20m cannot penetrate the Earth’s ionosphere, and so must be observed in space')
   • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
10. (đoạn cuối '... hầu như không có khí quyển.'):✅
    • 'hố tối vĩnh cửu và rất lạnh ở gần cực tạo nên môi trường phù hợp để lắp đặt các kính viễn vọng hồng ngoại đường kính đến 100m, tránh được nhiễu hồng ngoại' (nguồn 1 tr.2.18-2.19 '... operation during the lunar night, or in permanently shadowed localities, where the temperature will be ~100K, would significantly reduce the thermal background that is a problem for Earth-based interferometry at infrared wavelengths'; nguồn 2 tr.2 '... passive cooling of IR instruments in permanently shadowed ultracold lunar craters near the lunar south pole, ... and the provision of a solid substrate on which to mount optical/IR/farIR instruments, will enable telescopes of up to 100 m diameter')
    • 'tránh được nhiễu ảnh khí quyển, vì Mặt trăng hầu như không có khí quyển' (nguồn 1 tr.2.18 'The main limitations of the Earth’s surface for optical interferometry arise from spatial and temporal disturbances in the atmosphere. These disadvantages would be largely absent on the Moon ...' và tr.2.18-2.19 '... operation during the lunar night, or in permanently shadowed localities, where the temperature will be ~100K, would significantly reduce the thermal background that is a problem for Earth-based interferometry at infrared wavelengths')
    • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
11. (đoạn cuối '... quay và đạt đường kính 20-100m.'):✅ (nguồn ở abstract 'We have studied the feasibility and scientific potential of zenith observing liquid-mirror telescopes having 20-100 m diameters located on the Moon ... We also successfully experimented with a liquid mirror spinning ... We have investigated issues related to lunar locations, concluding that locations within a few kilometers of a pole are ideal ...'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
12. (đoạn cuối '... thủy tinh cho các đài quan sát.'):✅ (nguồn tr.3727-3728 phần 'Chemical composition of lunar regolith', 'The abundance of silica, however, suggests that the raw regolith might be used directly for manufacture of silica based glasses ...' & tr.3745, phần 'Conclusion', '... melting lunar regolith turning it into glass substrates and coating it with a reflective material for the production of usable mirrors is feasible. ... the process could produce similar results of the lunar surface.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
13. (đoạn cuối '... viễn vọng bay trong không gian.'):✅ (nguồn tr.2 'Access to the infrastructure provided by human activities on the lunar surface would greatly aid in the maintenance and upgrading of astronomical instruments compared to free-flying satellites.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
14. (đoạn cuối '... định cư trên Mặt trăng.'):✅ (nguồn 1 ở abstract 'Phase 2 is focused on advancing the technologies that will foster a sustainable presence on and around the Moon - a lasting and productive presence ...'; nguồn 2 tr.1783 '近年来, 欧洲航天局提出了月球南极探测规划, 在月球南极建立 “月球村”;'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
15. (đoạn cuối '... triển khai cho mục đích này.'):✅ (nguồn ở abstract 'Phase 2 is focused on advancing the technologies that will foster a sustainable presence on and around the Moon - a lasting and productive ... While the Gateway is the first of its kind to be funded, the concept has been proposed for decades as a necessary and foundational capability for a sustainable return to the Moon'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
16. (đoạn cuối '... xạ vũ trụ và bụi Mặt trăng.'):✅
    • 'con người đã từng có mặt ngắn ngày trên Mặt trăng' (nguồn tr.83 'Lunar visitors needed to be prepared for the challenges and opportunities their short times on the Moon's surface offered ... During the six successful Apollo landing missions, a great deal was learned about living and working in the lunar environment')
    • 'thử thách cho cuộc sống lâu dài tại đây, bao gồm phóng xạ vũ trụ' (nguồn tr.85 'Using the Moon as a training ground for living "off planet", planners and astronauts must tackle the issues of radiation')
    • 'bụi Mặt trăng' (nguồn tr.86 'Another major operational hazard that future Moon missions need to tackle head-on is lunar dust.')
    • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
17. (đoạn cuối '... mang theo vào khu vực sinh hoạt.'):✅ (nguồn tr.414 'But, after every moonwalk (or ‘EVA’), they would tramp the stuff back inside the lander. Moon dust was incredibly clingy, sticking to boots, gloves and other exposed surfaces. No matter how hard they tried to brush their suits before re-entering the cabin, some dust (and sometimes a lot of dust) made its way inside'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
18. (đoạn cuối '... tả là có mùi giống thuốc súng.'):✅ (nguồn tr.416 'Apollo 16 pilot: It is really a strong smell ... It has that taste – to me, [of] gunpowder – and the smell of gunpowder, too. Apollo 17 astronaut: ... It smells like spent gunpowder.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
19. (đoạn cuối '... ra các vấn đề về sức khỏe.'):✅ (nguồn tr.86-87 'The lunar dust ... including silicon dioxide ... dusts containing silica on Earth are responsible for silicosis, a life-threatening lung disease ... Dust particles lodge in different areas of the lungs, ...'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
20. (đoạn cuối '... ước Ngoại Không gian]] 1967.'):✅ (nguồn 1 chụp quốc kỳ Hoa Kỳ ở Mặt trăng, ở mục 'Description', 'Astronaut Edwin E. Aldrin,Lunar Module (LM) pilot, poses for a photo beside the U.S. flag that has been placed on the moon.'; nguồn 2 tr.168 'Outer Space Treaty of 1967 ... national sovereignty cannot be asserted over the resource area'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
21. (đoạn cuối '... và không tàn phá môi trường.'):✅
    • 'cho phép các tổ chức và cá nhân khai thác và sở hữu tài nguyên trên Mặt trăng' (nguồn tr.168 'Outer Space Treaty of 1967, permits properly licensed and regulated commercial endeavors. Under the Treaty, lunar resources can be extracted and owned,')
    • 'giới hạn việc khai thác vào mục đích hòa bình và không tàn phá môi trường' (nguồn tr.169 '... reaffirms and elaborates upon many of the provisions of the earlier Outer Space Treaty, stating specifically that the Moon and other celestial bodies should be used exclusively for peaceful purposes, that their environments should not be disrupted')
    • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
22. (đoạn cuối '... đặt trong hợp tác quốc tế.'):✅ (nguồn tr.169-170 'But the agreements also provides that the Moon and its natural resources are the "common heritage of mankind" and that an international regime should be established to govern the exploitation of such resources ...'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
23. (đoạn cuối '... trợ hoạt động thương mại.'):✅
    • 'tháng 1 năm 2018, mới chỉ có 18 quốc gia đã phê chuẩn' (nguồn tr.169 'As of January 2018, only 18 states have ratified it.')
    • 'không có Hoa Kỳ, Nga, Trung Quốc' (nguồn tr.169 '... the United States, the Russian Federation, and the People's Republic of China, have neither signed, acceded to, nor ratified the Moon Agreement.')
    • 'lo ngại rằng Hiệp ước Mặt trăng có thể cản trợ hoạt động thương mại' (nguồn tr.169 'If the United States backed the Moon Agreement, members of the society insisted, its provisions on the exploitation of natural resources would discourage private investment in space, stall mining of extraterrestrial materials, slow the growth of economic activity in space ...')
    • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
24. (đoạn cuối '... đã được công nhận rộng rãi.'):✅
    • 'Một số cá nhân đã tuyên bố sở hữu bất động sản trên Mặt trăng' (nguồn tr.1 '... the celestial satellite has been claimed, over and over again, by "inspired" individuals.')
    • 'không có tuyên bố nào đã được công nhận' (nguồn tr.20 'The whole extraterrestrial real estate affair has no support in space law ...')
    • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.

Văn hóa

Thần thoại

1. (đoạn cuối '... người, hình con trâu.')
   • 'vùng tối sáng trên Mặt trăng đã được con người tưởng tượng' (nguồn 2 tr.241, phần Introduction, '... dense, topographically low, dark mare basalts. In some cultures, the pattern of these compositionally distinct plains is reported to resemble the image of ...')
   • 'chú Cuội và cây đa trên cung trăng trong văn hóa dân gian Việt Nam' (nguồn 1 tr.897 'Từ đấy Cuội ở luôn tại cung trăng với cây đa của mình. Cho nên ngày nay mỗi khi nhìn lên mặt trăng ta luôn luôn thấy bóng của Cuội dưới gốc cây thuốc quý')
   • 'thỏ Mặt trăng trong văn hóa Trung Hoa, Ấn Độ' (nguồn 1 '... truyện Hậu Nghệ của Trung-quốc: ... Uống xong, bỗng thấy người nhẹ dần, rồi chân rời khỏi mặt đất, bay lên trời tới mặt trăng. Ở đây, Hằng Nga chỉ có một con thỏ trắng, một con cóc và một cây quế làm bạn, ngoài ra không có gì khác ... Sự tích con thỏ cung trăng của Ấn-độ ... Từ đó thỏ ở lại cung trăng cho đến ngày nay.')
   • 'hình người' (nguồn 2 tr.241, phần Introduction, '... these compositionally distinct plains is reported to resemble the image of a man’s face ...', nguồn 3 tr.264 'Then suddenly he was surprised to notice that the moon of the day was extraordinarily round and bright. On it there was the figure of a woman just like Cháng'é moving about.')
   • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá.
2. (đoạn cuối '... hoặc thần thánh hóa.') (nguồn 1 tr.203 'Sin, the Moon god, was ...'; nguồn 2 tr.434 'Selene An early Greek personification of the moon.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá
3. (đoạn cuối '... phong tục tết Trung Thu.') (nguồn 1 '... truyện Hậu Nghệ của Trung-quốc: ... Uống xong, bỗng thấy người nhẹ dần, rồi chân rời khỏi mặt đất, bay lên trời tới mặt trăng. Ở đây, Hằng Nga chỉ có một con thỏ trắng ...'; nguồn 2 tr.264 'All at once her body became light like a white cloud and she flew away from the ground into the sky. Cháng'é was concerned about her husband, so she landed on the moon ... When people learned of this story, they burnt incense on a long altar and prayed to Cháng'é, now the goddess of the moon, for luck and safety. The custom of praying to the moon on Mid-Autumn Day has been handed down for thousands of years since that time.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá
4. (đoạn cuối '... nam thần Mặt trăng.') (nguồn tr.393 'Soma A deity, god of the moon ... In the PURANAS, Soma or Chandra, lord of the moon ... ', tr.394 'Soma is known by a number of other names, including: ... Chandra, Indu: the moon; ...'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá
5. (đoạn cuối '... thần Mặt trời Shamash.') (nguồn 1 tr.203 'Sin, the Moon god, was the father of both Shamash (the sun god) and Ishtar (Venus).'; nguồn 2 tr.54 '... a symbol of the moon god Sîn (Nanna-Suen)'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá
6. (đoạn cuối '... và Selene/Luna.') (nguồn tr.434 'Selene An early Greek personification of the moon. ... Sister of Eos (Dawn) and Helio (Sun) ... Selene is sometimes merged with the Roman personification of the moon, Luna ... the Titans murdered Hyperion and Helios, whereupon Selene, who dearly loved her brother, killed herself in grief. Selene and Helios were afterward made into immortal celestial beings representing the moon and the sun.'; về tên "SOL' của Helios, xem tr.200 'Helios (Sol) Greek god of the sun.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá
7. (đoạn cuối '... và phương tây.')
   • 'chiêm tinh ở Trung Quốc' (nguồn 1 Appendix I '... these stars would not have given Chinese astrologers too much scope for interpretation. Serving their purposes more had to be stars and asterisms along or near the ecliptic and the equator where the moon, the planets and comets appeared to supply abundant data to enable them to make prediction. To meet the desire of the emperor to know more about what the stars were telling, ... ')
   • 'Ấn Độ' (nguồn 2 ở Abstract 'In India, astrology, Jyotiṣa, is defined as Jyotiṣam sūryādi grahāṇām bodhakamśāstram, the system which explains the influences of the sun, moon, and planets.')
   • 'phương tây' (nguồn 3 tr.50 'Many ancient cultures regarded the planets and stars as representatives or symbols of the gods or other supernatural forces that controlled their lives ... The movements of the seven objects ... — the Sun, the Moon, and five planets visible to the unaided eye — clearly must have special significance in such a system of thinking ... From such ideas was born the ancient system called astrology, still practiced by some people today, in which the positions of these bodies among the stars of the zodiac are thought to hold the key to understanding what we can expect from life.')
   • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá
8. (đoạn cuối '... họa tiết Hằng Nga và thỏ ngọc trên cung trăng.') (nguồn tr.24 'The Tang dynasty (618–907) represents a high point in Chinese culture, ...' & tr.25 'Tang metalworkers cast mirrors using a new bronze alloy, with a higher tin and lower lead content, producing a beautiful, smooth, silvery surface.' & tr.33 Hình 7 'Mirror with Chang’e, Tang dynasty (618–907), Diam. 14.8 cm. Freer Gallery of Art, Smithsonian Institution, Washington, DC, Gift of Charles Lang Freer, F1911.115' thể hiện hình gương gần tương đương với hình đang xét). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá

Lịch

1. (đoạn cuối '... hệ thống lịch cổ.') (nguồn 1 tr.10-11 'Some 13,000 years ago ... The man at Le Placard was hardly the first to use the moon as a crude clock ... he carefully carved a notch into an eagle bone ... distinct groupings of similar symbols that change in regular patterns, possibly corresponding to the phase of the moon ... Was this one of the first calendars? Anthropologists say it is possible ...'; nguồn 2 tr.108 nhận xét về người Đức cổ ' they do not reckon time by days ... but by nights: this was because their calendar was based on the moon, with lunar months, rather than on the sun '; nguồn 3 tr.119 '... vestige of older lunar systems can be seen in the fact that our months have an average length of about 30 days.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá
2. (đoạn cuối '... pha của Mặt trăng.') (nguồn 1 tr.10-11 'Some 13,000 years ago ... The man at Le Placard was hardly the first to use the moon as a crude clock ... he carefully carved a notch into an eagle bone ... distinct groupings of similar symbols that change in regular patterns, possibly corresponding to the phase of the moon ... Was this one of the first calendars? Anthropologists say it is possible ...'; nguồn 2 tr.R791 'The passage from full to crescent moon provided the basis for the earliest calendars of most civilisations. There are even claims that lunar calendars were painted on the Lascaux cave walls and that 30,000 years ago early humans were recording the lunar cycle by cutting lines and notches on stones and bones.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá
3. (đoạn cuối '... chu kỳ giao hội của Mặt trăng.') (nguồn 1 tr.223 'Hình dạng trăng sáng thay đổi ... chu kỳ gọi là tuần trăng. Một tuần trăng dài khoảng 29,5 ngày'; nguồn 2 tr.119 '... vestige of older lunar systems can be seen in the fact that our months have an average length of about 30 days.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá
4. (đoạn cuối '... gốc từ Mặt trăng.')
   • 'tiếng Hán' (nguồn 1 tr.519-520 thể hiện "tháng" đồng nghĩa với Mặt trăng trong tiếng Hán 'NGUYỆT 月 Mặt trăng - Một tháng')
   • 'ngôn ngữ Ấn Âu' (nguồn 2 tr.428 nêu mối liên hệ "tháng" và "Mặt trăng" trong nhiều ngôn ngữ Ấn Âu ' Moon. - Month. Goth. mena, ON. mana, G. mond, Gr. μήυη, Lith. menů, gen. menesis, the moon; menesis, Lat. mensis, Gr. μήυ, G. monat, a month, the period of the moon evolution.')
   • "nửa tháng" (nguồn 3 tr.108 nhận xét về người Đức cổ ' they do not reckon time by days ... but by nights: this was because their calendar was based on the moon, with lunar months, rather than on the sun ... traces still survive in expressions such as 'fortnight' ' )
   • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá
5. (đoạn cuối '... và Mặt trời.') (nguồn tr.117-118 'The natural units of our calendar are the day, based on the period of rotation of Earth; the month, based on the cycle of the Moon’s phases ... about Earth; and the year, based on the period of revolution of Earth about the Sun.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá
6. (đoạn cuối '... vào lịch Mặt trăng.')
   • 'Lịch âm dương của Trung Hoa ... tích hợp thêm chu kỳ gần bằng 12 năm của Sao mộc ứng với 12 con giáp' (nguồn 2 tr.119 'The ancient Chinese developed an especially complex calendar, ... In addition to the motions of Earth and the Moon, they were able to fit in the approximately 12-year cycle of Jupiter... The Chinese still preserve some aspects of this system in their cycle of 12 “years”—the Year of the Dragon, the Year of the Pig, and so on—that are defined by the position of Jupiter in the zodiac.')
   • 'lịch Hồi giáo xuất hiện vào thế kỷ thứ 7 dựa hoàn toàn vào lịch Mặt trăng' (nguồn 1 tr.427 ' Hijara era was setup in ... AD 637/638, i.e. about 5-6 years after the introduction of the purely lunar calendar.'; nguồn 2 tr.119 '... Islamic calendars, for example, are still primarily lunar rather than solar.')
   • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá
7. (đoạn cuối '... ở đường chân trời.') (nguồn tr.427 '... each new month begins with the first moon light of the new crescent visible on the western horizon after (local) sunset.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá
8. (đoạn cuối '... của Abraham Cresques.') (nguồn tr.2-3 chụp hình vẽ tương đương với hình đang xét, thông tin bổ sung ở nguồn 'Title : Abraham Cresques ? Atlas de cartes marines, dit [Atlas catalan]; Author : Cresques, Abraham (1325-1387). Auteur du texte; Publication date : 1370-1380'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá

Ảnh hưởng tâm sinh lý

1. (đoạn cuối '... hoặc phi lý.') (nguồn 1 tr.R791 'The moon has been associated with mental health since ancient times, the word ‘lunacy’ itself, is derived from Luna, the Roman goddess of the moon.'; nguồn 2 tr.149 'Ancient Greek and Roman scholars (Aristotle, Pliny the Elder, Plutarch, Galen) and Biblical and other religious references refer to lunar phases in relation to epilepsy, ...'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá
2. (đoạn cuối '... chứng động kinh.') (nguồn tr.149 'Ancient Greek and Roman scholars (Aristotle, Pliny the Elder, Plutarch, Galen) and Biblical and other religious references refer to lunar phases in relation to epilepsy, ...'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá
3. (đoạn cuối '... với Mặt trăng.') (nguồn tr.150 'Pliny the Elder (A.D. 23-79) and Claudius Ptolemy (circa A.D. 150) attributed abnormal behaviour to moisture of the brain and believed the latter to be brought about by the moon analogous to overnight dew.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá
4. (đoạn cuối '... lý thuyết này.') (nguồn tr.150 '... every claim of a significant relationship between the phases of the moon and behaviour which has been subjected to this test appears to have failed it'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá
5. (đoạn cuối '... với ánh sáng.') (nguồn 1 tr.R791 'In response to these predictive events in the environment numerous species have evolved endogenous clocks to an- ticipate these tidal (circa-tidal w12.8 hours), semi-lunar and lunar (circa-lunar w29.53) cycles.'; nguồn 2 tr.224 phần Summary 'A shift from solar-day (24-hr period) to lunar-day (24.8-hr period) vertical migration takes place in winter when the moon rises above the horizon .. mass sinking ... occurs every 29.5 days in winter, coincident with the periods of full moon'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá
6. (đoạn cuối '... đều bị bác bỏ') (nguồn 1 tr.R791 '... there is no convincing evidence that the moon can affect the biology of our own species.'; nguồn 2 tr.286 '19 empirical reports have appeared, and three authors ... have published books favoring the lunar hypothesis.' và ở abstract 'Data from 37 published and unpublished studies were combined ... phases of the moon accounted for no more than 1% of the variance in activities usually termed lunacy.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá
7. (đoạn cuối '... quan niệm này')
   • 'các pha Mặt trăng ảnh hưởng đến số ca nhập viện vì tâm thần, số ca giết người hoặc tự tử, hay số vụ phạm pháp' (nguồn tr.287-288 ' ... examined by investigators doing research on lunar phases and behavior. Until recently, most investigators have focused upon six types of undesirable behavior: (a) homicides, (b) other criminal offenses, (c) suicides and self-harm, (d) disturbances in psychiatric settings, (e) admissions to mental institutions and (f) telephone calls to crisis and suicide-prevention centers.')
   • 'nhiều nghiên cứu đã phủ nhận' (nguồn tr.286 '... Campbell and Beets (1978) concluded that "lunar phase is not related to human behavior" ... Their conclusion is similar to those reached by astronomers (Abell & Singer, 1981), physicists (Culver & lanna, 1979), and other psychologists (Coles & Cooke, 1978; Cooke & Coles, 1978).')
   • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá

Nguồn cảm hứng

1. (đoạn cuối '... của Vincent van Gogh') (nguồn tiêu đề 'Vincent Van Gogh: The Drawings' & tr.18 '... he delivered paint to canvas in dynamic, graphic strokes (figs. 30, 31) ... Van Gogh thus demonstrated the dictum he had framed ...' & tr.19 Hình 31 ' Starry Night (F612), 1889, Oil on canvas, ... Museum of Modern Art, New York ...' tương đương với hình đang xét). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá
2. (đoạn cuối '... của Hồ Chí Minh') (nguồn tr.253 'Bài Tin thắng trận (Báo Tiệp) ... là ... bài thơ Hồ Chí Minh viết trong thời kháng chiến ... Chính thị Liên khu báo tiệp thì. 1948 ...' & tr.254 ' Dịch thơ : Trăng vào cửa sổ đòi thơ, - Việc quân đang bận, xin chờ hôm sau. Chuông lầu chợt tỉnh giấc thu⁽¹⁾, Ấy tin thắng trận Liên khu⁽²⁾ báo về. HUY CẬN dịch ...'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá
3. (đoạn cuối '... cho đến nay') (nguồn ở phần Introduction '... those poems, through crossing centuries, referred, above all, to the moon ... there are well over one hundred poems in To the Moon, there could easily have been double or treble that amount ... the earliest poem here was written around 600 BC, the latest in our own twenty-first century ...'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá
4. (đoạn cuối '... ở Việt Nam')
   • 'Mặt trăng, Trăng tròn ... của Sappho' (nguồn 1 phần 'The Moon - Sappho' và 'Full moon - Sappho' trình bày các bài thơ này của Sappho)
   • 'Nguyệt hạ độc chước' (nguồn 3 tr.4 ghi bài thơ 月下獨酌 của 李白)
   • 'Nguyệt dạ' (nguồn 3 tr.62 ghi bài thơ 月夜 của 杜甫)
   • 'Dẫu gió thổi' (nguồn 1 phần 'Although the Wind - Lady Izumi Shikibu' trình bày bài thơ này của Izumi Shikibu)
   • 'Tới Mặt trăng' (nguồn 1 phần 'To the Moon - Giacomo Leopardi' trình bày bài thơ này của Giacomo Leopardi)
   • 'Trăng lên' (nguồn 1 phần 'The Moon Sails Out - Federico García Lorca' trình bày bài thơ này của García Lorca)
   • 'ai mà biết mặt trăng có phải' (nguồn 2 phần 'who knows if the moon’s . . . - E. E. Cummings' trình bày bài thơ này của E. E. Cummings)
   • 'Huyền ảo' (nguồn 2 tr.51-52 trình bày bài thơ này của Hàn Mặc Tử)
   • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá
5. (đoạn cuối '... thiên niên kỷ qua') (nguồn tiêu đề 'Moon on the mind: two millennia of lunar literature' và nội dung nêu các ví dụ về các tác phẩm từ khoảng năm 100 đến 1951). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá
6. (đoạn cuối '... cư dân tại đó') (nguồn phần đầu 'One lunar-literature pioneer was the second-century Syrian satirist Lucian of Samosata, whose A True Story is often cited ... travellers are blown to the Moon by a whirlwind ... they encounter a war between Sunites and Moonites. Lucian’s Moon-dwellers are tall humanoids ...'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá
7. (đoạn cuối '... của Arthur C. Clarke')
   • 'Giấc mơ' (nguồn phần đầu 'German astronomer Johannes Kepler ... His Somnium, published in 1634 ... frames its narrative as a dream Kepler has about an Icelandic boy ... Transported out of Earth’s gravitational field ... travels to the island of Levania (the Moon), ...')
   • 'Người cung trăng' (nguồn phần 'Flights of fancy' '... Francis Godwin in The Man in the Moone (1638), purportedly an account by Spanish fugitive Domingo Gonsales, who is carried Moonwards by an imaginary species of wild swan ...')
   • 'Tiếu sử về Đế chế Mặt trăng' (nguồn phần 'Flights of fancy' '... Cyrano de Bergerac’s The Other World: Comical History of the States and Empires of the Moon (also called A Voyage to the Moon, 1657). In it, a fictionalized Cyrano attempts to reach the Moon wearing vials full of dew in a bizarre attempt to harness solar power...')
   • 'Từ Trái đất lên Mặt trăng' (nguồn phần 'Technology and tensions' 'French writer Jules Verne nodded to the growing body of lunar literature as the “romance of the Moon” in his novel From the Earth to the Moon (1865).')
   • 'Khúc dạo đầu cho Không gian' (nguồn phần 'Technology and tensions' '... he implicitly aimed to demonstrate space travel’s feasibility in his novel Prelude to Space (1951), which presents a quasi-scientific account of mounting a Moon mission. Within two decades, Clarke’s hopes had been realized.')
   • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá
8. (đoạn cuối '... của The Police')
   • 'Clair de lune' (nguồn 1 tr.88 '... the celebrated "Claire de Lune" from Suite bergamasque. This suite is a much earlier work ... 1888-1891 ... The title "Claire de Lune" ... is taken from a collection of poems by ... Paul Verlaine ... Altogether Debussy composed three pieces with the title "Claire de Lune": ... , and the piano piece (1890, revised 1905).')
   • 'Fly me to the Moon' (nguồn 2 ở phần 'The Quincy Jones bands' 'His arrangement of the song "Fly to the Moon" (1964) (composed by Bart Howard) is one of the most familiar song ... When Apollo 11 landed on the Moon astronaut Buzz Aldrin chose the Quincy Jones-Frank Sinatra rendition of "Fly to the Moon" as the first song to be played on lunar soil.')
   • 'The Dark Side of the Moon' (nguồn 3 ở phần 'Praised for The Dark Side of the Moon: The Making of the Pink Floyd Masterpiece ' '... examination for the 1973 album The Dark Side of the Moon ...' và '... research and interviews with the Pink Floyd members to bring to life the dilemmas they faced while making the 1973 album ... The Dark Side of the Moon evolved ... richly detailed ...')
   • 'Walking on the Moon' (nguồn 4 tr.114 'Singles by The Police ... Walking on the Moon ... 1979')
   • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá
9. (đoạn cuối '... của Stanley Kubrick')
   • 'lý ngư vọng nguyệt ở tranh dân gian Việt Nam' (nguồn 1 tr.320 Hình 17.5 '(a - trái): Cá chép trông trăng (tranh Đông Hồ); (b - phải): Lý ngư vọng nguyệt (tranh Hàng Trống)')
   • '鲤鱼望月 ở Trung Hoa' (nguồn 2 tr.165 '鲤鱼望月民间美术里常见的题材。画鲤鱼和 月亮以 ... (汉)刘向《说苑》: “呂望钓于渭者,得鲤鱼,剖腹得书目:吕望封于齐。...')
   • 'Cảnh đêm trăng với cây cầu ... Ánh trăng ... Trăng thu trên sông Tama ... Cỏ mùa thu dưới trăng' (nguồn 3 tr.85 ở abstract 'This paper consider the Western and Eastern artistic representation of the moon, focusing on ... Thomas Cole's "Moonlight", Albert [sic] van der Neer's "Moonlit Landscape with Bridge"; Ando Hiroshige's ... "Autumn Moon over Tama River"; and, Shibata Zeshin's "Autumn Grasses in Moonlight"', & tr.89 'In Cole's "Moonlight" (1833-1834) the European pastoral idiom is reworked.' và '... attempts at evening landscapes is "Moonlit Landscape with Bridge" (c.1648-1650) by Aert van der Neer ...' và 'Hiroshige made many series of studies of well-known localities, one study in his Eight Views of the Environs of Yedo (1837-1838) is "Autumn Moon over Tama River."', & tr.90 '... Shibata Zeshin's (1807-1891) screen painting "Autumn Grasses in Moonlight" (c.1872-1891).')
   • 'Chuyến du hành tới Mặt trăng' (nguồn 4 tr.1 ' A Trip to the Moon (1902) is certainly Georges Méliès's best-known film ... during cinema's first decade, it is perhaps the most recognizable.')
   • '2001: A Space Odyssey' (nguồn 5 ở abstract 'Since its release in 1968 Stanley Kubrick's science fiction epic 2001: A Space Odyssey has been the subject of ongoing debate and discussion as to its importance, its influence, and its meaning. Most often one reads of its groundbreaking innovations in special effects and its contribution to the evolution of science fiction films, and occasionally one will find a reference to its music.'; ở tr.179 'The final sequence in which a comparison of the scores can be made is when Floyd travels from the space station to the moon and the site where the monolith has been uncovered. There are actually two parts to the sequence: The first, called “Trip to the Moon” ... The second, called “Moon Rocket Bus”...')
   • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá
10. (đoạn cuối '... văn hóa Lưỡng Hà')
    • 'lưỡi liềm ... trong tử vi Hy Lạp' (nguồn 1 tr.161 'The date of the first Greek horoscope written on papyrus is -9' & tr.163 'Only three symbols occur in the papyri: ...the crescent ☾ for the moon ... ')
    • 'sao và lưỡi liềm ... văn hóa Lưỡng Hà' (nguồn 2 tr.118 '... attributed to the decade of Persian occupation (617-28). The star and crescent are common Persian symbols, ...')
    • Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá
11. (đoạn cuối '... vị thần thánh') (nguồn tr.54 'On at least one Neo-Assyrian cylinder seal we find a winged crescent with centrally placed god, who wear a crescent-headed cap ... in apparent imitation of the common symbol of the gods ...'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá
12. (đoạn cuối '... hình lưỡi liềm') (nguồn tr.434 'In visual representation, Selene appears with her attribute, the moon, ... in art she is usually depicted with a crescent moon crowning her head ...'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá
13. (đoạn cuối '... từ thế kỷ 14') (nguồn tr.14 'Many flags include symbols ... Religious ideas are among the oldest to be expressed in flag form ... In Moslem countries (where Islam is practiced) the crescent moon has been a symbol of religion since at least the 14th century; the crescent combined with a star is not as old.'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá
14. (đoạn cuối '... Lào và Palau') (nguồn tr.42 'Palau (disc represents the moon)' & tr.43 'Laos: a white disc represents the moon over the Mekong River ...'). Văn phong: Mời thành viên khác đánh giá

Bố cục

✅ Dựa trên tất cả nguồn thông tin uy tín đề cập đến chủ đề mục từ, bố cục các mục đã đề cập đến đủ các khía cạnh quan trọng của chủ đề, có phần giới thiệu ở đầu và mục thông tin tham khảo ở cuối.

Giới thiệu

✅ phần giới thiệu có đề cập tóm tắt đến những ý quan trọng ở các mục, không có khía cạnh quan trọng nào được giới thiệu mà chưa được diễn giải chi tiết ở các mục, đồng thời phần giới thiệu in đậm tên mục từ và nêu ngay định nghĩa về chủ đề của mục từ ở câu đầu tiên.

Tổng hợp

✅ Nội dung bám sát vào chủ đề, không có đoạn nào bị sa đà vào các chi tiết không quan trọng, tất cả đều theo văn phong tổng hợp.

Các hộp thông tin

1. ✅đoạn cuối ('... và hiện tượng bình động') (nguồn tr.17 Hình 3.2 thể hiện các tư thế quan sát được của Mặt trăng có sự khác nhau rõ rệt do bình động: 'A comparison of the two aspects of full-Moon face, as influenced by the optical librations of our satellite ...' tương đương các tư thế Mặt trăng trong video).
2. ✅cận điểm quỹ đạo
   • trung bình (nguồn tr.571 'On déduit que les distances extrême entre la Terre et la Lune sont: au périgée: ... 363 296 km ').
   • nhỏ nhất (nguồn tr.573 '... les distances extrême furent calculées pour la période 1500-2500 ... plus petite distance périgée: 356 371 km ...')
   • lớn nhất (nguồn tr.19 Bảng 3.C 'Distribution of the perigee and apogee distances of the Moon, 1960 to 2040' cho thấy không có cận điểm quỹ đạo nào xa hơn 370500 km)
3. ✅viễn điểm quỹ đạo
   • trung bình (nguồn tr.571 'On déduit que les distances extrême entre la Terre et la Lune sont: ... à l'apogée: ... 405 503 km ').
   • nhỏ nhất (nguồn tr.19 Bảng 3.C 'Distribution of the perigee and apogee distances of the Moon, 1960 to 2040' cho thấy không có viễn điểm quỹ đạo nào gần hơn 404000 km)
   • lớn nhất (nguồn tr.573 '... les distances extrême furent calculées pour la période 1500-2500 ... plus grande distance apogée: 406 720 km ...')
4. ✅Bán trục lớn (nguồn tr.571 'On obtient alors 384 399,4 km, qui est la longueur du demi-grand axe réel de l'orbite moyenne de la Lune.').
5. ✅Độ lệch tâm quỹ đạo
   • Trung bình (nguồn tr.571 '.. là valeur moyenne de l'excentricité de l'orbite lunaire vaut e = 0,05490.').
   • Nhỏ nhất và lớn nhất (nguồn tr.11 'While the mean value of the eccentricity is 0.055, its 'instantaneous' value can vary between the extremes 0.026 and 0.077.')
6. ✅Chu kỳ quỹ đạo (nguồn tr.10 '... interval of time after which the Moon will have made a complete revolution with respect to the celestial sphere - the so-called sideric month - this is known with great precision to be equal (in 1964) to 27.321 661 50 mean solar days ...').
7. ✅Chu kỳ giao hội (nguồn tr.10 '... the time interval which elapses between two successive identical phase of the Moon - the so-called synodic month - ... equal to 29.530 588 3 days ...').
8. ✅Tốc độ quỹ đạo trung bình (nguồn tr.308 'Mean orbital speed [9] 1.023 km s^-1').
9. ✅Độ nghiêng quỹ đạo
   • so với hoàng đạo (nguồn tr.308 'Inclination of orbit to ecliptic 5° 8’ 43”.42 ')
   • so với xích đạo Trái đất (nguồn tr.495 'The inclination of the lunar orbit to the equatorial plane of the Earth varies between 18.4° and 28.6°.')
10. ✅Kinh độ điểm nút lên (nguồn tr.10 '... the line of the nodes (i.e. the intersection of the lunar orbit with the ecliptic) recedes (moving West) ... complete revolution in 6789.36 days or approximately 18.61 years.').
11. ✅Acgumen cận điểm (nguồn tr.10 '... the line of apsides joining ... perigee) and ... apogee) advances (i.e. moves toward the East) ... complete revolution of apsidal line in 3232.57 days or 8.85 years.').
12. ✅Vệ tinh tự nhiên (nguồn tr.19 'Our nearest astronomical neighbor is Earth’s satellite, commonly called the Moon.').
    • Chú thích: đã kiểm chứng ở câu đầu tiên phần Giới thiệu
13. ✅Bán kính trung bình (nguồn 1 tr.305 Bảng 3.13 dòng 'Mean planetary radius (km)' giá trị 1737.103 ± 0.015; nguồn 2 tr.1606 Bảng 9, dòng 'Mean radius', giá trị 1737.10 km ±15 m )
14. ✅Bán kính xích đạo (nguồn tr.1606 Bảng 9, dòng 'Mean equatorial radius', giá trị 1738.139 km ±65 m)
15. ✅Bán kính cực (nguồn tr.1606 Bảng 9, dòng 'Mean polar radius', giá trị 1735.972 km ±200 m)
16. ✅Độ dẹt (nguồn tr.1603-1604 phần 'Flattening' 'Another more definitive estimate comes from the even zonal terms of the spherical harmonic solution (Table 7), which yields an apparent flattening of 2.17 ± 0.12 km.' - lấy 2,17 ± 0,12 km chia cho bán kính trung bình 1737,103 ± 0,015 km, theo tr.1606 Bảng 9, dòng 'Mean radius', theo chú thích ở mục này, được giá trị 0,00125 ± 0,00007)
17. ✅Chu vi (theo chú thích ở mục này, lấy 2π nhân với bán kính xích đạo 1738,139 ± 0,065 km, theo nguồn tr.1606 Bảng 9, dòng 'Mean equatorial radius', được 10921,05 ± 0,41 km)
18. ✅Diện tích bề mặt (nguồn tr.28 Bảng 3.1 dòng 'Surface area' cột 'Moon' giá trị '37.9 × 10⁶ km²')
19. ✅Thể tích (nguồn tr.309 'Mean volume 2.200 × 10²⁵ cm³')
20. ✅Khối lượng (nguồn tr.305 Bảng 3.13 dòng 'Mass (10²¹ kg)' giá trị '73.4767 ± 0.0033')
21. ✅Mật độ trung bình (nguồn tr.305 Bảng 3.13 dòng 'Mean density (kg m^-3)' giá trị '3346.45 ± 0.17')
22. ✅Hấp dẫn bề mặt (nguồn tr.310 'Surface gravity 162.2 cm s^-2')
23. ✅Yếu tố mômen quán tính (nguồn ở abstract 'Combining five reported J₂ results gives a normalized polar moment of inertia CMR² = 0.3929 ± 0.0009')
24. ✅Tốc độ thoát (nguồn tr.310 'Surface escape velocity 2.38 km s^-1')
25. ✅Chu kỳ quay thiên văn (nguồn tr.30 '... regards the period of the Moon rotation around the axis as a basic time unit on the Moon and to name it lunar sidereal day ... a sidereal day is divided into 24 hours ... Thus, 1 hour of lunar sidereal time contains ${\frac {1}{24}}$ × 27.321 661 0 mean days ... ')
26. ✅Tốc độ quay xích đạo (theo chú thích ở mục này, lấy 2π nhân với bán kính xích đạo 1738,139 ± 0,065 km, theo nguồn 1 tr.1606 Bảng 9, dòng 'Mean equatorial radius', được 10921,05 ± 0,41 km, chia cho chu kỳ quay thiên văn, 27,3216610 ngày, theo nguồn 2 tr.30, tức 27,3216610 × 24 × 3600 giây, được 4,6264±0,0002 m/s)
27. ✅Độ nghiêng trục quay (nguồn tr.309 'Inclination of lunar equator [11] To ecliptic 1°32’32”.7 To orbit 6°41’ ')
28. ✅Xích kinh cực bắc (nguồn ở phần '2 Definition of Rotational Elements for Planets and Satellites' 'The north pole is that pole of rotation that lies on the north side of the invariable plane of the Solar System. The direction of the north pole is specified by the value of its right ascension α₀ and declination δ₀.' Bảng 1 'α₀,δ₀ are ICRF equatorial coordinates at epoch J2000.0. T = interval in Julian centuries (of 36525 days) from the standard epoch d = interval in days from the standard epoch' Bảng 2 'α₀, δ₀, T, and d have the same meanings as in Table 1' và ở dòng 'Moon' 'α₀ = 269◦.9949 + 0◦.0031T − 3◦.8787 sin E1 − 0◦.1204 sin E2 + 0.0700 sin E3 − 0.0172 sin E4 + 0.0072 sin E6 − 0.0052 sin E10 + 0.0043 sin E13 ... where E1 = 125◦.045 − 0◦.0529921d, E2 = 250◦.089 − 0◦.1059842d, E3 = 260◦.008 + 13◦.0120009d, E4 = 176.625 + 13.3407154d, E5 = 357.529 + 0.9856003d, E6 = 311.589 + 26.4057084d, E7 = 134.963 + 13.0649930d, E8 = 276.617 + 0.3287146d, E9 = 34.226 + 1.7484877d, E10 = 15.134 − 0.1589763d, E11 = 119.743 + 0.0036096d, E12 = 239.961 + 0.1643573d, E13 = 25.053 + 12.9590088d'; như vậy ở kỷ nguyên tiêu chuẩn J2000 thì T=d=0, thay giá trị d=0 vào thu được E1 = 125,045°, E2 = 250,089°, E3 = 260,008°, E4 = 176,625°, E5 = 357,529°, E6 = 311,589°, E7 = 134,963°, E8 = 276,617°, E9 = 34,226°, E10 = 15,134°, E11 = 119,743°, E12 = 239,961°, E13 = 25,053°; thay các giá trị E1 đến E13 và T=0 vào công thức tính α₀ thu được α₀ = 269,9949° − 3,8787° sin(125,045°) − 0,1204° sin(250,089°) + 0,0700° sin(260,008°) − 0,0172° sin(176,625°) + 0,0072° sin(311,589°) − 0,0052° sin(15,134°) + 0,0043° sin(25,053°) = 266,8577°)
29. ✅Xích vĩ cực bắc (nguồn ở phần '2 Definition of Rotational Elements for Planets and Satellites' 'The north pole is that pole of rotation that lies on the north side of the invariable plane of the Solar System. The direction of the north pole is specified by the value of its right ascension α₀ and declination δ₀.' Bảng 1 'α₀,δ₀ are ICRF equatorial coordinates at epoch J2000.0. T = interval in Julian centuries (of 36525 days) from the standard epoch d = interval in days from the standard epoch' Bảng 2 'α₀, δ₀, T, and d have the same meanings as in Table 1' và ở dòng 'Moon' 'δ₀ = 66.5392 + 0.0130T + 1.5419 cos E1 + 0.0239 cos E2 − 0.0278 cos E3 + 0.0068 cos E4 − 0.0029 cos E6 + 0.0009 cos E7 + 0.0008 cos E10 − 0.0009 cos E13 ... where E1 = 125◦.045 − 0◦.0529921d, E2 = 250◦.089 − 0◦.1059842d, E3 = 260◦.008 + 13◦.0120009d, E4 = 176.625 + 13.3407154d, E5 = 357.529 + 0.9856003d, E6 = 311.589 + 26.4057084d, E7 = 134.963 + 13.0649930d, E8 = 276.617 + 0.3287146d, E9 = 34.226 + 1.7484877d, E10 = 15.134 − 0.1589763d, E11 = 119.743 + 0.0036096d, E12 = 239.961 + 0.1643573d, E13 = 25.053 + 12.9590088d'; như vậy ở kỷ nguyên tiêu chuẩn J2000 thì T=d=0, thay giá trị d=0 vào thu được E1 = 125,045°, E2 = 250,089°, E3 = 260,008°, E4 = 176,625°, E5 = 357,529°, E6 = 311,589°, E7 = 134,963°, E8 = 276,617°, E9 = 34,226°, E10 = 15,134°, E11 = 119,743°, E12 = 239,961°, E13 = 25,053°; thay các giá trị E1 đến E13 và T=0 vào công thức tính δ₀ thu được δ₀ = 66,5392° + 1,5419° cos(125,045°) + 0,0239° cos(250,089°) − 0,0278° cos(260,008°) + 0,0068° cos(176,625°) − 0,0029° cos(311,589°) + 0,0009° cos(134,963°) + 0,0008° cos(15,134°) − 0,0009° cos(25,053°) = 65,6411°)
30. ✅Suất phản chiếu (nguồn ở abstract 'The average broadband Moon albedo is measured by CERES at a value of 0.1362 (±2–3%) when normalized to a static lunar phase angle of 7° using the U.S. Geological Survey lunar irradiance Robotic Lunar Observatory model. ')
31. ✅Nhiệt độ mặt
    • Xích đạo
      • Tối thiểu (nguồn tr.126 Hình 1 đường màu đen ứng với xích đạo nhiệt độ vào nửa đêm gần 100K và tr.127 '... lunar nighttime temperatures hover near 100 K for the duration of the 14-day lunar night.')
      • Tối đa (nguồn tr.126 Hình 1 đường màu đen ứng với xích đạo nhiệt độ vào trưa gần 400K và 'Lunar temperatures at the subsolar point approach 400 K ...')
    • Cực (89°) mùa hè (nguồn tr.127 'As illustrated in Fig. 1, a hypothetical horizontal surface at 89◦ latitude would have temperatures ranging from 128 to 180 K during peak continuous illumination conditions at summer solstice ...')
    • Cực (89°) mùa đông (nguồn tr.127 'As illustrated in Fig. 1, a hypothetical horizontal surface at 89◦ latitude would have ... temperatures near 38 K during un-illuminated polar night conditions at winter solstice.')
    • Hố tối vĩnh cửu (nguồn tr.126 '... whereas temperatures in permanent shadow may be lower than 40 K.' và tr.128 'Thermal models that include the effects of multiply scattered solar and infrared radiation show that daily maximum surface temperatures in the coldest parts of larger permanently shadowed polar craters range from 40 to 90 K, depending on latitude and crater geometry')
    • Đỉnh sáng vĩnh cửu (nguồn '... the surface temperature for a constantly sunlit polar region has been estimated from modelling to be roughly −50±10 °C')
32. ✅Cấp sao biểu kiến
    • trăng tối (nguồn ở abstract '... Earth illuminates the Moon ... which can be seen from the Earth and is called earthshine ... The expression for the earthshine light in terms of the apparent magnitude has been derived for the first time and evaluated for two extreme cases; firstly, when the Sun's rays are reflected by the water of the oceans and secondly when the reflector is either thick clouds or snow. The corresponding values are -1.30 and -3.69, respectively.' - ở pha trăng tối, quan sát từ Trái đất chỉ thấy ánh sáng do Trái đất chiếu vào Mặt trăng và phản xạ lại, ứng với cấp sao -1,30 đến -3,69 tùy theo điều kiện chiếu sáng từ Trái đất, là ánh sáng Mặt trời phản xạ trên đại dương hay trên mây trắng, như nguồn nêu)
    • trăng tròn trung bình (nguồn tr.307 Bảng 12.14 'Satellite rotation and photometric data' dòng 'Moon' cột V₀^d giá trị '-12.74')
    • siêu trăng (nguồn tr.1035 công thức 9 'Equation (9) gives m = —12.73 for full Moon, in agreement with the results of Lane & Irvine 1973 extrapolated to α = 0. However, this ignores the “opposition effect”. For |α| < 7° the brightness of the Moon deviates from this relation ... When the Moon is exactly full it is about 35% brighter than the extrapolation would predict ... ' và tr.1036 'The Moon is sometimes closer and, hence, larger and brighter than at other times for the same phase angle. The apparent diameter of the Moon will vary by 11.6% on average from apogee to perigee, so that the Moon’s magnitude, as derived by equation (9), may be in error by as much as ± 0.12 magnitude.' -> giá trị sáng nhất khi Mặt trăng ở gần nhất theo nguồn là khoảng —12,73 [tại α = 0] — 0,12 = —12,85, làm tròn thành —12,9 do với |α| < 7° thì công thức có độ chính xác không cao, Mặt trăng thực tế sáng hơn)
33. ✅Đường kính góc (nguồn tr.496 '... the angular diameter of the Moon (29.3-34.10') is close to the angular diameter of the Sun (31.6-32.70') as seen from Earth.')
34. ✅Mật độ bề mặt (nguồn tr.272 'As summarized recently in a comprehensive review of lunar atmospheric science by Stern (1999), the Apollo instruments measured a concentration of gases of approximately 10⁷ particles/cm³ during the day and about 10⁵ particles/cm³ at night.')
35. ✅Thành phần theo thể tích
    • He (nguồn ở abstract 'The Neutral Mass Spectrometer (NMS) onboard the Lunar Atmosphere and Dust Environment Explorer (LADEE) provided the first global characterization of He and Ar along with the discovery of Ne in the lunar exosphere.')
    • Ne (nguồn ở abstract 'The Neutral Mass Spectrometer (NMS) onboard the Lunar Atmosphere and Dust Environment Explorer (LADEE) provided the first global characterization of He and Ar along with the discovery of Ne in the lunar exosphere.')
    • Na (nguồn ở abstract '... the discovery of lunar atmospheric sodium and potassium by ground-based observers ...')
    • K (nguồn ở abstract '... the discovery of lunar atmospheric sodium and potassium by ground-based observers ...')
    • Ar (nguồn ở abstract 'The Neutral Mass Spectrometer (NMS) onboard the Lunar Atmosphere and Dust Environment Explorer (LADEE) provided the first global characterization of He and Ar along with the discovery of Ne in the lunar exosphere.')
    • Rn (nguồn tr.456 'Radon 222 was detected at an average level near 10^-3 that of terrestrial concentrations.')
    • Po (nguồn tr.457-468 '... ²¹⁰Po, which is a daughter product of ²²²Rn decay was also detected by the Apollo 15 ...')
    • H₂O (nguồn ở abstract 'Direct detection of water in its vapour phase in the tenuous lunar environment through in situ measurements carried out by the Chandra’s Altitudinal Composition Explorer (CHACE) payload, ... CHACE, sampled the lunar neutral atmosphere every 4 s with a broad latitudinal ... and altitudinal ... coverage in the sunlit side of the moon for the first time.')

Kết luận & Ký tên

Chưa bình duyệt xong hoặc chưa đạt.

Đang phát triển

Đã từng có bàn luận cho phiên bản đang phát triển của mục từ này ở Thảo luận:Mặt trăng/đang phát triển. Ngoài ra có các đề xuất, thảo luận khác cho phiên bản đang hoàn thiện bên dưới đây. Tttrung (thảo luận) 20:49, ngày 29 tháng 11 năm 2020 (+07)

Nguồn

Cần bổ sung nguồn dẫn tại mỗi 1 đoạn hoặc những câu trong đoạn. Nếu không có nguồn dẫn đề nghị Admin xóa luôn nội dung của đoạn đó hoặc của câu đó. Taitamtinh 16:55, ngày 23 tháng 10 năm 2020 (UTC)

Tên các biển Mặt trăng

Mình thấy có người (trên mạng) đề nghị dịch các "nguyệt danh": biển Ẩm Ướt (Mare Humorum), biển Hơi (Mare Vaporum), biển Humboldt (Mare Humboldtianum), biển Khủng Hoảng (Mare Crisium), biển Lạnh (Mare Frigoris), biển Mật Hoa (Mare Nectaris), biển Mây (Mare Nubium), biển Mưa (Mare Imbrium), biển Nam (Mare Australe), biển Phì Nhiêu (Mare Fecunditatis), biển Sáng Sủa (Mare Serenitatis), biển Yên Tĩnh (Mare Tranquillitatis); Đại dương Bão [Táp] (Oceanus Procellarum) (Phong Bạo Dương - 风暴洋) . Chúng ta cũng nên làm vậy ở Bách khoa Toàn thư Việt Nam ? Nhờ các bạn giúp tìm nguồn cho các tên này :) Tttrung (thảo luận) 11:02, ngày 3 tháng 12 năm 2020 (+07)

Chỉ là dịch từ, không cần nguồn đâu. Tôi đồng ý dịch. Marrella (thảo luận) 00:52, ngày 4 tháng 12 năm 2020 (+07)

Tôi đã được một người chỉ cho thấy nguồn là Từ điển Bách khoa Thiên văn học của Nhà xuất bản khoa học kỹ thuật phát hành năm 1999 ghi các tên tiếng Việt này. Sẽ cập nhật vào bài. Ngoài các tên gọi về biển, nguồn này ghi các hố va chạm là các "miệng núi lửa" - tuy nhiên có lẽ ở mục từ này không nên dùng thuật ngữ "miệng núi lửa". Nguồn này cũng dùng "mặt trước" (cho nửa gần) và "mặt khuất" (cho nửa xa), xem xét để đưa cách dùng này vào mục từ.Tttrung (thảo luận) 12:18, ngày 13 tháng 12 năm 2020 (+07)

"Miệng núi lửa" rõ ràng không nên dùng. "Mặt trước" và "mặt khuất" có vẻ khá ổn, nhưng tôi nghĩ chưa đến mức cần thiết phải thay. Marrella (thảo luận) 14:19, ngày 13 tháng 12 năm 2020 (+07)

Nguồn này dùng "biển Trong Sáng" cho Mare Serenitatis, cả hai "biển Nguy Hiểm" và "biển Khủng Hoảng" cho Mare Crisium, "biển Mặt Hoa" cho Mare Nectaris (có lẽ đánh máy nhầm).Tttrung (thảo luận) 14:32, ngày 13 tháng 12 năm 2020 (+07)

Không hiểu lý do phải dịch đến hai tên, chỉ nên dùng một là "biển Khủng Hoảng". "Serenity" dịch là "thanh bình" hoặc "êm đềm" thì hay, "trong sáng" không sát nghĩa. Marrella (thảo luận) 14:38, ngày 13 tháng 12 năm 2020 (+07)

Nectar tôi tra thấy hai nghĩa: mật hoa và rượu (tiên), không rõ ở đây là nghĩa nào. Wiki tiếng Trung theo nghĩa rượu với tên Thần Tửu Hải. Marrella (thảo luận) 14:52, ngày 13 tháng 12 năm 2020 (+07)

Oceanus Procellarum có lẽ là Phong Bão Dương?. 暴 = bão, bạo, bộc. Marrella (thảo luận) 14:55, ngày 13 tháng 12 năm 2020 (+07)

Nguồn này dùng "đại lục" cho vùng cao của Mặt trăng. Tttrung (thảo luận) 19:56, ngày 13 tháng 12 năm 2020 (+07)

Văn phong

Ở phiên bản hiện tại có người nhận xét "một số câu thiếu dấu phẩy, vài câu phức hơi khó cho trình độ đại chúng" => việc dự định làm: rà lại văn phong, ngắt ra thành những câu đơn giản, dễ hấp thụ hơn Tttrung (thảo luận) 14:45, ngày 3 tháng 12 năm 2020 (+07)

Nửa / mặt

Các tài liệu tiếng Anh dùng "near side", "far side" (và "back side", "front side" ...). Chưa rõ có "near half" / "far half" không. Có thể có "near hemisphere" / "far hemisphere". Tôi nghĩ để "mặt gần" / "mặt xa" phù hợp hơn chữ "nửa gần" / "nửa xa"? Tttrung (thảo luận) 11:13, ngày 6 tháng 4 năm 2021 (+07)

Ban đầu, tôi có chỗ dịch là "nửa", có chỗ dịch là "mặt", tùy vào cảm nhận ý của câu, sau bạn muốn thống nhất là "nửa". Thực ra hai từ này không hoàn toàn đồng nghĩa. "Nửa" là bán cầu, còn "mặt" chỉ là bề mặt của bán cầu đó, như kiểu "khối cầu" và "mặt cầu" vậy. Nếu nó đều là "lunar hemisphere", thì "nửa" chính xác hơn. Dù vậy, thông tin được nhắc đến chủ yếu là trên bề mặt, khi ấy dùng "mặt" phù hợp hơn. Còn với những thông tin về dưới lòng đất như kiểu địa chất thì dùng "mặt" có lẽ chưa ổn. Còn nữa, ở enwiki tôi thấy họ hay dùng "surface of the near/far side", gợi ý rằng "nửa" có lẽ chính xác hơn.Marrella (thảo luận) 14:43, ngày 6 tháng 4 năm 2021 (+07)

Thanks, để tôi tìm thêm tài liệu tiếng Việt viết về khái niệm này. Tttrung (thảo luận) 18:14, ngày 7 tháng 4 năm 2021 (+07)

Đề mục

Tôi thấy đề mục nhỏ nên bôi đậm để dễ nhận biết, đề mục lớn thì có thể bôi đậm hoặc không (như wiki là hợp lý). Marrella (thảo luận) 22:48, ngày 15 tháng 6 năm 2021 (+07)

Đã điều chỉnh theo góp ý Tttrung (thảo luận) 18:42, ngày 21 tháng 6 năm 2021 (+07)